Diëtetiek
Voedingsadviezen Bij een natriumbeperkt dieet Inleiding U heeft van uw behandelend arts of diëtist het advies gekregen een licht natriumbeperkt dieet te volgen. U heeft al informatie hierover gehad. In deze folder kunt u alles rustig nalezen. Natrium Natrium speelt een belangrijke rol in de vochthuishouding van ons lichaam. Er zijn verschillende redenen waarom u een natriumbeperkt dieet geadviseerd kunt krijgen, bijvoorbeeld bij een verminderde nierfunctie, een verhoogde bloeddruk (hypertensie), het vasthouden van vocht (oedeem), hartfalen of bij een zwangerschap. Natrium is een onderdeel van keukenzout (natriumchloride, NaCl). 1 gram keukenzout bevat 400 mg natrium. Fabrikanten voegen aan veel voedingsmiddelen zout toe vanwege de smaak of vanwege de conserverende werking. Voorbeelden hiervan zijn brood, kaas, vlees, groente uit blik of glas, soepen, sauzen en hartige versnaperingen. Natrium zit van nature in vrijwel alle voedingsmiddelen, zoals in vlees, vis, groente en melkproducten. Gevolgen voor de voeding bij natriumbeperking Voeg geen zout toe tijdens het bereiden van de maaltijden. U kunt eventueel gebruik maken van dieetproducten. Deze producten leveren minder natrium dan vergelijkbare producten uit het normale assortiment. U kunt deze dieetproducten herkennen aan de volgende aanduidingen op de verpakking: natriumarm bestemd voor natriumbeperkt dieet ongezouten zoutarm zonder toevoeging van keukenzout Neem over het gebruik van dieetproducten, dieetzout, mineraalzout of kunstzout contact op met uw diëtist.
1
Uw voeding kan er schematisch weergegeven zo uitzien: Voedingsmiddel Brood (Dieet)halvarine, dieetmargarine Vleeswaren Kaas Eieren Zoet beleg Melk(producten) Fruit en vruchtensappen Warme maaltijd Zoete versnaperingen Hartige versnaperingen
Licht natriumbeperkt Gewoon brood Ongezouten Licht gezouten Alle soorten, bij voorkeur alle soorten met minder zout Zonder zout Alle soorten Tot ½ liter per dag Alle soorten Geheel zonder zout bereiden Geen drop Ongezouten noten en pinda’s
Variatielijst licht natriumbeperkt Broodmaaltijd
Boter Margarine Halvarine
Vleeswaren
Toegestaan Brood 5-7 sneetjes bruinbrood, volkorenbrood, witbrood, roggebrood, beschuit, knäckebröd, ontbijtkoek, broodjes, stokbrood, crackers, toost, Sanovite, matses, muesli, Nutrigran, Liga, All Bran, rice crispies, cornflakes volkoren zuurdesembrood met mate 20 – 35 gr incl warme maaltijd Ongezouten (dieet) halvarine Ongezouten (dieet) margarine Ongezouten roomboter 100 – 120 gr incl vlees warme maaltijd fricandeau, rollade, gebr. gehakt, rundvlees in gelei, filet américain, rosbief, schouderham, grillham, (gegrilde) achterham, knakworst, casselerrib, magere preskop, bloedworst, kipfilet, kalkoenfilet, kip in gelei, kalkoenfricandeau, worstsoorten als gekookte worst, boterhamworst, palingworst, smeerleverworst, theeworst, cornedbeef, ontbijtspek, katenspek, licht gezouten runderrookvlees, met mate kant en klare vlees- viskip- en eiersalades 2
Niet toegestaan croissant, saucijzenbroodje, worstenbroodje
Gezouten halvarine Gezouten margarine Gezouten roomboter
bacon, cervelaat, boerenmetworst, salami, snijworst, rauwe ham, gezouten runderrookvlees, rookspek, rookworst, chorizoworst, Turkse Sucukworst, ossenworst
Kaas
Ei
Zoet beleg Melkmelkproducten
Hartig beleg
Fruit
Toegestaan 1 plak of voor 1 snee alle soorten gewone kaas, 20+ smeerkaas eventueel met kruiden, kaas met minder zout, ham, champignons of andere toevoegingen, kwark, Monchou, Hüttenkäse, Kotta, schapenkaas, met mate Mozzarella, 30 + Milner met minder zout, Maaslander, Maasdammer, Kees 2 – 3 maal per week Ei en eiergerechten zonder zout bereid Alle soorten 500 ml inclusief nagerecht melk en melkproducten zoals karnemelk, yoghurt(dranken), slagroom, zure room, koffieroom en koffiemelk, koffiewitmaker (creamer), zelfgemaakte milkshake met mate groente- en sandwich-spread, met mate kant en klare salades, pindakaas, verse groente en fruit als broodbeleg 2 stuks of 200 gr alle soorten vers of gedroogd fruit, krenten en rozijnen, fruit uit blik of diepvries
3
Niet toegestaan 30+ jong belegen Linera, 40+ korstloze kaas, rookkaas, smeerkaas 48+, 40+ en 30+, roquefort, Leidse- of Friese nagelkaas 20+ en 40+, Edammer 40+, Goudse 48+ oude kaas, Limburgse kaas, korstloze kaas met uitzondering van de hiernaast genoemde soorten Ei en eiergerechten met zout bereid
magere gecondenseerde melk, kant-en-klare milkshake
zure of zoetzure augurken, zilveruitjes e.d.
met mate olijven
Warme maaltijd geheel zonder zout bereiden Toegestaan Niet toegestaan Soep zonder zout bereide met zout bereide bouillon, natriumarme bouillon, gewone soep in soep in pakjes of blik, pakje, blik en natriumarme diepvries,bouillonblokjes, bouillonkorrels, -korrels, -tabletten, natriumarme soeparoma poeder, gewoon soeparoma Vlees 100 – 120 gr incl beleg alle soorten vers en met zout bereid vers en diepvriesvlees, zonder diepvriesvlees, met zout zout bereid en toebereid vlees zoals ongepaneerd natriumarm blinde vinken of vlees en natriumarme slavinken, gekruid vleesgerechten in blik of gehakt, hamburgers, glas, zonder zout bereide gemarineerd of kroketten, saté e.d. gepaneerd vlees, rollade, rolpens, rookworst, braadworst, saucijsjes, verse worst, vlees en vleesgerechten in blik, glas of diepvries zoals hachee, goulash, kant-en-klaar gekochte snacks, kant-en-klaar saté, varkensnier, shoarma- en gyrosvlees Vis Tweemaal per week verse rivier- en zeevis, met zout bereide rivierzonder zout bereid, en zeevis, gezouten, ongezouten, niet gepaneerde diepvriesvis gepaneerde diepvriesvis, zoals vissticks, vis in blik of glas met visconserven, kant en vermelding van klare vissalade, alle "natriumarm", "zoutarm" gemarineerde vis zoals of "ongezouten" zure haring en rolmops, alle gestoomde of gerookte vis zoals
4
Toegestaan
Gevogelte / wild
kip, haan of kalkoen zonder zout bereid, ongezouten kip- en kalkoenrollade, alle soorten wild zonder zout bereid Vleesvervangers Tahoe, Tempeh Vetten 20 – 25 gr incl broodsmeersel ongezouten (dieet) margarine, ongezouten roomboter, ongezouten bak- en braadvet, ongezouten vetten zoals rundvet en reuzel, ongezouten frituurvetten, alle soorten olie Jus en saus zonder zout bereide jus en saus, natriumarme juskorrels en –poeder, natriumarme sauspoeder en –mix Groente 200 gram alle soorten verse/diepvriesgroente, zonder zout bereid
5
Niet toegestaan bokking, makreel, paling, zalm, kant en klaar gekochte gebakken vis, alle schaal- en schelpdieren zoals garnalen, gamba, krab, kreeft, mosselen, oesters en slakken met zout bereide kip, haan of kalkoen, stukjes kip in glas, gezouten kipen kalkoenrollade,met zout bereid wild, wildgerechten in blik Quorn, Valess®
gezouten (dieet)margarine, gezouten roomboter, gezouten bak- en braadvet
met zout bereide jus en saus, juskorrels, blokjes, -poeder, cupjes en vloeibare jus, alle kant en klare sauzen met zout bereid zoals groente in blik of glas,
Toegestaan natriumarme groente in blik of glas, met de vermelding “natriumarm”, “zoutarm”, “ongezouten”, of “zonder toevoeging van keukenzout” zoals natriumarme zuurkool, augurken Aardappelen
Peulvruchten
2 – 5 kleine (100 – 250 gr) aardappelen, aardappelschijfjes uit de diepvries, macaroni en spaghetti, rijst, Nederlandse mie (Honig), mihoen
1 – 2 maal per week alle soorten gedroogde erwten, bonen, kapucijners, linzen, sojabonen zonder zout bereid, natriumarme peulvruchten
Niet toegestaan diepvriesgroente à la crème, groente uit het vat zoals zuurkool, zure of zoetzure uitjes, augurken en andere groenten, kant-en-klare groentesalades, kappertjes, pesto, zongedroogde tomaten aardappelen uit blik, kant-en-klare aardappelgerechten, kant-en-klare frites, instant aardappelpuree, rösti, aardappelkroketten, andere kant en kant-en-klare rijst-, macaroni- of spaghettigerechten peulvruchten in blik of glas
in blik of glas Maaltijden
natriumarme maaltijden in blik of diepvries met de vermelding “natriumarm”, “zoutarm” of “ongezouten”
Nagerecht
150 – 200 ml alle soorten melknagerechten, kwark, cottage cheese, fruit of compote, ijs, slagroom of imitatieroom
6
gewone maaltijden in blik, diepvries, gedroogd, wereldgerechten, afhaalmaaltijden van de Chinees, toko, pizzeria of snackbar, e.d. Ayran
Kruiden, specerijen en smaakstoffen
Dranken
Diversen
Toegestaan verse en gedroogde kruiden en specerijen, gemengde kruiden zonder zout, kruidenbuiltje, natriumarme mosterd, worchestersaus, tomatenketchup, -tomatenpuree (bijv. Del Monte), mayonaise en slasaus, citroensap, azijn, natriumarm aroma (vloeibaar en poeder), maan- en sesamzaad, gember, oranjesnippers, sukade, kokos, smaak- en kleuressences, cacao, suiker, zoetstof, vanillesuiker 1½ liter vocht water, thee, koffie, limonade, frisdrank, indien toegestaan alcohol, vruchtendrank en vruchtensap, natriumarme tomatensap, zonder zout bereide groentesap, mineraalwater: bronwater van AH, Chaudfontaine, Evian, Spa, Perrier, Vittel, Victoria, soda/spuitwater pepermunt, zuurtjes, spekjes, chocolade, kauwgom, gewone biscuits, koekjes en gebak, ongezouten noten en pinda’s, studentenhaver, zoete popcorn met mate: stroopwafel, brownie met noten, Toegestaan eierkoek
Niet toegestaan gemengde kruiden met zout, gewone mosterd, tomatenpuree, tomatenketchup, gewone sla- en fritessaus, mayonaise, slamix, sausmix, sambal, worcestersaus, ketjap, tabascosaus, aroma, gistextract, zout, zeezout, knoflookzout, selderijzout, uienzout, zuiveringszout, ve-tsin , mix voor spaghetti e.d., geconcentreerd kruidenmengsel (boemboe) voor bijv. bami/nasi, olijven, piccalilly tomatensap, groentesap, mineraalwater zoals Apollinaris, Vichy Célestins, Schweppes soda, Energydrink Red Bull/light, Sportdranken (zoals Aquarius)
alle soorten drop, ook Engelse drop, zoete drop en laurierdrop, mueslirepen, gezouten noten en pinda’s, borrelnootjes, zoutjes, chips, snacks, zoute popcorn, zuiveringszout, bakpoeder, appelflap, Niet toegestaan Sultana hartig, gevulde koek, mueslireep, kroepoek,
NB: Dit zijn standaardregels die bij een natriumbeperking gehanteerd worden. De hoeveelheden die genoemd worden zijn gebaseerd op de schijf van vijf van het voedingscentrum. Men kan hieraan ook een andere invulling geven. Bijvoorbeeld een gedeelte van de warme maaltijd met zout bereiden en een gedeelte van de broodmaaltijd zonder zout kiezen. Een diëtist kan dit voor u berekenen.
7
Tips om het natriumbeperkt dieet smakelijker te maken Gebruik bij het koken van aardappelen en groente zo weinig mogelijk water en kook ze zo kort mogelijk. Hierdoor blijft de natuurlijke smaak meer behouden. Veel vlees-, kip- en visgerechten kunnen onder de grill of in de oven klaargemaakt worden. Het krokante, bruine korstje zorgt voor meer smaak aan de gerechten. Gratineer een aardappel- of groentegerecht eens met natriumarme kaas. Maak ruim gebruik van producten die uitkomend zijn van smaak bijv. prei, ui, paprika, knoflook. Maak een gerecht op smaak met verse kruiden of specerijen. Let wel op kant en klare kruidenmengsels zoals vleeskruiden, kipkruiden, gehaktkruiden; deze bevatten natrium. Ook producten zoals mosterd, tomatenpuree, tomatenketchup, soepblokjes, jusblokken, bouillonpoeder, strooiaroma en ketjap bevatten veel natrium.
Meer informatie U kunt , indien u daar belangstelling voor heeft brochures met uitgebreide informatie bestellen bij Voedingscentrum Postbus 85700 2508 CK Den Haag (070) 306 88 88 (werkdagen 9.00-17.00 uur) Website www.voedingscentrum.nl Nr. 806: Eettabel Nr. 067: Alles over lekker eten met minder zout Nr. 851: Dieet bij verhoogde bloeddruk (informatie over natriumbeperking) De Nederlandse Hartstichting Postbus 300 2501 CH Den Haag (070) 315 55 55 Website www.nederlandsehartstichting.nl
Vragen Heeft u na het lezen van deze brochure nog vragen, neem dan gerust op werkdagen contact op met de afdeling Diëtetiek: Locatie Venlo Afdeling Diëtetiek (077) 320 51 11
Locatie Venray Afdeling Diëtetiek (0478) 52 23 69
09.00-10.00 uur
09.00-12.00 uur
Voedingsteam (077) 320 53 87 09.00 – 16.00 ma,di,do,vr
Diëtist ………………………………………….
VieCuri Medisch Centrum Locatie Venlo Locatie Venray Tegelseweg 210 Merseloseweg 130 5912 BL Venlo 5801 CE Venray (077) 320 55 55 (0478) 52 22 22 internet: www.viecuri.nl © VieCuri Patiëntenservicebureau januari 2016 bestelnummer 13280
8
