PROJECT VOORTGANGSRAPPORTAGE
Naar betere psychosociale zorg voor mensen met kanker ‘Bevorderen en borgen van de kwaliteit en vergroten van de toegankelijkheid van betaalbare professionele psycho-oncologische zorg’ (d.d. 09-12-2012)
1
1. Titel Naar betere psychosociale zorg voor mensen met kanker: Bevorderen en borgen van de kwaliteit en vergroten van de toegankelijkheid van betaalbare professionele psycho-oncologische zorg. 2. Achtergrond Kanker gaat gepaard met angst voor de dood, diepe onzekerheid en het verlies van sociale en maatschappelijke rollen. Als gevolg hiervan kunnen depressie en andere psychosociale problemen ontstaan waar de patiënt en zijn naasten, ook bij een gunstig verloop van de ziekte, nog jarenlang de gevolgen van ondervinden. Een goede begeleiding is dan ook van het grootste belang. De NVPO zet zich middels het project ‘Naar betere psychosociale zorg voor mensen met kanker’ in voor de doelstelling dat binnen vijf jaar alle mensen met kanker en hun naasten die behoefte hebben aan professionele psychosociale zorg geholpen worden door deskundige professionals die zich ook als zodanig aan hen kenbaar kunnen maken. Dit betekent dat er voldoende professionals, voldoende deskundigheid, voldoende financiering en noodzakelijke richtlijnen/standaarden moeten zijn. 3. Betreffende periode: De totale projectduur betreft een periode van 3½ jaar (december 2011 – juni 2015). In dit rapport wordt een kort overzicht gegeven van de taken/activiteiten en resultaten van het eerste jaar van het project ‘Naar betere psychosociale zorg voor mensen met kanker’; periode december 2011-december 2012. De huidige verwachting is dat alle doelstellingen aan het einde van het project zullen zijn behaald. 4. Primaire doelstelling De doelstelling van het project ‘Naar betere psychosociale zorg voor mensen met kanker’ is tweeledig: 1. Het vergroten van de toegankelijkheid van betaalbare psychosociale zorg (kwantiteit) 2. Het verbeteren en borgen van de kwaliteit van de psychosociale zorg 5. Formulering deelprojecten Uit het oogpunt van doelmatigheid is de tweeledige doelstelling van het project opgedeeld in de onderstaande vier deelprojecten (1a, 1b, 2a, 2b): 1. Het vergroten van de toegankelijkheid van de psychosociale zorg (kwantiteit) 1a: Transparantie & Communicatie 1b: Betaalbaarheid van de zorg
2. Het verbeteren en borgen van de kwaliteit van de psychosociale zorg 2a: Deskundigheidsbevordering 2b: Translatie van psychosociaal oncologisch onderzoek naar de klinische praktijk 6. Voortgang algemeen 6.1 Projectteam en locatie Na toekenning van de projectsubsidie door KWF Kankerbestrijding is dr. Chantal Lammens aangesteld als projectcoördinator. Vervolgens is een sollicitatieprocedure gestart om het team uit te breiden met een projectmedewerker en secretarieel medewerker. Per 1 april 2012 zijn de projectmedewerker (dr. Vivian Engelen) en secretarieel medewerker (Gre Haan) in dienst getreden. De projectmedewerker en secretarieel medewerker werken onder verantwoordelijkheid van de projectcoördinator. Voor de duur van het project heeft het projectteam per 1 april 2012 haar intrek genomen in een kantoorunit aan de Delflandlaan 20 te Amsterdam, tegenover KWF Kankerbestrijding. 6.2 Stuurgroep De begeleidingscommissie van de voorloper van het huidige project is omgezet naar een stuurgroep. Het aantal leden is vervolgens ook uitgebreid. De stuurgroep verzorgt in opdracht van het NVPO bestuur op onbezoldigde basis de aansturing van het projectteam. Vanuit het bestuur hebben minimaal twee leden zitting in de stuurgroep. De
2
projectcoördinator legt verantwoording af aan de voorzitter van de stuurgroep. Het NVPO bestuur is eindverantwoordelijke voor het slagen van het project. De stuurgroep bestaat uit de volgende leden: Dr. Marjolein van der Pol
Voorzitter stuurgroep, algemeen bestuurslid NVPO en senior adviseur Netwerken regio Leiden bij IKNL.
Dr. Josette Hoekstra-Weebers
Voorzitter Bestuur NVPO en adviseur productontwikkeling IKNL en principal investigator UMCG.
Drs. Ton van de Ven
Penningmeester NVPO, directeur ‘De Vruchtenburg’, directeur ‘Roparuncentra’ (lid stuurgroep t/m 27 november 2012).
Dr. Eveline Bleiker
Senior groepsleider, afdeling Psychosociaal Onderzoek & Epidemiologie, NKIAVL, te Amsterdam.
Drs. Fenna Postma
Lid Raad van Advies NVPO, voormalig consulent voorlichting en psychosociale zorg IKNL locatie Amsterdam en voorzitter stichting ‘Look good feel better’.
Drs. Marike Lub
Klinisch psycholoog/psychotherapeut te MC Haaglanden te Den Haag met als speerpunt ‘oncologie’.
Drs. Anette Pet
Klinisch psycholoog en hoofd therapie bij het HDI te Utrecht.
Prof. dr. Jan Anne Roukema
Oncologisch chirurg Elisabeth Ziekenhuis te Tilburg en hoogleraar ‘Kwaliteit van leven’ aan de UvT.
7.
Voortgang per deelproject
De inhoudelijke voortgang van het project wordt hieronder per deelproject uiteengezet. 7.1 Transparantie & Communicatie Geplande activiteiten/diensten t.t.v. looptijd project: -
-
-
Ontwikkelen en implementeren van een online deskundigenbestand waarin beroepsbeoefenaren in de psychosociale oncologische zorg een erkende status krijgen en daarmee bevorderen dat deze adequaat worden vergoed. Het opzetten van een online verwijsgids om een structuur te bieden voor doorverwijzing van potentiele cliënten door medische professionals naar psychosociale hulpverleners, en om cliënten de mogelijkheid te bieden dicht bij huis een deskundige hulpverlener te vinden: ‘In een oogopslag de deskundige bij u in de buurt’. Het opzetten en implementeren van een PR en communicatieplan ‘Deskundigenbestand en online verwijsgids’ t.b.v. patiënten en professionele verwijzers. Het ondersteunen van de implementatie en evaluatie van de richtlijn ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’.
Behaalde resultaten anno december 2012 -
Ontwikkelen en implementeren online deskundigenbestand o In 2012 zijn de voorwaarden voor inschrijving in het deskundigenbestand geformuleerd en geaccordeerd voor de doelgroep psychologen en psychotherapeuten. Daarnaast is een dispensatie/overgangsregeling opgesteld voor het eerste jaar van inschrijving. Het beschikken over een BIG registratie is bij zowel de reguliere inschrijving als bij diegenen die gebruik maken van de dispensatieregeling een basisvoorwaarde voor inschrijving. o Conform de projectplanning zal in januari 2013 het deskundigenbestand voor psychologen en psychotherapeuten worden gelanceerd. Momenteel wordt de ICT ontwikkeling t.b.v. het deskundigenbestand gerealiseerd door Inspire Innovation bv., dezelfde partij die verantwoordelijk is voor de bouw van www.kanker.nl.
3
o
o
o
-
Daarnaast wordt momenteel een registratiecommissie samengesteld, welke verantwoordelijk is voor de beoordeling van registratieverzoeken (via de overgangsregeling) en in de toekomst tevens verantwoordelijk zal zijn voor verzoeken tot herregistratie. Inmiddels is een start gemaakt met het opstellen van de voorwaarden voor inschrijving voor de volgende discipline binnen de psychosociale oncologie, nl. de maatschappelijk werkers. Naar verwachting wordt het deskundigenbestand voor deze doelgroep in de tweede helft van 2013 gelanceerd. Een PR & marketingplan is opgesteld om het deskundigenbestand voor psychologen/psychotherapeuten onder de aandacht te brengen van de doelgroep.
Online verwijsgids o Ten behoeve van de ontwikkeling en implementatie van de ‘online verwjisgids’ is contact gelegd met het programma KankerNL. Een formeel verzoek tot samenwerking in deze is ingediend bij het programma KankerNL. De intentie is uitgesproken tussen beide partijen om de online verwijsgids in een nog nader vast te stellen hoedanigheid te ontsluiten via www.kanker.nl. Gesprekken ten behoeve van een verdere uitwerking zijn gaande. Met de ontwikkeling en bouw van de database t.b.v. het deskundigenbestand is rekening gehouden met deze gewenste samenwerking, zodat deze database/webapplicatie kan worden gekoppeld aan www.kanker.nl. Op deze wijze kunnen wij een volledig geautomatiseerde, vooraf vastgestelde en geupdate informatiestroom aanleveren t.b.v. het ontsluiten van gegevens uit het online deskundigenbestand t.b.v. publicatie via www.kanker.nl.
Planning - Naar verwachting wordt het deskundigenbestand voor de doelgroep maatschappelijk werkers in de tweede helft van 2013 gelanceerd. Het deskundigenbestand zal vervolgens worden uitgebreid met de discipline geestelijk verzorgers. - In 2013 wordt ten behoeve van het deskundigenbestand voor de psychologen en psychotherapeuten een status update opgesteld en procesevaluatie uitgevoerd (b.v. hoeveel psychologen zijn er geregistreerd, geografische verdeling etc.) - Tevens zal tijdens de ontwikkeling en lancering van het deskundigenbestand voor maatschappelijk werkers en geestelijk verzorgers een start worden gemaakt met fase 2 van het deskundigenbestand, namelijk het differentiëren op basis van specialisaties (bv. genetica, revalidatie, palliatieve zorg, kinderen etc.) 7.2 Betaalbaarheid van de zorg Geplande activiteiten/diensten t.t.v. looptijd project -
Het volgen van de politieke en beleidsagenda met betrekking tot de psychosociale oncologisch zorg Het opstellen van een lobbyplan
Behaalde resultaten anno december 2012 -
Volgen politieke en beleidsagenda o Het beleid, de informatie en de communicatie van de overheid, zorgverzekeraars en partners in het veld op het gebied van de psychosociale oncologische zorg, en in het bijzonder de financiering, is structureel bijgehouden.
-
Lobbyplan o Oriënterende gesprekken zijn gevoerd met KWF Kankerbestrijding, stichting IPSO en het NFK. o De NVPO heeft in een korte notitie haar belangrijkste aandachtspunten met betrekking tot het realiseren van adequate vergoeding van de psychosociale zorg, alsmede het betaalbaar houden van deze zorg geformuleerd. Een van de belangrijkste knelpunten om betaalbaarheid van deze zorg te kunnen realiseren en behouden is om als werkveld met overtuigende argumenten te komen om in een tijd van het terugdringen van het overheidstekort en autonoom oplopende zorgkosten het budget voor psychosociale zorg aan te laten sluiten bij de behoefte. o Tijdens de oriënterende gesprekken werd duidelijk dat meerdere partijen in het veld bezig zijn met initiatieven t.b.v. de betaalbaarheid van de psychosociale oncologische zorg. Besloten is een convenant te sluiten met de initiële partners in het veld (NVPO, IPSO, KWF Kankerbestrijding, NFK en Roparun) en middels een aantal in te plannen stakeholderbijeenkomsten een gezamenlijk plan van aanpak op te
4
stellen ten behoeve van het realiseren van adequate vergoeding van de psychosociale zorg, alsmede voor het betaalbaar houden van deze zorg (zowel 1e als 2e lijn). Planning o
o
Een convenant zal worden gesloten met de initiële partners in het veld en een eerste gezamenlijke stakeholdersmeeting ten behoeve van het opstellen van een gezamenlijk plan van aanpak wordt ingepland in januari 2013. In het plan worden de wensen, alsmede concrete acties en resultaten van en voor alle initiële partners (o.a. KWF Kankerbestrijding, NFK, IPSO, Roparun en de NVPO) duidelijk geformuleerd. Wanneer een plan van aanpak naar tevredenheid van alle stakeholders gereed is zal een ‘Rondetafelgesprek’ worden ingepland om concrete acties uit te zetten. Hiervoor worden tevens zorgverzekeraars en beleidsmakers uitgenodigd. Aan het einde van deze bijeenkomst is duidelijk welke acties worden uitgezet ten behoeve van het behalen van welke resultaten en worden verantwoordelijkheden verdeeld. Aan de hand van het uiteindelijke plan is tevens duidelijk welke partners wanneer samen optreden, voor welke problematiek, met welke verantwoordelijkheden en op welke wijze. De ‘Rondetafelbijeenkomst’ zal naar verwachting in april 2013 plaatsvinden.
7.3 Deskundigheidsbevordering Geplande activiteiten/diensten t.t.v. looptijd project -
-
Het (laten) ontwikkelen van een bij- en nascholingsprogramma voor professionals werkzaam in de oncologie (het gevolgd hebben van zo’n programma is voorwaarde voor registratie in het deskundigenbestand). Implementatie van de opleiding ‘communiceren in de oncologie’ voor medisch specialisten. Het certificeren van permanente educatie op het gebied van de psychosociale oncologie. o Inrichten en kwaliteitsbewaking van het NVPO-keurmerk voor scholing. o Scholingsprogramma’s op het gebied van de psychosociale oncologie hebben het NVPO keurmerk. Aanbieden en inzichtelijk maken van geaccrediteerd scholingsaanbod en intervisie voor beroepsbeoefenaren werkzaam in de psychosociale oncologie.
Behaalde resultaten anno december 2012 -
Certificeren van permanente educatie: NVPO keurmerk o Een opleidingsconcilium is samengesteld, bestaande uit Prof. dr. Judith Prins, Prof. dr. Jolanda de Vries en dr. Leo Gualthérie-van Weezel, t.b.v. het formuleren van de minimale inhoudelijke en kwaliteitscriteria voor opleidingen op het gebied van de psychosociale oncologie voor psychologen en psychotherapeuten. Opleidingen die aan deze voorwaarden voldoen kunnen vanaf januari 2013 het NVPO keurmerk aanvragen. Voor de psychologen werkzaam in de eerste lijn en deels voor de psychologen in de 2e lijn, is het hebben gevolgd van een opleiding met het NVPO keurmerk een voorwaarde voor inschrijving in het deskundigenbestand. o Momenteel wordt de functionaliteit om het NVPO-keurmerk aan te vragen mee ontwikkeld binnen de webapplicatie t.b.v. het online deskundigenbestand en de verwijsgids.
-
Bij- en nascholingsprogramma’s o De opleiding ‘Psychosociale oncologie voor maatschappelijk werkers’ welke werd aangeboden door de HAN VDO te Nijmegen was wegens een tekort aan inschrijvingen de voorgaande drie jaar niet van start gegaan. Door het opleidingsinstituut werd derhalve besloten dat het (m.n. vanuit kostentechnisch perspectief) niet meer loonde om de opleiding nog langer aan te bieden. Na terugkoppeling aan de NVPO is besloten dat, in het kader van het belang van o.a. het deskundigenbestand, de NVPO gedurende de loop van het project zal optreden als makelaar voor deze opleiding en daarmee o.a. de werving op zich zal nemen. Allereerst is een evaluatie gemaakt m.b.t. de knelpunten die hebben geleid tot het tekort aan inschrijvingen. Aan de hand hiervan is de opleiding op inhoudelijk en logistiek niveau aangepast en is de werving door de NVPO overgenomen. Na een succesvolle aanpassing en werving is in november 2012 een nieuwe lichting van start gegaan met 15 deelnemers. o Samen met de RINO Utrecht en de ‘Special Interest Group (SIG) psychosociale oncologie van de V&VN wordt een opleiding ‘Psychosociale oncologie voor verpleegkundigen’ opgezet. Doelstelling is dat deze opleiding in maart 2013 van start zal gaan. o In 2012 is gekeken hoe IKNL en de NVPO kunnen samenwerken bij het aanbieden van intervisiebijeenkomsten/ casuïstiekbespreking voor psychologen en psychotherapeuten met een landelijk dekkend netwerk. Een concreet gefaseerd plan van aanpak, bestaande uit 3 fases, is opgezet
5
o
-
en besproken met IKNL. Voor de eerste fase, het pilotjaar 2013, is een samenwerkingsovereenkomst afgesloten met IKNL. De NVPO heeft een adviserende rol bij het up to date houden van reeds ontwikkelde scholingsprogramma’s voor psychologen en geestelijk verzorgers van de RINO Utrecht.
Implementatie training ‘Communiceren in de oncologie’ voor medisch specialisten o In oktober 2012 is de training van start gegaan in het Erasmus MC/Daniel den Hoed Kliniek te Rotterdam. Een 16 tal AIOS oncologie volgen de training alhier. Tegelijkertijd worden er door de NVPO trainers een tweetal lokale trainers getraind om een vervolgaanbod binnen het ErasmusMC te kunnen realiseren en doceren. o Op 7 november 2012 heeft de NVPO een 2 ½ uur durende workshop gegeven tijdens de nationale opleidingsdag van de jNVMO, tijdens de oncologiedagen van de NVMO, (N=65 aanwezige fellows). Tijdens deze workshop is de gehele opleiding in vogelvlucht besproken. Aanwezigen kunnen vervolgens binnen hun eigen ziekenhuis hun interesse in de volledige training kenbaar maken en zodoende fungeren als ambassadeur voor de opleiding binnen hun eigen ziekenhuis. o Er is een gebruikerskader voor de training opgesteld, waarin de inhoud van de training wordt geborgd, en voorwaarden voor het gebruik van de opleiding worden uiteengezet.
Planning - NVPO keurmerk o Ten behoeve van de implementatie van het NVPO-keurmerk voor scholing wordt een PR & communicatieplan opgesteld en uitgevoerd. o Er zal een concilium worden samengesteld t.b.v. het formuleren van de minimale inhoudelijke en kwaliteitseisen voor scholing op het gebied van de psychosociale oncologie voor maatschappelijk werkers. Uiterlijk in de 2e helft van 2013 wordt het NVPO-keurmerk voor PSO scholing voor de doelgroep maatschappelijk werkers geïmplementeerd. -
Bij- en nascholingsprogramma’s o De aangeboden opleiding voor maatschappelijk werkers wordt aan de hand van inhoud en logistiek geëvalueerd. Met de HAN VDO worden concrete afspraken gemaakt m.b.t. het aanbieden van de opleiding in 2013. o In maart 2013 gaat de opleiding PSO voor verpleegkundigen van start, waarbij wij na afloop worden betrokken bij de inhoudelijke en logistieke evaluatie. o In 2013 worden er in samenwerking met IKNL een tweetal intervisiebijeenkomsten/ casuïstiek besprekingen georganiseerd voor de IKNL locaties Amsterdam, Rotterdam en Nijmegen (maart en september 2013). In oktober 2013 zal aan de hand van een evaluatie een eventuele verlenging van de samenwerking tussen IKNL en de NVPO worden opgesteld. Bij doorgang zal in fase 2 het aantal locaties waar intervisiebijeenkomsten worden aangeboden worden uitgebreid met de locaties Groningen, Utrecht en Leiden.
-
Implementatie training ‘Communiceren in de oncologie’ voor ‘medisch specialisten o Ten behoeve van het uitbreiden van het aantal potentiele trainers wordt door de NVPO een ‘train de trainer dag’ georganiseerd. o Via het NVPO netwerk worden nieuwe potentiele ambassadeurs benaderd voor de bottom-up implementatie van de training. o Na het publiceren van het visiedocument ‘De medisch specialist 2015’ op 2 oktober 2012, waarbij communicatie een belangrijk speerpunt is, is besloten tevens opnieuw en tegelijkertijd met de bottomup procedure in te zetten op implementatie via de top-down procedure. Hiervoor zal allereerst contact worden opgenomen met het KNMG.
7.4. Translatie van psychosociaal oncologisch onderzoek naar de klinische praktijk Geplande activiteiten/diensten t.t.v. looptijd project -
Het oprichten van een ‘Platform Wetenschap & Praktijk Psychosociale Oncologie’. Het uitbouwen van de NVPO als wetenschappelijke vereniging door middel van de verhoging van de participatie van het aantal onderzoekers bij de vereniging in het algemeen en het NVPO-congres in het bijzonder.
6
Behaalde resultaten anno december 2012 -
Gedurende het eerste loopjaar van het project is het deelproject ‘Translatie’ nader uitgewerkt, hiervoor is een concreet plan van aanpak opgesteld. Hierbij is de volgende doelstelling geformuleerd: ‘Het realiseren van een grotere synergie tussen psychosociaal oncologische onderzoekers en de klinische praktijk (1 e en 2e lijn) ten behoeve van het optimaliseren van de kwaliteit van de psychosociale oncologische zorg’. Drie subdoelstellingen zijn hier nader uitgewerkt, waarbij de NVPO richt zich op 1) het creëren van awareness (bewustwordingsproces) van de noodzaak van ‘Knowledge Translation’ (KT) ten behoeve van het leveren van kwalitatief goede zorg, 2) het bevorderen van de toegankelijkheid van psychosociale onderzoeksresultaten en 3) het gebruik van onderzoeksresultaten in de praktijk ondersteunen d.m.v. het stimuleren en ondersteunen van implementatieprocessen. o Awareness: Er is een start gemaakt voor een Nederlandstalige publicatie t.b.v. de bewustwording voor KT op het gebied van de PSO. De onderzoekers op het gebied van de psychosociale oncologie in Nederland zijn in kaart gebracht. Er is contact gelegd met de McMaster University in Toronto, een wereldwijd gerenommeerd onderzoeksinstituut op het gebied van Knowledge Translation. Begin oktober 2012 heeft er een studiebezoek aan de McMaster University plaatsgevonden. o Actief stimuleren kennisuitwisseling Verscheidene gesprekken hebben reeds plaatsgevonden met de projectleider en/of medewerkers van het KWF Kankerbestrijding speerpunt ‘Translatie’. Beide partijen houden elkaar structureel op de hoogte en mogelijkheden tot samenwerking worden nader bekeken. De NVPO heeft haar suggesties t.b.v. het structureel aanpassen van subsidieaanvragen op het gebied van de psychosociale oncologie voorgedragen aan het projectteam ‘Translatie’. Momenteel wordt er nader vorm gegeven aan een samenwerking met de KWF Kankerbestrijding werkgemeenschap ‘Psychosociale Oncologie’.
Planning -
Awareness o Voor het internationale IPOS congres te Rotterdam in 2013 zal een lezing/workshop over de noodzaak van gedegen KT worden aangeboden. o Tevens zal een kennismiddag m.b.t. de noodzaak van KT worden georganiseerd voor zorgverzekeraars en beleidsmakers. Getracht zal worden dit te koppelen aan het internationale IPOS congres 2013 te Rotterdam. o Nationale werkbezoeken aan gerenommeerde onderzoeksinstituten worden ingepland (bv. NIVEL, ZonMw en NWO) om te bezien of zij zich bezighouden met KT, of zij een dergelijke wens voor de nabije toekomst hebben en om te bezien wat de mogelijkheden voor samenwerking zijn.
-
Toegankelijkheid vergroten o Een concreet stappenplan zal worden uitgewerkt t.b.v. de realisatie van een kennispoort ‘Psychosociale Oncologie’, waarna de ontwikkeling van de kennispoort zo spoedig mogelijk van start zal gaan. Binnen deze kennispoort wordt o.a. een jaarindex met (lopende) onderzoeken op het gebied van de psychosociale oncologie opgenomen en een agenda met aankomende (inter)nationale congressen en symposia. o Vanaf editie 1 van jaargang 2013 van het tijdschrift ‘Psychosociale Oncologie’ zal er via een vast format structureel nieuwe onderzoeksresultaten op het gebied van de psychosociale oncologie worden opgenomen. Allereerst wordt dit format nader uitgewerkt.
-
Actief stimuleren kennisuitwisseling o De afstemming en samenwerking met het KWF Kankerbestrijding speerpunt ‘Translatie’ wordt gecontinueerd. Daarnaast zal er tevens contact worden gelegd met overige gezondheidsfondsen om de suggesties van de NVPO t.b.v. het structureel aanpassen van subsidieaanvragen nader te bespreken. o Op 26 februari 2013 zal de voorjaarsvergadering van de KWF werkgemeenschap vooraf worden gegaan door de Algemene Ledenvergadering van de NVPO. Hierna zal door de NVPO en de KWF werkgemeenschap in gezamenlijkheid invulling worden gegeven aan het middagprogramma, welke in het teken zal staan van KT.
7
