VOORSTEL AAN DE GEMEENTERAAD Onderwerp:
Verordening winkeltijden
Registratienummer:
505391
Op voorstel van het college d.d.:
08 oktober 2013
Datum vergadering:
10 december 2013
Portefeuillehouder:
H.P.A. Kerkers
Rol gemeenteraad:
Kaderstellende rol
Voorstel in het kort • Over te gaan tot vaststelling van de ‘verordening winkeltijden 2013’; • over te gaan tot intrekking van de ‘Winkeltijdenverordening Deurne 1996’..
Samenvatting Op 28 mei 2013 heeft de Eerste Kamer ingestemd met een initiatiefvoorstel tot wijziging van de winkeltijdenwet. Deze wetswijziging is op 1 juli 2013 in werking getreden. In de nieuwe wet zijn alle beperkingen opgeheven. Gemeenten mogen op basis van een vrijstelling in een verordening zelf bepalen of winkels op zondagen tussen 06.00 uur en 22.00 uur open mogen zijn. De wetgever schrijft alleen voor dat daarvoor een zorgvuldige afweging moet worden gemaakt. In lijn met deze nieuwe winkeltijdenwet is een concept-verordening opgesteld. De concept verordening wordt u hierbij ter vaststelling aangeboden.
Bijlagen 1. Winkeltijdenverordening 1996 2. Ledenbrief VNG 3. Advies centrummanagemt 4. Enquête winkeltijden
1
Deurne, 08 oktober 2013
Nr. 84 / 505391
AAN DE RAAD, 1.
Inleiding
Op 28 mei 2013 heeft de Eerste Kamer ingestemd met een initiatiefvoorstel tot wijziging van de winkeltijdenwet. Deze wetswijziging is op 1 juli 2013 in werking getreden. In de nieuwe wet zijn alle beperkingen opgeheven. Gemeenten mogen op basis van een vrijstelling in een verordening zelf bepalen of winkels op zondagen tussen 06.00 uur en 22.00 uur open mogen zijn. De wetgever schrijft alleen voor dat daarvoor een zorgvuldige afweging moet worden gemaakt. In lijn met deze nieuwe winkeltijdenwet is een concept-verordening opgesteld. De concept verordening wordt u hierbij ter vaststelling aangeboden. Wat gaat er veranderen? Oude winkeltijdenwet en Winkeltijdenverordening Deurne 1996. Volgens de oude winkeltijdenwet mogen winkels van maandag t/m zaterdag geopend zijn van 06.00-22.00 uur. Er is er een verbod op zondagopenstelling van de winkels; In de winkeltijdenverordening Deurne 1996 is bepaald dat Burgemeester en Wethouders voor maximaal 12 zon- en feestdagen per jaar kan worden afgeweken van het sluitingsverbod. In de praktijk konden ondernemers in de gemeente Deurne schriftelijk doorgeven op welke dagen zij het liefst hun koopzondag houden. De aanvragen van de ondernemers werden ter advisering voorgelegd aan de Stichting Centrummanagement Deurne. Het centrummanagement bracht een advies uit per branche. Dit advies werd inclusief de individuele aanvragen voorgelegd aan het college van B&W; In 2010 is besloten om op grond van artikel 6 van de winkeltijdenverordening Deurne 1996 een roulatiesysteem in te voeren voor de zondagopenstelling van de supermarkten (1 winkel op 15.000 inwoners; Burgemeester en wethouders kunnen ontheffing verlenen van het verbod op zondagopenstelling bij bijzondere gelegenheden van tijdelijke aard. Nieuwe winkeltijdenwet en de nu voorliggende verordening winkeltijden 2013. Een aantal gedetailleerde regels zijn uit de winkeltijdenwet geschrapt. Bijvoorbeeld de regel dat maximaal 12 koopzondagen zijn toegestaan. Om een openstelling van winkels op zon- en feestdagen toe te staan is het voor de gemeente niet meer nodig om een beroep te doen op de zogenoemde ‘toerismebepaling’ of de ‘zondagopenstelling’. Ook die regelingen zijn geschrapt. Het huidige lotingssysteem, waardoor jaarlijks twee verschillende supermarkten geopend konden zijn kan daarmee komen te vervallen. Het uitgangspunt van de Winkeltijdenwet blijft een verbod om winkels op zon- en feestdagen open te stellen. Van het verbod kan de gemeenteraad via een verordening vrijstelling verlenen. De gemeente kán kiezen alles vrij te geven, de gemeente mag in principe ook voor een stringente regeling kiezen, of voor alle varianten daartussen. Via bijgevoegde ‘Winkeltijdenverordening Deurne 2013’ wordt aan winkels de maximale vrijheid gegeven op zondag open te zijn. De verordening geeft wel de mogelijkheid maar verplicht niet tot een zondagopenstelling;
1
Daarnaast wordt de mogelijkheid geboden een ontheffing aan te vragen voor openstelling op werkdagen en zon- en feestdagen tussen 22.00 en 06.00 (de zgn. avondwinkels).
2.
Doelstelling en beoogd effect
•
De nieuwe winkeltijdenwet beoogt de gemeenten meer vrijheid te geven bij de zondagopenstelling; KOEK: Door het vrijlaten van de zondagopenstelling vervalt voor de gemeente het jaarlijks overleg over de koopzondagen en het verlenen van ontheffingen. Ook vervalt het verlenen van ontheffingen voor zondagopenstellingen bij bijzondere gelegenheden (openingen e.d.). De coördinatie van de gezamenlijke zondagopenstellingen wordt bij centrummanagement neergelegd. Als een winkelier incidenteel of besluit individueel elke zondag te openen is dit mogelijk. Deze aanpak sluit naadloos aan bij de visie van de gemeenteraad ‘Deurne koerst op eigen kracht’.
•
3.
Motivering en argumentatie
Als u de gemeentelijke Winkeltijdenverordening wilt aanpassen, vereist dat wel een goede afweging van alle betrokken belangen. In de oude winkeltijdenwet staat een aantal belangen expliciet genoemd die gemeenten in hun belangenafweging moeten betrekken als zij gebruik maken van de toerismebepaling. Het gaat om de volgende belangen: • Werkgelegenheid en economische bedrijvigheid, waaronder ook wordt begrepen het belang van winkeliers met weinig of geen personeel en van winkelpersoneel; • De zondagsrust; en • De leefbaarheid, de veiligheid en de openbare orde in de gemeente. In de gewijzigde winkeltijdenwet staan deze belangen niet meer opgenomen, maar de VNG geeft in haar ledenbrief aan dat deze belangen wel moeten worden betrokken. Op grond van artikel 3:4 van de Algemene wet bestuursrecht (Wwb) dienen gemeenten bij elk besluit de betrokken belangen mee te wegen. Onder deze belangen vallen in dit geval ook de hierboven genoemde belangen. Om de vraag te kunnen beantwoorden of wij de winkeltijdenverordening willen aanpassen en om tot een zorgvuldige belangenafweging te komen hebben wij de discussie met betrokken partijen gevoerd. Wij hebben Centrummanagement Deurne gevraagd een advies uit te brengen over de zondagopenstelling. Zij hebben hiervoor een enquête uitgevoerd onder de winkeliers. Daarnaast is op de gemeentelijke website een ‘poll’ uitgezet, en is betrokken instanties en organisaties in gesprekken om hun mening gevraagd over een eventuele verbreding van de zondagsopenstelling (vakbonden, politie, centrummanagement). Hoewel de enquête en poll zeker niet de pretentie hebben gehad ‘wetenschappelijk’ te zijn, hebben zij de discussie wel geholpen en ook een vrij helder beeld gegeven van de wensen van vooral de ondernemers, werknemers, consumenten en organisaties. De belangrijkste uitkomsten zijn de volgende: • Uit de enquête onder de winkeliers bleek dat 85,5% van de respondenten kiest voor het systeem waarin de gemeente in haar verordening de koopzondagen loslaat. Centrummanagement en OVD hebben een advies uitgebracht over de nieuwe winkeltijdenwet. Zij adviseren de gemeente te kiezen voor een systeem waarin de gemeente in haar verordening de koopzondagen loslaat. Centrummanagement en OVD stellen jaarlijks een aantal (12) koopzondagen vast en hierover wordt ge2
• •
•
•
communiceerd in diverse media, zodat het voor de consument duidelijk is. Deze koopzondagen worden ‘aangekleed’ met extra activiteiten, verzorgd door het centrummanagement. Elke individuele ondernemer heeft daarnaast de vrijheid om, naast deelname aan de gezamenlijke koopzondagen, zelf te kunnen kiezen om dan ook nog op een of meerdere zondagen open te zijn. De supermarkten en levensmiddelenzaken kunnen dan ook elke zondag open zijn. (zie bijlage advies centrummanagement.). Uit de internet poll is gebleken dat consumenten ruim voorstander (64%) zijn van een ongelimiteerde zondagsopenstelling. Standpunt van de vakbonden. Er is telefonisch contact geweest met FNV bondgenoten. De vakbond is op zich bereid met de tijd mee te gaan maar vreest ongewenste neveneffecten. Door onderbezetting zullen werknemers in vooral kleinere winkels druk ervaren. Het risico bestaat dat nog meer onervaren mensen in de winkel staan. Crisis en internet trekken nu al juni wissel op deze kleine winkels. Faillissementen kunnen leiden tot een verdere verschraling van het aanbod. Geadviseerd wordt om de gevolgen van een brede openstelling op zijn minst in de gaten te houden. De politie voorziet een toename van het aantal winkeldiefstallen. Als solitair gelegen winkels op zondag openen, kan er mogelijk een toename plaatsvinden van het aantal overvallen. De politie Deurne voorziet echter geen onoverkomelijke problemen bij een ruimere zondagopenstelling. Er is afstemming gezocht met de andere peelgemeenten. Hoewel in nog geen enkele gemeente bestuurlijke besluitvorming heeft plaatsgevonden hebben de meesten al wel afstemming gezocht met belanghebbenden. Het ziet ernaar uit dat de gemeenten Asten, Someren en Laarbeek voor het loslaten van het aantal koopzondagen. Gemeente Gemert-Bakel heeft een besluit genomen en er is gekozen voor een algemene openstelling. De gemeente Helmond had nog geen standpunt ingenomen. Het feit dat de kleine winkelier zich gedwongen zou kunnen voelen elke zondag open te gaan als de grootwinkelbedrijven elke zondag open gaan lijkt daar een wat grotere rol te spelen.
Voorop staat dat ondernemers in Deurne op een goede wijze kunnen ondernemer en dat de consument de weg naar Deurne blijft vinden. Door het loslaten van de het aantal koopzondagen in de nieuwe verordening hebben de winkeliers meer flexibiliteit. Het aantal koopzondagen zal feitelijk niet veel veranderen ten opzichte van de huidige situatie. De coördinatie en afstemming wordt bij centrummanagement neergelegd. Ook gezien de belangen van werknemers, consumenten en eerbiediging van de zondagsrust zijn er geen onoverkomelijke bezwaren het advies van centrummanagement over te nemen (zie achtergronden en beleidshistorie). Voor de gemeente heeft het als voordeel dat we niet meer jaarlijks de koopzondagen hoeven vast te stellen of ontheffingen moeten verlenen voor incidentele openstellingen. Voorgesteld wordt het advies van centrummanagement over te nemen en op basis daarvan bijgevoegde concept verordening vast te stellen. In de nu voorliggende verordening is ervoor gekozen de tijden van de winkeltijdenwet aan te houden en deze niet verder in te perken. Door deze ruime openstellingstijden hoeven er geen extra uitzonderingen worden gemaakt voor winkels die voorheen in het vrijstellingenbesluit zaten (snackbars, tankstations e.d.)
3
4.
Achtergronden en beleidshistorie
De bepalingen van de nieuwe Winkeltijdenwet die voor ons doel het meest relevant zijn, de artikelen 2 en 3, luiden: Artikel 2 1. Het is verboden een winkel voor het publiek geopend te hebben: a. op zondag; b. op Nieuwjaarsdag, op Goede Vrijdag na 19 uur, op tweede Paasdag, op Hemelvaartsdag, op tweede Pinksterdag, op 24 december na 19 uur, op eerste en tweede Kerstdag en op 4 mei na 19 uur; c. op werkdagen voor 6 uur en na 22 uur. 2. Het is voorts verboden op de in het eerste lid bedoelde dagen en tijden in de uitoefening van een bedrijf, anders dan in een winkel, goederen te koop aan te bieden of te verkopen aan en in rechtstreekse aanraking met particulieren. Artikel 3 1. De gemeenteraad kan bij verordening vrijstelling verlenen van de in artikel 2 vervatte verboden. 2. De gemeenteraad kan bij verordening aan burgemeester en wethouders de bevoegdheid verlenen om in de gevallen, in de verordening aan te wijzen, en met inachtneming van de daarin gestelde regels op daartoe strekkend verzoek ontheffing van de in het eerste lid bedoelde verboden te verlenen. 3. De vrijstellingen en ontheffingen kunnen onder beperkingen worden verleend. Aan de vrijstellingen en ontheffingen kunnen voorschriften worden verbonden. Overwegingen/Belangenafwegingen/kanttekeningen Belang van winkeliers/ondernemers Winkeliers zonder personeel in dienst hebben minder mogelijkheden om hun werktijden te verruimen dan winkelbedrijven met personeel. Echter juist kleine gespecialiseerde winkels kunnen belang hebben bij koopzondagen, zeker als deze gekoppeld worden aan culturele of recreatieve evenementen in de gemeente. Ook kunnen deze winkeliers ervoor kiezen om in plaats van de zondag op een andere dag of dagdeel, als er minder bezoekers zijn te verwachten, de winkel te sluiten. Belang van werknemers/werkgevers In winkels werkt vast en ingehuurd personeel. Ingehuurd personeel bestaat vaak uit scholieren en studenten die ’s avonds en in het weekend wat willen bijverdienen. Zij werken dikwijls bij supermarkten, grote ketens, tuincentra en doe-het-zelfzaken. In kleinere winkels en in speciaalzaken staat vaak vast personeel, als daar al sprake van is. Vaak wordt een dergelijke onderneming volledig gerund door de eigenaar zelf, evt. ondersteund door familieleden. Ingehuurd personeel zal veelal tevreden zijn met een dergelijke dag extra werken, omdat deze meestal ook nog dubbel wordt uitbetaald. Vast personeel kan extra zondagopenstellingen als een last ervaren. Een vrije dag die men moet opgeven. Met de belangen van werknemers wordt rekening gehouden via bijvoorbeeld de Arbeidstijdenwet, maar er zal toch druk op de werknemer uitgeoefend gaan worden om op zondag te werken. Ook de toeslagen zullen onder druk komen te staan. Op de langere termijn kan de ruimere zondagsopenstelling tot faillissementen leiden. De gemeente heeft vooral een rol bij de beoordeling van de effecten van verruiming van winkelopenstelling op de woon- en leefomgeving. Denk aan hinder in verband met de 4
bevoorrading van winkels en eventuele verkeers- en parkeerhinder. De praktijkervaringen vanuit het verleden geven echter niet aan dat voor onaanvaardbare hinder wordt gevreesd. In het geval van tuincentra, vooral tuincentrum Coppelmans zou een verruimde openstelling kunnen leiden tot meer hinder. Aan de andere kant zal op den duur sprake zijn van een gewenning, die ook met een zekere ‘verdunning’ op de algemene koopzondag gepaard zal gaan. De pieken in de verkoop, waar in de huidige regeling al rekening mee is gehouden, zullen ook in de toekomst zo blijven bestaan (Pasen, Moederdag, Kerstmis). Het belang van burgers/consumenten, openbare orde en eerbiediging van de zondagsrust. Burgers/consumenten hebben een belang bij een goed consumentenvoorzieningenniveau dat op zo veel mogelijk uren te gebruiken is. Winkeliers/ondernemers hebben behoefte aan opening op door de consument/klant gewenste tijden. Inwoners/burgers hebben behoefte aan een maatschappelijk erkende rustdag, waarop recreatieve en sociale activiteiten kunnen plaatsvinden. Tot nu toe hebben de zondagopenstellingen in Deurne niet tot reacties geleid waaruit blijkt dat het houden van de eredienst op de zondag wordt verstoord door geluidsoverlast van winkelend publiek. De consument is de laatste 3 decennia gewend geraakt aan ruimere openingstijden en aan koopzondagen. In sommige dorpen en steden zijn de winkels als gevolg van toepassing van de toerismebepaling al iedere zondag open. En supermarkten hebben ook al (beperkt) de mogelijkheid om op zondag open te gaan. Diverse landelijke en lokale onderzoeken geven een wisselend beeld van de bezoekfrequentie van consumenten. In de Randstad is er een relatief kleine groep die nooit op koopzondag winkelt (33 % in 2012). In regio’s buiten de Randstad loopt dat op tot zo’n 75 procent. Nu door de wetswijziging naar verwachting gemeenten in overgrote mate zullen gaan toestaan om zondagen volledig vrij te geven, zal het percentage consumenten dat aangeeft nooit op koopzondag te winkelen waarschijnlijk snel dalen. Er treedt immers gewenning op. Gevolgen nieuwe verordening op het vrijstellingenbesluit winkeltijdenwet Uitzonderingen die voorheen in het zogenaamde vrijstellingenbesluit vallen komen te vervallen en vallen nu onder de regeling zoals genoemd in de verordening. Het gaat onder meer om snackbars, ijscomannen, videotheken, (bloemen)winkels bij begraafplaatsen en in bejaardenoorden, sportcomplexen evenals openstellingen bij bijzondere gelegenheden van religieuze aard. Door de nu voorliggende concept-verordening en de daarin opgenomen openingstijden wordt de mogelijkheid voor deze ‘winkels’ om op zondag geopend te zijn voortgezet. Verkoop van voor directe consumptie geschikte eetwaren en alcoholvrije dranken In artikel 12 lid 1 van het Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenwet is bepaald dat het verbod om op zon- en feestdagen open te zijn, niet geldt ten aanzien van de verkoop van voor directe consumptie geschikte eetwaren en alcoholvrije dranken. Straatverkoop/Standplaatsenbeleid Op grond van artikel 5:18 van de APV (Algemene Plaatselijke Verordening) is het verboden zonder vergunning van het college een standplaats in te nemen. Hiervoor wordt op dit moment het standplaatsenbeleid geschreven. In dit standplaatsenbeleid zal worden afgewogen of er op zondagen en op welke tijden al dan niet straatverkoop mag plaatsvinden.
5
5.
Financiën en risico's
Financiën/Leges In hoofdstuk 11 van de winkeltijdenwet is nu het volgende opgenomen: 11.1 Het tarief bedraagt voor het in behandeling nemen van een aanvraag tot ontheffing ingevolge de Winkeltijdenwet en het Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenwet, alsmede een aanvraag tot intrekking of wijziging van een ontheffing € 94,50 11.2 Het tarief bedraagt voor het in behandeling nemen van een verzoek tot overdracht van een onder lid 1 bedoelde ontheffing € 44,10 De nu voorliggende concept- verordening biedt de mogelijkheid tot ontheffing op het verbod van openstelling op werkdagen en zon- en feestdagen tussen 22.00 en 06.00. Tevens is overdracht van deze ontheffing mogelijk De bepalingen in de legesverordening kunnen daarom in stand blijven. Risico’s De inspraakverordening van de gemeente Deurne stelt dat in beginsel nieuw beleid voorbereid wordt via de uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure. De verordening biedt de mogelijkheid hiervan gemotiveerd af te wijken. Voorgesteld wordt hier vanaf te wijken. Om het voortraject is voldoende overleg geweest met Centrummanagement en de OVD. Zij vertegenwoordigen de ondernemersbelangen. Daarnaast is er ambtelijk afgestemd met de gemeente Asten en Someren. 6.
Juridische aspecten
Intrekken oude verordening: De huidige verordening blijft van kracht zolang de gemeenteraad deze niet intrekt, omdat ze ook onder de nieuwe, ruimere grondslag vastgesteld had kunnen worden. Rechtsmiddelen: De verordening is een algemeen bindend voorschrift. Hier staat geen beroep tegen open. Verordening: De nu voorliggende verordening is gebaseerd op de modelverordening van de VNG. 7.
Communicatie en draagvlak
De coördinatie van de koopzondagen ligt bij centrummanagement. De bekendmaking van deze verordening vindt gelijktijdig plaats met de publicatie van centrummanagement over de koopzondagen 2013. 8.
Uitvoering en realisatie 21 oktober voorstel in presidium 12 november voorstel in cie. W&E 2 december vaststelling gemeenteraad
6
9.
Voorstel Over te gaan tot vaststelling van de ‘verordening winkeltijden 2013’; over te gaan tot intrekking van de ‘Winkeltijdenverordening Deurne 1996’.
Burgemeester en wethouders van Deurne, De secretaris, De burgemeester, (G.J.C. Kusters)
(H.J. Mak)
7
Nr 84a
DE RAAD DER GEMEENTE DEURNE gezien het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 8 oktober 2013 nr. 84; gelet op artikel 3, eerste, tweede en derde lid van de Winkeltijdenwet; gehoord de commissie Wonen & Economie van 12 november 2013;
BESLUIT vast te stellen de navolgende:
Verordening winkeltijden Deurne 2013 Artikel 1. Begripsbepalingen In deze verordening wordt verstaan onder: feestdagen: Nieuwjaarsdag, tweede Paasdag, Hemelvaartsdag, tweede Pinksterdag, eerste en tweede Kerstdag; werkdagen: maandag tot en met zaterdag; winkel: dat wat daaronder wordt verstaan in de Winkeltijdenwet. Artikel 2. vrijstelling voor zon- en feestdagen Voor de in artikel 2, eerste lid, aanhef en onder a en b, van de Winkeltijdenwet vervatte verboden geldt van 06.00 uur tot 22.00 uur een algemene vrijstelling. Artikel 3. Individuele ontheffingen 1. Burgemeester en wethouders kunnen op aanvraag ontheffing verlenen van de in artikel 2, eerste lid, van de Winkeltijdenwet vervatte verboden, voor zover deze betrekking hebben op zon- en feestdagen en werkdagen tussen 22.00 en 06.00 uur. 2. De ontheffing kan worden geweigerd als de woon- en leefsituatie of de openbare orde in de omgeving van de winkel op ontoelaatbare wijze nadelig wordt beïnvloed door de openstelling van de winkel op basis van de ontheffing. Artikel 4. Beslistermijn 1. Burgemeester en wethouders beschikken op een aanvraag om ontheffing binnen 8 weken na de dag waarop de aanvraag is ontvangen. 2. Zij kunnen hun beschikking voor ten hoogste achtweken verdagen. Artikel 5. Intrekken of wijzigen ontheffing Burgemeester en wethouders kunnen een ontheffing intrekken of wijzigen als: a. ter verkrijging daarvan onjuiste of onvolledige gegevens zijn verstrekt; b. verandering van omstandigheden of inzichten dit naar hun oordeel noodzakelijk maken in het belang van de belangen ter bescherming waarvan de ontheffing is vereist; c. de exploitatie van de winkel op basis van de ontheffing gevaar oplevert voor de openbare orde, de veiligheid of het woon- en leefklimaat ter plaatse; 1
d. e. f.
aan de ontheffing verbonden voorschriften en beperkingen niet zijn of worden nagekomen; van de ontheffing geen gebruik wordt gemaakt binnen een daarbij gestelde termijn, of de houder dit verzoekt.
Artikel 6. Toezicht Met het toezicht op de naleving van het bepaalde bij of krachtens deze verordening zijn belast de door burgemeester en wethouders aangewezen toezichthouders. Artikel 7. Intrekking oude verordening en overgangsrecht 1. De Winkeltijdenverordening Deurne 1996 wordt ingetrokken. 2. Alle krachtens de Winkeltijdenverordening Deurne 1996 verleende ontheffingen vervallen van rechtswege met de inwerkingtreding van deze verordening. 3. Aanvragen om ontheffing die zijn ingediend onder de Winkeltijdenverordening Deurne 1996 maar waarop nog niet is beschikt bij het in werking treden van deze verordening, worden afgehandeld overeenkomstig deze verordening. Artikel 8. Inwerkingtreding en citeertitel 1. Deze verordening treedt in werking op 1 januari 2014. 2. Deze verordening wordt aangehaald als: Verordening winkeltijden Deurne 2013.
Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van 10 december 2013. De griffier
De voorzitter,
(R.J.C.M. Rutten)
(H.J. Mak)
2
