Vriendennieuws. Editie 78 Lente Museumboten, geen ijsvrij

Vriendennieuws Editie 78 Lente 2012

Museumboten, geen ijsvrij Dit jaar kwam de vorst laat. Maar toen hij kwam, was de kou fel. De museumboten Javazee en Tjerck Hiddes werden uit hun winterslaap gehaald en gingen op pad naar het reddingstation Harlingen en reddingstation Urk om de diensten van de moderne boten op deze stations over te nemen. De Tjerck Hiddes vertrok over een nog open Waddenzee en IJsselmeer naar Urk. Het was min 10 graden en er stond een stevige zuidoosten wind. Het overkomende zoute zeewater had wat nog wat moeite om te bevriezen op de romp, maar na de sluis van Den Oever ging het snel met het overkomende zoete buiswater. Het schip werd spoedig een ijsklomp en de museumvrijwilligers Ton Zwagerman, Kees Stoepker en Ruud Nieuwenhuis zagen zich genoodzaakt uit te wijken naar Medemblik. Een verstandig besluit. De volgende dag kwamen de KNRM redders van Urk om de boot naar hun station te varen. De wind was inmiddels afgenomen en de Urkers droegen betere tegen de kou beschermende overlevingspakken. Dat het IJsselmeer geen onschuldig binnenwater is bleek een maand later in februari toen op een avond in het donker een duwsleepbootje in harde zuidwestenwind 7 BF water maakte en zonk. De sleper was van Harlingen via de sluis van Kornwerderzand gekomen De beide opvarenden, broers uit Steenbergen, verdronken in het koude water. Wat een trieste afloop. Henk Stapel

verzekeren? we blijven bij de tijd

HOTEL

40 sfeervolle kamers zonnig terras

RESTAURANT

ontbijt ● lunch ● diner

ZALEN

cursussen ● vergaderingen

BRIDGEHOTEL

verschillende verenigingen

(0223)68 688 0223 87788 88

E [email protected] ● I www.hotelwienerhof.nl

Parallelweg 7 ● 1781 EA Den Helder T 0223 - 616895 ● F 0223 - 613534

wel samen gaan

Waar water en vuur Inspectie en levering van brandblus- en veiligheidmaterialen voor de offshoreen chemische industrie, scheepvaart, overheid en bedrijfsleven

HOLLAND SAFETY BV Het Nieuwe Diep 36a - 1781 AD Den Helder Tel.: 0223 614999 - Fax: 0223 625093 Email: [email protected]. - www.holland-safety.nl

Bedrijfskleding Uniformering Met gerenommeerde merken als Havep Industriëel, Echo/KLM, Helly Hansen, Santino en Rucanor Wij zijn 6 dagen in de week open vanaf 11 uur in de ochtend, ‘s maandag zijn we gesloten.

Koperslagersweg 13 1786 RA Den Helder Vriendennieuws blz 2

Tel: 0223-691223 www.moc-bedrijfskleding.nl E-mail: [email protected]

KADE 60 Willemsoord 60B - 1781 AS Den Helder Tel 0223-682828 - www.kade60.nl

ven verdiend en ik heb er alle vertrouwen in dat het museum straks - per 1 april - bij hem in goede handen is. Ik blijf overigens een dag per week als vrijwilliger aan het museum verbonden om de nieuwe directeur te assisteren bij het beheer van de collectie, voor lezingen en rondleidingen.

Nieuws uit het museum Wisseling directeur Met plezier heb ik zeven jaar het museum mogen dienen in de functie van directeur. Kostenbeheersing en omzetverhoging heb ik altijd goed in het vizier gehouden. Het museum is daardoor uit de rode cijfers geraakt en aan het eind van dit jaar is een schuld uit het verleden afgelost. Het museum is nu kerngezond. Doordat ook organisatorisch de zaak op orde is, heb ik vanaf najaar 2011 tijd vrij kunnen maken voor historisch onderzoek naar de geschiedenis van redden op zee. Dit doe ik in het kader van een promotieonderzoek aan de Universiteit van Leiden. In januari werd echter duidelijk dat de verplaatsing van de schouwburg Kampanje een nieuwe fase is ingegaan. De schouwburg, onze nieuwe buurman, zal een deel van het museum nodig hebben. Het museum raakt ruimten en functies kwijt. Hierin zal moeten worden voorzien. Dit betekent een extra werkinspanning voor de museumdirecteur de komende jaren. Aan het college van B&W – de drijvende kracht achter de verplaatsing van de schouwburg - is een bescheiden financiële bijdrage gevraagd voor enkele extra uren voor onze museale medewerker Sylvia de Boer zodat ik een deel van mijn activiteiten aan haar kan overdragen en de verbouw van het museum kan begeleiden en de samenwerking met de schouwburg gestalte kan geven. Dat verzoek is niet gehonoreerd. Hierdoor werd ik gedwongen een keuze te maken. Daar ik mijn historisch onderzoek niet wil stoppen en het museum een directeur nodig heeft die zich ten volle inzet restte tot mijn spijt slechts de keuze mijn functie over te dragen aan een ander. Een vacature is vervolgens geplaatst en na een sollicitatieprocedure is een geschikte opvolger gevonden in de persoon van Hans Sterkenburg. De heer Sterkenburg heeft zijn sporen in het bedrijfsle-

Sponsoring Door de 15 % korting op de gemeentesubsidie dreigt een gat op de begroting te ontstaan. Gelukkig zijn er veel bedrijven en ondernemers die het economische en toeristische belang van het museum voor Den Helder en de regio zien en het museum een warm hart toedragen. Diamanten sponsoren zijn geworden: Uitvaartcentrum Den Helder, Petterson SBS Supply, Rabo Bank Noord-Holland Noord, en Vroon Offshore Services. Zij schenken € 1000,- Voor € 500 hebben als gouden sponsor zich opgegeven: TESO Bootdienst uit Den Hoorn, Firma Govers, VepaBins, CBM-printing, OmnyAcc Accountants, Knuwer en Creutzberg Advocaten, De Woningstichting en Koopman en Co Accountants uit Breezand. Het zijn op twee uitzonderingen na ondernemingen uit Den Helder. Bakkerij Dunselman Puur kwam met het sympathieke voorstel een Dorus Rijkers brood te gaan bakken en dit brood in zijn vier vestigingen te gaan verkopen. Een deel van de opbrengst komt ten goede aan het museum. Tot slot, de verzekeringsmaatschappij Univé helpt ons met een leden voordeelactie. De verzekeraar vergoedt ons de korting die we aan zijn leden geven. Dankzij deze sponsoren is de begroting voor de komende jaren sluitend te krijgen.

Gerrit de Boer. Geboren en getogen in het maritieme Den Helder ging Gerrit al jong met kleine bootjes het water op. Tot schrik van zijn moeder bijvoorbeeld met een kajak naar de zandplaat De Razende Bol. Vanuit zijn kamer in Huisduinen zag hij de mrb'n Prins Hendrik en Suzanne naar buiten gaan. Varen is zijn grote hobby gebleven. Dat zit in de genen. Een neef zat op de Kustwachttoren bij Fort Kijkduin. Een oom was kapitein op de walvisvaarder Willem Barentsz. Bij hem lag ook altijd het blad 'De reddingboot' op tafel. Met die oom ging hij ook jutten op het strand. Nu nog, bij slecht weer en storm, moet hij naar buiten. Vandaag de dag is Gerrit vier dagen in de week werkzaam op de personeelsafdeling van een grote zorgverlener in het Amsterdamse. Een dag per week werkt hij als vrijwilliger voor het museum. Lekker sleutelen aan de boten, schuren, met een paar man de historische boten in de vaart houden. Een mooi tegenwicht voor het kantoorwerk. Gevaren wordt er ook, maar dat is niet de hoofdzaak. Maar je moet dan wel zorgen dat je geen brokken maakt, want de naam van het museum staat op het schip! Dus worden er vaar cursussen gevolgd en gegeven en in de binnenhaven worden de manoeuvres met de schepen geoefend. Gerrit heeft altijd al interesse in het museum gehad, en toen zijn vrouw bij de watersportvereniging een advertentie zag voor een schipper op een museum boot, was het snel beklonken. Eigenlijk vindt hij alles in het museum mooi. Als hij echt moet kiezen is de 'klassieke' roeistrandreddingboot nr. 15 van Wijk aan Zee zijn favoriet. Zo is het allemaal immers begonnen. Bij de Zeevaartschool van Terschelling is deze boot nadien ook nog als trainingssloep gebruikt.

Ook het Reddingmuseum heeft redders nodig in deze financieel zware tijden nu de overheid onze jaarlijkse subsidie verminderd heeft . Wij zijn dan ook blij dat de bovenstaande bedrijven onze financiele reddingboei willen zijn. Waardoor het Reddingmuseum door kan gaan op de uitgezette koers. Wybe van der Wal

Vriendennieuws blz 3

Motorreddingboot C.A. den Tex op Borkumer Rif, krijttekening van Durk Monsma (1910 - 1992) naar schilderij van E.M. Eden, bruikleen van KNRM, in depot Reddingmuseum.

Spectaculaire redding op Borkumer Rif 8 januari 1918. Duitsland was in oorlog. De jonge Duitse marinevlieger Bauernfeind tuurde over het water. In de verte zag hij op het Borkumer Rif tussen de witte koppen van de brekers een klein bootje opduiken en dan weer verdwijnen. Langzaam worstelde het motorbootje naar de Duitse ‘Vorposten’ boten die daar aan de grond waren gelopen. Het vaartuig was van Rottumeroog gekomen, uit het neutrale Nederland. Bauernfeind was getuige van een spectaculaire redding uitgevoerd door schipper Mees Toxopeus met de motorreddingboot C.A. den Tex. Drie tot patrouilleschip omgebouwde vissertrawlers, zogenaamde ‘Vorposten’ boten, hadden een Duitse onderzeeboot naar Norderney begeleid en voeren ’s- avonds op 6 januari langs het Borkumer Rif naar de Eemsmonding, bestemming Emden. Het weer verslechterde en de toenemende wind veroorzaakte een zware zeegang. Tegelijkertijd kwam een dikke mist opzetten, waardoor de vuurtoren van Borkum niet meer te zien was. Dit licht was belangrijk om vrij te blijven van het Borkumer Rif. De drie boten vroegen een radiopeiling van de wal aan om Vriendennieuws blz 4

hun positie te bepalen. Toen ze die kregen was het echter te laat: ze bevonden zich reeds op het Borkumer Rif en korte tijd later stoten ze alle drie aan de grond en raakten vast. Door de klappen op de harde zandgrond verloor in de vroege ochtend van 7 januari een van de schepen zijn roer en een ander even later zijn schroef. Ze stootten lek en geleidelijk zakten ze dieper in het water. Door de overkomende zeeën werden de aan boord geplaatste reddingboten en vlotten kapot geslagen. De situatie werd voor de bemanningen van deze schepen steeds benarder. Het derde schip had geluk en wist bij hoogwater vlot te komen en werd door een inmiddels te hulp geschoten sleepboot naar de haven van Borkum gesleept. Bij daglicht was de roeireddingboot van Borkum, de Otto Hass , naar het rif gesleept en daar losgegooid om het laatste stuk roeiend over de ondiepte naar de gestrande schepen af te leggen. Het lukte de roeiers echter niet

Foto roeireddingboot Otto Hass

tegen de zware zeegang in te komen en schipper van de reddingboot besloot op dieper water ten anker te gaan in de hoop dat de zee zou afnemen. Maar dat gebeurde niet. De ongeveer zestig mannen op beide Vorposten boten waren in de mast, schoorsteen en andere nog boven water uitstekende delen geklommen. Doorweekt door het zeewater wachtten ze in sneeuwstormen op hun redding. Er hadden zich ondertussen een tiental hulpschepen verzameld, die echter niet dichterbij konden komen. Toen het tot de zeelieden doordrong dat zij niet van boord gehaald konden worden, gingen zij te water en lieten ze zich met de ebstroom naar open zee drijven. Daar konden de hulpschepen hen wel oppikken. De meesten van hen vonden hierbij de dood in de golven of overleden later aan boord door onderkoeling of uitputting. De drenkelingen werden overgezet op een hospitaalschip van de marine en naar het ziekenhuis in Emden gebracht waar later nog enkelen aan longontsteking overleden. De nacht viel in en de schepen keerden terug naar de haven van Borkum. Men verkeerde in de veronderstelling dat er niemand meer was op de gestrande schepen. Mees Toxopeus, de schipper van de motorreddingboot C.A. den Tex van

Rottum, had op 7 januari om 12.30 het bericht van de stranding vernomen van de militaire commandant op Rottum. Tijdens de oorlog was er een klein detachement van landmacht- en marinepersoneel op het eiland geplaatst. Na het bericht klom Toxopeus in de uitkijktoren bij zijn woonhuis. Door de verrekijker zag hij dat Duitse hulpschepen en de roeireddingboot in de omgeving van de Vorposten boten aanwezig waren. Ook vanwege de oorlogstoestand en het mijnengevaar leek

militaire detachement gingen vier zeemiliciens met hem mee. De wind was toen noordwest 6 tot 8 beaufort. Om 14.30 bereikte hij een van de gestrande schepen, de Bürgermeister Pauli en zagen twee bemanningsleden aan boord. De commandant, luitenant ter zee Johan Schlegelmilch, had zich aan de schoorsteen vastgeklampt en bevond zich al dertig uur in deze positie. Hij had een hoofdwond. Toxopeus kon zijn boot niet dichter dan 10 meter bij het schip brengen en precies op het moment dat de reddingboot op haar zij

Militair detachement Rottum het hem niet raadzaam zonder toestemming daar heen te varen. Toen de hulpschepen zich ’s avonds terugtrokken zag Toxopeus dat er nog bemanningsleden op een van de Vorposten boten achtergebleven waren. Om 21.00 uur bood hij de Duitse autoriteiten via de Nederlandse militaire commandant telegrafisch zijn diensten aan. Er kwam geen antwoord. De volgende ochtend op 8 januari om 11.00 ontving de plaatselijke commandant echter van Borkum per seinlamp het bericht: Motorrettungsboot, hilf uns. Vanwege de zeegang kon hij pas twee uur later vertrekken. Van het

maar werd door de Duitse militaire autoriteiten van Borkum verzocht naar het eiland te komen. Daar werd hij en de vier matrozen hartelijk bedankt. Later kregen ze schriftelijke dankbetuigingen van de Duitse autoriteiten, de reddingmaatschappij DGzRS en zelfs onderscheidingen van keizer Wilhelm II. De Duitse reddingmaatschappij verleende Mees Toxopeus een zilveren medaille. Een kwart eeuw later werd de inmiddels tot Korvettenkäpitan benoemde Baurnfeind tijdens de bezetting in Nederland geplaatst. Zijn taak was namens de Duitse regering contact te onderhouden met de beide Nederlandse reddingmaatschappijen, NZHRM en ZHMRS. Hans de Booij, secretaris van de NZHRM, wist een uitstekende relatie met de Duitse marineofficier op te bouwen en veel van hem gedaan te krijgen. Die goede relatie was in belangrijke mate te danken aan het diepe respect dat de Duitser sinds 1918 voor de Nederlandse redders koesterde. Bauernfeind wist te bereiken dat de

werd geworpen door een grondzee deed Schlegelmilch zijn zwemvest uit en sprong in zee. De redders wierpen hem een boei toe en haalden met de lijn de drenkeling naar zich toe, maar tijdens een volgende stortzee liet de drenkeling los. Even later zagen ze nog op korte afstand de beide handen van de drenkeling boven water komen voordat hij in de diepte verdween. De reddingboot dreef af en het duurde enige tijd voordat ze bij de tweede drenkeling kwam die in de mast zat. Deze opvarende sprong op het juiste moment. Hij werd gered en overgegeven aan een Duitse torpedoboot. Toxopeus wilde terug naar Rottum, Mees Toxopeus mannen die een rol vervulden bij de reddingmaatschappijen vrijgesteld werden van Arbeitseinsatz in Duitsland. Zo kreeg de reddingsactie van Toxopeus nog een staartje.

C.A. den Tex in Noordpolderzijl

Bronnen: Untergang vor Borkum , die Geschichte des Rettungswesens in deutsch-niederländischen Seegebiet, Band I 1830-1924, Helmer Zühlke e.a. (Wiefelstede, 2011), De mannen van de Insulinde, verleden en heden van een beroemde reddingboot, Hans Beukema (Delfzijl, 2010) en De Noord, de geschiedenis van de Koninlijke Noord- en Zuid-Hollandsche Reddingmaatschappij 1924-1990, drs. M. Spaans (Amsterdam, 1993) Vriendennieuws blz 5

13 SEPTEMBER 2012

EXHIBITION & CONFERENCE

Ondernemend, net als u U ziet kansen om uw onderneming te laten groeien. HLB ondersteunt u bij het realiseren daarvan.

Eq u i p m e nt S up ply - Renewa b le Ene rgy - O ffsh ore O i l and G as E & P - Cont rac t ing, Transpor t & Ins tallati on Co n s tru c ti o n & Fa b ric at ion - Ma i nten ance - S afet y & Training - Communic at ions - Pe rsone ll - Educ ati on

Door te kijken naar de financiële mogelijkheden, door het beheersbaar houden van uw organisatie en door pro actief mee te denken vanuit ons vak.

WILLEMSOORD - DEN HELDER THE NETHERLANDS

We bieden een breed palet aan accountancy- en adviesdiensten aan DGA’s, het MKB, non profit organisaties en grotere, nationaal en internationaal opererende ondernemingen.

Where Energy Comes Together

Kijk voor meer informatie op www.hlb-schippers.nl Den Helder Drs. F. Bijlweg 7, 1780 AL 0223 62 82 84 [email protected]

www.northsea-energy.com

Uw evenement - waar dan ook heerlijk verzorgd! feliciteert het museum met de succesvolle restauratie van de Insulinde

Voor meer informatie over alle mogelijkheden van Kampanje Catering kunt u contact opnemen met De Kampanje, telefoon 0223 - 678 678. Bezoek ook eens onze website www.kampanjecatering.nl

Vriendennieuws blz 6

815003015_AdvCatering.indd 1

28-08-2008 15:40:55

Winteraktiviteit Oude Reddings Glorie. Op zaterdag 28 januari 2012 had het museum wel heel veel reddingbotenliefhebbers in huis. De leden van de Nautische Vereniging Oude Reddings Glorie (ORG) hielden er hun winteraktiviteit. Deze vereniging van eigenaren van historische reddingboten kwam met 65 man/vrouw naar het museum voor een aantrekkelijk programma. Na de ontvangst met koffie en een Juttertje kon iedereen op eigen gelegenheid de museumcollectie bekijken. I.v.m. de vele deelnemers werd de groep daarna in tweeën gesplitst.

komst van groot belang. De leden hebben dan de gelegenheid de 'netwerken' zoals dat tegenwoordig heet. En daarvan werd uitbundig gebruik gemaakt. Overal in het museum stonden groepjes pratende mensen. De winterbijeenkomst werd door de leden van de ORG als zeer geslaagd ervaren.

Zr Ms Bonaire Het marineschip Zr Ms Bonaire (een schroefstoomschip uit 1877) is niet alleen een mooi gelijnd, fors schip. Het is gebouwd in de tijd van de overgang van de zeilvaart naar de stoomaandijving. En in de tijd van de overgang van houten schepen naar ijzeren schepen. De stoommachine met de ophaalbare schroef was eigenlijk een hulpaandrijving voor bijzondere situaties. De gehele ijzeren romp van het driemastschip is voorzien van een houten be-

De Bonaire gezonken in het natte dok project zou worden en vele jaren zou duren. Jarenlang gebeurde er niets/ weinig aan het schip. De situatie verergerde alleen maar. De Bonaire zonk in 2004 nadat ze verhaald was voor reparaties aan het dok. Vrijwel niemand geloofde nog dat dit wrak ooit nog weer haar originele staat zou herkrijgen. M.u.v. ir B. Mooiman, de voormalige directeur van Willemsoord en de voorzitter van de stichting

Bezoek museum ORG Historische redding De ene groep ging een historische redding op IJsland bekijken die door een toevallig aanwezige filmploeg was opgenomen. De andere groep bracht een bezoek aan de restauratie van het schroefstoomschip Bonaire (zie kader) elders op de Oude Rijkswerf Willemsoord. Ir. B. Mooiman gaf in het museum een toelichting op deze restauratie. Tussen de bedrijven door werd de lunch genoten bij de buren van het Grandcafe Kade 60, waarmee het museum bij gebrek aan een eigen voorziening vaak en goed samenwerkt. De lunch, de ontvangst met koffie, de vrije rondleiding en het afsluitende drankje zijn voor een dergelijke bijeen-

Diner ORG

Aquarel Bonaire kleding van zeven centimeter dikke teakhouten balken. Tegen het teak werden zinken platen bevestigd om de aangroei van algen en wieren zoveel mogelijk te voorkomen. Aangroei veroorzaakt snelheidsverlies. Met deze eigenschappen is het een uniek schip. In 1902 werd de Bonaire uitdienst gesteld. Daarna werd het als logementsschip gebruikt in Hellevoetsluis en Dordrecht. Van 1924 tot 1988 heeft gediend als wachtschip voor de Zeevaartschool Abel Tasman in Delfzijl. Ze is toen ook omgedoopt tot Abel Tasman. Restauratie in Delfzijl lukte niet en het schip werd in 1996 naar Den Helder gehaald waar op dat moment de voormalige marinewerf Willemsoord beschikbaar kwam. Onderzoek in een dok op de Oude Rijkswerf Willemsoord liet zien dat restauratie een miljoenen-

die de Bonaire wil restaureren. Toen hij op de Winteraktiviteit van de ORG een foto toonde van het gehavende schip na het zinken, ging er een golf van afschuw door de zaal. Maar de restauratie startte in 2005 en is al flink gevorderd. De ORGleden kwamen bij hun bezoek terecht op een casco in goede staat. De volledige restauratie is echter nog altijd geen gelopen race. Wybe van der Wal

Bonaire restauratie in het dok Vriendennieuws blz 7

www.editoo.nl

Indien onbestelbaar retour: Vriendennieuws, Willemsoord 60 G, 1781 AS Den Helder

Beste Vriend(inn)en

Voor de Vrienden van het Reddingmuseum Dorus Rijkers 30 maart a.s van 16.00 tot 18.00 uur

Er is al weer een kwart van het jaar 2012 voorbij. In deze periode zijn er een paar zaken aan de orde gekomen die ik u niet wil onthouden. De directeur van het museum dhr. Henk Stapel wil zijn studie kunsthistorie afronden met een promotie. Daartoe heeft hij veel tijd nodig en daarom valt dit niet meer te combineren met de functie van directeur van het museum. Wij wensen hem een voorspoedige afronding van zijn studie over het Reddingwezen. Hij zal dus aftreden. Gelukkig heeft de Raad van Bestuur van het museum een goede vervanger kunnen vinden. Als Stichting Vrienden van het Reddingmuseum hebben wij altijd prettige contacten gehad en goed samen gewerkt met de directeur en danken hem hiervoor. We hopen dit met de nieuwe directeur te kunnen continueren. Op 30 maart a.s. van 16.00 tot 18.00 uur kunt u tijdens een receptie afscheid nemen van Henk Stapel en tevens kunt u kennis maken met zijn opvolger Hans Sterkenburg die wij veel strekte en succes toe wensen met het museum. Henk Stapel blijft als vrijwilliger een dag per week in het museum actief. Ook blijft hij als redactielid meewerken aan de uitgave van ons blad Vriendennieuws. Omdat ikzelf al geruime tijd geleden te kennen heb gegeven dat ik als voorzitter van de Vrienden af wil treden, maar wij geen opvolger konden vinden, leek het mij een goed idee Henk Stapel te vragen mij op te volgen. In de laatste vergadering heeft hij te kennen gegeven dit te willen doen. Op de Vriendendag in het najaar, zal de voorzitterswisseling plaatsvinden. Ik wens u allen een fijne zomer toe. In ons volgende nummer zullen wij u meer informatie over de komende Vriendendag geven. Vriendelijk gegroet door Dick van Walsem, Voorzitter.

Bestuur Stichting Vrienden van het Reddingmuseum Dorus Rijkers

Voorzitter Secretaris Penningmeester

C o l o f o n

: Dick van Walsem : René de Bakker (0223 722884) : Jan Doppegieter (0223 630616)

Leden Adres

: Fred O. Laks : Gerhard Nijhuis : Willemsoord 60 G, 1781 AS Den Helder

Uitgave van: Stichting Vrienden van het Nat. Reddingmuseum Dorus Rijkers Opgericht: 19 januari 1990 Oplage: 300 stuks Verschijning: vier maal per jaar Redactie: Gerhard Nijhuis Henk Stapel Wybe van der Wal Redactieadres: Redactie Vriendennieuws Reddingmuseum, Willemsoord 60G 1781 AS Den Helder Tel.: 0223 - 618320 Website: www.reddingmuseum.nl Bank: ING 67 33 11 872 Geïnteresseerd in de geschiedenis van het Nederlandse Reddingwezen? Voor € 17,50 per jaar of voor € 22,50 samen met uw partner wordt u Vriend van het Reddingmuseum. U heeft dan gratis toegang tot het museum en ontvangt viermaal per jaar het Vriendennieuws. Op de website van het Reddingmuseum vindt u meer informatie over de vrienden en kunt u zich aanmelden of anders per brief met vermelding van uw naam, adres, telefoon, e-mail en eventueel ook de naam van uw partner. Vriendennieuws blz 8