VRIJE ACADEMIE [ WERKPLAATSEN | DNA |
GEMAK ]
SUBSIDIEAANVRAAG MEERJARENBELEIDSPLAN KUNST EN CULTUUR 2013 – 2016
04
Aan: College van burgemeester en wethouders van de gemeente Den Haag p/a Dienst OCW, afdeling Cultuurbeleid t.a.v. mevrouw R. Dijkstra Postbus 12652 2500 DP Den Haag
Van: VRIJE ACADEMIE [WERKPLAATSEN | DNA | GEMAK]
SUBSIDIEAANVRAAG MEERJARENBELEIDSPLAN KUNST EN CULTUUR 2013 – 2016
1
BELEIDSPLAN 2013-2016
1.1.
Algemene informatie
1.2.
Terugblik op en evaluatie van de periode 2009-heden
1.3.
Plannen en activiteiten voor de periode 2013-2016
1.4.
Bedrijfsvoering
2
MEERJARENBEGROTING 2013-2016
3
KWANTITATIEVE GEGEVENS ACTIVITEITEN
EN BEZOEKERS/DEELNEMERS
4 SAMENVATTING 5
AANVULLENDE INFORMATIE
01
1
BELEIDSPLAN 2013-2016
1.1.
Algemene informatie
02
03
Behalve dat dit zo af en toe ontluisterende en licht ironische scenes opleverde, is De Vluchtelingenjackpot vooral een mooi en treffend document dat dicht op de huid van een kleine groep mensen is gebleven.
Volkskrant over De Vluchtelingenjackpot 04
04
04
1.2
TERUGBLIK OP EN EVALUATIE VAN DE PERIODE 2009-HEDEN INLEIDING
Sinds het vorige beleidsplan 2009-2012 heeft de Vrije Academie gewerkt aan het helder maken van haar identiteit met een profiel dat aansluit bij de oorspronkelijke grondslag vanaf het allereerste begin in 1947. De Vrije Academie [Werkplaatsen | DNA | GEMAK] is een drieeenheid van Werkplaatsen, Postacademische ateliers DNA (De Nieuwe Academie) en GEMAK, de tentoonstellings- en debatruimte van de Vrije Academie. De Vrije Academie is laagdrempelig en biedt maatwerk voor talentvolle en ambitieuze kunstenaars hetzij in wording hetzij al (semi)professioneel praktiserend. De Vrije Academie is vrij maar niet vrijblijvend. De Vrije Academie staat voor reflectie, productie en presentatie en biedt persoonlijke begeleiding in het denken over, maken en tonen van kunst. Zo communiceert de Vrije Academie kort en bondig haar missie. Met deze bijzondere en unieke missie is de Vrije Academie altijd op zoek naar nieuwe, ‘vrije’ vorming van kunstenaars en talentontwikkeling vanuit de steeds wisselende maatschappelijke en politieke context. De Vrije Academie heeft haar vrijheid – niet gebonden aan regelgeving van het ministerie van Onderwijs – altijd benut om steeds een nieuwe modus operandi te vinden die aansloot bij een veranderende samenleving met andere behoeften en uitdagingen voor kunstenaars en de kunsten. De Vrije Academie begeleidt, coacht, adviseert en staat voor zelfstandig vrij denkende en opererende kunstenaars (in spe) die niet via de academische paden een persoonlijk traject voor het ontwikkelen van hun kunstenaarschap kunnen of wensen uit te stippelen. Met kwalitatief en persoonlijk maatwerk onderscheidt de Vrije Academie zich. Dat onderscheid wordt zichtbaar in een uitzonderlijk werkplaatsencomplex waar kunst-maken, kunst-reflectie en kunst-presenteren – MAKEN | DENKEN | TONEN - ingezet worden om kunstenaars-inwording, professionals in de dop en talentvolle autodidacten, tot artistiek en professioneel wasdom te laten komen. Daarnaast biedt de Vrije Academie ook kunstenaars die al een zelfstandige praktijk hebben, de ruimte(s) en de mogelijkheden om hun talent verder te onderzoeken en de volgende stap in hun ambities te realiseren. Het werkplaatsencomplex van de Vrije Academie is ook multi-inzetbaar voor samenwerking met collega kunstinstellingen voor het maken en voorbereiden van projecten en tentoonstellingen elders. Hier kan de Vrije Academie een centrale rol spelen in een momenteel kleiner wordende infrastructuur om veel mogelijk te blijven maken aan diversiteit en aanbod in de kunsten op hoog artistiek niveau in Den Haag. Het programma van de tentoonstellingen in GEMAK en het debatprogramma en het Studium Generale zijn openbaar en voor iedereen; de relatie met de samenleving wordt nadrukkelijk gelegd. De Vrije Academie is geen gesloten maar open instituut, toegankelijk en uitnodigend. Dit geldt bij uitstek voor GEMAK, de laagdrempelige, publieke tentoonstellings- en debat ruimte van de Vrije Academie, een podium, dat zowel deelnemers als bezoekers (veelal ook van buiten Den Haag en Nederland) inspireert en uitdaagt tot nieuwe inzichten. GEMAK dient de mens! BELEIDSDOELEN 2009 – 2012 EN EVALUATIE VAN 2009 TOT HEDEN Van PRODUCTIE_REFLECTIE _PRESENTEREN naar MAKEN | DENKEN | TONEN De grote inzet van de Vrije Academie om zich inhoudelijk en financieel te herpositioneren tijdens de periode dat de vorige directeur Ingrid Rollema voortvarend en inspirerend leiding gaf aan de Vrije Academie (zij nam afscheid in september 2009), werd beloond met een substantiële toename aan subsidie in het meerjarenbeleidsplan 2009 – 2012 van de gemeente Den Haag. De Vrije Academie heeft de afgelopen drie jaar onder een nieuwe directie (vanaf augustus 2009) een drie-eenheidsprofiel ontwikkeld waarin PRODUCTIE & praktijk (Werkplaatsen en de Postacademische ateliers DNA ten behoeve van beginnende/startende kunstenaars, maar ook professionele kunstenaars voor een speciaal project), REFLECTIE (de intensieve inhoudelijke begeleiding van ‘pril’ talent tot excellent niveau, Studium Generale, GEMAKdebatprogramma, Gesprek van de maand, vele kunstenaarslezingen over drijfveren en beroepspraktijk), en PRESENTATIE (tentoonstellingen en (samenwerkings)projecten in
05
04
GEMAK) onderling nauw samenhangen. Naarmate het profiel van de Vrije Academie drieeenheid zich steeds duidelijker intern en extern weet te positioneren kan simpelweg volstaan worden met een uitnodigende slogan: maken | denken | tonen. Het zichtbaar maken van deze organische en dynamische samenhang was een belangrijke reden om de imago-versterkende, functionele verbouwing op de begane grond in de zomer van 2010 door te zetten. Het gebouw in de huidige staat maakt onze mogelijkheden en ambities intern en extern zichtbaar en is functioneel. De Vrije Academie realiseerde hiermee haar belangrijkste beleidsdoelen 2009 – 2012 waar onder het uitdragen van een nieuwe identiteit (het drie-eenheidsprofiel wordt consequent gecommuniceerd met een sterk verbeterde PR-strategie van gerichte persbenadering, Nieuwsbrieven en actief gebruik en uitbreiding van social media); het professionaliseren en kwalitatief upgraden van de werkplaatsen zowel technisch/facilitair als inhoudelijk (betere planning (kleine) investeringen en onderhoud, inzetten op goed functionerende basic apparatuur afgestemd op de behoefte van de kunstpraktijk van nu); het uitvoeren van een nieuw wervings- en toelatingsbeleid voor deelnemers gericht op kwaliteitsverbetering (roulerend begeleidersysteem ingevoerd om dynamiek en kwaliteit aan te scherpen weg van vrijblijvendheid, strengere selectie op talent en ambitie, profiel deelnemer gedifferentieerder en gefocust op een helder traject en einddoel); en het uitbouwen van de publieksfunctie (de verbouwing begane grond, meer samenwerking met collega-instellingen, de Vrije Academie promoten als ontmoetingsplek en flexibele, creatieve partner in het culturele veld). Ook het beleidsdoel ‘het uitbreiden van externe samenwerkingsverbanden in stedelijk net werk en daarbuiten’ is met meer en meer succes voortgezet en uitgebreid (in 2011 o.a. met Fotodok-Utrecht en het multidisciplinaire, geslaagde zomerproject met Piet Rogie c.s. uit Rotterdam). TERUGBLIK Werkplaatsen: MAKEN Het beleidsdoel van de Vrije Academie om de werkplaatsen en het deelnemerschap te professionaliseren en kwalitatief te upgraden is meteen terug te vinden in het programma. Laagdrempelig maar niet vrijblijvend zet de Vrije Academie met een nieuw wervings- en toelatingsbeleid in op talent met ambitie en werkt met de deelnemer toe - afhankelijk van langdurig of tijdelijk deelnemerschap, variërend van 4-6 jaar tot 3-6 maanden voor kort durende projecten - naar een optimale realisatie van hun kunstenaarschap, hun ambities of externe projecten. In het aanbod van o.a. workshops, Studium Generale, masterclass en presentaties kan iedere deelnemer een uitgebalanceerd en op de eigen behoefte en ambitie toegesneden pakket samenstellen. Vanaf september 2011 zijn de studio’s en doka na een opfrisbeurt ook weer een volwaardig deel van het werkplaatsenaanbod voor alle deelnemers. Speciaal voor het bevorderen van de kruisbestuiving tussen de verschillende afdelingen 2D, 3D en AV (audio-visueel) is bovendien extra expertise aangetrokken op het gebied van fotografie, film, en nieuwe cross-over digitale media. En voor 3D werken we nu ook samen met Struktuur 68 om complexe technische ondersteuning op de keramiekafdeling te maximaliseren. Ook de aandacht voor coaching en kritische beschouwing van het eigen werk en dat van anderen krijgt in het programma steeds meer aandacht om de deelnemers een stevig fundament te geven voor de weerbarstige kunst praktijk van vandaag. De Vrije Academie werkt daarnaast met succes aan een dynamisch roulerend systeem van begeleidende kunstenaars en coaches om te kunnen blijven anticiperen op nieuwe en veranderende eisen die gesteld worden aan hedendaags kunstenaarschap en kunstenaars-in-wording. Het Artist-in-Residence programma zet ook steeds meer in op kruisbestuiving en toeganke lijkheid, en maakte een pas op de plaats om de studio’s en audio-visuele-afdeling van de Vrije Academie gericht op de toekomst ook financieel behapbaar te professionaliseren met als uitdagend uitgangspunt: less is more oftewel investeren in slimme basisapparatuur die veel mogelijkheden biedt voor snel te realiseren experimenten passend bij de snelle ontwikkelingen op dit gebied. Dit betekende ook dat het WWVF (World Wide Visual Factory) / Beeldend Platform project werd stopgezet; het project dat met een 360 graden panorama opstelling kunstenaars een technologisch state-of-the-art experimenteertraject aanbood, bleek in de praktijk voor ons instituut een te statisch en hermetisch project, dat ook financieel teveel budget en technische knowhow opeiste met te weinig artistiek en experimenteel rendement intern en extern. De samenwerking met de initiator en aanjager van het project wordt in 2012 wel voortgezet op het gebied van een artist-in-residency connectie met VideoBrasil.
06
Dat de deelnemers zich zo door Bade aan laten steken dat ze zich zonder uit zondering ook zijn ruige stijl aanmeten, zal hem doen grinniken. Bade ging heen en vermenigvuldigde zich.
De Volkskrant over David Bade. Catch of the Day 04
Belangrijk in de nieuwe aanpak is de aanstelling van een werkplaatsassistent die brede ondersteuning biedt op audio-visueel gebied en nieuwe media en uiteraard een afwisselend en inspirerend aanbod van begeleiders en wisselende workshops. De aandacht voor professionalisering van de kunstpraktijk van de deelnemers is ingezet met speciale publieke presentaties met werk van deelnemers vier keer per jaar. In de nieuwe flexibele projectruimte stimuleren wij de ontwikkeling van bijzondere (externe) projecten van kunstenaars. Hier bieden wij kunstenaars de mogelijkheid om gedurende een vooraf afge sproken periode een bijzonder en excellent project in de Vrije Academie te ontwikkelen, vaak met een try-out of (voor)presentatie in de academie In deze periode van transitie naar verdergaande professionaliteit en heldere profilering is de daarmee gepaard gaande en voorziene terugloop van deelnemers werkplaatsen meegevallen. Inmiddels begint het beleid vruchten af te werpen; er is een groeiende aanwas van gedreven kandidaat-deelnemers die op de nieuwe aanpak afkomen of blij verrast terugkomen. Wij bouwen dan ook met vertrouwen verder aan het focussen op kwaliteit door een betere selectie en toetsing van deelnemers en we zetten in op maatwerk. Focus ligt daarbij ook op kwaliteitsverbetering van begeleiding door een volwassen aanpak van roulatie en evaluatie. Goede contacten voor verdere samenwerking qua werving zijn gelegd met KABK, STROOM (Haagse kunstenaars voor de mogelijkheden van de werkplaatsfaciltieiten en projectruimte) en de Haagse Hogeschool. TERUGBLIK GEMAK: TONEN GEMAK dient de mens! Sinds het najaar van 2007 is GEMAK de tentoonstellings- en debat ruimte van de Vrije Academie en neemt binnen de Vrije Academie expliciet de publieke functie van ons instituut in, maar met een organische kruisbestuiving met de mogelijkheden van de Werkplaatsen en het Studium Generale. De missie van GEMAK is om actuele en controversiële thema’s in kunst, politiek en samenleving een podium te bieden. Helaas werd door het Gemeentemuseum de samenwerking op grond van de op handen zijnde bezuinigingen met ingang van januari 2011 begin juni 2010 per direct beëindigd. Dit had tot gevolg dat dit beleidsdoel – het structureren van de samenwerking – kwam te vervallen. Uiteraard had deze beslissing van het Gemeentemuseum ingrijpende financiële en beleids matige gevolgen. Het verbouwingsplan moest bijvoorbeeld noodgedwongen flink aangescherpt (gedown-sized) worden, maar het beoogde doel bleef intact: meer uitstraling voor een breed publiek, meer profilering, meer zichtbaarheid, meer functionaliteit en professionaliteit genereren. En dat is in alle opzichten gelukt. GEMAK is een uniek visitekaartje geworden voor dit bijzondere stukje binnenstad Den Haag geworden met spannende kunst en cultuur waar iedereen over mee mag en kan praten. Niet alleen inhoudelijk maar ook fundamenteel nam de Vrije Academie een andere beslissing. De Vrije Academie laat zich niet van haar beleidsdoelen afbrengen door onvermijdelijke bezuinigingen, maar zet in op het realiseren van haar ambities en doelstellingen passend bij het in ons gestelde vertrouwen van onze belangrijkste subsidiegever, de gemeente, die ons in de huidige meerjarenbeleidsplanperiode financieel ruimte hiervoor gaf. De beleidsdoelambities voor GEMAK leek door het wegvallen van de vaste samenwerking met het Gemeentemuseum in de zomer van 2010 in gevaar te komen, maar door een kwalitatief hoogstaande en spraakmakende programmering te continueren op eigen kracht, werd een bijna rimpelloze en vooral succesvolle doorstart gerealiseerd. GEMAK kan nu sneller en compromislozer beslissingen nemen die passen bij de missie van GEMAK om te anticiperen op thema’s in kunst, politiek en samenleving die elders niet op een museum of galerieagenda worden gezet. Het onvoorziene wegvallen van het Gemeentemuseum als structurele GEMAK-partner heeft overigens een positief bijkomend effect gehad voor het beleidsdoel meer samenwerking met externen, want met nog meer urgentie wordt het uitbreiden van externe samenwerkingverbanden en wisselende partners in (buiten)stedelijk netwerk met toenemend succes voortgezet. Vanaf de doorstart - na een kleine dip - kwam er tot op heden aanhoudend meer publiciteit en persaandacht, kreeg GEMAK er met elke nieuwe tentoonstelling een nieuwe aanwas van gedifferentieerd(er) publiek erbij en werden (financieel en inhoudelijk) samenwerkings verbanden met externe (meefinancierende) partners (o.a. Fotodok Utrecht, Lannoo Uitgeverij, Willem Baars Art Projects, diverse sponsoring in natura) vanzelfsprekend gesmeed, in 2011
07
bijvoorbeeld voor de tentoonstellingen NOMAD, Vluchtelingenjackpot, GENERATION 9/11 en Joseph Semah: Tracing Martin Heidegger’s hut and Paul Celan’s clouds. En deze laatste tentoon stelling kreeg begin december 5 in Vrij Nederland van recensent Sander Pleij. De GEMAK-tentoonstellingsruimte met veel presentatie- en debatmogelijkheden is voor ons essentieel en betekent intern en extern (voor de stad) een enorme aanwinst om kunst en politieke en maatschappelijke kwesties bespreekbaar, toegankelijk en op hoog (ook internationaal) niveau in te zetten. TERUGBLIK Postacademische ateliers DNA: MAKEN De Nieuwe Academie (sinds najaar 2007), oftewel de Postacademische ateliers van de Vrije Academie, is gericht op het begeleiden van excellente startende kunstenaars. DNA-deelnemers krijgen de beschikking over een eigen atelier. Naast het stimuleren van artistieke zelfwerk zaamheid, ligt de nadruk bij de Postacademische ateliers DNA op intensieve, persoonlijke begeleiding. DNA geeft inhoudelijk kritische en praktijkgerichte begeleiding uit de eerste hand die de DNA-er perfect toerust om een succesvolle professionele praktijk op te kunnen zetten. Het DNA-team maakt met vaste en wisselende gastbegeleiding van excellente kunstenaars, kunsttheoretici en kunstprofessionals, hem of haar vertrouwd met personen en instellingen binnen de kunstwereld om een stevig eigen netwerk op te bouwen en bieden tastbare vooruitzichten in de kunstwereld waarvoor ons uitgebreide (internationale) netwerk ook via onze begeleiders nadrukkelijk wordt ingezet. In 2010 laat het succes van DNA zich aflezen in de ontwikkeling van de werving; was er eerst veel meer sprake van actieve werving vanuit de academie zelf, nu melden zich de gewenste excellente kandidaten vaak direct aan vanuit heel Nederland en zelfs daarbuiten. De wacht lijst noopte ons tot het openstellen van een extra atelier (totaal nu 13) om uitgesproken talent te kunnen inlijven. DNA staat kortom nadrukkelijker op de kaart als een bijzonder post academisch alternatief met de nadruk op het ontwikkelen van cultureel ondernemerschap (nota bene, de DNA-deelnemers betalen jaarlijks € 3.300,00, bij andere postacademische ateliers is dit 100% gesubsidieerd). Voor een groot deel gebeurt dat via de landelijke en internationale netwerken van het DNA-team (directie, hoofd, begeleidingsadviseur) en via de respectievelijke DNA-gastbegeleiders, die hun indrukwekkende netwerk graag voor DNA inzetten. Deelnemers worden geadviseerd en geholpen bij het schrijven van sponsorverzoeken en bij het in contact komen met de (inter)nationale professionele kunstwereld (galeristen, verzamelaars, bedrijven en musea). Daarnaast worden DNA-deelnemers, door de aanwezig heid van GEMAK, in ‘eigen huis’ betrokken bij alle (ook praktische en organisatorische) facetten van de kunst- en tentoonstellingspraktijk o.a. door het realiseren van een jaarlijkse DNA-tentoonstelling, die door een in binnen- en buitenland aansprekende gastcurator wordt samengesteld. TERUGBLIK Studium Generale en debatprogramma: DENKEN Het Studium Generale is een onderdeel van de Vrije Academie dat de maatschappelijke, intellectuele en culturele vorming voedt van deelnemers, begeleiders, maar uiteraard ook externe belangstellenden met lezingen, openbare gesprekken, filmvertoningen, cursussen en podiumprogramma’s op het gebied van wetenschap, kunst, filosofie en cultuur. Tezamen met de meer politiek gerichte debatprogramma’s van GEMAK vormen de Studium Generaleactiviteiten een ideale denk- en werkruimte om de functie en betekenis van kunst in een breed, maatschappelijk perspectief te plaatsen. In 2010 betrok de Duits-Zweedse kunstenaar Jarg Geismar de buurt bij zijn tentoonstelling ‘accidental meeting’; het resultaat was heel veel plaatselijk publiek dat nooit eerder in de Vrije Academie was geweest. Een wederzijdse kennismaking met veel persoonlijke (gefilmde) geschiedenissen over de buurt die GEMAK in de buurt en de buurt in GEMAK op de kaart zette gefilmde portretten van de buurt en bewoners. Het debatprogramma van GEMAK biedt zo bij iedere tentoonstelling discussie en debat dat met het thema van de tentoonstelling in gesprek gaat over actuele politieke en cultuur-maatschappelijke onderwerpen. GEMAK werkt met wisselende gesprekleiders, experts, kunstenaars en aanjagers van het debat die passen bij de uiteenlopende onderwerpen, zoals (een kleine greep) Harm Ede Botje (VN), Ad van Denderen (fotograaf), Lex ter Braak (voormalig directeur FBKVB), Anna Tilroe (publiciste), Pieter van Os (NRC), Maya Meijer-Bergmans (over mecenaat), Beatrice de Graaf (weten schapper), Timo de Rijk (design-professor), Jamie Wellford (Newsweek), David Rietveld (Groen
08
04
Links), Anne Mulder (VVD), Ariane den Uyl (Vluchtelingenwerk), Rob Hartmans (publicist), Hans van Houwelingen (kunstenaar), Frank Westerman (schrijver), Mohammed Abed (fotograaf), Frédéric Lafargue (fotograaf), Kai Wiedenhöfer (fotograaf), Frits Gierstberg (Fotomuseum Nederland) etc. In 2011 organiseerde GEMAK een driedelige debat-serie over Kunst en de Markt: utopisch denken, ambities en praktijk kwamen verhelderend aan bod, het gesprek hierover verder voerend precies zoals het debat in GEMAK bedoeld is. TERUGBLIK Professionalisering & Promotie van de VRIJE Academie als geheel De Vrije Academie beschikt over een goed geoliede organisatie zeker in een organisatorisch turbulent jaar als 2010, waarin onder hoge druk doorgewerkt moest worden (en letterlijk meegewerkt) aan de verbouwing en het herorganiseren van GEMAK. Een klein, maar zeer wendbaar en altijd flexibel, inventief en gemotiveerd team en een betrokken bestuur, dat gezamenlijk met directie werk maakte van het opvangen van de tussentijds opgelegde bezuinigingen (7,69%) en het bijstellen van het activiteitenplan voor de beleidsperiode t/m 2012. Dat gold in het bijzonder voor de eerder geplande verbouwing. Samen met architect, Andries Micke van MIXD (www.mixd.nl), werden de bescheiden beschik bare middelen als een uitdaging opgevat om te komen tot een simpel, logisch en functioneel bouwplan dat de bestaande, industriële kwaliteiten van het gebouw niet ontkent maar juist inspirerend accentueert. Vanaf 16 augustus 2010 - vrijwel direct na de bouwvak - zijn we begonnen aan de kleine, maar goed voorbereide effectieve verbouwing, die precies een maand in beslag nam, om meer uitstraling, meer profilering, meer zichtbaarheid, meer functionaliteit en professionaliteit te kunnen waarborgen voor deelnemers, begeleiders, gasten en publiek. De begane grond verbindt nu het programma en de activiteiten van de Vrije Academie in zijn totaliteit op een logische en uitnodigende manier met elkaar. Verbouwen schept ruimte, letterlijk en figuurlijk. Het betekent ook; niet stilstaan, in beweging blijven als instituut en anticiperen op nieuwe omstandigheden en mogelijkheden, inhoudelijk, maatschappelijk en politiek. Dat sluit aan bij alles waar de Vrije Academie voor staat. Wij grijpen verandering aan voor her-overdenkingen en herprofilering om de ambities en doelen van onze organisatie aan te scherpen. De verbouwing was een mooie gelegenheid om de goede teamspirit te versterken en de interne menskracht en faciliteiten maximaal in te zetten voor een aansprekend ambitieus maar ook financieel hanteerbaar eindresultaat. Het was immers voor ons extra belangrijk om juist nu, in de relatieve stilte voor de storm, met alle hens aan dek de op functionaliteit en werkbaarheid ingezette verbouwing die ons zichtbaarder, opener, toegankelijker en wervender maakt, door te zetten. Onontbeerlijk voor uitstraling en realisatie van onze beleidsdoelen en onze missie. De Vrije Academie is verheugd over de voortdurende positieve reacties op de nieuwe entree, receptie, flexruimte en uitnodigende uitstraling van ons instituut. Heel belangrijk is een goede en voor een klein team werkbare PR-aanpak; sinds eind 2009 brengt de Vrije Academie een wervende interne en externe Nieuwsbrief uit via een praktisch en flexibel internetsysteem. Beide websites (www.vrijeacademie.org en www.gemak.org) zijn grondig gereviseerd en kunnen met een nieuw cms-systeem en een betere onderliggende structuur door het team makkelijk en efficiënt up-to-date gehouden worden. Ook zijn we sinds kort zichtbaar op internet via Facebook en we hebben gebruik gemaakt van de aanbieding via de gemeente om een digitale muurkrant te installeren met uitwisselingsmogelijkheden met andere culturele instellingen in de stad. We hebben ook ingezet op stageplekken voor research, organisatie van debatten en lezingen, educatie en voor PR; hiermee willen we een natuurlijke aanvoer van de jongste ideeën over werving, educatie, PR en nieuwe media aanboren, om zo potentiële deelnemers en een groter en divers publiek te bereiken. De Vrije Academie heeft in de beleidsperiode 2009 tot nu een aantal belangrijke organisato rische en inhoudelijke stappen genomen om een goede invulling te kunnen geven aan haar beleidsplan 2009-2012 en de academie ook in de komende jaren toekomst-proof te maken en te houden. Ook de interne organisatie (financieel, bestuurlijk en organisatorisch) is inmiddels op orde, en de taken zijn inzichtelijk en duidelijk verdeeld over staf en team van de Vrije Academie met een overzichtelijke en kleine overhead (zie ook 1.4 Bedrijfsvoering).
09
Het publiek kan het ontstaansproces van de hangplek ook volgen in het centrum voor kunst en politiek GEMAK. We maken het kunstwerk samen!
Trouw over David Bade. Catch of the Day 04
1.3
PLANNEN EN ACTIVITEITEN VOOR DE PERIODE 2013-2016
De beleidsdoelen voor de periode 2009 – 2012 zijn inmiddels grotendeels bereikt of in verregaande fase van voltooiing. Nu met de ingrijpende kwaliteitsinhaalslag op bestuurlijk, organisatorisch, financieel en inhoudelijk niveau de Vrije Academie een stevige basis heeft gecreëerd, kan er in 2012 – te beschouwen als een pilot-jaar - al ingezet worden op de nieuwe beleidsdoelen voor de aankomende beleidsperiode 2013 – 2016, namelijk: 1. Verdere ontwikkeling van maatwerk voor kunstenaars-in-wording, nog intensievere aan dacht voor talentontwikkeling door middel van het DNA-traject voor excellentie en het behoud van talent voor de stad Den Haag. 2. Interactie met het culturele veld in Den Haag, de metropoolregio Den Haag-Rotterdam en (ver) daarbuiten. 3. Uitbouwen van de flexibiliteit, mogelijkheden en faciliteiten van de Vrije Academie als centraal gelegen werkplaatsencomplex met expertise en begeleiding, voor een culturele infrastructuur – zeker ook voor de realisering van 2018 culturele hoofdstad Den Haag – het ondernemend inzetten hiervan en vooral het (direct en indirect) zichtbaar maken. 4. GEMAK als (internationaal) visitekaartje voor de Vrije Academie en de stad Den Haag als internationale stad van recht en vrede, kunst en cultuur. Bij de invulling van de beleidsdoelen wordt steeds zorgvuldig gekeken naar de volgende elementen: POSITIONERING Meer dan ooit is het van groot belang de ‘vrijheid’ en flexibiliteit van de Vrije Academie bevlogen en pragmatisch in te zetten om snel te kunnen reageren op veranderende maatschappelijke, politieke, culturele en financiële verhoudingen in de samenleving met als doel veelbelovende kunstenaars kansen te kunnen bieden en kwalitatieve kunstbeleving voor iedereen mogelijk te blijven maken. Het niet in standaard profielen of matrixen te omschrijven drie-eenheidsmodel van de Vrije Academie kan door die eigenzinnige unieke samenhang van activiteiten, faciliteiten en uitgangspunten in het huidige tijdsgewricht van bezuinigingen en economisch onzekere tijden een belangrijke, vrije speler zijn – ook met het oog op de culturele hoofdstad ambities van Den Haag in 2018 - want als een onmisbare, flexibele partner en schakel fungeren in de Haagse beeldende kunst infrastructuur als een voorbeeldig en veelzijdig cultuurfront in het centrum van de stad. De Vrije Academie kan niet alleen heel precies en persoonlijk maatwerk leveren voor talenten die om welke reden dan ook niet in reguliere opleidingsplaatjes vallen - tweedekansers, expats, jong eigenzinnig talent, talent met een late roeping -, of voor veelbelovende startende kunstenaars, maar zij kan ook de professionele kunstenaar in Den Haag en daarbuiten ruimte, begeleiding en expertise aanbieden tegen een aantrekkelijke prijs bijvoorbeeld voor onderzoek, productie en try-outs van nieuw werk of projecten. Bovendien kan dit centraal in de stad gelegen werkplaatsencomplex collega-instellingen (galeries, kunstenaarsinitiatieven, maar ook musea) perfecte werkplaatsfaciliteiten bieden. Oftewel flexibele, effectieve en kostenbesparende samenwerking leveren die ook buitenlandse, in Den Haag exposerende kunstenaars de mogelijkheid geeft nieuw werk te maken: made in The Hague. Voor de Vrije Academie is dit een vanzelfsprekende win/win formule omdat zo nieuwe inspiratie en aansprekende werkwijzen van andere kunstenaars voor de deelnemers tastbaar en bespreekbaar worden al dan niet met presentaties over hun werkproces en kunstenaars praktijk, maar ook omdat zo - via een op het werkplaatsenmodel aansluitende kunst(enaars) activiteit - extra academie-eigen inkomsten worden aangeboord. Een vanzelfsprekende uitrol van aanwezige faciliteiten in de Vrije Academie met alleen maar win/win effecten voor alle betrokkenen en in het belang van de kunst in onze stad. De Vrije Academie is een instituut als geen ander in Den Haag én daarbuiten op een essen tiële spil-locatie in het centrum van de stad midden in het echte leven en in het culturele, vele nationaliteiten tellende hart van Den Haag. De Vrije Academie is samen met haar troefkaart GEMAK als geheel een aansprekend en zichtbaar visitekaartje met groeipotentie voor de stad die trots is op haar idealen en haar internationale status van stad van recht en vrede en dat alleen kan zijn en blijven met ruimte voor het werk van vrije geesten en kunstenaars. De Vrije Academie is daarin niet alleen een unieke speler op het veld maar ook een onmisbare, en zij zal deze interactieve kwaliteiten in de komende beleidsperiode verder gaan uitbouwen.
10
04
SAMENWERKING De Vrije Academie staat open voor praktische en inhoudelijke wisselende samenwerkingsver banden in Den Haag en daarbuiten, uiteraard valt daar ook de regio Den Haag en Rotterdam onder. Hier wordt nu al een belangrijke doelgroep gevonden voor deelnemerschap. In de toekomst beginnend vanaf voorjaar 2012 wordt nog gerichter geworven via advertenties en social media voor uitbreiding van het Haags-Rotterdamse regio-potentieel juist vanwege de belangrijker wordende aanzuigende werking van een metropool-in-wording. De Vrije Academie staat open voor samenwerking met instituten en kunstenaars die de mogelijkheden, dynamiek en de (publieks)uitstraling van ons instituut inhoudelijk, financieel en internationaal en publicitair kunnen versterken. Zo werd bijvoorbeeld afgelopen zomer in GEMAK het multidisciplinaire project He who travels/TRAVERSE van Piet Rogie en zijn troupe ontwikkeld; Rogie is werkzaam als choreograaf, danser, performer en beeldend kunstenaar met Rotterdam als thuisbasis voor zijn (dans)gezelschap Piet Rogie c.s. Het resultaat was in GEMAK tijdens Museumnacht te zien en mee te maken. In 2012 werkt GEMAK samen met o.a. Movies That Matter, Festival BIG5inTown, Festival HCAK Revisted, BETER-project o.a. met SKOR en Medisch Centrum Haaglanden (zie ook overzicht persaandacht en Programma 2012). De economische waarde van de Vrije Academie zit vooral in het vasthouden van talent voor de stad, talent dat vaak ook van elders dan uit Den Haag-Rotterdam regio komt, maar ook vanuit de rest van Nederland of van over de grenzen. Onze maatwerk-talentontwikkeling voor kunstenaars-in-wording, ons DNA-traject voor excellentie, en uiteraard ook ons visitekaartje GEMAK promoten de stad Den Haag als een uitzonderlijke stad zonder muren waar ruimte is voor vrije denkers en respect voor creativiteit. Het uitdijende (inter)nationale netwerk wordt dan ook goed onderhouden en levert belangrijke goodwill op om Den Haag continue te promoten als een interessante cultuurstad en vestigingsstad. Door een continue doorstroom van deelnemers, kunstenaars en (gast)begeleiders, debatten en tentoonstellingen ontvangt de Vrije Academie [Werkplaatsen | DNA | GEMAK] veel nieuwe bezoekers en geïnteresseerden die we opmerkzaam maken op wat wij en i.e. de stad Den Haag aan unieke en aantrekkelijke meerwaarde op het gebied van kunst en cultuur te bieden hebben; niet alleen overigens voor gasten op doorreis maar ook voor (potentiële) inwoners. CULTUREEL ONDERNEMERSCHAP In alles wat de Vrije Academie doet, wordt gekeken met het oog van een cultureel ondernemer naar wat mogelijk is binnen de marges van de culturele missie van ons instituut. De Vrije Academie werkt met een klein en efficiënt kernteam en streeft naar een zo beperkt mogelijke overhead o.a. door consequent te werken met freelancers of met tijdelijke en flexibele contracten. De eigen inkomsten worden zoveel mogelijk gemaximaliseerd via de reeds bestaande mogelijkheden, maar ook ontwikkelen we nieuwe mogelijkheden en activiteiten. Concreet wordt er vanaf 2012 nog preciezer ingezet op het aanscherpen van prijs/kwaliteit in bijvoorbeeld verhouding deelnemerschap en aanbod workshops (ook voor externen), en doel groepgerichte PR wordt ingezet voor het bereiken van nieuwe deelnemers en het attenderen op workshops voor externen. De Vrije Academie is inmiddels al flink actief op het gebied van samenwerken: bijvoorbeeld in het Werkplaatsen programma voor extra expertise en wisselwerking met Struktuur ’68 en voor GEMAK-tentoonstellingen wordt standaard gewerkt vanuit een gedeeld financierings principe met kunstenaars, collega-instellingen en curatoren. Ook het Artist-in-residency programma gaat actiever ‘winkelen’ en nodigt kunstenaars uit die in de ‘buurt’ zijn of elders op bezoek komen, variërend van een gastles of presentatie tot een werkperiode met begeleiding of masterclass. Inzet is een maximale inhoudelijke en publicitaire opbrengst door een bevlogen én pragmatisch beleid & budget. Meer structurele aandacht voor het uitbreiden van samenwerkingsverbanden in stedelijke context en daarbuiten staat op de agenda (zie ook GEMAK-programma 2012), evenals extra inkomsten via onder andere: aanbieden werkplaatsenfaciliteiten voor kunstenaars en collega’s, catering & verhuur, aanbod van begeleiding, expertise en spreekuur (advies) aan externen. De Vrije Academie gebruikt het pilot-jaar 2012 ook voor het op de kaart zetten van een vriendenstichting, gerichte fondsenwerving en het ontwikkelen van een mecenasstructuur. De professionalisering is de afgelopen drie jaar met succes doorgezet - resulterend in heldere op orde zijnde financiën, een klein, maar flexibel professioneel team en bestuur – en dat proces wordt nog alert en kritisch voortgezet. In kader van verder aanscherpen cultural
11
04
governance richtlijnen wordt op heel korte termijn (begin 2012) het bestuur-directiemodel omgevormd tot een Raad van Toezicht-model. In de komende beleidsperiode zal de Vrije Academie zich echter vooral ook op het professionaliseren van het culturele ondernemer schap naar buiten toe richten: sponsoring, fondsenwerving, crowdfunding en interactieve PR via verder uitbouwen mogelijkheden sociale media, e.d. Om al deze culturele ondernemersambities praktisch en efficiënt op te zetten, wordt een ondersteunende kracht aan de directie voor een jaar aangesteld (een perfecte kandidate diende zich hiervoor aan via het succesvolle stagetraject van de Vrije Academie). DRAAGVLAK PR is voor de Vrije Academie mogelijk via een doelgerichte inzet van stageplekken en inzet van slimme en efficiënte, nieuwe en betaalbare sociale media. Daar is de afgelopen anderhalf jaar een inhaalslag gemaakt met Nieuwsbrieven, aanboren nieuwe potentiële followers, freelance PR-kracht voor speciale projecten, uitbouwen persnetwerk, educatietraject professionaliseren. De sites van de Vrije Academie en GEMAK zijn gebruiksvriendelijker, publieksvriendelijker en wervender geworden. Met toenemend resultaat wordt gewerkt aan een professioneel stagenetwerk en stageprogramma om de inhoudelijke en praktisch programmatische invulling van Vrije Academie activiteiten, maar ook van het visitekaartje tentoonstellingen & debatten GEMAK kwalitatief en publicitair aan te scherpen en te professionaliseren. De nieuwe sociale media komen als vanzelfsprekend PR-middel binnen via de stagiaires wat leidt tot meer wervende kracht van de sociale media (Facebook, Linkedin, Hyves en Twitter) waar we steeds meer gebruik van maken voor het verspreiden van onze (tweetalige) nieuws brieven, persberichten, activiteiten en bij het medium horende communicatie met steeds meer followers. In 2012 start de Vrije Academie de ontwikkeling van een GEMAK magazine (drie edities per jaar) waarin reflectie over wat te zien is geweest en wat komen gaat in GEMAK opgenomen wordt; het magazine dient doelen waaronder: een inzichtelijk in te plannen kostenplaatje, extra inkomsten (ook advertentieverkoop), nieuw publiek en media aanboren, PR-middel, ‘gratis’ voordeel voor Vrienden/donateurs, ‘special’ editions met kunstenaarsbijdrage interessant voor verzamelaars en community-building via sociale media. Via het tentoonstellingsprogramma GEMAK worden telkens nieuwe doelgroepen aangeboord en veel bezoekers maakten dit jaar voor het eerst kennis met GEMAK, de Vrije Academie en Den Haag als een culturele (hoofd)stad vol verrassingen. CULTUUREDUCATIE Bij alle grote tentoonstellingen wordt een doortimmerd educatief programma (bestaande uit een lesbrief en een kijkwijzer) samengesteld, in eerste instantie gericht op leerlingen van het middelbaar of voortgezet onderwijs en HBO. Het programma is te downloaden via de GEMAKsite en kan ook makkelijk door scholen gebruikt worden zonder onze begeleiding op afspraak. Lessen en activiteiten voor primair onderwijs worden niet als zodanig aangeboden, maar basisscholen kunnen wel op aanvraag een educatie-uitje plannen en dan wordt het lesmateriaal op primair onderwijs aangepast en begeleid. Op aanvraag kan onze (freelance) educatiebegeleider op verschillende niveau’s en met extra’s (bijvoorbeeld met een presentatie van de kunstenaar/kunstenaars) het aangeboden educatieve programma aanpassen, bijvoorbeeld voor culturele bedrijfsuitjes. Met enkele onderwijsinstellingen (o.a. ROC Mondriaan en Haagse Hogeschool) lopen afspraken (na goede ervaringen) voor opname in hun cultuurprogramma en dat beleid wordt in de komende beleidsperiode voortgezet en uitgebreid. Daarnaast zijn aansluitend op tentoonstellingen in GEMAK uiteenlopende vormen van educatie mogelijk. In 2010 was bijvoorbeeld bij de David Bade-tentoonstelling een uitgebreid en langdurig educatie-traject een belangrijk onderdeel van de procesmatige tentoonstelling; wat de kinderen maakten, werd ook deel van het kunstwerk en de tentoonstelling. De spraakmakende en confronterende fototentoonstelling, GENERATION 9/11, liet niemand onberoerd; de reacties van ROC Mondriaan leerlingen (van heel verschillende achtergronden en soms met persoonlijke traumatische ervaringen) waren voor henzelf maar ook voor het GEMAK team intens en zeer waardevol.
12
Ze zijn daarmee een goede illustratie van wat Dutchbatt III is geworden voor de Nederlandse militaire geschiedenis. Een ijkpunt voor het debat over huidige en toekomstige militaire missies
Den Haag Centraal over Dutchbat III
WERKPLAATSEN | MAKEN IN DE TOEKOMST Het hart van de Vrije Academie wordt gevormd door de werkplaatsen & studio’s. De Werk plaatsen zijn elke dag van de week toegankelijk voor deelnemers. Zij kunnen in alle vrijheid werken in een gemeenschappelijk atelier en worden technisch en inhoudelijk begeleid in de ontwikkeling van hun werk door ervaren en inspirerende kunstenaars. Deze begeleiders stimuleren de deelnemers tot onderzoek en moedigen hen aan om te experimenteren met verschillende disciplines. Om het experiment en de ontwikkeling een extra impuls te geven is er een gevarieerd aanbod van workshops, daarnaast is er ook een workshop theorie op maandag en worden er veel kunstenaarspresentaties georganiseerd. Extra reflectie op kunst en maatschappij wordt aangeboden via het Studium Generale en het programma van GEMAK. Het uitgebalanceerde weekprogramma start vanaf 2012 op maandag met drie workshops waarin kunsttheorie en -filosofie, werkbeschouwing en de beroepspraktijk van kunstenaars aan de orde komen. Op dinsdag, woensdag en donderdag zijn er workshops en is er spreekuur/begeleiding. De workshops sluiten aan op de disciplines 2D (schilderen, tekenen, grafiek, printing), 3D (ruimtelijk hout, metaal, kunststof, textiel en keramiek) en AV (digitale en analoge fotografie, digitale beeldbewerking, film en animatie). Vanaf 2012 worden de deelnemers in vier doelgroepprofielen onderscheiden: 1. TALENTONTWIKKELING: laagdrempelig profiel, maar wel met selectie vooraf op talent, ambitie om een doelgericht traject (variërend van 4 tot max. 6 jaar) uit te stippelen met als einddoel een eigen kunstenaarspraktijk. 2. PROJECT: project-deelnemerschap met expertise begeleiding voor kortere periodes (3 tot 6 maanden) in projectruimte(s) van Vrije Academie. De werkplaatsen bieden reeds professioneel werkende kunstenaars facilitaire mogelijkheden voor het ontwikkelen van een specifiek project of onderzoek. De Vrije Academie kan daarbij naast puur facilitaire ondersteuning, technische expertise en inhoudelijke begeleiding naar behoefte geven. Ook hier is sprake van een unieke maatwerk-formule. Een try-out of (voor)presentatie in de academie wordt aangemoedigd. 3. ATELIERJAAR of TRANSITIEJAAR: het ATELIER-jaar biedt kunstenaars die al een professionele praktijk hebben om (maximaal) een jaar gebruik te maken van de facilitaire mogelijkheden van de Vrije Academie voor een nieuwe ontwikkelfase in hun werk. Zij werken zelfstandig maar kunnen daarnaast extra begeleiding en expertise inkopen. Het TRANSITIEjaar is ook bedoeld voor deelnemers die het traject talentontwikkeling goed hebben doorlopen en voor de overstap naar een zelfstandig kunstenaarschap de mogelijkheid geboden wordt om tegen een aantrekkelijk maar marktconform ateliertarief nog een jaar gebruik te kunnen maken van de faciliteiten en mogelijkheden van de Vrije Academie. 4. EXTERN FACILITAIR: kunstenaars en culturele instellingen (kunstenaarsinitiatieven, galeries maar ook musea) bieden wij de mogelijkheid om tegen een aantrekkelijk tarief gebruik te maken van de werkplaatsen van de Vrije Academie en de aanwezige expertise voor het maken van kunstwerken ten behoeve van externe projecten en tentoonstellingen. Voor deelnemer 2 en 3 is inmiddels een samenwerking opgestart met het Haagse Kunstenaars potentieel via STROOM en ook wordt voor het komende beleidsjaar gericht geadverteerd om de beoogde doelgroepen te attenderen op de workshops en de mogelijkheden van de Werkplaatsen van de Vrije Academie. VA-ACHTER Het presenteren als belangrijk onderdeel van de beroepspraktijk (‘jezelf kunnen verkopen’, leren omgaan met (kritisch) publiek) en ervaring opdoen voor cultureel ondernemerschap wordt in de Vrije Academie aangemoedigd en goed begeleid. Op de begane grond is sinds kort een nieuwe extra tentoonstellingsruimte, VA-Achter, beschikbaar voor kortlopende en ad hoc tentoonstellingen en presentaties van deelnemers en externen (bijvoorbeeld tijdens Hoogtij, voor Artist-in-residence kunstenaars van ons of van collega’s in de stad, projectkunstenaars, e.d.). VA-Achter biedt een perfecte aansluiting om de deelnemers/exposanten te laten profiteren van het bezoek aan de GEMAK-tentoonstellingen waarvoor ook gericht professionals uit galerie- en museumwezen worden uitgenodigd. Een mooi voorproefje was de opening van de GEMAK-tentoonstelling van Joseph Semah waarbij in VA-Achter een counter-
13
tentoonstelling, Yosef Steiner, was georganiseerd door twee prettig ambitieuze DNA-deel nemers, die veel discussie op gang bracht over de kunstenaars en de tentoonstellingen. DNA Het beleid van de Postacademische ateliers DNA is erop gericht om excellente startende kunstenaars te begeleiden in de laatste essentiële stappen naar de beroepspraktijk in binnenen buitenland. Hun succes is inmiddels mooie promotie voor ons instituut, maar zeker ook voor de stad, die excellentie laat bloeien en internationale culturele goodwill bevordert. De resultaten zijn in het nog tamelijk korte bestaan van de Postacademische ateliers DNA indrukwekkend. DNA-kunstenaars blijken na twee jaar DNA-traject stevig op eigen benen te kunnen staan: ze doen mee aan een uitwisselingsproject China, tentoonstellingen in Zürich en Parijs, presentaties op Art Rotterdam en ArtAmsterdam, zijn gastdocent aan KABK en academie in Antwerpen, actief op het gebied van kunsteducatie, hebben aansluiting met het opdrachtencircuit, werken multidisciplinair op hoog niveau samen aan multidisciplinaire projecten ((bv dans en beeldende kunst), ontwikkelen een kunstschool voor kinderen in Den Haag of bouwen een veelbelovende beroepspraktijk op in New York. Velen hebben een goede galerie gevonden: C + H Art Space (2 DNA-ers) en Tegenbosch & Van Vreeden in Amsterdam, Galerie Helder (Den Haag), Galerie van den Berge (Goes), Koraalberg Gallery en Galerie Kusseneers in Antwerpen. Zij maken met hun positieve DNA-ervaring reclame voor het kunstklimaat van cultuurstad Den Haag in binnen- en buitenland. En terugkomend van een project, tentoonstelling of reis, komen ze enthousiast hun wedervaren met het DNA-team in Den Haag delen. STUDIUM GENERALE In de Studium Generale programmering wordt nadrukkelijk steeds meer aansluiting gezocht bij actuele ontwikkelingen in kunst en samenleving en de thema’s van de tentoonstellingen in GEMAK. Het Studium Generale-programma streeft daarnaast naar afstemming met belang rijke culturele activiteiten in stad en land en dat komt ook het streven naar een groter en breder publieksbereik ten goede. Het Studium Generale biedt daarmee kwalitatief hoog staande en laagdrempelige cultuureducatie voor iedereen. GEMAK GEMAK de tentoonstellings- en debatruimte van de Vrije Academie wil het publiek kunst laten meemaken als vertrekpunt voor discussies, lezingen en interviews over een continue veranderende, ‘beweeglijke’, ook kunst- en beeldgrenzen verleggende, globaliserende samen leving. Juist in Den Haag, stad van (internationaal) recht en vrede en een belangrijk politiek centrum waar nationaal en internationaal beleid wordt uitgerold, is een kunst- en cultuur podium perfect op zijn plaats dat de relatie kunst, cultuur, politiek en samenleving steeds opnieuw ter discussie stelt en tegen het licht houdt. De lezingen en debatten in GEMAK met en door mensen uit verschillende disciplines (kunst, literatuur, wetenschap, pers, politiek, media) die commentaar geven op maatschappelijke ontwikkelingen, ideeën uiteenzetten over de veranderende positie van kunst & kunstenaars, volgen de tijdgeest op de voet en delen die discussie graag met het publiek. GEMAK is inmiddels een presentatieruimte die kunstenaars en publiek inspireert en uitdaagt op een unieke plek in de stad - tussen centrum en wijken, tussen local en global, tussen wij en zij, tussen hier en daar, tussen dichtbij en veraf. GEMAK slaat een brug met kunst en debat voor wie nieuwsgierig is naar wat beelden betekenen, wat het verhaal erachter is en wat het met je eigen leefwereld te maken heeft. GEMAK verheugt zich op meer interactie met publiek en ontwikkelt vanaf voorjaar 2012 een videoprogramma in combinatie met de GEMAKwebsite dat jong talent een kans geeft om werk te presenteren voor iedereen die de Vrije Academie binnengaat of buiten passeert. In 2012 wordt het beleid voor de komende beleidsperiode in de grondverf gezet met een blijvende ambitie voor het uitbouwen van de publieksmissie en cultuurvisie van GEMAK. Het pilot-programma van 2012 geeft al goed aan hoe het beleid inhoudelijk wordt ingezet voor de komende vier jaar. De voortzetting van samenwerking (in binnen en buitenland) met externe en wisselende partners is inhoudelijk verrijkend gebleken én praktisch (met schaarsere middelen), maar het is vooral een inspirerende werkmethode om de ambities naar een nog hoger niveau op te schroeven en de artistieke en publieksmissie publicitair attractief en innoverend te houden.
14
In de landelijke (en zelfs internationale media) kregen de tentoonstellingen van 2011 meer dan ooit uitgebreide en positieve aandacht. Met De Vluchtkoffer van LIVINUS, Vluchtelingen jackpot, NOMAD, GENERATION 9/11, en de -tentoonstelling Joseph Semah: Tracing Martin Heidegger’s hut en Paul Celan’s clouds ligt de lat aangenaam hoog en de ambitie voor meer in de toekomst gaat daarmee gelijk op. GEMAK dient de mens! graag nog meer in de komende beleidsperiode. TENSLOTTE Een goed georganiseerd en open werkplaatsencomplex waar DENKEN | MAKEN | TONEN als pijlers centraal staan, is een zeldzaamheid in Nederland. Veelbelovend talent ontwikkelen, excellent kunstenaarschap ontdekken en vasthouden voor de stad, kunst tonen die iedereen vraagt om mee te kijken en mee te praten. De Vrije Academie [ Werkplaatsen | DNA | GEMAK] was en is uniek, maar zal met haar beleid voor de komende beleidsperiode nog meer haar onmisbare flexibiliteit en mogelijkheden voor een culturele infrastructuur – zeker ook voor de realisering van 2018 culturele hoofdstad Den Haag – onderstrepen, ondernemend inzetten en vooral (direct en indirect) zichtbaar maken. Voor het bevorderen van een gezond en goed functionerend kunstklimaat ook in barre tijden en het constructief bouwen aan een cultureel aantrekkelijke uitstraling van Den Haag staat de Vrije Academie als een huis.
15
Het is een geweldige combinatie: de ingetogen, ietwat saaie – als je ze zo mag noemen – portretten met de rommeligheid van de bewegende beelden. Je wordt geconfronteerd met de blik van hen die verschrikkingen zagen en zoek je in hun ogen naar een glimp van de werkelijkheid.
De Volkskrant over Dutchbat III
GEMAK - PROGRAMMA 2012:
N.B. 17 februari, 1 juni, 7 september en 23 november 2012: Extra presentaties deelnemers Vrije Academie / DNA tijdens HOOGTIJ in VA-Achter presentatieruimte & mogelijkheid voor kleine adoptief-projecten externen o.a. tijdens HOOGTIJ.
16
1.4 BEDRIJFSVOERING Organogram Vrije Academie – stand van zaken 2011
Bestuur Jos (J.C.) de Groot, voorzitter (infunctietreding 24-10-2007 / uitfunctietreding 24-10-2013) Egbert (E.) Walinga, penningmeester (infunctietreding 02-02-2010 / uitfunctietreding 02-02-2013) Michiel (M.W.J.) Morel, bestuurslid (infunctietreding 16-02-2011 / uitfunctietreding 16-02-2014) Cathy (C.E.) Jacob (infunctietreding 19-05-2011 / uitfunctietreding 19-05-2014)
Secretariaat (2 vast) 60 uur / 1,67 FTE Directie (algemeen, artistiek en zakelijk)
Facilitair (2 tijdelijk)
32 uur / 0,89 FTE (vast)
39 uur / 1,08 FTE
Facilitair (1 flex)* 20 uur / 0,56 FTE
GEMAK
DNA & Studium Generale
DNA & Studium Generale
suppoost (flex): nul-urencontract
Hoofd (tijdelijk: 24 uur / 0,67 FTE Begeleiders (flex): zie toelichting
Hoofd (tijdelijk: 24 uur / 0,67 FTE Begeleiders (flex): zie toelichting
17
18
Schitterende tentoonstelling ‘De Vluchtkoffer van LIVINUS’.
Trendbeheer.nl
TOELICHTING ORGANOGRAM (peiljaar 2011) De Vrije Academie is een hiërarchisch platte organisatie. Zowel het artistieke programma als de bedrijfsvoering vallen onder directe verantwoordelijkheid van de directeur|bestuurder (vanaf 2012 Raad van Toezicht model). Het team medewerkers op kantoor dat de directeur ondersteunt, is verantwoordelijk voor administratie, coördinatie dagelijkse planning en uitvoering, receptie en ontvangst. Directeur|bestuurder (0.89 fte) Kantoor en facilitaire dienst (3.8 fte) en Werkplaatsassistenten: (totaal 1480 uur, 0,79 FTE): 4 freelancers Algemene begeleiding: (2530 uur, 1.35 FTE): 10 freelancers Mark de Weijer (coördinator werkplaatsen / 1280 uur) Klaus Baumgärtner (100 uur), Marcus Graf (100 uur), Elsa Hartjesveld (150 uur), Ingrid Mol (200 uur), Mark van Overeem (150 uur), Tanja Smeets (100 uur), Rob Steenhorst (200 uur), Marijke Verhoef (200 uur), Guido Winkler (printer) (50 uur) Workshops/Kick-Off/Masterclass: (totaal 840 uur, 0,45 FTE): 14 freelancers Philip Akkerman (20 uur), Rachel Bacon (20 uur), Klaus Baumgärtner (totaal zie boven), Thijs Fokkens (20 uur), Pien Hazenberg (30 uur), Gerard Holthuis (50 uur), Henk Hubenet (30 uur), Sabrina Lindemann (60 uur), Hans van Lunteren (60 uur), Jos de l’Orme (20 uur), Vittorio Roerade (60 uur), Onno Schilstra (70 uur), Tanja Smeets (zie boven), Tom van Vliet (400 uur) DNA: (totaal:, 0,68 FTE): 1 tijdelijk contract en 11 freelancers Felix Villanueva (hoofd DNA / tijdelijk contract), Eylem Aladogan, Stef van Bellingen, Cornel Bierens, B.C. Epker, Loek Grootjans, Servie Janssen, Caterina Pecchioli, Philip Peters, Awee Prins, Joseph Semah, Alex de Vries Studium Generale Felix Villanueva (samensteller / tijdelijk contract, 0.35 fte) Artists-in-residence (4 kunstenaars): André Amparo (6 weken), James Geurts (5 weken), Caterina Pecchioli (4 weken), Piet Rogie c.s. (5 weken) N.B. CAO-informatie: de Vrije Academie volgt de BBRA CAO (*), maar dat is niet formeel vastgelegd. Het betekent wel een garantie voor het vaste personeel.
19
2
MEERJARENBEGROTING 2013-2016
20
21
Het uitgebreide overzicht van het werk van videopionier, lichtkunstenaar, graficus en directeur van de Vrije Academie Den Haag, Livinus van de Bundt had afgelopen zaterdag bij de opening een overweldigende indruk.
De tentoonstelling in Den Haag is met de licht kunst en andere uitingen van Livinus een absolute aanrader, niet alleen door de belang rijke rol in de Nederlandse (video & licht)kunst geschiedenis van Livinus maar ook door de goed verzorgde en zorgvuldige opzet van de presentatie van de uiteenlopende kunstwerken van deze bijzondere kunstenaar.
digezine.nl
* N.B. waarvan 67.059 dotatie risicoreserve en 12.000 bestemmingsreserve Toelichting op de begroting Zie toelichting bij organogram voor informatie over CAO en personele beheerlasten uitgedrukt in fte’s.
22
3
KWANTITATIEVE GEGEVENS OVER ACTIVITEITEN EN BEZOEKERS / DEELNEMERS TABEL 3.2 Beeldende kunst en vormgeving
•
•
* Vanaf voorjaar 2012 start de Vrije Academie een laagdrempelig film/videoprogramma nadrukkelijk ook zichtbaar en toegankelijk voor passanten van Vrije Academie midden in het vele nationaliteiten tellende centrum van Den Haag. Experimenten met film&video en aanstormend talent krijgen een kans hun werk te presenteren aan de stad Den Haag. Wekelijks wisselend programma (ca 40 weken per jaar) ** Moeilijk in te schatten; maar een voorzichtige (lage) schatting: intern ca 125 p.wk = 5.000 & passanten ca 350 p.wk = 14.000
23
* Samenwerking willen we altijd, maar is afhankelijk van programmering en insteek van zowel Today’s Art als eindexamen masters KABK/Art&Science ** Nog niet bekend, maar het programma 2012 in ogenschouw nemend, zal er zeker eenzelfde deelname aan Festivals en Manifestaties zijn.
24
Een keur van internationaal gerenommeerde Westerse fotografen laten een uiteenlopende waaier van benaderingen zien: Van traditionele foto journalistiek, hard core embedded werk, tot zuiver esthetische poëtische en conceptuele benaderingen.
Photo Q over GENERATION 9/11
*
Lessen en activiteiten voor primair onderwijs worden niet als zodanig aangeboden, maar basisscholen kunnen wel op aanvraag een educatie-uitje plannen en dan wordt het lesmateriaal dat ontwikkeld wordt bij elke tentoonstelling in GEMAK op primair onderwijs niveau aangepast en begeleid.
n.v.t.
n.v.t.
25
n.v.t.
26
(*) Overzicht PERSAANDACHT GEMAK 2009 | Aantal: 12
27
Het werk van al deze journalisten en kunstenaars geeft bezoeker een vollediger beeld dan dat we dat ooit via beeldredacties van kranten zullen krijgen en daarmee extra inhoud aan deze ‘GENERATION 9/11’. Met een aantal namen een foto festival waardig wordt in Den Haag getracht een totaalbeeld te schetsen van de ontwikkelingen in de oorlogs verslaggeving en met name visuele nieuwsgaring.
Digizine over GENERATION 9/11
GEMAK 2010 | Aantal: 11
28
GEMAK 2011 | Aantal: 41
29
Vervolg GEMAK 2011 | Aantal: 41
30
Het is een overrompelende ervaring de foto’s die de afgelopen jaren deels in de krant hebben gestaan, naast elkaar te zien hangen.
Wim Bossema in De Volkskrant over GENERATION 9/11
Vervolg GEMAK 2011 | Aantal: 41
31
4. Samenvatting
32
Huidige positie en terugblik De Vrije Academie (Werkplaatsen | DNA | GEMAK) is een drie-eenheid van Werkplaatsen, Postacademische ateliers DNA (De Nieuwe Academie) en GEMAK de tentoonstellings- en debatruimte van de Vrije Academie. De Vrije Academie is laagdrempelig en biedt maatwerk voor talentvolle en ambitieuze kunstenaars, hetzij in wording, hetzij al (semi)professioneel praktiserend, op een vrije, maar niet vrijblijvende manier. De Vrije Academie staat voor reflectie, productie en presentatie en biedt persoonlijke begeleiding in het denken over, maken en tonen van kunst. Het tentoonstellingsprogramma in GEMAK, het debatprogramma en het Studium Generale zijn openbaar en voor iedereen en hebben een nadrukkelijke relatie tot de samenleving. Evaluatie periode 2009-2012 tot heden Het zichtbaar maken van de organische en dynamische samenhang van het produceren, het reflecteren en het presenteren was een belangrijke reden voor de imago-versterkende, functionele verbouwing op de begane grond in de zomer van 2010. Het gebouw in de huidige staat maakt onze mogelijkheden en ambities intern en extern zichtbaar en is functioneel. De Vrije Academie realiseerde haar belangrijkste beleidsdoelen 2009 – 2012, namelijk: 1. het uitdragen van een nieuwe identiteit; het drie-eenheidsprofiel wordt consequent gecommuniceerd met een sterk verbeterde PR-strategie van gerichte persbenadering, Nieuwsbrieven en actief gebruik en uitbreiding van sociale media. 2. het professionaliseren en kwalitatief upgraden van de werkplaatsen zowel technisch/ facilitair als inhoudelijk; betere planning (kleine) investeringen en onderhoud, inzetten op goed functionerende basisapparatuur afgestemd op de behoefte van de kunstpraktijk van nu. 3. het uitvoeren van een nieuw wervings- en toelatingsbeleid voor deelnemers gericht op kwaliteitsverbetering; roulerend begeleidersysteem ingevoerd om dynamiek en kwaliteit aan te scherpen weg van vrijblijvendheid, strengere selectie op talent en ambitie, profiel deelnemer gedifferentieerder en gericht op een helder traject en einddoel. 4. het uitbouwen van de publieksfunctie; de verbouwing begane grond, meer samen werking met collega-instellingen, de Vrije Academie promoten als ontmoetingsplek en flexibele, creatieve partner in het culturele veld. 5. het uitbreiden van externe samenwerkingsverbanden in stedelijk netwerk en daarbuiten is met meer en meer succes voortgezet en uitgebreid (in 2011 o.a. met Fotodok-Utrecht en het multidisciplinaire, geslaagde zomerproject met Piet Rogie c.s. uit Rotterdam) 6. de samenwerking met het Gemeentemuseum werd in juni 2010 beëindigd. Toch is de Vrije Academie erin geslaagd om GEMAK professioneler, toegankelijker, zichtbaarder en functioneler te maken; een uniek visitekaartje voor de stad Den Haag. Plannen en prioriteiten voor 2013-2016 Nu met de ingrijpende inhaalslag op bestuurlijk, organisatorisch, financieel en inhoudelijk niveau een stevige basis is gecreëerd, kan ingezet worden op de volgende, nieuwe beleidsdoelen voor de periode 2013-2016 (met 2012 als pilot-jaar): 1 2 3
4
Verdere ontwikkeling van maatwerk voor kunstenaars-in-wording, nog intensievere aandacht voor talentontwikkeling door middel van het DNA-traject voor excellentie en het behoud van talent voor de stad Den Haag. Interactie met het culturele veld in Den Haag, de metropoolregio Den Haag-Rotterdam en (ver) daarbuiten. Uitbouwen van de flexibiliteit, mogelijkheden en faciliteiten van de Vrije Academie als centraal gelegen werkplaatsencomplex met expertise en begeleiding, voor een culturele infrastructuur – zeker ook voor de realisering van 2018 culturele hoofdstad Den Haag – het ondernemend inzetten hiervan en vooral het (direct en indirect) zichtbaar maken. GEMAK als (internationaal) visitekaartje voor de Vrije Academie en de stad Den Haag als internationale stad van recht en vrede, kunst en cultuur.
33
Kunstenaar Joseph Semah heeft de ontmoeting tot onderwerp gemaakt van niet zomaar een tentoonstelling. Ik denk niet dat ik makkelijk nog loskom van dit werk, de beelden hebben zich gemengd in mijn eigen canon van de Tweede Wereldoorlog. [. . . ] Als ik probeer te begrijpen waarom ze me raken, wordt alles plat, banaal of opgezogen door ontoereikende filosofie. Maar er is een wijsheid in mijn hart geslopen die ik liever niet voelen wil. Sander Pleij in Vrij Nederland ( ) 04
Bij de invulling van de beleidsdoelen wordt steeds zorgvuldig gekeken naar de volgende elementen: - Positionering - Samenwerking - Cultureel Ondernemerschap - Draagvlak - Cultuureducatie De professionalisering is de afgelopen drie jaar met succes doorgezet - resulterend in heldere op orde zijnde financiën, een klein, maar flexibel professioneel team en bestuur – en dat proces wordt nog alert en kritisch voortgezet. In kader van verder aanscherpen cultural governance richtlijnen wordt op heel korte termijn (begin 2012) het bestuur-directiemodel omgevormd tot een Raad van Toezicht-model. In de komende beleidsperiode zal de Vrije Academie zich echter vooral ook op het professionaliseren van het culturele ondernemerschap naar buiten toe richten: sponsoring, fondsenwerving, crowdfunding en interactieve PR via verder uitbouwen mogelijkheden sociale media, e.d. De drie-eenheid van de Vrije Academie (Werkplaatsen | DNA | GEMAK) / Maken – Denken - Tonen De werkplaatsen en studio’s vormen het hart van de Vrije Academie. Om nog meer in te zetten op kwaliteit wordt een uitgebalanceerd weekprogramma aangeboden en vanaf 2012 gewerkt met vier doelgroepprofielen: 1. Laagdrempelige talentontwikkeling met een eigen kunstenaarspraktijk als einddoel, 2. Projectmatig gebruik van de werkplaatsen, 3. Atelier- of Transitiejaar voor kunstenaars die al een professionele praktijk hebben, 4. Extern facilitair gebruik. Presenteren en cultureel ondernemen zijn belangrijk onderdelen van de beroepspraktijk en worden door de Vrije Academie aangemoedigd en goed begeleid. Sinds kort heeft de Vrije Academie, als aanvulling op het tentoonstellingsprogramma in GEMAK, een extra tentoon stellingsruimte beschikbaar voor kortlopende ad hoc tentoonstellingen en presentaties van deelnemers en externen: VA-Achter. Het beleid van de Postacademische ateliers DNA is erop gericht om excellente startende kunstenaars te begeleiden in de laatste essentiële stappen naar de beroepspraktijk in binnenen buitenland. Het succes van DNA is een promotie voor ons instituut, maar zeker ook voor de stad Den Haag waar excellentie kan bloeien en internationale culturele goodwill wordt bevorderd. In de programmering van het voor iedereen toegankelijke Studium Generale en debat programma van de Vrije Academie wordt nadrukkelijk steeds meer aansluiting gezocht bij actuele ontwikkelingen in kunst en samenleving en de thema’s van de tentoonstellingen in GEMAK. GEMAK wil het publiek kunst laten meemaken als vertrekpunt voor discussies, lezingen en interviews over een continue veranderende, ‘beweeglijke’, ook kunst en beeldgrenzen verleggende, globaliserende samenleving. De voorzetting van samenwerking (in binnen- en buitenland) met externe en wisselende partners is inhoudelijk verrijkend en praktisch (kosteneffectief) gebleken, maar is vooral een inspirerende werkmethode om de ambities naar een nog hoger niveau op te schroeven en de artistieke- en publieksmissie attractief en innoverend te houden. Bij alle grote tentoonstellingen wordt bovendien een doortimmerd educatief programma (lesbrief en kijkwijzer) samengesteld om het publieksbereik te vergroten. Contacten met onderwijsinstellingen worden geïntensiveerd. De Vrije Academie blijft met de pijlers DENKEN | MAKEN | TONEN veelbelovend talent ontwikkelen, excellent kunstenaarschap ontdekken en vasthouden voor de stad en kunst tonen die iedereen uitdaagt mee te kijken en te praten. Het instituut was en blijft uniek en zal met haar beleid voor de komende beleidsperiode nog meer haar onmisbare flexibiliteit en mogelijkheden voor een culturele infrastructuur onderstrepen, ondernemend inzetten en vooral (direct en indirect) zichtbaar maken.
34
04
Beknopte begroting 2013-2016
* N.B. waarvan 67.059 dotatie risicoreserve en 12.000 bestemmingsreserve
35
5
AANVULLENDE INFORMATIE
Als bijlage stuur ik u de door u gevraagde volgende aanvullende stukken: - -
een kopie van de geldende statuten (in enkelvoud); een uittreksel van de inschrijving bij de Kamer van Koophandel met de huidige bestuurssamenstelling (in enkelvoud)
36
04
