Vrijkomende kloosters (meer)waarde van oud zorgvastgoed
Verdiepingsessie • Inleiding Jasper van Deurzen en Marten van Harten • Panel gesprek o.l.v. prof Luuk Boelen – – – –
Rogier Moulen Janssen (KNR) Rens Lingg (Amaliazorg) Hans Hofmans (Zorgresidentie) Rob Brouwers (SATIJNplus architecten)
Klooster? • Claustrum: afgesloten ruimte • Gebouw waarin religieuzen volgens hun regels samen wonen, bidden en werken • Complex van kapel, refter, tuin rondgang, slaapruimten • Ontworpen met nevenfuncties zoals onderwijs, opvang, tuinbouw en zorg
Bossen van Bezinning
Situatie
Gemiddelde leeftijd religieuzen > 82 jr Aantal kloosters met religieuzen in Nbr < 45
Ordes en congregaties • Verschil tussen ordes en congregaties • Onderscheid: contemplatieven, actieven, missionairen
Contemplatieven Benedictus: Ora et Labora -Benedictijnen/Benedictinessen -Cistercienzers/cistercienzerinnen -Trappisten/Trappistinnen
Meditatie & bezinning, Eigen landbouw en voedselvoorziening,
Actieven Franciscus: bemint hem in elkaar
Basis en voortgezet onderwijs en zorg Kloosters?: Overbruggingszorg!
Missie congregaties Educatie en voorlichting
Multinational
Internaat : voorbereiding op een ‘expat’ leven Sturen op afstand
Koningshoeven
Voormalig gesticht van de Zoete Moeder
Bron: Brabants dagblad
Provincie Brabant specifiek
Agnetenberg, Sittard-Centrum
Gebouwd op: zorgzaamheid in de buurt • • • •
Kapel, refter en rondgang: stilte en ontmoeting Tuinen: ‘oase in de wijk’ Bijgebouwen: wonen, werken, leren, zorgen Gemeenschap: buurtvrijwilligers en mantelzorgers
Agnetenberg, Sittard centrum
Provincie Limburg Kaderbeleid 2008-2012 • ca. 80 kloostergebouwen, nog 55 in gebruik (2008) • prioriteit: 36 rijksmonumenten, 20 in gebruik als klooster (2010) • bemiddelende rol: urgentie ± 7 grotere complexen • Cultureel, ruimtelijk en economisch beleid: bezinningsroutes
Maatschappelijke nalatenschap: ‘menslievende zorg’ • Stichteressen 19e eeuw: pioniers armoedebestrijding en zorg • ‘Sisters of Charity’ 21e eeuw: oog voor ‘nieuwe armoede’ in Westen • Zorgethiek Nu: herwaardering van zorgwaarden Elisabeth Gruyters, 1837 Stichteres Liefdeszusters H. Borromaeus
Prof. Annelies van Heijst, 2011 ‘Onferming voor Dummies’
Gebouwd op: voorkomen sociaal isolement
Kloostercomplex ‘Onder de Bogen’, Maastricht • Herontwikkeling Poortgebouw: inloop en sociaal-psychische hulp • Woongebouwen: geleidelijke openstelling naar ouderenzorg • Spiritueel erfgoed: Internationaal bureau Sisters of Charity
Gebouwd op: zorg ouderen & dementerenden Klooster /Woonzorgcentrum De Beyart, Maastricht • ‘Broeders van Maastricht’ FIC: museum en monument van sociale infrastructuur • Trendanalyse KUN 2001: behoefte kwaliteitszorg AWBZ • Société Beyart: innovatieve zorg Alzheimer-patienten en buurtouderen
Gebouwd op: kortdurende verpleegzorg WZC De Beyart /vrijkomend Lidwinahuis • Vm. sanatorium TBC-patienten, Stijlarchitectuur jaren ‘30 • Tijdelijk gebruik door zustergemeenschap uit vrijkomend klooster • Revitalisering voor kortdurende herstelzorg AWBZ: ‘win-win-win’ • Onderzoeksatelier Biennale: – Kunnen /willen zorgpartijen mee-investeren als partners?
Gebouwd op: (na)zorg voor mensen met kanker
Vm. Domicanenklooster Mariaweide, Venlo • Nevenbestemming klooster en kapel • Stichting IPSO: Toon Hermans Huizen’
Gebouwd op: maatschappelijke opvang daklozen
Vm. Trappistenklooster Ulingsheide • Plattelandscomplex (7 ha), sinds 2002 leegstand en brandschade • Eisen Trappisten: waardig en duurzaam gebruik • Stichting Emmaus Feniks: woon-werkgemeenschap thuislozen • Rendabel: hergebruikwinkel en besparingen daklozenzorg
Gebouwd op: zorg voor verslaafden • Vm. Paterklooster Gerlachushuis, Cadier en Keer • Gebouwd als ‘sanatorium voor drankzuchtigen’ • Herontwikkeling Stichting de Hoop: ideële verslaafdenzorg • Traditie van kloosterdorp: bestuurlijke en maatschappelijke acceptatie
Gebouwd op: zorg voor mensen met beperkingen Paterklooster MSC, Sittard-Overhoven • Casus Provincie Limburg: ondersteuning in verkenningsfase • Kloostercomplex jaren ’20: ‘hart van de wijk’ • Klankbordgroep: voorkeursoptie begeleid wonen voor jongeren • Kwaliteiten van groene, vriendelijke en veilige buurt
Gebouwd op: hospicezorg • • • • •
Liefdezusters: ‘Helpen waar niemand helpt’ Goed voorbeeld: hospice Bethlehem, Nijmegen Verkenning: klooster /verz.huis Regina Pacis, Hulsberg Kring meelevende leken en zorgnetwerk in de regio Overgang naar hospice > 10 jaar?
Hospice Bethlehem Nijmegen Regina Pacis Hulsberg
Gebouwd op: educatie, cultuur en welzijn “Niet wachten op de ondergang, maar vorm geven aan overgang.” H. Arnold Janssen (1875)
• • • •
Maas- /Rijnlandse architectuur en waarden Investeringen door multinationale congregaties Floriade 2012: Paviljoen ‘Kloostertuinen en gezondheid’ Missiehuis St.-Michael /St.-Gregorklooster, Steyl
Vervolg kloosters • • • • • •
Agro & Co en Agora Europa Ontwikkelgroep en webdossier: dwarsverbindingen Bouwstenen voor Sociaal /Agenda Maatschappelijk Vastgoed 2012 Acte van Herbestemming 2011 Maatschappelijke, kerkelijke en particuliere initiatieven Deelnemers en bijdragen welkom!
(Meer)waarde van traditioneel maatschappelijk vastgoed
Conclusie • Urgente problematiek • Kansen voor de zorg met name bij actieve vrouwelijke religieuzen • Zorg investeerder: wacht niet tot het gebouw leeg komt te staan maar investeer nu in de relatie • Gevoeligheden: – zorg voor de vergrijzende gemeenschap – afscheid van thuis en soms zelf stichtingsplek – sacrale plekken
