Vriendennieuws. Editie 73 Winter Heerlijk op het Wad

Vriendennieuws Editie 73 Winter 2010

foto: Waddenvereniging Den Helder

Heerlijk op het Wad Denkend aan Den Helder en de Noordkop dan ziet de toerist of de dagrecreant zon, stralende luchten, een heerlijke frisse wind en gele stranden voor zich. Een indrukwekkende groene zeedijk met zicht op het altijd stromende Marsdiep weten wandelaars en fietsers ook te waarderen. Willemsoord met diverse uitgaansmogelijkheden, gezellige restaurants, een bioscoop en musea raken ook steeds meer bekend. Maar, …. er is nog een Helders pareltje de moeite van het ontdekken waard. Dat is het Wad. Het buitendijkse Balgzand waar we hier over praten is te bereiken vanuit het informatiecentrum ’t Kuitje. Hier bestiert Jaap Booij en andere vrijwilligers van de plaatselijke afdeling van de Waddenvereniging een informatiecentrum in een voormalig huisje van Rijkswaterstaat. Ook Landschap Noord-Holland maakt gebruik van dit onderko-

men. Hier worden bezoekers ontvangen, krijgen een diapresentatie, kunnen maquettes, wandkaarten en opgezette dieren bekijken of vissen en schaaldieren van het wad in aquaria aanraken en voeren. Vanuit het centrum gaan bezoekers onder leiding van

foto: Gerrit Kranenburg

een gids het Balgzand op. Voor scholen zijn er opdrachten die de leerlingen op het wad moeten uitvoeren. Na afloop kunnen ze zelf verzamelde diertjes onder een microscoop bekijken. Het Reddingmuseum heeft contact gezocht met de Waddenvereniging en samen met deze organisatie een mooi programma opgesteld voor een gecombineerd schoolreisbezoek. In 2011 gaan we hiermee van start. Wat is mooier voor een dagvullend programma: een deel binnen in het museum en een deel buiten op het wad! De locaties liggen een paar kilometer van elkaar, maar onze historische reddingboten brengen de bezoekers van de museumsteiger via het Noord-Hollands Kanaal naar de dijk tot op slechts enkele honderden meters van ’t Kuitje. Vijfentwintig minuten varen en vijf minuten lopen. Dit programma is behalve voor de schoolreisjes ook aantrekkelijk voor bedrijven, verenigingen of families. De waddenexcursie kan alleen in de periode van 1 april tot 1 oktober, en rond laagwater. HS

Uw evenement - waar dan ook heerlijk verzorgd!

Bedrijfskleding Uniformering Met gerenommeerde merken als Havep Industriëel, Echo/KLM, Helly Hansen, Santino en Rucanor Voor meer informatie over alle mogelijkheden van Kampanje Catering kunt u contact opnemen met De Kampanje, telefoon 0223 - 678 678. Bezoek ook eens onze website www.kampanjecatering.nl

815003015_AdvCatering.indd 1

Koperslagersweg 13 1786 RA Den Helder

Tel: 0223-691223 www.moc-bedrijfskleding.nl E-mail: [email protected]

28-08-2008 15:40:55

Ondernemend, net als u U ziet kansen om uw onderneming te laten groeien. HLB ondersteunt u bij het realiseren daarvan. Door te kijken naar de financiële mogelijkheden, door het beheersbaar houden van uw organisatie en door pro actief mee te denken vanuit ons vak. We bieden een breed palet aan accountancy- en adviesdiensten aan DGA’s, het MKB, non profit organisaties en grotere, nationaal en internationaal opererende ondernemingen.

Kijk voor meer informatie op www.hlb-schippers.nl Den Helder Drs. F. Bijlweg 7, 1780 AL 0223 62 82 84 [email protected]

meer

Vriendennieuws blz 2

Nieuws uit het museum Opleidingen voor het ROC Kop van Noord-Holland

foto: Den Helder Actueel Het museum beschikt over vijf varende historische reddingboten. Zij behoren tot de museale collectie en maken integraal deel uit van het museum. De boten zijn in uitstekende conditie dankzij de werkzaamheden van ongeveer vijftien museumvrijwilligers. Hoewel we veel zelf doen en gesteund worden met kortingen of gratis diensten van het lokale bedrijfsleven kost de exploitatie geld. Brandstof, dokbeurten, reserveonderdelen, walspanning, reparaties door derden en verzekeringen, keuring veiligheidsmiddelen zijn nu eenmaal niet gratis. Dankzij vaartochten voor families, bedrijven, verenigingen en rondvaarten met museumbezoekers kunnen we in deze kosten voorzien. De boten worden ook voor promotie van het museum ingezet en zijn daarvoor geregeld op reis. Die wisselwerking tussen boten en museum draagt bij aan de groei van het museum. Continu zoeken we naar nieuwe mogelijkheden voor de inzet van de boten. Goed nieuws is dat op 1 december een samenwerkingsover-

eenkomst met het Regionaal Opleidingscentrum Kop van Noord-Holland is gesloten waarbij het museum twintig dagdelen een reddingboot levert voor opleidingen van leerlingen van de opleiding Vrede en Veiligheid. Het ROC leidt deze leerlingen voor Defensie op. De leerlingen moeten vertrouwd worden gemaakt met varen. De docenten van het ROC verzorgen de lessen, het museum stelt de boten ter beschikking. Een win-win situatie voor het ROC en het museum! Herstelplaats op historische herstelplaats Op 19 november opende Viking Lifesaving Equipment, marktleider op het gebied van reddingsmiddelen, zijn nieuwe vestiging in Den Helder aan het Nieuwe Werk als servicepunt voor de scheepvaart. Vroeger, nog voor de Rijkswerf onder Koning Willem I tot ontwikkeling werd gebracht, was het Nieuwe Werk een herstelplaats voor ’s Lands vloot. Van Kinsbergen als eerste, daarna Napoleon, gevolgd door anderen en nu ook het Deense bedrijf Viking beseffen de gunstige ligging van Den Helder ten opzichte van de Noordzee. Na de feestelijke opening werd er geposeerd in een Viking vlot: Kees Visser (l), wethouder van havenzaken, verheugd met de extra voorziening voor de scheepvaart en blij met de extra werkgelegenheid voor de stad, Henk van der Drift (m), directeur van Viking, verguld met zijn nieuwe faciliteit in Den Helder en Henk Stapel (r) dankbaar voor het vlot dat hij voor het museum in ontvangst mocht nemen. HS

Roy Flem Het Reddingmuseum kan draaien o.a. dankzij de ca. 60 vrijwilligers. Roy Flem (geb. 1951) is de nestor van de vrijwilligers. Hij heeft de meeste dienstjaren. Van jongs af aan had hij al interesse in bootjes en water. Hoe kan het anders als je tussen de oud-redders opgroeit in Ouwe Helder, vlak achter de zeedijk. Roy werkte als burger bij de Koninklijke Marine een aantal jaren in Engeland en werd daar donateur van de RNLI (Royal National Lifeboat Institution). Bij terugkomst werd hij donateur van de KNRM. Zijn vader wees hem op het Reddingmuseum. In 1988 begon hij met vrijwilligerswerk. O.a. bij de verhuizing van de Keizerstraat naar het Prins Bernhardplein, bij verfklussen, enz. Toen het museum was ingericht wilde hij stoppen. Directeur Kedde vroeg hem voor de weekends voor het kassawerk e.d. Later kwam daar (eerst samen met Leny Anchelon) de inkoop van souvenirs en boeken bij. Maar ook het bemannen van een marktkraam bij grote evenementen in Den Helder. Met de boten varen gaat moeilijk omdat Roy werkende is. Toch heeft hij met de mrb Prins Hendrik tochten naar de Sneekweek, Kampen en Oudeschild meegemaakt. De Prins vindt hij ook het mooiste voorwerp van het museum, een echt boegbeeld. Voor het museum, maar ook voor het KNRM-station Den Helder en de reddersvereniging MVZ (Moed, Volharding & Zelfopoffering) maakte hij veel foto's, voordat de elektronische camera's kwamen. Binnenkort stopt Roy met het werken bij de Marine. Eerst wachten thuis nog wat klusjes, maar dan kan hij ook buiten de weekenden om het museum van dienst zijn. WvdW

foto: PAS Publicaties Vriendennieuws blz 3

Het Nationaal Monument voor het Nederlandse Reddingwezen In april 1928 overleed Dorus Rijkers op 81-jarige leeftijd. De Helderse visser en later schipper van de roeireddingboot redde bijna 500 mensen, vaak onder gevaarlijke omstandigheden. Hij raakte landelijk en internationaal bekend. Direct na zijn overlijden werd een comité gevormd voor de oprichting van een monument ter ere van hem. Een jaar later werd besloten niet alleen Dorus Rijkers maar alle Nederlandse redders te eren: het moest een nationaal monument worden. Invloedrijke en vooraanstaande personen spanden zich in voor fondsenwerving. Collectanten gingen op pad met een aanhangwagen met reddingvlet en de schooljeugd verkocht prentbriefkaar-

een redder aan een stuurwiel. De beeldhouwer Th. Vos maakte de beelden van de stoere redders met zuidwester.

Westplein met grasveld De Amsterdamse architect Pieter Lodewijk Kramer (1881-1961) maakte het ontwerp voor het monument. De dokterszoon zonder enige opleiding leerde het vak in de praktijk bij bekende Amsterdamse architecten, waarvan enkele van hen deel uitmaakten van de in architectuur bekend staande ‘ Amsterdamse School’. Kramer ontwierp onder andere het Scheepvaart-

Aanhangwagen met vlet en collectanten ten. Luciferdoosjes met daarop een afbeelding van het ontwerp van het toekomstige monument en postzegels met toeslag brachten ook de nodige financiën op. Het gehele land was betrokken waardoor het Reddingmonument een echt nationaal monument werd. Inmiddels waren een locatie en een architect gevonden. Als locatie kwam het grasveld van het Westplein in aanmerking. Het plein was enkele jaren tevoren ontstaan na demping van het uiteinde van het Helders Kanaal. Het was gelegen tegen Oud-Den Helder aan waar veel (oud)redders woonden. Toen het monument gereed was werd het Westplein omgedoopt in Helden der Zeeplein.

Vriendennieuws blz 4

Beeld Th. Vos Stoere redder Aan de zijkant staan twee rechtshoekige tableaus gemaakt door de beeldhouwers J.C. Schultz en G.J. Van der Veen. Gert Jan van der Veen maakte ook het borstbeeld van de in 1934 overleden Prins Hendrik. De prins was actief geweest als beschermheer van de reddingmaatschappijen en zijn overlijden deed het comité besluiten een borstbeeld van hem in de directe nabijheid toe te voegen. Tijdens de oorlog ging Gerrit Jan van der Veen in het verzet en was verantwoordelijk voor de aanslagen op het Bevolkingsregister (1943) en het Huis van Bewaring (1944) te Amsterdam. Hij werd opgepakt en in 1944 gefusilleerd in de duinen van Overveen. Het kolossale monument bestaat uit 135.000 bakstenen en een carillon waarvan de 30 klokken samen ook nog eens 3500 kg wegen. De grond van de gedempte gracht was onvoldoende om dit gewicht te dragen, daarom werd een bed van gewapend beton gemaakt dat rust op 40 heipalen van 9 meter lengte. Op 2 oktober 1934 werd in stromende regen de eerste steen gelegd door Piet Bandsma, zoon van de door ziekte afwezige penningmeester van het comité. De eerste steenlegging geschiedde in aanwezig van autoriteiten en oud-redders.

huis en de Bijenkorf te Amsterdam en enkele villa’s te Bergen (NH), ondermeer die van de schilderes Charly Toorop. Hij droeg ook bij aan het ontwerp van het Crematorium te Driehuis. Voor de Gemeente Amsterdam hield hij zich bezig met woonblokken in Zuid en West en de vormgeving van ruim tweehonderd bruggen in die stad. In 1932 ontwierp hij voor Den Helder de vlakbij het monument gelegen nieuwe Postbrug. In 1934 krijgt het comité toestemming van de Gemeente Den Helder om te beginnen met de bouw. Het monument zou 15 meter hoog worden. De toren met carillon staat als ware op een reddingboot, met aan beide uiteinden Oud redders bij de eerste steenlegging

Gerrit Jan van der Veen in zijn atelier aan het werk aan het borstbeeld van Prins Hendrik

Op 4 juni 1935 was het zover. H.M. koningin Wilhelmina, sinds het overlijden van haar gemaal in witte rouwkleding, onthulde het borstbeeld en wijdde het monument in. De bevolking was massaal uitgelopen om de gebeurtenis bij te wonen. Burgemeester Driessen ontving de koningin. Het carillon werd die dag voor de eerste maal gespeeld door de heer Wagenaar uit Utrecht. Later werd Tjalling Dito de stadsbeiaardier. Tijdens de oorlog besloot de Duitse bezetter Oud-Den Helder en de huizen aan de Kanaalweg te slopen om vrij zicht- en schietveld te hebben mocht er een invasie van geallieerden hier plaatsvinden. Het Reddingmonument bleef staan in een kale vlakte. Vormde het een observatiepost of was het uit respect voor de redders? In de oorlog verwijderde de bezetter de klokken van het carillon om deze om te smelten voor de Duitse oorlogsindustrie. De klokken bereikten de ovens echter niet en na de oorlog troffen duikers ze aan in een gezonken binnenschip in het IJsselmeer. De Gemeente Den Helder betaalde de kosten voor het bergen van de klokken en kreeg ze terug. In 1950 werd het carillon weer bespeeld. De klokken zijn gegoten door Van Bergen te Heiligerlee en de drie hoofdklokken dragen de naam van Koningin Wilhelmina, Prins Hendrik en Prinses Juliana.In de decennia daarna was de aandacht voor het monument en de staat waarin het verkeerde wisselend.

In 1998 en 1999 werd het monument en carillon gerestaureerd. In 2007 was echter weer een forse opknapbeurt nodig. Gelden daarvoor werden bijeengebracht door de Koninklijke Nederlandse Reddingmaatschappij (KNRM), de Gemeente Den Helder en het Dorus Rijkers fonds. In dat jaar werd een krans gelegd bij het monument ter nagedachtenis van omgekomen redders. De risico’s voor de redders zijn tegenwoordig aanmerkelijk minder, maar een ongeval onder zware omstandigheden op zee is nooit uit te sluiten en hun vrijwillige inzet voor de medemens verdient blijvend waardering. Het ‘Nationale monument voor het Reddingwezen’ in Den Helder, de bakermat van het Reddingwezen, getuigt van hun moed, volharding en zelfopoffering. HS

Onthulling borstbeeld Prins Hendrik

Alleen het monument is blijven staan Vriendennieuws blz 5

100 Jaar Het blad 'De Reddingboot' bestaat 100 jaar. Vanaf februari 1911 was het een uitgave van de (K)NZHRM (Koninklijke Noord- en Zuid-Hollandsche Redding-Maatschappij). Na de fusie met de (K)ZHMRS (Koninklijke Zuid-Hol-

gestrand aan de buitenzijde van de Scheveningse Noorderpier in 1938, door de mrb Zeemanshoop was één van de eerste reddingen die gefotografeerd kon worden. Op de vaste wal kon H.G.L. Schimmelpenningh zijn grote platencamera op een statief plaatsen,

REDDERS LANGS DE KUST Mensen redden’ is de kerntaak van de KNRM. Zeelieden, vissers, binnenschippers of watersporters die in de problemen komen, kunnen rekenen op de 1.000 professionele vrijwilligers van de KNRM. De Reddingsbrigades spannen zich in voor het voorkomen en bestrijden van de verdrinkingsdood in Nederland. Bij de Reddingsbrigades van de KNBRD (Koninklijke Nederlandse Bond tot het Redden van Drenkelingen) werken zo’n 5.000 vrijwilligers. Foto's vertellen veel over hun werk, de verhalen van de redders zelf zijn vaak nog indrukwekkender. Mariëtte Middelbeek sprak met ruim 30 redders van de KNRM en de KNBRD. Dat resulteerde in een paperback met onopgesmukte, korte impressies over hoe zij hun werk beleven. Over de zoektocht op het strand naar een vermist jongentje. Is hij verdwaald of toch verdronken? Over het uitvaren voor schepen in nood. Lukt het om de opvarenden over te krijgen op de reddingboot? Verhalen met een goede afloop, maar ook verhalen met een slechte afloop. De schrijfster hanteert een rechtstreekse en vlotte stijl, wat resulteert in goed leesbare, korte verhalen. Die zijn spannend, meeslepend, soms triest maar ook soms humorvol. Ze boeien van het eerste tot het laatste. Het boek is verkrijgbaar in de boekhandel. WvdW Mariëtte Middelbeek Uitgeverij Marmer, Baarn; mei 2010

landsche Maatschappij tot Redding van Schipbreukelingen) werd het vanaf december 1991 het blad van de KNRM (Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij). In plaats van die moeilijke afkortingen spreken we meestal over 'De Noord' en 'De Zuid'. Edward Zwitzer, redacteur van 'De Reddingboot', dook in het fotoarchief van de KNRM om de beelden te vinden van de 100 mooist in beeld gebrachte reddingacties. In 1911 waren er nog geen (grote, onhandige) camera's aan boord van de roeireddingboten, de stoomreddingboten of de eerste motorreddingboten. Tegenwoordig zijn er vaak (kleine) elektronische fotocamera's aan boord. De dramatische redding van de logger Maarten - SCH 102 , Vriendennieuws blz 6

de zwarte doek over zijn hoofd trekken en een dramatische serie foto's van de reddingspogingen maken. Terecht dat één van deze foto's op de voorplaat van dit boek staat. In totaal zijn er bijna 2000 foto's in het boek terechtgekomen. Het is een kloek boek geworden van 320 x 235 mm, 320 pagina's dik en 2,5 kg zwaar. Met prachtige foto's van de redders en hun reddingspogingen. Bekende koppen, maar ook veel nog niet eerder gepubliceerd materiaal. Ook geeft het boek een beschrijving van alle reddingstations met tientallen portretten van (voor het grote publiek) vaak anonieme redders. Het boek is te verkrijgen via www.knrmboeken.nl en bij de KNRMwinkels. WvdW

verzekeren? we blijven bij de tijd

(0223)68 688 0223 87788 88

Wij zijn 6 dagen in de week open vanaf 11 uur in de ochtend, ‘s maandag zijn we gesloten.

KADE 60 Willemsoord 60B - 1781 AS Den Helder Tel 0223-682828 - www.kade60.nl

HOTEL

40 sfeervolle kamers zonnig terras

RESTAURANT

ontbijt ● lunch ● diner

feliciteert het museum met de succesvolle restauratie van de Insulinde

ZALEN

cursussen ● vergaderingen

BRIDGEHOTEL

verschillende verenigingen

wel samen gaan

Waar water en vuur Inspectie en levering van brandblus- en veiligheidmaterialen voor de offshoreen chemische industrie, scheepvaart, overheid en bedrijfsleven

E [email protected] ● I www.hotelwienerhof.nl

Parallelweg 7 ● 1781 EA Den Helder T 0223 - 616895 ● F 0223 - 613534

HOLLAND SAFETY BV Het Nieuwe Diep 36a - 1781 AD Den Helder Tel.: 0223 614999 - Fax: 0223 625093 Email: [email protected]. - www.holland-safety.nl

Vriendennieuws blz 7

Donatie 2011

Indien onbestelbaar retour: Vriendennieuws, Willemsoord 60 G, 1871 AS Den Helder

Beste Vriend(inn)en. Het jaar 2010 ligt alweer bijna geheel achter ons, het was voor onze stichting een vrij rustig jaar. Het bestuur heeft besloten aan de Vrienden geen Vriendenjaarkaart meer te sturen, hun namen staan vermeld op een lijst bij de balie, zodat hen door de baliemedewerkers gratis toegang verleend wordt. Besloten is het Vriendennieuws op een andere wijze te realiseren, zodat de exploitatie daarvan goedko-

per wordt. Deze nieuwe wijze vraagt behoorlijk wat zelfwerkzaamheid, voornamelijk op de computer. Ons redactielid Gerhard Nijhuis heeft die taak op zich genomen. Voor de continuïteit is het belangrijk dat er een tweede man/vrouw is die zich hier ook in bekwamen wil, zodat bij ziekte of vakantie alles toch door kan gaan. Spreekt dit u aan neem dan contact op. Voor toelichting en informatie kunt u mailen naar [email protected]. Wij vertrouwen op uw reacties. Dick van Walsem

De donaties van de Vrienden komen grotendeels ten goede aan het musuem. De laatste keer hebben we het musuem vier zonnepanelen geschonken. Voor het jaar 2011 verzoeken wij uw donatie voor eind januari over te maken. Let op: u ontvangt hiervoor geen oproep per brief of acceptgiro. Eind januari 2011 maken wij een lijst t.b.v. de medewerkers van het reddingmuseum, zodat U gratis het reddingmuseum kan bezoeken in 2011. De donatie bedraagt € 17,50 voor U alleen of € 22,50 voor U en Uw partner. Meer mag natuurlijk ook. Gaarne overmaken op: Bankrekening 67.33.11.872 t.n.v. Stichting Vrienden van het Reddingmuseum Dorus Rijkers Willemsoord 60 G 1781 AS Den Helder

Wij wensen u

Plezierige Kerstdagen en een Voorspoedig Nieuwjaar Bestuur vrienden , directie en medewerkers museum

Bestuur Stichting Vrienden van het Reddingmuseum Dorus Rijkers Voorzitter Secretaris Penningmeester

C o l o f o n

: Dick van Walsem : René de Bakker (0223 722884) : Jan Doppegieter (0223 630616)

Leden Adres

: Fred O. Laks : Gerhard Nijhuis : Willemsoord 60 G, 1781 AS Den Helder

Uitgave van: Stichting Vrienden van het Reddingmuseum Dorus Rijkers Opgericht: 19 januari 1990 Oplage: 300 stuks Verschijning: vier maal per jaar Redactie: Gerhard Nijhuis Henk Stapel Wybe van der Wal Redactieadres: Redactie Vriendennieuws Reddingmuseum, Willemsoord 60G 1781 AS Den Helder Website: www.reddingmuseum.nl Bank: ING 67 33 11 872

Bent u geïnteresseerd in de geschiedenis van het Nederlandse reddingwezen en draagt u het museum een warm hart toe, dan kunt u vriend worden voor € 17,50 per jaar of € 22,50 samen met uw partner. U heeft dan gratis toegang tot het museum, een uitnodiging voor openingen van tijdelijke exposities, deelname aan de jaarlijkse Vriendendag, viermaal per jaar een Vriendennieuws en korting op boeken uit de museum winkel. Zo blijft u op een gezellige manier op de hoogte van het reilen en zeilen van het Reddingmuseum en draagt u bij aan het museum, niet alleen door uw belangstelling, maar ook letterlijk, want af en toe kopen de vrienden een voorwerp aan voor de collectie van het museum. Via de website van het museum kunt u zich aanmelden of anders per brief met vermelding van uw naam, adres, telefoon, e-mail en eventueel ook de naam van uw partner, Vriendennieuws blz 8