Vriendschap, een digitale dimensie De docent aan het woord… Social media in de les… Wat willen leerlingen?
I like! Wanneer iemand zegt, ‘I like’, legt eigenlijk de grootste groep mensen toch wel de link met Facebook of andere social media. Waar dit begrip 15 jaar geleden zo goed als niet voor kwam in het dagelijks taalgebruik. Terwijl het in het huidige straatbeeld en de communicatie met elkaar niet meer weg te denken is. Overal zie je mensen en jongeren met hun telefoon of tablet in de weer. Vaak om foto’s of belevenissen van een ander te “liken”. Of door zelf iets online te zetten waarbij andere kunnen laten weten dat ze het leuk vinden. De komst van social media heeft dit automatisch effect op het onderwijs van nu. Immers leerlingen maken hier veel gebruik van. Een groot deel van de communicatie vindt via de media plaats. Vrienden zijn niet alleen de mensen die je treft op school of bij verenigingen. Nee, als jongere kun je meer dan 100 vrienden hebben op Facebook. Daarnaast is de jeugd volop bezig met het vastleggen van gebeurtenissen via Pinterest of Instagram. Op een school zie je dan ook een beeld van studenten met een mobiel, laptop of tablet aan hun hand gekluisterd. Vraag is dan, hoe gaan wij hier als docenten mee om? Moeten wij ons onderwijs hier op aanpassen? Kunnen we er überhaupt nog omheen? En wat verwachten leerlingen eigenlijk van ons als docenten als het gaat om het integreren van social media in de les? Allemaal vragen waar we in dit nummer van ‘Onderwijs van nu!’ antwoord op proberen te krijgen en te geven. Want wat doe je met social media in het onderwijs van nu?
2
Inhoudsopgave Vriendschap, een digitale dimensie
4
De docent aan het woord…
7
De leerling aan het woord…
9
Social media in de les… Wat willen leerlingen?
10
Social media in de praktijk!
13
Literatuur
15
3
Vriendschap, een digitale dimensie We kunnen er niet meer omheen, het
zoveel voor de adolescenten veranderd.
gebruik van social media. Wanneer je een
Dit heeft niet alleen te maken met de
school binnen loopt of in de bus zit is het
lichamelijke veranderingen die in de
algemene beeld toch wel mensen met
vroege adolescentie ontstaan, maar ook
telefoons, laptops, oordopjes in en
doordat jongeren gaan experimenteren
koptelefoons op. Met name onder
(midden adolescentie), zich losmaken van
jongeren is het gebruik van social media
ouders en proberen zichzelf te ontwikkelen
erg hoog. Oosterveer vertelt in zijn artikel
en hun positie te vinden in de
‘Het social media gebruik van jongeren:
maatschappij en persoonlijke relaties (late
Snapchat is hot twitter is not’ (2014) dat
adolescentie)(Van der Wal & De
gemiddeld genomen 98% van de jongeren
Wilde,2011).
(tussen de 15 en 19 jaar) gebruik maakt
Erikson onderscheidt dan ook vier
van social media. Jongeren maken
aspecten in het vormen van die identiteit,
volgens Oosterveer gemiddeld genomen
namelijk:
gebruik van zo’n 5 platforms. ‘Vrijwel alle
1. Het besef van continuïteit (gevoel
jongeren gebruiken Facebook. De
dat je voor jezelf dezelfde persoon
socialmedia-apps Instagram en SnapChat
blijft, dit ben ik!)
zijn erg populair: zo’n 0,4 jongeren maken
2. Het besef van herkenning en
er gebruik van. ‘ (Oosterveer, 2014,
erkenning (invloed sociale
para.4) Maar hoe kan dat nou, dat internet
omgeving)
zo populair is onder de jongeren?
3. Het besef van innerlijke vrijheid en afhankelijkheid (wat zijn mijn
Algemene ontwikkeling Om antwoord te vinden op de bovenstaande vraag is het handig om eerst te kijken naar een stukje
mogelijkheden en beperkingen) 4. Het besef van een zinvolle toekomst (Van der Wal & De Wilde, 2011)
ontwikkeling van de adolescent. Kijkend naar de levenslooptheorie van Erikson
Daarnaast zijn een er aantal andere
(Van der Wal & De Wilde, 2011) is de
factoren van invloed op de ontwikkeling
belangrijkste taak voor de adolescent (12-
van de adolescent. Van der Wal en De
22 jaar) het verwerven van een gevoel van
Wilde(2011) benoemen er drie, namelijk
identiteit. Dit gevoel van identiteit is
de biologische factor (nature), de sociale
volgens hem juist belangrijk omdat er al
factor (nurture), de historische factor 4
(nature en nurture) en de bijzonderheden uit de individuele geschiedenis (nature en nurture). Onder de sociale factor kunnen we dan ook de invloed van de peergroup noemen. In de adolescentie hebben
voor de persoonlijke ontwikkeling. Volgens
leeftijdsgenoten toch een bepaalde
het artikel van Eimers, ‘289 vrienden:
betekenis. De sociale factor gaat immers
chatten, tweaken en seksen op de pc’
over de interactie met de sociale
(zoals geciteerd in Van der Wal & De
omgeving. Zo zeggen Van der Wal en De
Wilde, 2011) is internet, anno 2010, voor
Wilde (2011) het volgende over het gedrag
jongeren het belangrijkste medium om
van adolescenten:
contact met vrienden te onderhouden.
Als je het gedrag van adolescenten
Eimers (zoals geciteerd in Van der Wal &
wilt begrijpen moet je naar de (sub)
De Wilde, 2011) zegt hierin dat voor
cultuur en sociale structuren van
sommige jongeren internet de plek is om
die persoon kijken. Adolescenten
makkelijk in contact te komen met mensen
nemen leeftijdsgenoten als
die hun speciale voorkeur delen.
referentiekader, ze kijken bij elkaar
Kijkend naar de
af als het gaat om uitgaan, uiterlijk,
adolescentiepsychologie is het immers
taal, muziek en seksualiteit.
belangrijk voor jongeren om aansluiting te
Vriendengroep is een persoonlijke
vinden bij een peergroup. Ze zoeken
factor voor de persoonlijke
herkenning en erkenning en kunnen dit
ontwikkeling. (p.46-47 en 128-
vinden bij leeftijdsgenoten die dezelfde
129).
idealen als hun delen. Daarnaast nemen
Daarnaast zegt Van der Wal en De Wilde ‘
jongeren leeftijdsgenoten als
Volgens Rubin (1983) neemt de rol van
referentiekader. Sociale media dient hierbij
vrienden toe bij de ‘strijd om
als een grote bron. Er zijn immers vele
afhankelijkheid’ van het gezin en is
apps die een rol spelen in het delen van
vriendschap zelfs doorslaggevend voor
interesses. Dit kan zijn op het gebied van
het streven naar een eigen identiteit.’(p.
kledingstijl, filmpjes of muziek.
129).
Volgens Eimers (Zoals geciteerd in Van der Wal & De Wilde, 2011) kan social
Vriendschap en Social Media
media bijdragen aan het vergroten van het
Kijkend vanuit de adolescentiepsychologie
zelfvertrouwen van een jongere. Van der
is een vriendgroep een belangrijke factor
Wal en De Wilde (2011) sluiten daarop 5
aan ‘Activiteiten als het maken van een
zouden we kunnen zeggen dat dit te
profiel kunnen heel stimulerend zijn voor
maken heeft met de sociale factor.
de identiteitsontwikkeling, het verhoogt je
Jongeren zitten in de fase van
zelfbewustzijn en je krijgt feedback over
experimenteren, daarnaast zijn zij
hoe je jezelf neerzet.’ (p. 132).
opgegroeid in een maatschappij waarin de
Social media speelt dus een grote rol als
social media in opkomst is. Doordat zij hier
het om vriendschappen gaat. Dit doordat
mee in aanraking komen gaan ze hier mee
vriendschappen niet alleen kunnen
experimenteren. Daarnaast is het voor de
ontstaan via het internet, maar doordat
jongere een goed middel om
vriendengroepen ook interesses delen via
leeftijdsgenoten te vinden met gelijke
al de verschillende media als Facebook en
interesses, maar ook om die interesses te
Instagram. Daar komt bij dat door de door
delen. Voor jongeren kan het een uitkomst
de meningen die jongeren elkaar geven
bieden als het gaat om het opdoen van
via deze media, dit een bijdrage levert aan
zelfvertrouwen. Hij kan immers de mooiste
de ontwikkeling van het zelfbeeld en de
foto van zichzelf online zetten en zijn
eigen identiteit. Dit kan positief werken,
profiel aanpassen aan de hand van de
jongeren kunnen meer zelfvertrouwen
feedback van anderen. Doordat het zo
krijgen door de bevestiging die ze ervaren
gaat leven onder jongeren, een digitale
door “liken” van hun foto’s door anderen.
dimensie van vriendschap, willen ze elkaar
Het kan daarentegen juist ook
blijven volgen en met elkaar blijven delen.
onzekerheid oproepen doordat er weinig
Immers, vrienden spelen een belangrijke
positief gereageerd wordt op een zelf
rol als het gaat om het streven naar
aangemaakt profiel.
identiteit. Natuurlijk heeft het internet ook
Een groot deel van de
genoeg valkuilen als het gaat om het
vriendschappen vinden dan ook via
vormen van een identiteit (denk aan
internet en social media plaats. Hier wordt
cyberpesten). Maar over het algemeen
met elkaar gecommuniceerd en interesses
kunnen we toch wel stellen dat social
gedeeld. Van de Wal en De Wilde(2011)
media onder jongeren zo populair is
zeggen dan ook heel mooi ‘Vriendschap
vanwege het sociale aspect en het kunnen
heeft onder invloed van de ‘social-
vormen van hun eigen identiteit!
mediasites’ een digitale dimensie gekregen.’(p.132). Waarom is internet zo populair? Om terug te komen op de vraag waarom internet zo populair is onder jongeren 6
De docent aan het woord.. Deze maand een interview aan de hand
technologie. Door het gebruik van social
van het onderwerp social media in de les.
media blijven ze goed op de hoogte van
Dit keer vertelt Yudi Hoekstra, docent en
wat er speelt in de wereld en van elkaar.
coach aan het Friesland College bij de opleiding Mediavormgeving, over zijn
Als je dan kijkt naar de invloed van social
mening wat betreft het gebruik van social
media op het onderwijs?
media in de les. Aan de hand van een
Als het onderwijs mee wil gaan met de
aantal vragen kwamen we tot het
huidige technologie en maatschappelijke
volgende gesprek.
ontwikkelingen heeft het zeker invloed. Zowel in de les als het vormgeven van de
Wat vind jijzelf eigenlijk van het algemene
stages, het studeren met elkaar, de
gebruik van social media ?
omgang et elkaar en de omgang met
Ik vind het een prima instrument om
studenten in de klas. Als docent wil je
kwantitatief en kwalitatief te netwerken.
aansluiten bij de leefwereld. Dus de vraag
social media zorgt ervoor dat mensen
is hoe je dit als docent inzet in je lessen,
kunnen communiceren rond bepaalde
want je kunt er bijna niet meer omheen.
thema’s. Dit kan zijn over hobby’s als
Belangrijk daarbij is wel dat je het inzet als
muziek, maar ook gerichter als het
middel. Soms als doel om de technologie
netwerken en contacten leggen , denk aan
goed te leren gebruiken. Voorop moet
Linkdin.
staan dat het de student verder helpt ontwikkelen in dit geval de studie en de
Wat voor invloed heeft social media op
persoonlijke ontwikkeling.
jongeren volgens jou? Door het gebruik van de social media zijn
Wat is dan jouw mening als het gaat om
jongeren volgens mij snel afgeleid. Er
het gebruik van social media in de les?
wordt veel waarde aan gehecht. Het is
Ik vind dat als je als docent goed wilt
voor de jongere immers belangrijk om in
aansluiten bij de maatschappelijke
contact te staan met de rest van de
ontwikkeling en dat waar studenten nu
wereld. Daarnaast heeft social media
mee te maken hebben, je daar gebruik
volgens mij een positieve invloed. Ze
van moet maken.
kunnen snel informatie uitwisselen met elkaar. Daar komt bij dat het ervoor zorgt dat ze mee gaan met de huidige 7
Welke social media gebruik jij nu in je
kunnen laten zien wat ze doen. Beeld
lessen?
vormen en inzichtelijk maken.
Dat zijn er toch best veel. Ik maak gebruik van LinkdIn, Facebook, Layar en andere
Zou je terug willen naar een wereld waarin
apps op de telefoons. Layar gebruik ik
social media niet zo’n grote rol speelt?
bijvoorbeeld voor het ophalen van je les.
Nee, dat is niet mogelijk.
Of de app camscanner. Hier kun je gemakkelijk papieren werkbladen digitaal
Jouw leerlingen zijn een aantal stellingen
mee maken. Zo hebben de leerlingen hun
voorgelegd wat betreft social media. Wat
werk dat ze op papier maken meteen
is jouw mening hierover, ben jij het eens
digitaal, dan kunnen ze dat in ieder geval
met de volgende stellingen?
niet kwijtraken. Daarnaast maak ik gebruik
‘Door social media te gebruiken in de les
van Dropbox, Cloudservice, het Zwarte
wordt je snel afgeleid.’
netwerk en Wetransfer. Ik gebruik de
Ja.
media en apps vooral om kennis,
‘Door social media te gebruiken in de les,
betstanden en informatie uit te wisselen.
wordt de les een stuk interessanter.’
Voor mindmaps bijvoorbeeld zijn er hele
Nee, behalve als je het op de juiste en een
handige programma’s, denk aan Padlet.
zinvolle manier gaat inzetten. ‘Ik zou een week zonder social media
Zijn er social media die je nog graag een
kunnen.’
keer in je lessen zou willen toepassen?
Nee, ik zou niet zonder telefoon kunnen.
Zelf zou ik graag iets meer willen doen met Instagram en Pinterest. Dit zou je
Wil je nog iets kwijt over het onderwerp
bijvoorbeeld heel goed kunnen gebruiken
social media in het onderwijs?
voor de stages. Leerlingen zouden dan
Wat ik zelf mis is het stukje social media
een blog kunnen maken over hun stage.
gebruik in de opleiding van docenten. Hier
Opdracht aan de leerlingen is dan om via
zou veel meer aandacht aan moeten
deze programma’s bijvoorbeeld 6 foto’s te
worden besteed. Je ziet in de huidige
maken op je stage. Zodat ze daarmee
opleidingen dat beginnende docenten daar nog te weinig kennis hebben omdat er binnen de opleiding te weinig de juiste aandacht aan wordt besteed. Ik vind dat tijdens de opleiding je als didacticus, vanuit pedagogisch en didactisch perspectief, mee moet krijgen hoe je het concreet in kunt zetten in het onderwijs. 8
De leerling aan het woord.. Vandaag de dag is het beeld van jongeren en mobieltjes niet meer weg te denken. Het lijkt alsof de jeugd van tegenwoordig niet meer zonder al die social media kan. Het gaat er steeds meer op lijken dat we er in ons onderwijs niet meer omheen kunnen. Social media integreren in ons onderwijs, en er optimaal gebruik van maken. Maar is dit echt nodig? Hoe denkt de jeugd zelf eigenlijk over het gebruik van social media in de les? We hebben de eerstejaars van de opleiding Mediavormgeving aan het Friesland College te Leeuwarden een aantal stellingen voorgelegd over het gebruik van social media. ‘Alle vrienden die ik heb via social media, zijn echte vrienden waar ik altijd terecht kan.’ Eens 6% Oneens 94 % Social media zorgt ervoor dat je gemakkelijker met elkaar kunt praten.. Eens 94% Oneens 6% Door social media leer je een ander goed kennen.. Eens 36% Oneens 64% Ik zou een week zonder social media kunnen.. Eens 53% Oneens 47% Sociale media is een verslaving.. Eens 71% Oneens 29% Door social media te gebruiken in de les wordt de les een stuk interessanter.. Eens 67% Oneens 36% Door social media te gebruiken in de les word je snel afgeleid.. Eens 57% Oneens 43% 9
Social media in de les… Wat willen leerlingen? Als docenten willen wij graag aansluiten bij de leefwereld van onze studenten. We zien dat ze veelal bezig zijn met het gebruik van hun telefoon, Facebook, Youtube etc.. Als docenten willen we ons graag mee ontwikkelen met de moderne tijd, ook als het op lesgeven aankomt. Hoe kun je nou beter aansluiten bij de leefwereld van de studenten dan door ook gebruik te gaan maken van die social media. Vraag is dan, welke media gebruik je en hoe? We hebben deze vragen dan ook aan dezelfde groep eerstejaars studenten, mediavormgeving van het Friesland College, voorgelegd. We hebben ze gevraagd om een aantal ideeën. Omdat het een creatieve opleiding betreft hebben ze voor ons posters gemaakt met de social media die zij gebruiken en welke ze graag terug willen zien in de les. De leerlingen maken gebruik van de volgende media
10
Social media die leerlingen zelf gebruiken en die ze terug willen zien in de les.
11
Opvallend tijdens deze opdracht was dat de leerlingen dit best lastig vonden. Bedenken welke media zij graag terug willen zien in hun lessen. Veel voorkomende apps zijn dan ook Facebook (voor het delen van werk en berichten plaatsen), Whatsapp (voor het houden van contact, bijvoorbeeld ziekmelding, of als je wat later bent), Instagram (om opdrachten te delen) en Youtube (voor het afspelen van filmpjes). Een aantal leerlingen gaven aan het niet nodig te vinden om social media in de les te gebruiken. Het is meer voor privé gebruik en contact hebben met elkaar. Ze zijn wel voorstander voor het delen van werk via Facebook. Maar meer dan dat hoeft dan ook niet. Een leerling zij zelf ‘Geef mij gewoon maar les. We betalen toch instellingsgeld. Ik wil gewoon een docent die vertelt over de stof en die lesgeeft. social media kan mij dan niet zoveel schelen.’ Dus stel, jij als docent bent niet zo heel erg gesteld op social media, of bent er niet handig mee. Geen paniek! De leerlingen lijken het namelijk helemaal niet erg te vinden als er gewoon zonder les wordt gegeven. Mocht je het toch graag onder de knie krijgen, en willen weten hoe en waar je welke media precies voor kunt gebruiken? Kijk dan op pagina 13, daar worden nog een aantal tips gegeven!
12
Social media in de praktijk! Brouwer en Karssenberg (z.j.) hebben een aantal social media praktijkvoorbeelden uit het onderwijs verzameld. Leuk ter inspiratie voor de invulling van je onderwijs met social media! Tip! Neem eens een kijkje op hun website socialmediainhetmbo.nl voor meer inspiratie!
Bovenstaa
Bovenstaande praktijkvoorbeelden zijn overgenomen van Brouwer en Karssenberg (z.j).
13
Bovenstaande praktijkvoorbeelden zijn overgenomen van Brouwer en Karssenberg (z.j).
14
Literatuur Brouwer, A., Karssenberg, W. (z.j.) social media Praktijk voorbeelden uit het onderwijs. Geraadpleegd op http://socialmediainhetmbo.nl/boekje/ Oosterveer, D. (2014, februari 3). Het socialmediagebruik van jongeren: SnapChat is hot, Twitter not. Geraadpleegd op http://www.marketingfacts.nl/berichten/het-socialmediagebruikvan-jongeren-snapchat-is-hot-twitter-not Van der Wal, J., De Wilde, J., m.m.v. de Mooij, I. (2011) Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding. Bussum: uitgeverij Coutinho.
15
