Jaarverslag 2009
Inhoudsopgave Voorwoord
Pagina 5
Inleiding
7
Hoofdstuk 1 Pleitbezorging en belangenbehartiging
8
Hoofdstuk 2 Voorlichting en informatieverstrekking
15
Hoofdstuk 3 Lotgenotencontact
23
Hoofdstuk 4 Professionalisering en versterking van de organisatie
26
Bijlagen:
33
1.
Het NOOM: de lidorganisaties
33
2.
Bestuur
34
3.
Medewerkers
35
4.
Visie van het NOOM
36
5.
Netwerk: samenwerkingspartners in 2009
38
6.
Lijst met afkortingen
39
2
Voorwoord
Voor het NOOM was 2009 een cruciaal jaar. De opbouwperiode sinds de oprichting in april 2007 was gefaciliteerd door financiële bijdragen vanuit Fonds PGO. Aan het begin van 2009 was duidelijk dat enige vorm van structurele subsidie niet tot de mogelijkheden behoorde. Het NOOM is daarom omgebouwd tot een projectorganisatie: een moderne, flexibele organisatie die werkt op basis van door overheden en fondsen gesubsidieerde projecten en opdrachten. Het werken als organisatie die volledig afhankelijk is van tijdelijke (korter- en langerlopende) projecten vraagt een bijzonder hoge inzet van bestuur en personeel. Daar komt bij dat in de nieuwe subsidieregeling van Fonds PGO nieuwe ouderenorganisaties niet meer worden toegelaten. Dat betekent dat de bonden van bijvoorbeeld ouderen van Turkse en Marokkaanse herkomst niet in aanmerking komen voor subsidie, terwijl ze nog in de opbouwfase verkeren. Dat alles baart het NOOM-bestuur grote zorgen. Wij moeten blijven zoeken naar vormen van structurele financiering. De grote vraag naar de inzet van het NOOM in advisering van overheden en maatschappelijke organisaties, voor bijdragen aan conferenties, deelname in projecten en campagnes geeft de noodzaak aan van het bestaan van het NOOM. Het NOOM voorziet in een grote behoefte, zowel voor onze achterban als voor de samenleving. Al met al kan het NOOM terugkijken op een bijzonder succesvol jaar. De omslag naar een projectorganisatie is zonder meer uitstekend verlopen, zoals u in dit jaarverslag kunt lezen. We hebben, voor een deel samen met de CSO-partners Unie KBO en PCOB, subsidie verworven via Fonds PGO voor vier grote meerjarenprojecten. In een voorlichtingscampagne over de afschaffing van de partnertoeslag AOW, gefinancierd door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zijn in een tijdsbestek van minder dan een half jaar 47 bijeenkomsten georganiseerd voor de volle breedte van de diverse groeperingen van oudere migranten, verspreid door het hele land. Veel aandacht is uitgegaan naar de gevolgen van de pakketmaatregelen AWBZ voor de oudere migranten. Dankzij subsidie van het Ministerie van VWS kon het NOOM starten met een reeks van deskundigheidsbevorderingsactiviteiten in samenwerking met SES Training en Advies. We hebben nieuwe publicaties kunnen uitgeven. De website is uitgebreid, hetgeen zich heeft vertaald in een verdriedubbeling van het aantal bezoekers. Middels een digitale nieuwsbrief onderhoudt het NOOM relaties met de achterban en relaties.
3
Vertegenwoordigers van het NOOM hebben geparticipeerd in vele adviesraden, klankbordgroepen en expertmeetings en hebben workshops en lezingen verzorgd. Ondanks de toename van het aantal oudere migranten laat de toegankelijkheid van zorginstellingen nog steeds te wensen over. Steeds vaker wordt het NOOM door overheden en instellingen benaderd voor advies. Actiz, de brancheorganisatie van ondernemers in de zorg stimuleert het interculturalisatieproces bij de aangesloten instellingen. Het NOOM is ook afgelopen jaar weer verschillende malen gevraagd om hierin een rol te spelen. We hebben een workshop verzorgd over oudere migranten en de Wmo op het grote landelijke congres ‘Welzijn nieuwe stijl’. Ook individuele zorginstellingen en gemeenten weten het NOOM te vinden. U ziet het: het NOOM is samen met de lidorganisaties zichtbaar actief om de weg te bereiden voor de oudere migranten en hen te versterken in hun emancipatie- en participatieproces!
Christina Harrevelt, Voorzitter
4
Inleiding Als een van de organisaties in het veld van patiënten-, gehandicapten- en ouderen (PGO-) organisaties heeft het NOOM twee belangrijke opdrachten: • het verwoorden van het cliëntperspectief van de oudere migranten (derde partijrol) om zodoende te komen tot beleidsbeïnvloeding • het bevorderen van hun maatschappelijke participatie. Het NOOM werkt hieraan door: • Pleitbezorging en belangenbehartiging • Voorlichting en informatieverschaffing • Lotgenotencontact De lidorganisaties zorgen voor de directe informatieverschaffing naar de achterban en het lotgenotencontact. Ook signaleren zij actuele ontwikkelingen binnen hun groepering en geven deze informatie door aan het NOOM. Het NOOM is verantwoordelijk voor de gemeenschappelijke pleitbezorging en belangenbehartiging en de informatieverschaffing naar buiten toe. Dit verslag beschrijft de activiteiten van het NOOM in 2009. Ook de activiteiten van de lidorganisaties in NOOM-verband zijn hierin opgenomen.
5
Hoofdstuk 1 Pleitbezorging en belangenbehartiging Het NOOM is een kleine organisatie. Om de belangen van de oudere migranten te behartigen is samenwerking een absolute voorwaarde. Binnen samenwerkingsverbanden, projecten en activiteiten brengt het NOOM het perspectief van de oudere migranten naar voren, waarmee aandacht en zorg voor diversiteit – ook in brede zin - op vele plaatsen kan worden bepleit. 1.1. Belangenbehartiging in CSO-verband Voor het NOOM is de samenwerking binnen de CSO (Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties) van groot belang. Zo krijgt het NOOM belangrijke informatie over actuele ontwikkelingen die voor ouderen van belang zijn en toegang tot politiek Den Haag en tal van organisaties in het veld. Het NOOM maakt dankbaar gebruik van de expertise die aanwezig is bij het CSO-bureau en de collega ouderenorganisaties Unie KBO, PCOB en NVOG. Het NOOM participeert in het bestuur van CSO en het directeurenoverleg. Vertegenwoordigers van het NOOM nemen deel in de adviescommissies Zorg en Welzijn; Inkomen en Pensioenen; Wonen; Financiën. Daarnaast heeft het NOOM meegewerkt aan de reactie op de gevolgen van de op Prinsjesdag gepresenteerde begroting voor het ouderenbeleid en de Werkgroep Toekomst Ouderenzorg (commissie Beumer). De CSO wil graag de belangen van alle georganiseerde ouderen behartigen. Zonder onze allochtone ouderen zou de CSO incompleet zijn! De wijze waarop het NOOM zich binnen de CSO manifesteert, maakt zowel de positie van de CSO als die van het NOOM veel sterker. G. van Soest, voorzitter CSO Het Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten, NOOM is een belangrijke lidorganisatie van de CSO. Als de CSO voor de belangen van de ouderen opkomt, wordt wel gevraagd naar de legitimiteit van de CSO. Dan vertellen we dat er ruim een half miljoen mensen bij de CSOlidverenigingen zijn georganiseerd en dat ook het NOOM een lidorganisatie is. Door die twee aspecten verdwijnen al die vragen als sneeuw voor de zon. Het NOOM zorgt ervoor, stimuleert, dat we in onze belangenbehartiging steeds ook de invalshoek van de oudere migranten in beeld brengen. Het algemene verhaal van de ouderen wint zo aan kracht en het specifieke verhaal van de oudere migrant wordt verwoord. Mooiere “win- win” is nauwelijks voorstelbaar. Wim van Minnen, directeur CSO Het NOOM maakt de stem van de oudere migrant hoorbaar en wijst ons en de beleidsmakers in Den Haag en in het land steeds weer op de uitwerking van beleid op verschillende groepen oudere migranten. We kunnen nu eenmaal niet doen alsof iedereen hetzelfde is, gelukkig niet. Omdat het NOOM hun beïnvloeding op een hele sympathieke en constructieve wijze vormgeeft is het heel inspirerend om met hen samen te werken. Rieke Schouten, directeur PCOB
6
Het NOOM is een organisatie met een enorme creativiteit, rijk aan ideeën en met mensen, die ervoor gaan. Met een kleine organisatie weet het NOOM veel te bereiken. De Unie KBO werkt graag samen met het NOOM, zoals in ons gezamenlijke project “Meer dan vergeten”, temeer omdat het uitstekende contacten heeft met groepen ouderen, die in de toekomst steeds meer aandacht zullen vragen. Stella Salden, directeur Unie KBO Ik ben elke keer weer blij verrast hoe het NOOM zich in zo korte tijd op allerlei niveaus zichtbaar heeft weten te maken, bijvoorbeeld in de vorm van publicaties en voorlichtingsmateriaal. Heel belangrijk dat zo meer aandacht wordt gevraagd voor oudere migranten en hun positie in de samenleving. Martina van den Dool, directeur NVOG
1.2. Pakketmaatregelen Algemene Wet Bijzonder Ziektekosten (AWBZ) In 2009 is veel aandacht uitgegaan naar de veranderingen in de AWBZ. Al eerder was vanuit de achterban op vele plaatsen de zorg uitgesproken dat de verscherpte indicatieregels ernstige gevolgen zouden gaan hebben voor de oudere migranten. Begin 2009 bleek deze zorg terecht. Met name de aanscherping van de indicatieregels met betrekking tot de ondersteunende begeleiding leidde ertoe dat relatief veel oudere migranten geen recht meer hadden op ondersteuning bij financiële zaken of dagverzorging. In juni 2009 heeft het NOOM over deze problematiek een notitie geschreven. Daarin werd ingegaan op de gevolgen voor de individuele personen en de gevolgen voor de dagverzorging. Met nadruk werd erop gewezen dat de ontwikkelingen in breder maatschappelijk verband bezien een ernstige stap terug betekenen in het interculturalisatieproces in de zorg en de toegankelijkheid van zorg voor oudere migranten. In deze periode heeft de CSO, de koepel van de samenwerkende ouderenorganisaties, namens de aangesloten organisaties Unie KBO, PCOB, NVOG en NOOM in een brief aan de Tweede Kamer zijn zorgen geuit over de gevolgen van de veranderingen in de AWBZ voor de ouderen in het algemeen. De notitie van het NOOM over de specifieke gevolgen voor de oudere migranten en het interculturalisatieproces in de zorg is met deze brief meegestuurd. Naar aanleiding hiervan heeft het NOOM-bestuur in augustus een uitgebreid gesprek gevoerd met mw. Ans Willemse van het CDA. In commissievergaderingen over de Wmo met staatssecretaris Bussemaker zijn door haar en ook door kamerleden van andere partijen vragen gesteld. In de laatste maanden van 2009 heeft het NOOM samen met de CSO in het kader van de Cliëntmonitor Langdurige Zorg de mogelijkheid gekregen om apart onderzoek te laten verrichten naar de gevolgen van de pakketmaatregelen voor de oudere migranten. Bij de meldacties van de Cliëntmonitor, georganiseerd door Chronisch zieken en Gehandicapten Raad, Landelijk Platform Geestelijke Gezondheidszorg, LOC Zeggenschap in zorg, Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie, Per Saldo, Platform VG en de CSO, in samenwerking met Mezzo, Zorgbelang Nederland en de regionale zorgbelangorganisaties
7
bleken ouderen sterk ondervertegenwoordigd te blijven. Oudere migranten deden in het geheel niet mee met de meldacties. Samen met de serieuze signalen uit het veld over het vervallen van talrijke indicaties bij oudere migranten was dat reden om op een andere manier de gevolgen voor deze groep in kaart te brengen.
Turkse dagverzorging in Transvaal Foto: Robert de Hartogh
Het onderzoek werd in handen gegeven van Hans Schellekens van Bureau BROM. De rapportage met de bevindingen, conclusies en aanbevelingen werd afgerond in december 2009 en verscheen in januari 2010 onder de titel: ‘Samen uit, samen thuis; onderzoek naar de gevolgen van de pakketmaatregelen AWBZ voor oudere migranten die gebruikmaken van dagactiviteiten’. Kort samengevat kwamen de conclusies op het volgende neer: • Bij 54 procent van de allochtone deelnemers is de indicatie dagverzorging komen te vervallen in vergelijking met 34 procent van de autochtone deelnemers • Door de herindicaties telefonisch af te handelen, heeft het CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg) onvoldoende rekening gehouden met de situatie van deze groep cliënten, met hun beperkingen, taalproblemen, culturele taboes en de onbekendheid van oudere migranten en hun mantelzorgers met het Nederlandse zorgstelsel. • Gemeenten zijn er onvoldoende op voorbereid om in het kader van de Wmo alternatieven te ontwikkelen. • Er zijn grote risico’s dat cultuurspecifieke dagverzorging en het proces van interculturalisatie in de ouderenzorg noodgedwongen teloor zullen gaan. Het onderzoek heeft veel reacties teweeggebracht. In 2010 zijn naar aanleiding van de rapportage onder andere gesprekken gevoerd op het Ministerie van VWS en bij CIZ. In samenwerking met Actiz is een conferentie georganiseerd over het onderwerp.
8
1.3. Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) In 2008 heeft het NOOM in samenwerking met de LOMsamenwerkingsverbanden, Zorgbelang Nederland en MOVISIE onderzoek gedaan naar de ervaringen van oudere migranten met de Wmo. Uit deze quickscan kwam het volgende naar voren: • De voorlichting over de Wmo heeft de allochtone doelgroep als geheel onvoldoende bereikt. Het bereik bij de oudere migranten is nog eens extra beperkt. • Het NOOM signaleert binnen de achterban toenemende problemen bij de toegang tot het zorgsysteem. • De ‘opschoning’ van de AWBZ en de overheveling van bepaalde taken naar de Wmo heeft nadelige gevolgen voor onze doelgroep. • Het aantal oudere migranten in Wmo-raden is op de vingers van één hand te tellen • De kansen die de Wmo biedt als participatiewet worden nog onvoldoende herkend en benut. De inventarisatie is samengevat in een uitgebreid artikel met een toelichting op de diverse aandachtspunten, aangevuld met concrete ervaringen en aanbevelingen. De resultaten zijn in maart 2009 toegezonden aan de wethouders en projectleiders van de 31 grootste gemeenten. Daaraan werd de uitnodiging gekoppeld om aan te geven of men zich kon herkennen in de aangegeven knelpunten. Hierop zijn zes reacties binnengekomen vanuit de gemeenten Almelo, Den Bosch, Deventer, Haarlem, Hoorn en Rotterdam. Uit de reacties zijn goede voorbeelden gehaald, die later gebruikt zijn in de verdere communicatie over de problematiek. Voor Zorg en Welzijn van maart 2009, Contrast van april 2009 en VNG Magazine zijn artikelen samengesteld om langs die weg de onderzoeksresultaten breed onder de aandacht te brengen. Ook in 2009 heeft het NOOM deelgenomen aan de klankbordgroep Wmo (branche- en cliëntorganisaties) van het Ministerie van VWS. De resultaten van het onderzoek zijn toegezonden aan de andere participanten. Tijdens het landelijke Wmo-congres, georganiseerd door het Ministerie van VWS onder de titel ‘Welzijn Nieuwe Stijl’ op 24 september 2009, heeft het NOOM tweemaal een workshop verzorgd om de bevindingen te bespreken met vertegenwoordigers van gemeenten en maatschappelijke organisaties.
9
Tijdens de workshops onder leiding van Bouchaib Saadane, vicevoorzitter van het NOOM) hebben zes oudere migranten zelf gefunctioneerd als gespreksleiders voor kleine groepjes waarin casussen zijn besproken. In totaal hebben circa 50 personen deelgenomen. Naar aanleiding van de rapportage heeft in november 2009 een gesprek plaatsgevonden met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Dat heeft geleid tot plaatsing van de rapportage op de website van de VNG en de uitvoering van twee workshops op het congres ‘Kantelen in de Wmo’ in 2010. 1.4. Nationaal Programma Ouderenzorg De CSO organiseert binnen het Nationaal Programma Ouderenzorg (NPO) het project ‘Krachtig cliëntperspectief in het NPO’. In 2009 hebben binnen dit project Unie KBO, PCOB, ANBO en NOOM samengewerkt. Het NPO is in het leven geroepen om de zorg voor ouderen met complexe hulpvragen te verbeteren. Het project ‘Krachtig Cliëntperspectief’ wil in dat kader het geluid van kwetsbare ouderen versterken. Dat gebeurt door de ouderen die actief zijn binnen de regionale netwerken van het NPO de gelegenheid te bieden om ervaringen uit te wisselenen training te volgen en hen van relevante informatie en methodieken te voorzien ten behoeve van de beoordeling en monitoring van projecten. Binnen het project ziet het NOOM het als haar taak om op verschillende niveaus aandacht te vragen voor de wensen en behoeften van kwetsbare ouderen met een migrantenachtergrond. Daarin volgt het NOOM een tweesporenbeleid. Enerzijds probeert het NOOM oudere migranten deel te laten nemen aan de netwerken en hen te versterken, zodat zij zelf daar hun inbreng kunnen leveren. Anderzijds zet het NOOM zich in om de reeds deelnemende ouderen van Nederlandse herkomst en andere partijen binnen het NPO te informeren over de problematiek die specifiek speelt bij de oudere migranten. Concreet zijn in 2009 de volgende activiteiten uitgevoerd: • Drie artikelen voor de nieuwsbrief van het project. • Bijdrage aan de inhoudelijke voorbereiding van een landelijke bijeenkomst voor ouderen die actief zijn/willen worden in de netwerken op 6 april 2009. Hier is vanuit het NOOM een inleiding verzorgd over de specifieke aandachtspunten ten aanzien van oudere migranten. Circa 50 ouderen hebben aan deze bijeenkomst deelgenomen, waarvan tien vertegenwoordigers van de lidorganisaties van het NOOM. • Voor een boekje met verhalen van ouderen is gezocht naar oudere migranten die hun ervaringen wilden vertellen. Dat heeft geleid tot een interview met de familie van een Turkse oudere. Het boekje is gepubliceerd in 2010. • Inventarisatie van specifieke aandachtspunten met betrekking tot kwetsbaarheid bij oudere migranten. In de periode september tot en met november is beperkt literatuuronderzoek uitgevoerd en hebben drie groepsgesprekken met ouderen en zes gesprekken met intermediairs plaatsgevonden. Op basis van bespreking in het NOOM-overleg is de rapportage vastgesteld en zijn aanbevelingen geformuleerd. Dit alles is verwerkt in de publicatie: ‘Bagaimana – Hoe gaat het; een verkenning van kwetsbaarheid van oudere migranten’. Hierin is aandacht besteed aan de domeinen lichaam en geest; sociale relaties; materiële situatie; arbeid en prestatie; waarden en
10
•
inspiratie om deze te verbijzonderen naar de oudere migranten. Bagaimana is verstuurd naar alle ouderencommissies van de regionale netwerken en beschikbaar gesteld voor andere belangstellenden via de NOOM-website. Deelname aan twee regionale netwerken. Met NUZO (Netwerk Utrecht Zorg Ouderen) heeft het NOOM een convenant getekend, samen met ruim 30 andere partners om te werken aan uitwisseling van expertise en beoordeling van projecten die worden ingediend bij ZonMW. Binnen NUZO neemt het NOOM deel aan de Themagroep allochtone ouderen. Voor KOZ (Kring Ouderen Zorg AMC) heeft het NOOM zijn netwerk in Noord-Holland ingezet om de doelgroep oudere migranten te bereiken. NOOM geeft de migranten ouderen een stem binnen het Netwerk Utrecht Zorg voor Ouderen. Er is veel ervaringsdeskundigheid en kennis over migrantenouderen bij NOOM. Deze ervaring en kennis deelt NOOM op kleurrijke wijze met de andere partners binnen ons Utrechtse ouderennetwerk. Een mooi voorbeeld hiervan is de participatie in de werkgroep ‘oudere migranten’ van het NUZO, en hun enthousiaste bijdrage aan het ontwikkelen van het NUZO project ‘De stem van de Oudere Migrant'. Veel inhoudelijke achtergrondinformatie in dit project is afkomstig van NOOM. Ook in breder verband binnen het Nationaal Programma Ouderenzorg deelt NOOM deze kennis en observaties ten aanzien van de kwetsbaarheid bij oudere migranten. Denk aan het eind 2009 verschenen rapport ‘Bagaimana, Hoe gaat het?’. NOOM stimuleert en inspireert diversiteit op de ouderenagenda! Niek de Wit, coördinator Netwerk Utrecht Zorg voor Ouderen
1.5. Betrokken bij Buurtbeleid Met subsidie van Fonds PGO kon het NOOM in juli 2009 van start gaan met het project ‘Betrokken bij Buurtbeleid’ (BbB). De coördinatie is in handen van de PCOB. Andere samenwerkingspartners zijn Unie KBO, LOC Zeggenschap in Zorg en NVOG. BbB heeft tot doel het verbeteren van de informatiepositie en participatie van ouderen in een risicosituatie (en de mensen in hun omgeving), die niet als vanzelfsprekend mee (kunnen) doen, door informatieverstrekking, verwijzing en lokale belangenbehartiging. Actieve en vitale ouderen worden gestimuleerd om zich in te zetten voor andere ouderen. Dit project maakt het mogelijk om een flinke impuls te geven aan de activiteiten van lokale afdelingen van de lidorganisaties en aanverwante organisaties van en voor oudere migranten. Het sluit naadloos aan bij de bevindingen van de inventarisatie van de ervaringen van oudere migranten met de Wmo en de behoefte om de kansen die deze wet biedt te leren benutten. In 2009 betroffen de activiteiten van BbB: • Samenstelling van een startdocument, met de resultaten van een verkennende literatuurstudie over kwetsbare ouderen • Samenstelling van tienspeerpunten-kaartjes om lokaal ouderenbeleid te toetsen • Een startbijeenkomst op 30 november 2009. De deelnemers kregen informatie over het project en werden in groepjes aan het werk gezet. Aan het einde van de bijeenkomst hingen de muren vol met gekleurde boodschappenbriefjes waarop zij goede voorbeelden van initiatieven in de eigen omgeving, hun nieuwe ideeën en de wensen ten aanzien van ondersteuning daarbij hadden genoteerd. Aan de
11
startbijeenkomst namen circa 80 ouderen deel, waarbij ook de NOOM-lidorganisaties goed vertegenwoordigd waren.
•
Aan het einde van het jaar zijn de eerste contacten gelegd om te komen tot pilotactiviteiten ‘van ouderen voor ouderen’ in verschillende gemeenten in het land in 2010.
1.6. Brief aan FNV inzake uitlatingen over samenwerking met de PVV In 2009 is veel te doen geweest over de verhoging van de AOW-leeftijd. Met bezorgdheid heeft het NOOM via de CSO geparticipeerd in de discussie die hierover is gevoerd en gewerkt aan een gezamenlijke standpuntbepaling met de andere CSO-partners. Op één punt heeft het NOOM-bestuur gemeend apart naar buiten te moeten treden. De uitspraak van FNV-voorzitter Agnes Jongerius, dat zij met iedereen wilde samenwerken, desnoods met PVV-leider Wilders, om de verhoging van de AOW-leeftijd te voorkomen leidde tot een open brief van het bestuur van het NOOM. Daarin deed het NOOM een oproep tot solidariteit tussen jong en oud, hier geboren en van elders gekomen Nederlanders, hoger- en lageropgeleiden in de strijd tegen de kabinetsplannen rond de verhoging van de AOW-leeftijd.
12
Hoofdstuk 2 Voorlichting en informatieverstrekking Onder de oudere migranten is sprake van een grote informatieachterstand. Hier ligt een belangrijke taak voor het NOOM en de afzonderlijke lidorganisaties. Onze organisaties zijn in staat deze doorgaans ‘moeilijk bereikbare’ groepen bij elkaar te brengen. Deze kwaliteiten worden door steeds meer overheden en andere maatschappelijke organisaties gezien, zodat men het NOOM als partner zoekt. In reactie op vragen uit de achterban neemt het NOOM ook zelf het voortouw in de voorlichting op verschillende terreinen. Gezocht wordt naar vernieuwende manieren om de achterban van informatie te voorzien. Sleutel tot succes ligt in de volgende factoren: • Persoonlijke benadering • Inschakeling van sleutelfiguren • Een vertrouwde locatie • Gebruik van rolmodellen • Gebruik van eenvoudige, begrijpelijke taal • Waar nodig gesprek, discussie of toelichting in eigen taal • Goede dosering van de hoeveelheid informatie • Herhaling • Aansluiting bij de leefwereld en vragen van de deelnemers. • Herkenbaarheid (bijvoorbeeld: gebruik van foto’s van ouderen uit de doelgroep) • Tijd nemen voor het opbouwen van de relatie • Tijd nemen voor het overbrengen van de informatie Binnen het NOOM wordt steeds gezocht naar vernieuwende manieren van informatieoverdracht. Steeds meer nadruk komt te liggen op het uitwisselen van ervaringen als startpunt bij voorlichting. Meningsvorming en discussie dienen deel uit te maken van de voorlichtingsbijeenkomst, zodat de geboden informatie gewogen en eigen gemaakt kan worden. 2.1. Elektronisch Patiënten Dossier In 2008 en begin 2009 heeft het NOOM samen met de ANBO gewerkt aan de samenstelling en productie van een dvd over het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD). In het project is veel nadruk gelegd op de herkenbaarheid voor de verschillende doelgroepen, een voorwaarde om voorlichting te laten ‘landen’. Dat vergde een grote creativiteit van de projectpartners en de producenten. Uiteindelijk zijn dertien aparte voorlichtingsfilmpjes tot stand gekomen, waarin beelden van vertrouwensfiguren uit de gemeenschap die zich uitspreken over het EPD afgewisseld worden met een standaardanimatiefilmpje en algemene beelden, waarin mensen van allerlei herkomst zichtbaar zijn. Aangenaam verrast. Met dit gevoel verliet ik een bijeenkomst van het NOOM waar ik had verteld over de dvd die ik over het EPD moest maken. Geen echt makkelijke boodschap waar maatschappijbreed ook nogal wat bezwaren tegen waren en nog zijn. Het bestuur en de vertegenwoordigers van de onderlinge organisaties pakten dit belangrijke thema echter heel snel en alert op met als resultaat dat we korte tijd later een zinvol en mooi project konden afronden. De kennis waaruit ik kon putten en de steun die ik bij iedereen ondervond tijdens het maakproces ervoer ik bovendien als een feestje. Een kleurrijk feestje. Henri Audier, zelfstandig programmamaker
13
Voorheen vanuit ANBO en nu vanuit mijn eigen toko heb ik altijd erg fijn met NOOM samengewerkt. Eerst in de projecten “Ontdek elkaars wereld” en het “Elektronisch Patiënten Dossier”, daarna in het ontwikkelen van andere projecten. Het is een kleurrijke organisatie die haar bestaansrecht inmiddels bewezen heeft! Margo Niestadt, denker en doener in projecten.
2.2. Afschaffing partnertoeslag AOW Dankzij samenwerking met Pensioenkijker.nl kreeg het NOOM de kans om voorlichtingsbijeenkomsten te organiseren over de afschaffing van de partnertoeslag AOW per 1 januari 2015. Dit betrof een vervolg op een schriftelijke informatiecampagne uit 2008. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid stelde hiervoor financiering beschikbaar. Deskundigen van Pensioenkijker.nl, het Nederlands Migratie Instituut, de LOMsamenwerkingsverbanden en uit de lidorganisaties van het NOOM hebben de voorlichtingen verzorgd. Daarin is de informatie over de afschaffing van de partnertoeslag geplaatst in het bredere kader van de opbouw van de financiën na het 65ste levensjaar en de AOW. Pensioenkijker.nl probeert mensen na te laten denken over hun pensioen en ook hun AOW. Het was erg fijn dat NOOM daarvoor kleinschalige voorlichtingsbijeenkomsten organiseerde waar mensen vragen konden stellen over hun pensioen en AOW. Dat was erg nuttig en leuk. Emilie Schols, Pensioenkijker.nl
De voorlichtingen bleken aan een grote behoefte te voldoen. In de tweede helft van 2009 zijn in totaal 47 voorlichtingsbijeenkomsten gehouden voor ouderen van Surinaamse, Antilliaanse, Turkse, Marokkaanse, Chinese, Molukse, Bosnische, Italiaanse, Kaapverdiaanse, Eritrese en Iraaks-Koerdische achtergrond. Hiermee zijn ruim 3.200 ouderen bereikt.
14
15
Reacties uit de lidorganisaties: Het lijkt wel of bij onze ouderen opeens het kwartje is gevallen. Nu pas dringt het besef door dat ze hier blijven, in Nederland. En nu realiseren ze zich ook hoe groot hun informatieachterstand is. Ze hebben gewoon echt honger naar informatie over van alles. MOBiN We hadden vorig jaar al een onderzoekje onder de leden gedaan en gevraagd waar ze behoefte aan hadden. Voorlichting over financiële zaken stond bovenaan. Dus de voorlichting over de AOW en de afschaffing van de partnertoeslag kwam als geroepen. Chun Pah In het oosten van het land wonen de Hindoestanen veel meer verspreid. Dus we hebben een grote bijeenkomst georganiseerd voor de provincie Gelderland en Overijssel samen. Dat kon omdat er geld beschikbaar was voor organisatiekosten. Nu konden we een bus huren. NEHOB Ik ben blij dat het in deze opzet ook mogelijk was om in kleinere plaatsen voor onze mensen iets te organiseren. Zij vallen zo vaak buiten de boot, met die grote landelijke bijeenkomsten in de Randstad. Lize
2.3. AWBZ Onder ouderen bestond veel onduidelijkheid over de betekenis van de veranderingen die doorgevoerd werden in de AWBZ. Samen met de CSO-partners constateerde het NOOM dat de overheidsvoorlichting maar zeer beperkt de achterban bereikte. Het Ministerie van VWS heeft financiering beschikbaar gesteld voor een aanvullend voorlichtingstraject via de ouderenorganisaties. PCOB heeft de coördinatie op zich genomen. Als startpunt is een gezamenlijke brochure gemaakt: ‘De AWBZ is in beweging. Beweegt u mee?’. Hierin is uitleg gegeven over de talrijke wijzigingen en de betekenis daarvan. Daarnaast hebben alle organisaties een eigen traject gevolgd. Het NOOM en de lidorganisaties hebben met de beperkte beschikbare middelen een sterke en uitgebreide voorlichtingscampagne weten te voeren. De belangrijkste activiteiten waren:
16
• • •
• • • •
Samenstelling van een overzichtelijk A4 voor de ouderen met aandacht voor de herindicaties en tips hoe te handelen. Verspreiding van de informatie via de kaderbladen, nieuwsbrieven en websites van NOOM en de lidorganisaties en via lokale en landelijke bijeenkomsten. Training van 36 voorlichters uit de achterban, met medewerking van de PCOB.
Uitvoering van 39 lokale en regionale voorlichtingsbijeenkomsten. Bereik ruim 2.000 personen. Voorlichting op landelijke contactdagen van de lidorganisaties. Bereik ruim 1.100 personen. Productie van een item en televisiespot voor Amazigh tv (voor Marokkaanse berbers). Interview voor Radio Cicada voor Amsterdammers met een Zuid-Europese achtergrond. De AWBZ-training was een typisch voorbeeld van een NOOM-activiteit: een gedegen programma, zeer informatief, prima achtergrondmateriaal, heel goed aansluitend bij de belevingswereld van oudere migranten, goede sfeer én humor op zijn tijd. Gonnie Kaptein, beleidsmedewerker Sociale Zekerheid Lize
2.4. Gezond ouder worden en blijven Dit project is een van de vier meerjarenprojecten, waarvoor Fonds PGO financiering beschikbaar heeft gesteld. Unie KBO voert de coördinatie, PCOB, NVOG en NOOM zijn hierin samenwerkingspartners. Gezond ouder worden en blijven is gericht op vroegsignalering van gezondheidsrisico's, verhoging van bewustzijn (‘health literacy’) daarvan en empowerment van ouderen om de risico's te voorkomen. Het project loopt van juli 2009 tot en met december 2012. Aan de hand van de drie thema's Beter slapen (2010), Goed zien (2011) en Meer bewegen (2012) worden senioren geïnformeerd over het tijdig signaleren van gezondheidsrisico's en wordt gewerkt aan bewustwording ten aanzien van een gezonde leefstijl.
17
In het kader van het project worden brochures samengesteld en voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd. Daarin worden ook concrete handreikingen geboden. In 2009 zijn de voorbereidingen getroffen voor het eerste thema: Beter slapen. 2.5. Meer dan vergeten In de migrantengemeenschappen is dementie over het algemeen een moeilijk bespreekbaar onderwerp dat omgeven is met taboes en schaamte. Dat brengt de patiënten, maar ook hun familie vaak in een isolement. Om dit te doorbreken hebben Unie KBO en NOOM het project ‘Meer dan vergeten’ ontwikkeld in samenwerking met Kleurrijk Advies. Fonds PGO heeft financiering voor de pilot ter beschikking gesteld voor de periode juli 2009 tot en met december 2010. Het project omvat de samenstelling van een dvd, het trainen van allochtone gespreksleiders en het organiseren van gespreksbijeenkomsten. De achterliggende gedachte is dat deelnemers eerst onderling ervaringen uitwisselen, waarna de voorlichting over de ziekte dementie kan aansluiten op hun ideeën en vragen. Gekozen is voor het maken van twee films, één voor de Turkse en één voor de Surinaamse doelgroep. Hiervoor is een denktank bijeengebracht, met ervaringsdeskundigen uit de verschillende gemeenschappen. Zij hebben de projectorganisatoren en de filmmakers (MovedMedia, Tilburg) laten delen in hun ervaringen en adviezen meegegeven. In 2009 zijn families geworven en geselecteerd voor de filmopnamen, is een start gemaakt met de werving van gespreksleiders en is de presentatie van de dvd voorbereid, die uiteindelijk – onder zeer grote belangstelling - heeft plaatsgevonden op 11 maart 2010. 2.6. Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg) Ook op financieel gebied verandert er veel in de zorg. Bij de oudere migranten bestaat veel behoefte aan informatie over dergelijke onderwerpen. De invoering van de Wtcg is er daar een van. Daarom heeft het NOOM, ook in samenwerking met PCOB, geprobeerd financiering te vinden voor het geven van voorlichting in dit kader. Dat is tot op heden overigens helaas nog niet gelukt. Vooruitlopend op een mogelijk uitgebreid traject is meegewerkt aan een voorlichtingsbijeenkomst van de CG-Raad aan ruim honderd Surinaamse en Antilliaanse ouderen op 4 oktober 2009. De bijeenkomst vond plaats in het kader van Bigi Sma Dey (ouderendag) bij de Ya Ya Dande Stichting in Den Haag. 2.7. Ontdek Elkaars Wereld In 2009 heeft het NOOM verder meegewerkt om de afdelingen van de ANBO te ‘interculturaliseren’. De klankbordgroep kwam in het verslagjaar acht maal bijeen. Het NOOM verzorgde drie workshops voor de leden, in Breukelen op 23 april, in Utrecht op 17 juni en in Vianen op 30 september 2009. 2.8. 50 Plus Beurs In tegenstelling tot 2008 heeft het NOOM in 2009 om financiële redenen slechts op beperkte schaal mee kunnen doen aan de 50 Plus Beurs, die van 16 tot en met 20 september 2009 werd gehouden in de Jaarbeurs in Utrecht. Dit jaar was het niet mogelijk om organisaties te faciliteren bij het organiseren van vervoer om deel te nemen aan de beurs. Het NOOM heeft er wel voor gekozen om zich te presenteren door middel van een stand. Op deze manier heeft het NOOM weer kunnen werken aan een bredere naamsbekendheid en relaties met andere deelnemers kunnen aangaan en versterken.
18
2.9. Presentaties Ook in 2009 is het NOOM weer regelmatig gevraagd voor het geven van lezingen, presentaties en workshops. Een kort overzicht: • 26 maart 2009: Werkgroep Migranten Senioren Dordrecht, inleiding over het NOOM en de belangenbehartiging door oudere migranten • 18 maart 2009: ‘Ontdek Elkaars Wereld’ voor de ANBO • 25 maart 2009: ‘Ongekend talent’ van Pluspunt, Rotterdam • 12 mei 2009: ‘Allergie of strategie’, visie van het NOOM op interculturalisatie tijdens conferentie 'Kleur aan zorg; zorg met kleur, aan de slag met multicultureel verantwoorde zorg' van Actiz • 23 april 2009: ‘Goud voor oud’, ANBO Utrecht • 24 april 2009: Hindoestaanse ouderen, gelukkig in Nederland van Forum • 3 juni 2009: workshop voor FNV Lokaal Beleid over oudere migranten en de Wmo • 16 juni 2009: expertmeeting ‘Kleurrijk Cordaan’ • 11 september 2009: ‘Hoezo interculturaliseren?’van Actiz • 2 oktober 2009: ‘Gelukkig oud worden’ bij Oase, Utrecht • 9 oktober 2009: ‘Participatie uit de gratie’ van Platform Allochtone Ouderen Den Haag • 9 oktober 2009: ‘Oudere migranten en de Wmo’ tijdens themamiddag Ouderen en globalisering van BSG kennisnetwerk • 31 oktober 2009: ‘Oudere migrant woont gelukkig in Nederland’, Bergen op Zoom • 26 november 2009: Deelname aan forum tijdens congres Diversiteit in ouderenbeleid van Forum te Zwolle • 16 december 2009: Inleiding over het belang van aandacht voor oudere migrantenvrouwen tijdens conferentie ‘55 plus migrantenvrouwen actief’ van Dona Daria, Rotterdam Ik vind het fantastisch wat het NOOM bereikt heeft de afgelopen jaren. Met een zeer beperkt budget heeft het NOOM ook in 2009 enorm veel gedaan en bereikt: goede bijeenkomsten, waardevolle rapportages, prachtige onderzoeken succesvolle lobby ten behoeve van wonen, zorg en welzijn voor de groeiende groep oudere migranten. Deze inzet blijft in de toekomst zeker nodig!! Het samenwerken met het NOOM is uitermate plezierig, leuk en absoluut voor herhalingen vatbaar! Yvonne Witter, Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg De samenwerking met het NOOM inspireert ons om nieuwe activiteiten op te pakken. Activiteiten waar de kracht van migranten ouderen in naar voren komt, zoals in het project Ongekend Talent. Een Nederlandse senior van Turkse komaf zei laatst tegen mij: "Als gespreksleider ben ik er trots op dat iedereen naar mij luistert, autochtone en allochtone senioren. Ik voel mij gewaardeerd!". Heili Bassa, directeur Pluspunt Rotterdam
19
2.10. Diversen Binnen de diverse projecten verstrekt het NOOM aan tal van organisaties informatie en advies. Maar ook daarbuiten wordt regelmatig een beroep op het NOOM gedaan. Enkele voorbeelden zijn: • Klankbordgroep Sefkat, verpleeghuis voor Turkse en Marokkaanse ouderen van Zorggroep Elde in Brabant • SBO Noord-Holland, samenwerkingsverband van ouderenbonden • Onderzoek Verweij Jonker Instituut: Eenzaamheid onder oudere migranten (april 2009) • Seniorenmarkt Dordrecht (mei 2009) • Inleiding bij het in ontvangst nemen boek ‘Van Ver, levensverhalen van oudere vluchtelingen en migranten in Nederland’ van Eveline van de Putte in Museon, Den Haag • Jaarlijkse wetenschappelijke bijeenkomst Leyden Academy ‘On vitality and ageing’ (november 2009) • Symposium Movisie Zilveren Kracht te Nieuwegein (november 2009) • Klankbordgroep Interculturalisatie van ActiZ.
Het aansluiten bij de zorgwens van Turkse- en Marokkaanse ouderen is voor ons erg van belang. We voelen ons daarin ondersteund door de ervaring, netwerk en kennis van NOOM. Mario de Keijzer, locatiedirecteur Woon-zorgcentrum Nieuw Beekvliet en Sefkat i.o., centra voor multiculturele zorg van Zorggroep Elde
20
Hoofdstuk 3 Lotgenotencontact Zoals eerder aangegeven in dit jaarverslag is de organisatie van lotgenotencontact vooral een taak van de afzonderlijke lidorganisaties van het NOOM. Zij bieden de achterban een vertrouwde plaats om elkaar te ontmoeten, ervaringen te delen en – zeer belangrijk – tradities uit het land van herkomst te beleven. Dat gebeurt vaak op lokaal en regionaal niveau. Hoogtepunten zijn altijd de grote landelijke ontmoetingsdagen. Hieronder volgt een korte impressie.
Mi boto lai, culturele ontmoetingsdag van Fos’ten, Arnhem, 13 april 2009
21
Landelijke Pelita Molukse Ouderendag, LSMO, Barneveld, 27 juni 2009
22
Landelijke ontmoetingsdag Chinese ouderen, Chun Pah, Arnhem, 15 september 2009
Landelijke ontmoetingsdag Hindoestaanse ouderen, NEHOB, Utrecht, 19 september 2009
23
Hoofdstuk 4 Professionalisering en versterking van de organisatie Het NOOM is een jonge organisatie. Dat betekent dat er nog veel geïnvesteerd moet worden in het opbouwen en verder ontwikkelen van de organisatie. Gelukkig heeft het NOOMbestuur vanaf het begin gekozen voor een flexibele opzet. Dat maakte het mogelijk in 2009 de omslag naar een volledige projectorganisatie te maken. Ondanks de kleine organisatie zijn de ambities hoog. Deze kunnen gerealiseerd worden door de inzet van vele vrijwilligers bij de activiteiten en projecten. Het NOOM en de lidorganisaties hebben een uitgebreid en wijdvertakt netwerk van landelijk tot lokaal niveau. Netwerken en het aangaan van samenwerking is nodig om bondgenoten te vinden. Door overheden en andere organisaties te enthousiasmeren en motiveren om aandacht te schenken aan de specifieke wensen en behoeften van oudere migranten in breder beleid kan het NOOM een toegevoegde waarde realiseren. 4.1. Meerjarenbeleidsplan 2009-2012 In januari 2009 verscheen het meerjarenbeleidsplan van het NOOM voor de periode 20092012. Hierin heeft het NOOM zijn visie en plannen voor de komende jaren vastgelegd onder de titel ‘Diversiteit = kracht’. Het plan heeft mede richting gegeven aan de subsidieaanvragen die zijn ingediend bij Fonds PGO en uiteraard de activiteiten in 2009. 4.2. Ondersteuning van de lidorganisaties Een belangrijke taak voor het NOOM ligt in de ondersteuning van de lidorganisaties. Ook in 2009 is weer veel energie besteed aan de advisering, begeleiding en ondersteuning van de lidorganisaties bij de opbouw en versterking van hun eigen organisatiestructuur en de ontwikkeling van specifieke projecten en activiteiten. De ondersteuning varieert van het geven van een inleiding op een bijeenkomst tot deelname aan een jubileumreceptie, van advisering over ledenregistratie tot meelezen bij een publicatie of belangrijke brief, van projectontwikkeling tot evaluatie van projecten. Voor álle lidorganisaties is het NOOM belangrijk. Als het NOOM naar buiten treedt dan krijg je erkenning. Als ik vanuit de Turkse Ouderen Federatie naar een gemeente ga, dan zeg ik altijd dat we lid zijn van het NOOM. Dan is de waardering anders. Je wordt beschouwd als een echte gesprekspartner. Sabri Bağci, voorzitter Turkse Ouderen Federatie Wij zeggen altijd: het NOOM is het houvast voor alle lidorganisaties. Voor de Marokkaanse Ouderen Bond in Nederland zie ik NOOM als onze tomtom. Daarmee zetten we onze koers uit. Het NOOM voedt ons met informatie. Zonder NOOM was het voor ons nog moeilijker geweest om tot oprichting te komen. Dan hadden de oudere migranten niet zo ver kunnen komen in kennis over de opbouw van hun organisatie en allerlei zaken als de AOW, de zorg enzovoorts. Bouchaib Saadane, voorzitter MOBiN
24
Het NOOM mag best meer naar buiten brengen hoe belangrijk ze zijn voor de lidorganisaties. Zonder het NOOM zouden wij zeker niet al zover zijn met onze ledenregistratie. Jullie hebben ons echt over de streep getrokken, terwijl we dachten dat dit bij ons niet zou werken. Ook het feit dat iemand van het NOOM aanwezig is bij een van onze activiteiten betekent veel. Het versterkt het gevoel van samenwerking, dat we deel uitmaken van een krachtig netwerk. Dat is echt belangrijk. Jeanny Vreeswijk-Manusiwa, projectcoördinator Landelijke Stuurgroep Molukse Ouderen
4.3. Kleurrijke rijkdom Op verzoek van het Ministerie van VROM/Wonen Welzijn Integratie heeft het NOOM in de tweede helft van 2008 het project Kleurrijke Rijkdom georganiseerd in drie prachtwijken in Utrecht (Zuilen), Rotterdam (Overschie) en Dordrecht (Crabbehof). Het project richtte zich op empowerment van oudere migranten. Hun competenties worden vaak niet herkend, niet erkend en daardoor niet gewaardeerd. Kleurrijke Rijkdom bracht oudere migranten van verschillende achtergronden en Nederlandse ouderen bij elkaar. Daarbij werden reeds beproefde methodieken en werkvormen ingezet, zoals ‘Ontdek elkaars wereld' van Pluspunt en ‘Ateliervorm' van Forum. Het project had tot doel om duurzame contacten op te bouwen tussen ouderen in de wijk en hen te stimuleren een bijdrage te leveren aan leefbaarheid en sociale cohesie. In 2009 is een methodiekbeschrijving tot stand gekomen. De brochure is op 31 maart door NOOMvoorzitter Christina Harrevelt aangeboden aan toenmalig minister Eberhard van der Laan tijdens het periodieke overleg met de Samenwerkingsverbanden van het LOM (Landelijk Overleg Minderheden) met de minister. ‘Oudere migranten hebben met hun pioniersgeest, verhalen en levenservaring wel degelijk iets te bieden. Het is wel belangrijk dat zij daarbij gefaciliteerd en ondersteund worden. Maar dan zal blijken dat ze graag mee willen doen en een bijdrage willen leveren aan de samenhang in de buurt. Laat u inspireren en maak gebruik van de kracht van de oudere migranten.’ Christina Harrevelt, voorzitter NOOM
25
‘Op sommige gebieden ben je jong op je hoogtepunt, zoals in de wiskunde en bij schaken bijvoorbeeld. Na je dertigste begint het af te nemen. Maar er zijn ook gebieden waar je hoe langer hoe beter in kunt worden naarmate je ouder wordt. Op mijn vakgebied moet ik denken aan procureur generaal Langemeijer, een jurist. Als jonge advocaten hingen wij aan zijn lippen. Ik vergelijk u met Langemeijer. Dat is het grootste compliment dat ik u kan geven. Ik dank u voor dit mooie boekje en zal met belangstelling kennis nemen van de inhoud.’ Eberhard van der Laan, minister van Wonen, Wijken en Integratie
4.4. Diversiteit op leeftijd Twee maanden later zag een tweede NOOM-publicatie het licht: Diversiteit op leeftijd. Met dit boekje presenteerde het NOOM zijn agenda voor de toekomst. Tal van onderwerpen die voor oudere migranten van belang zijn staan beschreven. Tevens biedt het boekje inzicht in het werk van het NOOM als vertegenwoordiger van ouderen uit verschillende culturele gemeenschappen en als brug tussen hen en de Nederlandse samenleving. Op woensdag 3 juni 2009 heeft Ans Willemse-van der Ploeg, Tweede Kamerlid voor het CDA in het gebouw van de Tweede Kamer in Den Haag het boekje ‘Diversiteit op leeftijd' in ontvangst genomen uit handen van NOOM-voorzitter Christina Harrevelt.
Het NOOM heeft zich in zeer korte tijd op de kaart gezet in de wereld van de ouderenorganisaties. Het NOOM blijkt te voldoen aan een duidelijke behoefte, zowel bij de oudere migranten zelf als bij de overheden en instellingen die via het NOOM contact willen maken met groeperingen van oudere migranten. Ans Willemse, CDA
26
4.5. Bruggenbouwers heb je nooit genoeg! Met financiering van Fonds PGO kan het NOOM gedurende drieëneenhalf jaar werken aan het opsporen van oudere migranten met specifieke kwaliteiten en de vorming van een groep deskundige vrijwilligers om de NOOM-organisatie te versterken. Door goedgeïnformeerde en goedopgeleide oudere migranten in te schakelen in samenwerkingsverbanden en hen te vragen deel te nemen aan conferenties werkt het NOOM aan een positievere beeldvorming in de buitenwereld en het overbruggen van weerstanden en terughoudendheid. In 2009 zijn veertien potentiële bruggenbouwers geselecteerd, van diverse culturele achtergronden en met diverse kwaliteiten en deskundigheden. 4.6. Deskundigheidsbevorderingsactiviteiten In samenwerking met SES Training en Advies heeft het NOOM voor de periode 2009 en 2010 subsidie verworven van het Ministerie van VWS voor de organisatie van deskundigheidsbevordering voor vrijwilligers. Dit project is buitengewoon belangrijk om de kadervorming binnen het NOOM en de lidorganisaties te versterken, vrijwilligers te activeren en nieuwe thema’s en methodieken te introduceren. De belangstelling voor deelname is groot. Er is een grote diversiteit aan deelnemers: vanuit de verschillende gemeenschappen en organisaties, vanuit verschillende niveaus (zowel bestuursleden als actieve leden), mannen en vrouwen en verschillende leeftijden (50plussers, 70plussers, maar ook jongere leden die zich in de organisaties inzetten voor de ouderen). Belangrijke winstpunten liggen bovendien in de onderlinge samenwerking. De deskundigheidsbevorderingsactiviteiten stimuleren de deelnemers om van elkaar te leren. In 2009 zijn de volgende activiteiten georganiseerd: • Themadag ‘Financiën na je 65ste’ op 20 mei 2009. Bijna 100 bestuursleden en actieve vrijwilligers kregen informatie over diverse thema’s, zoals de strijd om het AOW-gat en de voorstellen voor verhoging van de pensioenleeftijd, de opbouw van je financiën na je 65ste, het lezen van pensioenberichten, erfenissen en erfrecht en uitvaartverzekeringen.
27
Ik heb met veel plezier een van de workshops verzorgd op de themadag over financiën na je 65ste. Het blijft bijzonder zo'n zaal vol gemotiveerde enthousiaste ouderen die zich ieder op hun beurt weer inspannen om anderen te informeren en te ondersteunen. Dit soort themadagen voorzien in een grote behoefte waar het NOOM heel professioneel op inspeelt. Veel resultaat door een goed gebruik van beperkte middelen. Gonnie Kaptein, beleidsmedewerker Sociale Zekerheid, Lize
•
•
Werkconferentie op 20 juni 2009. Bestuursleden van NOOM en de lidorganisaties verdiepten zich in de noodzaak en mogelijkheden van ledenregistratie en – administratie, daarbij mede ondersteund door vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen die hun eigen ervaringen naar voren brachten en eigen systeem presenteerden. Projectendag op 29 oktober 2009. Vier lidorganisaties presenteerden in gezelschap van veertig actieve bestuurs- en kaderleden hun eigen projecten:
28
• • •
de materialenkoffer voor dagactiviteiten met Molukse ouderen van LSMO; vrijwilligerswerk van Chinese oudere vrouwen bij Nederlandse organisaties van IOC; moskeebezoek van scholieren aan de moskee van MOBiN en een cdrom en liedboek met oude Surinaamse liedjes uit alle bevolkingsgroepen van Fos'ten. De dag bood veel concrete ideeën en inspiratie en vormde een begin voor nieuwe samenwerking tussen verschillende organisaties. Verschillende kadertrainingen voor Turkse en Marokkaanse ouderen in relatie tot de opbouw van een eigen organisatie. Kadertraining voor bestuurs- en kaderleden van de lidorganisaties gezamenlijk over thema’s in relatie tot opbouw en versterking van de organisatie. Werkconferentie op 28 november 2009. Deze werd besteed aan ledenwerving. Deelnemende bestuursleden van NOOM en de lidorganisaties werden hierbij terzijde gestaan door enkele jonge mensen uit de eigen gelederen die meedachten over nieuwe vormen van ledenwerving. Uitspraken van deelnemers aan de deskundigheidsbevorderingsactiviteiten: 'Ik ben verrast door de grote diversiteit. Ik heb een grote leergierigheid gezien, de wil om dingen samen te doen.' 'We denken allemaal in dezelfde richting.' 'We mogen trots zijn dat we ons zo sterk hebben ontwikkeld in de afgelopen twee jaar. We kijken steeds meer bij elkaar in de keuken. We worden steeds nieuwsgieriger naar elkaar.' 'We hebben vandaag onze kracht kunnen ervaren. We kunnen heel veel van elkaar leren.'
4.7. Website: www.netwerknoom.nl In 2009 heeft het NOOM zijn website uitgebreid. Naast nieuws, een agenda en algemene informatie over het NOOM en de lidorganisaties is er nu ook ruimte voor specifieke thema’s en projecten. Door bovendien te zorgen voor frequente updates met actuele ontwikkelingen en plaatsing van rapportages, inleidingen en artikelen heeft het NOOM in 2009 het aantal websitebezoekers weten te verdriedubbelen. 4.8. Digitale nieuwsbrief Op 25 oktober 2009 is het NOOM gestart met een digitale nieuwsbrief. Actieve vrijwilligers, samenwerkingspartners en andere belangstellenden krijgen de nieuwsbrief toegestuurd. Eind 2009 was het bestand toegenomen tot circa 300 email-adressen. Door middel van de digitale nieuwsbrief communiceert het NOOM over actuele ontwikkelingen die van belang zijn voor oudere migranten en over eigen activiteiten. Ook worden uitnodigingen voor activiteiten verspreid. De nieuwsbrief is gekoppeld aan de website, hetgeen de mogelijkheid biedt om via de nieuwsbrief door te klikken naar publicaties. 4.9. Overleg expertisecentra Enkele malen per jaar vindt overleg plaats van het NOOM met andere partners in het veld die zich inzetten voor de oudere migranten. In dit overleg participeren de CSO, de LOMsamenwerkingsverbanden, MOVISIE, Pharos en Forum.
29
In 2009 zijn de deelnemers driemaal bijeen geweest om informatie uit te wisselen, af te stemmen en mogelijke samenwerking te bespreken, waar dat van toepassing is. Ik waardeer het NOOM ontzettend. Het is een feest om met het NOOM samen te werken. Met een klein bureau en met veel vrijwillige inzet van de lidorganisaties verzet het NOOM bergen werk. De prachtige publicatie Diversiteit op leeftijd is inmiddels ook mijn agenda voor de toekomst. Niemand kan meer met droge ogen beweren dat wij niet weten wat de oudere migranten willen. Harry Mertens, MOVISIE Met het NOOM heeft Pharos al lange tijd contact rond diverse projecten bijvoorbeeld rond de toegankelijkheid van zorg- en welzijnsvoorzieningen, in de cursus Zorg Om Elkaar, en het project over eenzaamheid bij oudere migranten en vluchtelingen. Voor Pharos is de invloed van oudere migranten op goede toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg een van de speerpunten. Om dit te realiseren hebben Pharos en NOOM de krachten gebundeld, waardoor zij vanuit het perspectief van migranten ouderen gezamenlijk werken aan het versterken van de zeggenschap en participatie van oudere migranten in de gezondheidszorg. Nies van Grondelle, Pharos
4.10. Adhesiebetuigingen Om het draagvlak voor het NOOM zichtbaar te maken heeft het NOOM in samenwerking met de lidorganisaties adhesiebetuigingen verzameld. In juni 2009 werd de actie afgesloten met een resultaat van ruim 2.100 adhesiebetuigingen. 4.11. Financiering Het NOOM is erin geslaagd in 2009 de financiële basis van de organisatie te verbreden. Financiering is verkregen vanuit verschillende subsidieregelingen van het Ministerie van VWS en het Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid. Door samenwerking met andere organisaties is gebruik gemaakt van subsidies via andere kanalen, zoals ZonMw (Nationaal Programma Ouderenzorg) en de Cliëntmonitor Langdurige Zorg. Waar mogelijk zijn lezingen en presentaties in opdracht verzorgd.
30
Bijlage 1 De samenstelling van het NOOM Bij het NOOM zijn acht landelijke organisaties van oudere migranten aangesloten. Dit zijn: Chun Pah Fos’ten IOC Lize LSMO MOBiN NEHOB TOF
Landelijke vereniging van Chinese ouderenverenigingen Stichting Surinaamse vrouwen 50+ Inspraak Orgaan Chinezen Overlegpartner Rijksoverheid Zuid-Europese gemeenschappen Landelijke Stuurgroep Molukse Ouderen Marokkaanse Ouderen Bond in Nederland Nederlandse Hindoe Ouderen Bond Turkse Ouderen Federatie
Dat betekent dat het NOOM ouderen uit de Molukse, Indische, Italiaanse, Spaanse, Portugese, Griekse, Kaapverdiaanse, Bosnische, Montenegrijnse, Macedonische, Servische, Sloveense, Turkse, Marokkaanse, verschillende Chinese en Surinaamse gemeenschappen vertegenwoordigt.
31
Bijlage 2 Bestuur van het NOOM Het Algemeen bestuur van het NOOM is als volgt samengesteld: Mw. Drs. C.L. Harrevelt Dhr. B. Saadane Dhr. S.K. Bağci Dhr. C. Nikijuluw Dhr. E. Ruiz Dhr. Mr. Drs. T. Bissessur Dhr. Y. Cheung
voorzitter vicevoorzitter secretaris 1 secretaris 2 penningmeester 1 penningmeester 2 bestuurslid
Van links naar rechts: T. Bissessur, C. Harrevelt, E. Ruiz, S. Bağci, Y. Cheung en C. Nikijuluw Dhr. B. Saadane ontbreekt op deze foto.
Het Algemeen Bestuur kwam in 2009 negen maal bij elkaar in de vorm van het NOOMoverleg. Daaraan namen ook medewerkers van SMN, IOC en LSMO en de medewerkers van het NOOM-bureau deel. Het Dagelijks Bestuur, bestaande uit de voorzitter, vicevoorzitter, de eerste secretaris en de eerste penningmeester kwam in 2009 zeven maal bijeen.
32
Bijlage 3 Het bureau Ten behoeve van het coördineren en faciliteren van de NOOM-doelstellingen is een bureau ingericht. Daarbij is gekozen voor een flexibele organisatie. Het NOOM heeft onderdak gevonden bij de CSO in het Piet van Dommelenhuis in Utrecht, waardoor de organisatie gebruik kan maken van korte lijnen naar vele andere spelers in het PGO-veld. Ook secretariële en administratieve diensten worden afgenomen van de CSO. De volgende personen vormen het bureau: Dhr. F. May Mw. Y. Heygele Mw. H. van der Steen Mw. A. Hendrich
coördinator projectontwikkelaar/adviseur secretariaat financiële administratie
33
Bijlage 4 De visie van het NOOM In het meerjaren-beleidsplan 2009 – 2012 heeft het NOOM zijn visie als volgt geformuleerd. Allochtone en autochtone ouderen De wensen en behoeften, problemen en dilemma’s van ouderen die in Nederland geboren zijn en ouderen die tijdens hun leven naar Nederland zijn verhuisd komen voor het overgrote deel overeen. Alle ouderen willen graag oud worden in een omgeving die voor hen herkenbaar is en bij hen past. Deels echter zien wij in de groeperingen van oudere migranten specifieke zaken die aandacht behoeven. We hebben al geconstateerd dat oudere migranten ten opzichte van hun leeftijdgenoten van Nederlandse herkomst op meerdere fronten in een achterstandspositie verkeren. En dat brengt mee dat hier extra inspanningen noodzakelijk zijn om deze kwetsbare groep ouderen te ondersteunen bij hun participatie in de Nederlandse samenleving. Ons motto is: ‘Samen waar dat kan, apart waar dat (nog) nodig is’. Bundeling van krachten Binnen het NOOM zijn een groot aantal groepen oudere migranten vertegenwoordigd. Op hoofdlijnen komen hun belangen overeen. Tegelijk ervaren oudere migranten als individuen een grote betrokkenheid bij hun eigen etnische groep. Wij zijn ons er van bewust dat elke aangesloten organisatie autonoom is en gesteld op het bewaren van de eigen identiteit. Door erkenning van het belang van de eigen identiteit is het NOOM in staat verbinding tot stand te brengen en onderling culturele tegenstellingen te overwinnen. Dat proces vraagt aandacht en tijd. Ons accent ligt op wat de groepen bindt. Ook hier geldt: ‘Samen waar dat kan, apart waar dat (nog) nodig is’. Tweezijdig proces Ons ideaalbeeld is dat allochtone ouderen als volwaardige burgers mee kunnen doen in de Nederlandse samenleving, een gelijkwaardige positie innemen en volledige kennis van en toegang hebben tot de voorzieningen. Helaas is dat ideaalbeeld nog ver weg. In die zin zouden we het NOOM kunnen omschrijven als een ‘noodzakelijk kwaad’. Zowel aan de kant van de oudere migranten als aan de kant van de Nederlandse samenleving is nog veel werk te verzetten. De oudere migranten en hun organisaties hebben ondersteuning nodig om zich voldoende toe te rusten om deel te nemen aan de maatschappij. De maatschappij moet ruimte geven voor de kracht en kwaliteit van alle burgers. Dit veranderingsproces is een tweezijdig proces. De stem van de mensen zelf Het NOOM wil een podium zijn van de oudere migranten zelf. De laatste jaren is veel gesproken en geschreven óver de positie van oudere migranten, vaak in combinatie met goede intenties en goede analyses. Nu is het tijd dat de oudere migranten zelf hun stem laten horen en hun wensen en behoeften naar voren brengen.
34
Samenwerking Het NOOM is een kleine organisatie. Samenwerking is voor ons een sleutelwoord. Alleen samen met andere organisaties is het NOOM in staat om stappen te zetten op weg naar een betere positie van en participatie door oudere migranten. Het aangaan van bondgenootschappen en allianties vormt een essentieel onderdeel van het werk van het NOOM. Bij de keuze van samenwerkingspartners en –projecten zullen naast overwegingen van strategische aard zaken als openheid, motivatie en geboden kansen leidend zijn.
35
Bijlage 5 Samenwerkingspartners in 2009 (op alfabetische volgorde)
Actiz Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg Alleato ANBO Beeldenstorm Amsterdam Bureau ICE Cabo Amsterdam CG-Raad (Chronisch zieken en Gehandicapten Raad) Cordaan CSO Dona Daria FNV Forum Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Rotterdam, dienst JOS (Jeugd, Onderwijs en Samenleving) Hudsonhof Amsterdam Kleurrijk Advies Klokkelaar Dordrecht LOC Zeggenschap in Zorg MOVISIE NINSEE Amsterdam NPCF (Nederlandse Patiënten en Consumenten Federatie) NVOG NUZO
Odyssee PCOB Pharos Pluspunt Rotterdam Samenwerkingsverbanden van het LOM (Landelijk Overleg Minderheden) SBO-NH SES Training en Advies SOC Den Haag Spectrum Stichting BOEG Utrecht Stichting Pensioenkijker.nl Unie KBO Verweij Jonker Instituut VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) Waterwiel Dordrecht Werkgroep Migranten Senioren Dordrecht Wijkalliantie Windesheim Hogeschool World Granny WZH Transvaal Zonnebloem Zorgbelang Nederland Zorgbelang ZH 50 Plus Beurs
36
Bijlage 6 Lijst met afkortingen
ANBO AOW AWBZ BbB
CIZ CSO
EPD IOC LSMO Ministerie van VROM Ministerie van VWS MOBiN NEHOB NVOG PCOB TOF Wmo Wtcg Unie KBO VNG
Algemene Nederlandse Bond van Ouderen Algemene Ouderdoms Wet Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Betrokken bij Buurtbeleid (project van PCOB, Unie KBO, NOOM, NVOG en LOC Zeggenschap in Zorg) Centrum Indicatiestelling Zorg Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties, waarbij zijn aangesloten Unie KBO, PCOB, NVOG en NOOM Elektronisch Patiënten Dossier Inspraak Orgaan Chinezen Landelijke Stuurgroep Molukse Ouderen Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Marokkaanse Bond van Ouderen in Nederland Nederlandse Hindoe Ouderen Bond Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden Protestants Christelijke Ouderen Bond Turkse Ouderen Federatie Wet maatschappelijke ondersteuning Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten Organisatie van Katholieke Bonden van Ouderen Vereniging Nederlandse Gemeenten
37
Colofon Dit jaarverslag is een uitgave van: Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten (NOOM) Bezoekadres: Piet van Dommelenhuis 4e etage Churchilllaan 11 3527 GV Utrecht Postadres: Postbus 2069 3500 GB Utrecht T: 030 276 99 85 / 06 535 548 18 M:
[email protected] W: www.netwerknoom.nl Tekst: Foto’s:
Yvonne Heygele Chun Pah, Fos’ten, Robert de Hartogh, Lize, LSMO, NEHOB, NOOM, Karin Oppelland, PCOB, Pluspunt Rotterdam, SES en diverse lokale organisaties van oudere migranten
Utrecht, 1 september 2010
38
