Voortgangsrapportage 1999 GIS-Beleidsplan RIZA

Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat

Ministerie van Verkeer en Waterstaat

Rijksinstituut voor integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling/RIZA

Voortgangsrapportage 1999 GIS-Beleidsplan RIZA 1998-2002 RIZA werkdocument 2000.113x Juli 2 0 0 0

ArcView GIS Version 3.0b Window

Help

Legenda

-voegen Tekst aanpassen :

Vergroten puntsymbolen Verklelnen puntsymbolen

| Layout actualiseren Overzichtskaartje Lijst/tabel op layout Maak ruitennet Verwijder ruitennet Schaalbalk toevoegen Schaal veranderen Bronvermelding Lettertype

Meerbodemdiepte Uwelmeer in meters t.o.v NAP

Ministerie van verkeer en waterstaat

Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling/RIZA

Voortgangsrapportage 1999 GIS-Beleidsplan RIZA 1998-2002

RIZA werkdocument 2000.113x Juli 2000

Inhoudsopgave 1. Inleiding

3

2. Resultaten per doelstelling

4

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6

Toepassing van GIS Beheerstructuur geografische data Technische infrastructuur Organisatorische structuur Financiele structuur Externe relaties

5 7 11 12 13 13

3. Financiele en personele verantwoording

15

4. Conclusies 1999 en consequenties voor 2000

17

Bijlage 1 Deelnemers ArcView GIS-cursussen

19

Bijlage 2 Plan van aanpak 2000

20

Voortgangsrapportage 1999 CIS-Beleidsplan


1.

Inleiding

Tweede voortgangsrapportage Na de vaststelling van het GIS-beleidsplan 1998-2002 door het Directieteam van het RIZA is gestart met de uitvoering van het beleid door de sectie GIS- en Databeheer en de gebruikers en beheerders van geoinformatie binnen het RIZA. Om de voortgang van de beleidsuitvoering te kunnen volgen is in het beleidsplan vastgelegd dat jaarlijks een voortgangsrapportage gemaakt wordt. Deze voortgangsrapportage 1999 is de tweede in de rij.

Doelen van de voortgangsrapportage •

Voortgang van de beleidsuitvoering van het GIS-beleidsplan 1998-2002 inzichtelijk maken. Door de uitwerking van het beleid in concrete mijlpalen en streefbeelden kan de voortgang bewaakt worden.

•

Tussentijdse bijstelling van het beleid voorstellen. De GIS-ontwikkeling en daarmee de GIS-implementatie binnen het RIZA is een doorlopend proces. Zowel externe ontwikkelingen op het gebied van geografische informatievoorziening en de informatie communicatie technologie, als ontwikkelingen binnen het RIZA, bijvoorbeeld veranderende gebruikerswensen, kunnen tot bijstelling van het implementatietraject leiden

Opbouw De opbouw van deze rapportage is als volgt. Hoofdstuk 2 start met een herhaling van de doelstellingen van het RIZA-brede GIS-beleid. Vervolgens worden per doelstelling de behaalde resultaten gepresenteerd aan de hand van de mijlpalen. De financiele en personele verantwoording over 1999 wordt toegelicht in hoofdstuk 3. Tot slot worden de bevindingen van 1999 kort samengevat en wordt aangegeven wat de consequenties zijn voor 2000. Eventuele bijstellingen van het beleid worden hier voorgesteld.


2.

Resultaten per doelstelling

De hoofddoelstelling voor het GIS binnen het RIZA is: Het hebben van een effeciief in te zetten GIS voor: - de opslag en beschikbaarstelling van data, - de data-integratie en analyse, en - de datapresentatie, ten behoeve van de taakuitvoering voor de opdrachtgevers van het RIZA, zodanig dat: - het toepassingsniveau afgestemd is op de specialistische taakuitvoering van het RIZA, - het breed toepasbaar is binnen de dienst (w.o. de decentrale vestigingen), - de benodigde middelen en capaciteit beschikbaar zijn en optimaal worden benut, en - de ontwikkelingen rond GIS en de informatietechnologie optimaal geimplementeerd worden binnen de dienst Deze doelstelling is als volgt verder uitgewerkt. A) Daar waar nodig binnen de dienst het steeds beschikbaar hebben van voldoende, toegeruste medewerkers, om het GIS te kunnen toepassen in hun activiteiten. De toerusting vindt ondermeer plaats door opleiding, centrale coordinatie en ondersteuning door de sectie GIS- en Databeheer en de beschikbaarstelling van algemene basisinstrumenten (applicaties, etc.) binnen het GIS. B) Het hebben en onderhouden van een transparante beheerstructuur voor de geografische data. C) Het hebben en onderhouden van een beheerstructuur voor de hardware, software en het netwerk (technische GIS-infrastructuur). D) Het hebben en onderhouden van een interne organisatie- en overlegstructuur om alle zaken betreffende het GIS binnen het RIZA, voor zover die centraal geregeld dienen te worden, te kunnen managen. E) Het hebben van een financiele structuur binnen het RIZA (inclusief de middelenbronnen) om het GIS conform de Hoofddoelstelling te kunnen ontwikkelen. F) Het hebben en onderhouden van goede relaties met de opdrachtgevers en/of andere waterstaatsdiensten, met name de Meetkundige Dienst, en derden om optimaal te kunnen inspelen op in- en externe ontwikkelingen met betrekking tot de vraag van opdrachtgevers, ontwikkelingen op het gebied van GIS en IT, en het RWS-beleid. Alle 6 doelstellingen zijn in het GIS-beleidsplan 1998-2000 uitgewerkt naar streefbeelden. Een streefbeeld geeft de gewenste realistische toekomstige situatie aan, op korte dan wel lange termijn. Als het streefbeeld voor 2001 gerealiseerd moet worden wordt het als mijlpaal opgenomen. In het plan van aanpak, hoofdstuk 6 van het beleidsplan, is aangegeven welke mijlpalen wanneer afgerond worden. De voortgang in 1999 kan dus getoetst worden op basis de realisatie van de mijlpalen voor dit jaar. Daarnaast is ook de voortgang van de mijlpalen van 2000 en later van belang, voorzover de realisatie reeds opgestart is. Tot slot wordt voor de streefbeelden die voor 1999 reeds gerealiseerd zijn, aangegeven welke activiteiten ontplooid zijn om het streefbeeld, in dit geval de gewenste huidige situatie, te onderhouden. De voortgang wordt dus in drie delen toegelicht: • • •

mijlpalen met als einddatum 1999. mijlpalen 2000-2002, waarvan de realisatie reeds in 1999 opgepakt is. mijlpalen behaald voor 1999, en daarmee reeds gerealiseerde streefbeelden.

Voortgangsrapportage 1999 GIS-Beleidsplan

2.1 Toepassing van GIS Alleen de mijlpaal A1 stond nog open voor 1999. Deze mijlpaal is gerealiseerd. De overige streefbeelden, in 1998 gerealiseerd, bevatten onderdelen die onderhouden moeten worden. De belangrijkste acties hiervoor worden in deze voortgangs rapportage weergegeven. Mijlpalen 1999 A1) Desktop GIS (ArcView) op de werkplek Afgeronde acties: • Uitbreiding aanschaf keyloze ArcView extensies. Het totaal aantal licenties voor Arcview en de extensies is met deze uitbreiding op het gewenste peil gebracht. Het beschikbaar stellen van de licenties o.a. middels een netwerk-versie van PC-ArcView is gestart bij IH (zie ook 2.3). Voor het gebruik op laptops zijn enkele ArcView licenties met key aangeschaft. • Opleiding van nieuwe ArcView gebruikers. • Continueren ondersteuning vanuit de helpdesk. • Opstellen en beschikbaar maken van een gebruikershandleiding 'Starten met GIS' op Informail. Deze handleiding bevat alle noodzakelijke informatie voor de startende GIS-ser binnen het RIZA, en kan als naslag werk dienen voor de bestaande GIS-sers. Figuur 1 geeft een beeld van de site. • Implementatie van een eenvoudige Geo-viewer middels de invoering van Geokey Select 3.0. Figuur 1: Gebruikershandleiding 'Starten met GIS' op Informail Sidilcnd* On IMI

Netscape

guiland Beoaakan Bedd S« Qorrtrtnuta

3

4' Tonjg : i)£'BlaoVjjMn

A

H*

£

Starten met 61S

•

Sctlwar*

•

IwtuHnysys U —n

b*H

• M f i j u f w — H«)|Tt—•

rf

& Wrtol

T J fjT Ve™**. uk«i

De makkelykste manier om met ArcView te werken if via de PC Voordat je Icunt beginnen met je werkzaamheden moet eerst de benodigde software op je PC geinstalleerd worden. Vraag de frAC-er op je afdeling om ArcView en eventueel ook de ArcView extensies Spatial Analyst en 3D-Analyst te mstaOeren Om de geografische data te kunnen benaderen moet er een netwerkverbindmg njn met de GIS-dataserver Is er nog geen koppeling dan moet er een gemaakt door in de Windows Verkermer de optie extra een netwerkverbindmg te maken Gestreeft wordt om alle GIS-d»ta te koppelen aan de X-dnveletter Welke servers gekoppeld moeten worden verschilt dus per vesnging Voor het pad van de dataserver neem hiervoor contact op met de betreffende TJNDC-btheerdts.

S f r t i —t Afcit—i W—r tt—n dt d r f ? Vlndm —I —«fr«fi»ch»

an

Hieronder vmd je een voorbeeld van de netwerkkoppetag aan de GIS-dataserever van de vesnging Lelystad-Smedmghuts

fuyflretM dl» —t ArcVI—

Opil—:n i df

•*

Starten met ArcView

CIS m lUn eoaotnmntmi:

• CufUcht

*

*•

OmUtn Horns Zoekan Gd, Aid, Bevai N*«U ]lvip //riloimai'iVlWihog/giij'bagiririanijeoniVilJiiignhim

NetorffcItalian vnhtnden

«—yfl»ch«

Sl*cn

Wjjfcjl IX.IM>»llCti«« l l >

iJ X

tot

a*

\
"3 T l

«H AmJenn j W*

C U - y b n j t i In p r o j ^ i fiedeekto ntappan

Cmtyxipnmm

if »

l~ SiaradwrcI^oebictdiMeergevori

d Doojmen Ham

Voortgangsrapportage 1 9 9 9 GIS-Beleidsplan

zl •••

.

3

Onderhoud reeds gerealiseerde streefbeelden A2) Binnen IM en EM en waar nodig binnen WS zijn gebruiksmogelijkheden van GIS geintroduceerd De ondersteuning bij GIS-toepassingen voor IM en EM is onderdeel geworden van de normale ondersteuning en advisering voor alle afdelingen binnen het RIZA. Bij de ondersteuning bij toepassingen binnen EM wordt wel altijd de GIS-contactpersoon van de hoofdafdeling ingeschakeld. Deze medewerker heeft ondertussen een goede GIS-kennis en vaardigheden in het gebruik van de software opgebouwd. A3) Expert-kennis: GIS en modellen, GIS en BOS Afgeronde acties: • Participate in het project WINBOS heeft ook in 1999 plaats gevonden. Centraal stond het iteratieve ontwikkel traject van dit beslissing ondersteunend systeem voor de waterhuishouding in het Natte Hart. De actieve betrokkenheid van IHOG bij de realisatie van WINBOS 2.0, een stateof-the-art BOS ontwikkeld door externe toonaangevende bedrijven op dit terrein, en het uitdragen van de opgedane kennis zorgt voor een verdere ontwikkeling van de expert kennis binnen het RIZA. •

Gevolgde opleidingen en workshops zijn: Ontwikkeling BOS-sen specialistische diensten, Geoinformatievoorziening op waterland, LWI-seminar 'Toekomstgerichte procesbesturing en projectregie', workshop 'Iteratieve GIS-projecten', bijeenkomsten van de Arclnfo gebruikersgroep en de RWS gebruikersgroep, RAVI congres 'Ontsluiting van geo-informatie in de praktijk'.

A4) Beschikbaarheid operationele GIS-instrumenten Afgeronde acties: • Onderhoud kaartmaak extensie, nieuwe versies getest en aangeboden via netwerk PC-ArcView en voor stand-alone gebruik. • Realisatie en implementatie van een viewer voor gescande topografische kaarten en luchtfoto's op Informail. Figuur 2 toont deze viewer. • Netwerk installatie van de REGIS ArcView versie met Oracle database. • In samenwerking met WSG, onderzoek gedaan naar de gebruiksmogelijkheden van de REGIS ArcView versie. • Implementatie van de Geokey-extensie voor ArcView. Hiermee kan binnen ArcView gezocht worden in de meta-informatie database en kan de gevonden dataset direct geladen worden. • Op het gebied van waterbodem GIS-applicaties (OaseView en Nazca) is nog veel discussie en onderzoek gaande binnen RWS. Aangezien de applicaties door enkele medewerkers binnen het RIZA gebruikt worden, is voorlopig gekozen voor het stand-alone beschikbaar stellen van de applicaties aan de specifieke gebruikers. A5) Standaarden en hulpmiddelen presentatie basisgegevens en kaartlay-out Geen specifieke acties in 1999. A6) Advisering en coordinatie GIS opleidingen door IHOG Afgeronde acties: • Door IHOG is in 1999 een interne cursus georganiseerd. Deze ArcView beginners cursus was op 14 en 15 juni. Een lijst van de deelnemers is opgenomen in bijlage 1. • In 1999 is het idee geopperd om een GIS en Kartografie cursus te organiseren. Uit een peiling onder de GIS-gebruikers bleek dat hier veel belangstelling voor is. De voorbereidingen voor deze cursus zijn gestart en de cursus is in de planning voor 2000 meegenomen.


Figuur 2: De eenvoudige viewer van gescande topografische kaarten op Informail

EsQ

K tJMlh lm.Hj.-iy Netscape gestand Begetken BeekJ £a Communcaloi Hdp yt£i'

Bladwijzeri Jk

Nettite: |»7ih/irio/iriog/gis/basisoegevens/beki|k_ecw2/hlrrils/riedeilandlop50 him •*| {])'

z:

Vetwanle zaken

Q

Nederland: 1:50000, (c) Topografische Dienst Emmen

Zoom/Pan:

[ O ^ M Hi Schaal: |- Select OneP/xe/

j j

Schaal:

|- Select One- _^J

.

/ . ' A \> Lobith

;

H t f a » ••/''•' •X

'A

) •.

*

: ^

/ ^ -1'

"""-f

-4"

/

.«»• =s

y * i

Complete

_lle_s£> LS

2

A7) Bekendheid GIS-helpdesk en coordinerende en adviserende rol IHOG Afgeronde acties: • Onderhoud en uitbreiding GIS-site op het RIZA-lntranet. Deze site wordt een steeds belangrijker medium bij het faciliteren en structureren van de geo-informatie voorziening binnen het RIZA. De GIS-site wordt regelmatig geactualiseerd en start met een pagina waarin de nieuwe onderwerpen genoemd worden. De GIS-site verschaft ook toegang tot enkele RIZA-brede applicaties, zoals het meta-informatiesysteem Geokey, en de viewer voor gescande topografische kaarten en luchtfoto's. • Via het GIS-gebruikersoverleg en het ROA zijn betrokkenen gei'nformeerd over de activiteiten van IHOG voor de RIZA-brede geografische informatievoorziening. • Na de inhaalslag databeheer bij WSR is een presentatie gegeven aan projectleiders over het belang en de manier waarop (meta) databeheer in projecten met GIS meegenomen kan worden.

2.2 Beheerstructuur geografische data Vorig jaar is door capaciteitsgebrek een deel van de mijlpalen niet gehaald. Deze zijn doorgeschoven naar 1999. Door het inzetten van ingehuurde capaciteit is in 1999 gewerkt aan het realiseren van de reeds geplande mijlpalen en de doorgeschoven mijlpalen van 1998. Naast inzet van IHOG wordt voor de acties binnen dit streefbeeld ook tijd gevraagd van de beheerders van geo-informatie binnen de diverse onderdelen van het RIZA. Alhoewel het belang van een goede beheersstructuur voor de geografische data door de GIS-gebruikers onderschreven wordt, blijft het lastig voor de medewerkers om naast de


lopende activiteiten hiervoor voldoende tijd te reserveren. Door ook de projectleiders en de managers op hun rol hierin te wijzen, wordt toch gaande weg het geo-databeheer onderdeel van het normale werkproces. Zoals uit het onderstaande overzicht blijkt, worden er dus vorderingen gemaakt, maar het blijft een proces van lange adem.

Mijlpalen

1999

B2) Beheersafspraken referentie- en geo-thematische data Afgeronde acties: • Functioneel beheer van een deel van de dienstbreed gebruikte bestanden is centraal uitgevoerd door IHOG (bijlage 2 van de voortgangsrapportage 1998). • Afspraken over het functioneel beheer van de Baseline data zijn gemaakt. Baseline is een applicatie in gebruik en beheer bij WSR, waarmee basisdata geschikt wordt gemaakt voor MHW-berekeningen met Sobek en Waqua. De in Baseline benutte bestanden zijn nog in bewerking, maar de definitieve versies worden dienstbreed aangeboden nadat ze ook in Geokey opgenomen zijn. • De centraal beschikbaar gestelde referentie- of geo-thematische datasets zijn toegenomen van ruim 700 naar ruim 800 datasets Acties gepland maar niet uitgevoerd: • Uitwerken beheersafspraken per referentie- en geo-thematische dataset door de functioneel beheerder in overleg met sectie GIS- en databeheer. Deze actie zal in 2000 met de introductie van de nieuwe meta-informatie standaard meegenomen worden.

B3) Meta-informatie voor alle referentie- en geo-thematische datasets Afgeronde acties: • De in 1998 opgestarte inhaalslag bij WSR is medio 1999 afgerond. De in de afgelopen jaren verzamelde projecten gebruikersdata zijn geinventariseerd en 204 datasets zijn beschreven in Geokey. Een groot deel van die bestanden is gepromoveerd tot basis data. De functioneel beheerders van deze bestanden zorgen voor het actueel blijven van de meta-informatie. • Bij de door WSG en WSL zelf uitgevoerde inhaalslag op het gebied van databeheer, is assistentie verleend. Zo is voor WSG van een bestaand model de basisdata uit de programmastructuur gefilterd, zodat deze data herkenbaar en toegankelijk gemaakt kon worden. Deze actie kan als voorbeeld dienen voor andere modellen en applicaties. De inhaalslag bij WSG heeft 38 beschreven datasets in Geokey opgeleverd, bij WSL zijn dat er 6. • De aanwezigheid en de compleetheid van de meta-informatie van alle basisdata (X:\gisih) die beschikbaar gesteld wordt via de centrale geo-dataserver, is gecontroleerd. • Door de functioneel beheerders van de referentie, geo-thematische en project datasets zijn in 1999 ongeveer 150 datasets opgenomen in het meta-informatie systeem Geokey. Hierdoor is het aantal datasets gekomen op 865. De verdeling van de datasets over de hoofdafdelingen is opgenomen in figuur 3. • Deelname in de RWS werkgroep die de nieuwe meta-informatie standaard opgesteld heeft, de V&W implementatie van de CEN-standaard. Acties gepland maar niet uitgevoerd: • Het uitvoeren van een inhaalslag databeheer voor de WS afdelingen, WSE, WSH, WST en WSC, voor zover noodzakelijk. Bij de genoemde afdelingen is het GIS-gebruik minder intensief is als bij WSR en WSG.


B5) Raamwerk project-GIS Afgeronde Acties: • Onderhoud en stimuleren van het gebruik van de project-structuur op de dataserver van IH en WS. Eind 1999 werd onder de projectstructuur gewerkt aan 33 projecten bij IH, en 13 projecten bij WS, voornamelijk WSG projecten. Bij WSR zal de projectstructuur in 2000 geimplementeerd worden • Het concept handboek 'Omgaan met GIS in projecten', met richtlijnen voor de GlS-gebruikers, GISbeheerders en projectleiders, is opgesteld en voor commentaar rondgestuurd aan de betrokkenen. Het definitieve handboek zal in 2000 verspreid worden. Nog uit te voeren acties in 2000: • Verwerken readies handboek 'Omgaan met GIS in projecten' tot een definitieve versie. Presentatie en verspreiding van het handboek. De implementatie van het handboek zal door middel van korte checkhsten voor de betrokken partijen gestimuleerd worden, daarnaast zal ook gekeken worden hoe bepaalde onderdelen van het handboek opgenomen kunnen worden in de standaard procedures en werkwijze van het RIZA. Figuur 3: Datasets in Geokey verdeeld over de (hoofd)afdelingen in de periode 1999-2000.

600 D|anuari1999

537

• januari 2000

500

400

I 300

I S

2 0 0 •-*

100

71

IH o v e r i g

Mijlpalen

m IHOG

IM

BA

2000-2002

B1) Enkelvoudige opslag GIS-data en meervoudig gebruik De in 1998 doorgevoerde tussen oplossing waarbij veel gebruikte datasets, die in Lelystad centraal beschikbaar gesteld worden, tevens op de vestigingen op de dataservers gezet worden, is gehandhaafd en onderhouden. Daarnaast kunnen de gebruikers in Arnhem en Dordrecht ook direct een koppeling maken met de GIS-dataserver in Lelystad, zodat een eerste verkenning van de bestanden uitgevoerd kan worden. Zodra er intensief met deze bestanden gewerkt wordt is de bandbreedte niet toereikend.


Onderhoud reeds gerealiseerde streefbeelden B4) Beschikbaarheid GIS-data Ook in 1999 is de hoeveelheid beschikbare data die RIZA-breed gebruikt kan worden, weer toegenomen. Deels door het binnenhalen van extern geproduceerde datasets, deels door de intern geproduceerde data als produkt van de diverse projecten waarin GIS benut wordt. Enkele voorbeelden van extern RIZA geproduceerde bestanden zijn: • NWB, het nationaal wegen en vaarwegen bestand ( A W ) . • LGN3plus, het landgebruik van Nederland in 1995/1997, inclusief natuurklassen (SC-DLO) • Uitbreiding van het Actueel Hoogtebestand Nederland, het AHN (MD). • Terreinen Natuurmonumenten (Natuurmonumenten) • Waterschapsgrenzen van 1999 (MD) Voorbeelden van intern geproduceerde datasets als afgeronde projectresultaten, centraal beschikbaar gesteld en opgenomen in Geokey, zijn: • DTM 2.0, een 10 meter resolutie diepte en hoogte grid van het Usselmeergebied en de Randmeren als produkt van WINBOS. Figuur 4 toont een uitsnede. • Hoogwatervrije terreinen Rijntakken als produkt van IVR • Waardevolle en kwetsbare objecten in uiterwaarden als produkt van de deelstudie landschap IVR • Vegetatiekaarten van de Mokkebank uit 1949, 1971,1981,1989 als produkt van het project Friese Usselmeerkust. Figuur 4: Uitsnede uit het DTM van het Usselmeergebied.

Makkumei Noord- en Zuidwaard


10

2.3 Technische infrastructuur Mijlpalen

2000-2002

C1) Geintegreerde GIS-infrastructuur De volledig transparante omgeving voor alle werkplekken die ingezet worden voor GIS-gebruik, geschetst in dit streefbeeld, is ook in 1999 niet concreet dichterbij gekomen. De belangrijkste knelpunten zijn gebleven: • De reeds aanwezige bandbreedte van 1,5 MB tussen de vestigingen is gecontinueerd. • Er is nog geen operationeel netwerkmanagement instrument gei'mplementeerd, dit staat wel gepland voor 2000. Als toekomstig hulpmiddel voor het realiseren van een geintegreerde GIS infrastructuur kan het gebruik van GIS internet technologie benut worden. Gebruik van internet technologie op het RIZA Intranet kan de stap naar een geintegreerde GIS infrastructuur helpen, omdat het bezwaar van de smalle bandbreedte hiermee ondervangen wordt. Internet technologie is juist gericht op optimaal gebruik van bandbreedte. Onderhoud reeds gerealiseerde streefbeelden C2) Aanschaf en beheer hard- en software vanuit een punt per vestiging De verschuiving van het gebruik van GIS software van UNIX stations naar PC's is in 1999 verder toegenomen. Dit betekent, dat de DAC-ers een belangrijker rol hebben gekregen in het beheer van de GIS software, aangezien zij verantwoordelijk zijn voor het beheer van de PC's. Hierdoor ontstaat een situatie, waarbij de DAC-er verantwoordelijk wordt voor de hard -en software aan de client (gebruiker) kant en een UNIX beheerder voor de server kant, waar de centrale gegevens en software beheerd worden. Feitelijk kan dit streefbeeld niet meer gehandhaafd worden c.q. is dit streefbeeld niet meer wenselijk door bovengenoemde scheiding. Coordinatie van de aanschaf en het beheer van GIS hard- en software blijft wel wenselijk. Afgeronde acties: •

• •

Het beheer van de software is vereenvoudigd door gebruik te maken van de netwerkversie van ArcView. Hiermee kan de ArcView software op een centrale server worden gei'nstalleerd en kunnen updates van de software of delen van de software centraal plaatsvinden. Voorheen moest dit bij/door iedere gebruiker afzonderiijk worden uitgevoerd. In 1999 is netwerkversie van ArcView bij de hoofdafdeling IH in gebruik genomen. Dit zal in 2000 verder worden uitgebouwd naar het hele RIZA. Advies over aanschaf en beheer is gegeven door de sectie IHOG. De verschillende personen, die hierbij een rol spelen zijn door de sectie in kaart gebracht. Beheer en onderhoud van de centrale geo-dataserver.

C3) Beheer netwerk IMA In 1999 zijn de noodzakelijke netwerk-beheersactiviteiten in de GIS-computer ruimte conform afspraak nog door IHOG uitgevoerd. Na de verhuizing naar het nieuwe computercentrum in de nieuwbouw (maart 2000) neemt IMA het beheer over. De functionele specificaties gesteld aan het netwerk ten behoeve van een optimale geografische informatievoorziemng, zijn bij IMA ingebracht. Op basis van die eisen heeft IMA een verbetering van het netwerk voor het bestaande Smedinghuis begin 2000 gepland. C4) Advisering GIS hard- en software door IHOG Bij verschillende projecten en toepassingen is door IHOG geadviseerd over het gebruik van GIS soft- en hardware. C5) Overzicht softwarelicenties RIZA In 1999 zijn vier nieuwe Spatial Analyst licenties voor de PC aangeschaft. Daarnaast zijn vier licenties van


11

ArcView met hardware key (in tegenstelling tot de verder in het RIZA gebruikte keyloze versie) aangeschaft voor gebruik op laptops, waarop geen keyloze versie gefnstalleerd mag worden. Ook is er een Image Analysis extensie voor de PC aangeschaft. De twee Arclnfo licenties, die vorig jaar naar NT waren overgezet zijn weer teruggezet naar UNIX. Dit is gedaan omdat in de nieuwe versie van Arclnfo, UNIX licenties ook op NT gebruikt kunnen worden. Hierdoor kon weer worden teruggegaan naar het centraal beheer van de licenties. Licenties per december 1999

Licenties

Maerlanthuis

Smedingh uis

Arnhem

Dordrecht

8 4 1

11 6 6 1

4 4 3

2 1

Arclnfo Unix Grid

Tin Arcscan ArcView Unix Spatial Analyst 3-D analyst Network ArcPress ArcView PC Spatial Analyst 3-D analyst ArcPress Image Analysis

12 7 1 1 1 25* +4 met key 9* 1* 1* 1

• maximaal aantal gebruikers tegelijkertijd over alle locaties

2.4 Organisatorische structuur De organisatorische structuur rond de geografische informatievoorziening is in 1999 gecontinueerd middels het GIS-gebruikersoverleg en de coordinatie van de geografische informatievoorziening door de sectie GIS- en databeheer. Mijlpalen 1999 D4) Jaarlijkse voortgangsrapportage De rapportage over 1998 is in juni 1999 gerealiseerd en aan staf IH en DT aangeboden. De voor u liggende voortgangsrapportage 1999 is in juli 2000 afgerond. Onderhoud reeds gerealiseerde streefbeelden D1) GIS-strategiegroep De strategiegroep is in 1999 niet bij elkaar gekomen aangezien er geen grote wijzigingen in het beleid zijn voorgesteld. De voortgangsrapportage van 1998 is in het DT besproken en zonder bijstellingen vastgelegd.


12

D2) GIS-gebruikersgroep In 1999 is de GIS-gebruikersgroep 2 maal bij elkaar gekomen. Centraal tijdens de bijeenkomsten stond informatie-uitwisseling tussen IHOG en de GIS-gebruikers. Er zijn demonstraties verzorgd van: • Geokey Select 3.0, de intranet software voor meta-informatie; • WINBOS, een beslissings ondersteunend systeem met belangrijke geo-componenten. D3) Centrale GIS-codrdinatie IHOG Veel van de RIZA-brede activiteiten van de sectie GIS- en databeheer zijn beschreven bij de voorgaande mijlpalen en de nog te beschrijven mijlpalen. Taken die specifiek hier beschreven worden hebben betrekking op de adviserende rol van IHOG, en de algemene beleidsvoorbereidende rol op het gebied van de geografische informatievoorziening. In 1999 is op structured basis een adviserende rol vervuld bij de volgende projecten: • WINBOS; • Berichtencentrum 2000; • Ruimtekoepel, onderdeel van het project Ruimte en Water; • Informatiebehoefte onderzoek nieuw landelijk oppervlaktewater bestand,'WIS2'. Daarnaast is op ad hoc basis voor diverse projecten en GIS-toepassingen ondersteuning geleverd door inbreng van GIS-kennis. Op het gebied van beleidsvoorbereiding is deelgenomen aan de kerngroep GIS (zie 2.6 mijlpaal F1).

2.5 Financiele structuur De financiele structuur rond de geografische informatievoorziening is in 1999 gecontinueerd. De streefbeelden hiervoor zijn reeds in 1998 gerealiseerd. Onderhoud reeds gerealiseerde streefbeelden E1) + E6) + E7) Centraal GIS-budget, in beheer bij IHOG Het 'Centrale GIS-budget' ter grootte van 265 Kfl. is beheerd door IHOG, en is onderdeel van de algemene automatiseringbegroting van het RIZA. Voor 2000 is het begrote bedrag in het beleidsplan, 215 kfl., en de begrote capaciteit, 2,9 fte., opgevoerd en goedgekeurd. E5) Onderhoudscontracten en netwerk bij IMA In 1999 zijn de onderhoudscontracten aangepast voor de uitbreiding van Arcview en de Spatial Analyst extensies. De onderhoudscontracten worden centraal door IMA gefinancierd, en jaarlijks door IHOG gecontroleerd.

2.6 Externe relaties Onderhoud reeds gerealiseerde streefbeelden F1) Contacten met MD en andere waterstaatsdiensten In diverse overlegverbanden is contact onderhouden met andere RWS-directies en diensten. Bijvoorbeeld in GIS-NAT, het Gll-overleg, het meta-informatie en basispakket overleg, het gebruikersoverleg DTB-Rivieren, en de RWS Arclnfo gebruikersgroep.


13

Ook is in 1999 deelgenomen aan de kerngroep GIS, een kleine RWS-brede projectgroep van sleutelfiguren in de GIS-wereld van RWS. Deze kerngroep heeft als doel het vormen van een visie voor de geo-informatievoorziening binnen RWS over 5 jaar. In 2000 wordt de uitgewerkte visie voorgelegd aan het Gll-overleg. Tevens wordt deelgenomen aan de klankbordgroep Mil (Meta-informatie Infrastructuur) en enkele werkgroepen opgericht om de doelstellingen uit MM te realiseren. Zo is intensief gewerkt aan de nieuwe meta-informatie standaard. Dit is de V&W implementatie van de CEN-standaard, de europese meta-informatie standaard, die ook voldoet aan de nieuwe ISO-standaard voor meta-informatie. Tevens wordt bijgedragen aan een pilot om via het V&W-net meta-informatie databases van de verschillende RWS-organisaties te koppelen. F2) Toetsen externe ontwikkelingen op toepasbaarheid en effectiviteit binnen het RIZA De externe ontwikkelingen zijn beoordeeld op de relevantie voor het RIZA. Voor veel nieuwe ontwikkelingen die een meerwaarde kunnen hebben voor de geo-informatievoorziening binnen het RIZA is het ook van belang om op het juiste moment deze ontwikkelingen binnen de organisatie te implementeren. In 1999 is o.a. gekeken naar de snel volwassen wordende vormen van geografische informatievoorziening op het internet, voor steeds meer operationele toepassingen, zoals de gouden gids, de geihtegreerde informatievoorziening van de provincie Gelderland naar de inwoners van de provincie, de vaarwegen informatie van A W etc. Deze vorm van informatie voorziening biedt ook voor bepaalde taken van het RIZA een meerwaarde ten opzichte van de meer traditionele manier van informatie overdracht. Om de mogelijkheden hiervan onder de aandacht te brengen binnen het RIZA, en om kennis op dit terrein op te bouwen, wordt in 2000 gekeken of er samen met een inhoudelijke project een pilot gestart kan worden. De resultaten van het Open Gis Consortium op het gebied van webmapping worden in deze pilot meegenomen. De externe ontwikkelingen op het gebied van standaardisatie hebben ook in 1999 nieuwe impulsen gekregen door het werk van het Open Gis Consortium. De afspraken over het gebruik van XML (extended Macro Language) voor de uitwisseling van meta-informatie tussen organisaties onderling, zijn hier een goed voorbeeld van. Deze afspraken zullen naar verwachting in 2000 geimplementeerd worden in de meta-informatie software in gebruik bij het RIZA. F3) Uitdragen van ontwikkelde kennis en versterking van het netwerk Afgeronde acties: • In GIS-NAT, het overleg platform van alle natte GIS-coordinatoren binnen RWS, is de inbreng van geo-informatie binnen WINBOS gepresenteerd. Tevens is over dit onderwerp een presentatie verzorgd in het RWS Arclnfo gebruikersoverleg, en een artikel geschreven voor GIS-Nieuws. • Bij de internationale workshop 'GIS-based hydrological mapping in Central Europe' in Koblenz, is een presentatie gegeven over GIS in Nederland, binnen RWS en het RIZA. Tevens zijn daar presentaties over Baseline en de internationale GIS-database van het Rijnstroomgebied verzorgd door WSR. • Participatie als eindgebruiker in het LWI project Overall Rivieren GIS.


14

3.

Financiele en personele verantwoording

In het GIS-beleidsplan zijn voor de mijlpalen de benodigde kosten en de capaciteit geraamd en in een produktbegroting vastgelegd. De realisatie van zowel de uitgaven als de capaciteit voor 1999 is in de onderstaande tabellen uitgewerkt. Verdeling van het Centrale GIS-budget in 1999. Streefbeeld Mijlpaal

planning In kfl.

A) Toepassing van GIS Desktop GIS Arcview Expert-kennis GIS-instrumenten

65

B) Beheerstructuur geografische data Beheerafspraken Meta-informatie Basis-data

50

C) Technische GIS-infrastructuur

realisatie in kfl. 102 40 5 20

95 7 0

50

20 29 100

"

125 125,

Aanschaf en beheer hardware/software D) Organisatorische structuur

0

E) Financiele structuur

0

52

F) Externe relaties Totaal in kfl.

265

303

De voor 1999 geplande 265 kfl. is overschreden met 38 kfl. Deze overschrijding was vooral het gevolg van doorschuiven van de LGN-bijdrage van 50 kfl. voor 1998 op 1999. Hieronder zijn de belangrijkste wijzigingen van de realisatie ten opzichte van de planning toegelicht. A)

Toepassing van GIS • De keyloze versie van ArcView in combinatie met de extensie Spatial Analyst wordt veel gebruikt. De licenties voor Spatial Analyst zijn daarom met vier uitgebreid. • Het onderhoud van de standaard kaartmaak extensie is zelf uitgevoerd. Daarnaast zijn er geen aanvullende wensen voor standaard applicaties

B)

Beheerstructuur geografische data • Omdat in 1998 de inhaalslag op het gebied van databeheer maar ten dele is uitgevoerd, is deze doorgeschoven naar 1999. De kosten voor inhuur van extra capaciteit zijn daarom ook in 1999 gemaakt. • Vorig jaar is gemeld dat de bijdrage van 50 kfl. van het RIZA aan de M D voor de aanschaf van het LGN3, als onderdeel van het basispakket Geo-gegevens, door diverse vertragingen niet meer in 1998 afgehandeld is. In 1999 bleek dat de MD de gebruiksrechten voor zowel 1998 als 1999 pas in 1999 betaalde. Aan het RIZA werd daarom alsnog de bijdrage over 1998


15

gevraagd. In overleg met de budgethouder is hierin toegestemd, en is dus 100 kfl. in plaats van 50 kfl. bijgedragen. Voor 2000 en 2001 staat ook nog een jaarlijkse bijdrage van 50 kfl. op het programma. C) Technische GIS-infrastructuur • Het onderhoud van de RIZA-breed gebruikte GIS-dataserver is voornamelijk beperkt gebleven tot kleine aanpassingen. De GIS-dataserver heeft tevens de functie als GIS-softwareserver overgenomen. De server voldoet nog steeds aan de gestelde eisen. F) Externe relaties • De bijdrage voor het LWI-project is niet in rekening gebracht. Het project is in 1999 wel afgerond.

Verdeling van de personele inzet in 1999 voor de RIZA-brede GIS-activiteiten.

Capaciteit

planning

wens in

beleldsplan

PPS in uren

infte. Inzet IHOG voor GIS inhuur door IHOG voor GIS RIZA

2615 540

Adviserende rol IHOG * Ruimtekoepel BC2000 Winbos

realisatie in uren -

realisatie infte.

2423? 540 ' r

0 75 281

16

329^

68

Totaal IHOG

3.0

3511

3376 j

2.6

Inzet rest RIZA voor GIS

0.4

440.0

4221

0.3

Totaal RIZA

3.4

3951

3798

2.9

* bijdragen boven de 10 uur

Het onderdeel van de sectie GIS- en databeheer belast met de centrale GlS-coordinatie, heeft in 1999 zijn volledige formatieve omvang bereikt met de invulling van de overgebleven formatieplek op 15 mei. Ook het geleidelijke herstel van de langdurig zieke medewerker heeft zich voortgezet. Hierdoor zijn de verschillen tussen de geplande en gerealiseerde fte. veel kleiner geworden dan in 1998. Het toch nog aanwezige verschil van 0,4 fte. heeft geresulteerd in het minder snel afronden van enkele onderdelen, zoals de inhaalslag databeheer bij de kleinere GIS-afdelingen en de definitieve afronding van het handboek 'Omgaan met GIS in projecten'. Op deze onderdelen na, is het door de toename van de capaciteit in 1999 wel het gelukt een belangrijk deel van de doorgeschoven mijlpalen van 1998 in 1999 te realiseren.


16

4.

Conclusies 1999 en consequenties voor 2000

Terugkijkend op de uitvoering van het beleidsplan in 1999 kunnen de volgende conclusies getrokken worden.

Conclusies •

In 1999 zijn de drie overgehevelde mijlpalen van 1998 op het gebied van databeheer, voor een groot deel afgerond. Voor enkele onderdelen staan nog acties gepland voor 2000. Ook de geplande mijlpaal voor 1999, volledige beschikbaarstelling van een desktop GIS (ArcView) op de werkplek, is behaald. Tevens is in 1999 de eerste verantwoordingsrapportage afgerond, en zijn de reeds gerealiseerde streefbeelden onderhouden. Het is dus gelukt om naast de geplande taken de opgelopen achterstand uit 1998 voor een deel in te lopen, het resterende deel moet in 2000 ingehaald zijn.

•

Van de geplande 3,0 fte. zijn 2,6 fte. gerealiseerd door het onderdeel van de sectie GIS- en databeheer belast met de centrale GIS-coordinatie. Het verschil wordt veroorzaakt doordat de vacante formatieplek binnen IHOG op 15 mei ingevuld is. Naast de inzet van de sectie GIS- en databeheer is ook 0,3 fte. gerealiseerd door geo-informatie gebruikers en beheerders binnen het RIZA.

•

In plaats van de geraamde 265 kfl. is 303 kfl. uitgegeven. Het verschil wordt vooral veroorzaakt door de alsnog in rekening gebrachte LGN-bijdrage voor 1998. De hogere uitgaven gemaakt voor inhuur voor de inhaalslag databeheer zijn gecompenseerd door de geringere uitgaven voor de technische infrastructuur.

Consequenties voor 2000 Het GIS-beleidsplan is een moment opname. Het is vastgesteld in 1998 en wordt na een periode van drie jaar weer geactualiseerd. De ontwikkeling van de geografische informatievoorziening binnen het RIZA is echter een doorlopend proces waar externe en interne ontwikkelingen invloed op hebben. Daarom wordt elk jaar gekeken of het beleidsplan op punten bijstelling nodig heeft. Aanpassing streefbeeld C2) 'Aanschaf en beheer GIS hard- en software vanuit een punt per vestiging' Het streefbeeld C2) sluit door de verschuiving van het gebruik van GIS software van UNIX stations naar PC's, niet meer aan bij de organisatie van de automatisering binnen het RIZA. De DAC-ers hebben en krijgen als beheerders van de PC's door die verschuiving een belangrijkere rol in het beheer van de hardware en GIS-software aan de client (gebruiker) kant. Het beheer aan de server kant, waar de centrale gegevens en software beheerd worden, blijft wel vanuit een punt geregeld. Conclusie is dat aanschaf en beheer van GIS hard- en software wel gecoordineerd moet worden, maar dat het feitelijke aanschaf en beheer op diverse plekken plaats zal vinden. Die coordinatie taak wordt nu al uitgevoerd door de sectie GIS-en Databeheer, door deelname aan het ROA en contacten met de Unixbeheerders. Benutten nieuwe technologie voor de ongewijzigde streefbeelden Voor 2000 zijn de overige in het beleidsplan geformuleerde doelstellingen en streefbeelden nog steeds relevant en gewenst. Om alle doelstellingen te realiseren en te onderhouden zal in 2000 wel ingespeeld worden op nieuwe ontwikkelingen, vooral op technologische gebied. Bepaalde ontwikkelingen kunnen namelijk effectief en efficient benut worden om de in het beleidsplan geschetste gewenste situatie te bereiken.


17

Volgend jaar zal met name extra aandacht geven worden aan: • Geografische informatie voorziening via Internet/Intranet technologie. Deze technologie biedt voor bepaalde RIZA-taken goede mogelijkheden om snel en actueel geo-informatie aan onze externe klanten te verschaffen. Daarnaast biedt het ook intern binnen de RIZA-organisatie de mogelijkheid om de basis geo-informatie voorziening transparant op alle werkplekken binnen het RIZA aan te bieden, ook met de aanwezige netwerkbandbreedte naar de vestigingen. • De ontwikkeling van de nieuwe Arclnfo 8 Desktop software, en uitwerking van deze nieuwe produktlijn met ArcView 8. Aangezien de bestaande produkten Arclnfo en ArcView straks gei'ntegreerd zullen zijn in de nieuwe produktlijn (ArcGis), zal dit consequenties hebben voor alle huidige GIS-gebruikers. Om in te spelen op de bovenstaande ontwikkelingen wordt in 2000 o.a. een deelproject 'Geoinformatievoorziening via Internet' gestart waarin in samenwerking met enkele inhoudelijke projecten in ieder geval een toepassing gerealiseerd zal worden. Door uitvoering van dit deelproject kan tevens een kader gecreeerd worden waar toekomstige projecten, die geo-informatie via Internet willen aanbieden, van kunnen profiteren. In 2000 zullen tevens de consequenties voor het RIZA van de nieuwe produktlijn ArcGis in beeld gebracht worden en zal een migratieplan uitgewerkt worden. Beide acties zijn opgenomen in het plan van aanpak voor 2000, zoals weergegeven in bijlage 2. Daarnaast zijn hierin de acties opgenomen voor de mijlpalen die conform het beleidsplan in 2000 gerealiseerd of onderhouden moeten worden.


18

Bijlage 1

Deelnemers ArcView GIS-cursussen

Deelnemers ArcView cursus 14 en 15 juni Roel Venema Henk Slager Max Schropp Ingeborg van Splunder Richard van Hoorn Henk Wolters Wendy Liefveld Jennie Simons


IMI IHO WSR IMM IMI IHO WSR WSR

19

Bijlage 2

Plan van aanpak 2000

Planning centrale GIS-activiteiten 2000 =7j Q|5 gebaseerd op GIS-beleidsplan 1998-2002 g f l T c**^**.

4

In het GIS-beleidsplan 1998-2002 zijn streefbeelden geformuleerd op het gebied van de geografische informatievoorziening. Per streefbeeld is aangegeven op welke einddatum het streefbeeld gerealiseerd moet zijn, en welke acties benodigd zijn. Voor 2000 is een nadere uitwerking van deze acties weergegeven in de onderstaande tabel, met daarin het kwartaal waarin de actie uitgevoerd gaat worden en de verantwoordelijke personen, de trekkers van de actie. In het eerste kwartaal van 2001 zal middels de verantwoordingsrapportage 2000 een overzicht van de resultaten beschikbaar komen. Directe bewaking van de voortgang van de acties zal in het werkoverleg IHOG plaats vinden. Streefbeeld A. Daar waar nodig binnen de dienst het steeds beschikbaar hebben van voldoende, toegeruste medewerkers, om het GIS te kunnen toepassen in hun activiteiten Streefbeeld A1

Actie Desktop GIS op de werkplek

A3

deelproject Geo-informatie via Inter/Intranet' Expert kennis GIS-BOS GIS-modellen

A4 A5 A6 A7

1

| Boris

meedraaien in WINBOS Bijwonen Workshops, opleidingen Beschikbaarheid operationele GIS-instrumenten onderhoud bestaande instrumenten Standaarden hulpmiddelen presentatie mogelijkheden kaartmaak extensie in ArcMap Advisering en coordinatie GIS opleidingen IHOG GIS en Kartografie cursus Bekendheld GIS-helpdesk, rol IHOG Informail. mondelmq etc


2 3 4 Verantwoord.

Willem IHOG |IHOG

Boris Bas IHOG

20

Streefbeeld B. Het hebben en onderhouden van een transparante beheerstructuur voor de geografische data

Streefbeeld B1

B2

B3

B4

B5

Actie 1 2 3 4 Verantwoord. Enkelvoudige opslag GIS-data en meervoudig gebruik (2001) onderhouden kopieer-beleid Arnhem/Dordrecht Bas Beheersafspraken referentie- en geo-thematische data functioneel beheerders inhoudelijke afdelingen Willem/Jacky Meta-informatie voor alle referentie- en geothematische datasets conversie naar V&W CEN standaard Willem/Jacky inhaal slag WSE, WSH, WSC, WST, WSC Bas Beschikbaarheid GIS-data Functioneel beheer basis datasets |IHOQ Gerrit Bijdrage LGN Raamwerk project-GIS Afronding handboek 'Omgaan met GIS in projecten' Bas inpassen handboek in standaard procedures Bas

I

•• •

•

Streefbeeld C. Het hebben en onderhouden van een beheerstructuur voor de hardware, software en het netwerk (technische GIS-infrastructuur)

Streefbeeld C1 C2

C3 C4 C5

Actie Geintegreerde GIS-infrastructuur (2002) Verhuizing naar centrale computer ruimte Coordinatie aanschaf en beheer hard- en software afronding implementatie Geokey 3.0 op RIZA-intranet verdere implementatie netwerk Arcview betekenis ArcGis voor RIZA plus migratie traject Beheer netwerk IMA feitelijke overdracht na verhuizing Advisering GIS hard- en software door IHOG Overzicht softwarelicenties RIZA monitoring arcview licenties

1 2 3 4 Verantwoord. Boris I Boris/Willem Rinus | Boris Boris | Boris Gerrit Boris/Rinus

Streefbeeld D. Het hebben en onderhouden van een interne organisatie- en overlegstructuur om alle zaken betreffende het GIS binnen RIZA. voor zover die centraal geregeld dienen te worden, te kunnen managen. ^ ^ ^ ^ _ ^ Streefbeeld D1 D2 D3

D4

Actie GIS-strategiegroep GIS-gebruikersgroep Centrale GIS-coordinatie advisering in WINBOS, Maas Commissie advisering WIS2, potentiele Internet GIS toepassingen advisering Bodem informatie systeem andere advisering Jaarlijkse voortgangsrapportage


21

1 | 2 j 3 4 Verantwoord. Willem Willem IHOG Willem Boris Bas IHOG Willem

Streefbeeld E. Het hebben en houden van een financieel structuur binnen RIZA (inclusief de middelen en bronnen), om het GIS conform de Hoofddoelstelling te kunnen ontwikkelen 111 2 3 4 Verantwoord. Streefbeeld Actie Centraal GIS-Budget DT-RIZA E1 Hoofdafdelinger Hoofdafdelingen GIS-Budget E2 Project GIS-budget E3 Projectleiders E4 Onderhoudscontracten en netwerk IMA/Gerrit Meerjarenplanning Centraal GIS-Budget E5 Willem E6 Financieel advies DT Centraal GIS-Budget Willem Beheer Centraal GIS-Budget Gerrit E7 Streefbeeld F. Het onderhouden van goede relaties met andere waterstaatsdiensten, met name de MD en derden om optimaal te kunnen inspelen op in- en externe ontwikkelingen met betrekking tot het GIS. de IT en het RWS-beleid Veranb Verantwoord. Streefbeeld Actie Regelmatige contacten o.a. met MD F1 Willem Externe ontwikkelingen F2 IHOG F3 Uitdragen van ontwikkelde kennis op het gebied van GIS • IHOG

H


23

Voortgangsrapportage 1999 GIS-Beleidsplan RIZA

Recommend Documents