Natriumbeperkt dieet. Diëtetiek. mca.nl

Natriumbeperkt dieet Diëtetiek

mca.nl

Inhoudsopgave

Waarom is een natriumbeperkt dieet nodig

3

Natriumbeperkt dieet: welke keuzes kunt u maken

4

Etiketten

12

Recepten

13

Uw vragen

14

Notities

14

Colofon Redactie:

afdeling diëtetiek

afdeling communicatie Vormgeving:

beeldgroep MCA

Oplage: 500 / 1e druk Druk: Ricoh Artikelnummer: 156457 / 2013.05 Bronvermelding kruidenmelgsels en recepten: Eten met plezier, Spijker en Struijk-Wielenga Op alle behandelingen in MCA zijn de algemene voorwaarden van MCA van toepassing, zie www.mca.nl of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting. 2

Uw arts heeft u geadviseerd om een

• gebruik van bepaalde medicijnen;

natriumbeperkt dieet te volgen. In deze

• noodzakelijke vochtbeperking.

folder vindt u uitleg over welke voedings middelen wel en niet passen binnen een natriumbeperkt dieet (inclusief recepten).

In welke voedingsmiddelen zit natrium? In bijna alle voedingsmiddelen zit natrium. Van nature of toegevoegd door de fabrikant. Fabrikanten voegen aan veel voedingsmiddelen zout toe voor de

Waarom is een natriumbeperkt dieet

smaak of voor de conserverende werking

nodig?

(zouten, pekelen). Daarnaast strooien we zelf vaak nog extra zout over het eten:

Natrium speelt een belangrijke rol bij de

in de keuken of aan tafel. Nederlandse

vochthuishouding in ons lichaam. Bij een

voeding bevat gemiddeld zo’n 9 tot 12

verstoorde vochthuishouding kan het

gram zout per dag. Uw lichaam heeft al

daarom nodig zijn dat u minder zout eet,

genoeg aan 1 gram zout per dag.

oftewel dat u een natriumbeperkt dieet volgt.

Hoeveel natrium mag u gebruiken? Bij een natriumbeperkt dieet gebruikt u

Vroeger sprak men over een zoutloos

niet meer dan 5 tot 6 gram zout per dag

of zoutarm dieet. Nu spreken we liever

(1 gram zout = 0,4 gram natrium). U kunt

van een natriumbeperkt dieet. Natrium is

dit bereiken door zo min mogelijk kant-

namelijk een onderdeel van keukenzout

en-klare producten te gebruiken en zelf

(1 gram zout bevat 0,4 gram natrium).

nergens zout aan toe te voegen.

Oorzaken van een verstoorde vochthuishouding De vochthuishouding kan onder andere verstoord raken door: • een verminderde nierfunctie; • hoge bloeddruk; • vasthouden van vocht (oedeem); • hartfalen; 3

Natriumbeperkt dieet

Wat kunt u beter wel en niet eten?

• room- of softijs.

Bij een natriumbeperkt dieet kunt u

• kant-en-klare maaltijden zoals lasagne

meestal gewoon brood en broodbeleg,

en pizza;

gewone melk(producten) en ongezouten halvarine, margarine of boter gebruiken.

In het algemeen geldt dat alle kant-en-

Alleen sterk gezouten vleeswaren zoals

klare maaltijden bereid zijn met zout. Ze

rookvlees, worst en rauwe ham, kunt u

passen dus niet in een natriumbeperkt

beter niet gebruiken.

dieet.

Geen kant-en-klare producten U kunt de volgende kant-en-klare

Kooktip

producten beter niet gebruiken, ze

Bent u de enige in het gezin met

bevatten veel zout:

een natriumbeperkt dieet? Dan kan

• kruidenmengsels zoals vlees- en

dat lastig zijn met koken. Probeer

gehaktkruiden met zout; • smaakmakers zoals soeparoma, ketjap,

gerechten zoveel mogelijk zonder zout te koken. Uw huisgenoten

sambal, juspoeder, bouillonpoeders,

kunnen dan zout toevoegen op het

-korrels en - tabletten;

bord. Aardappelen kunt u eventueel

• mosterd, tomatenpuree en ketchup;

verpakken in aluminiumfolie en

• mixen voor sauzen en kruidenboters;

vervolgens gewoon meekoken.

• kant-en-klare soepen en sauzen; • kant-en-klare vlees- en visproducten zoals rookworst, aangemaakt gehakt, hamburgers, saucijzen, gepaneerd

Natriumbeperkt dieet:

vlees, zoute haring, gerookte vis;

welke keuzes kunt u maken?

• vleeswaren zoals rauwe ham, rollade, rookvlees, bacon, ontbijtspek, alle

U kunt een natriumbeperkt dieet op

worstsoorten;

verschillende manieren invullen. In het

• snacks zoals bami- en nasiballen,

(Daaronder vindt u per voedingsmiddel

saucijzenbroodje;

extra uitleg en informatie.)

• groente uit blik of glas; 4

schema hiernaast ziet u twee voorbeelden.

loempia, frikadel, kroket,

voedingsmiddel

natriumbeperkt (voorbeeld 1)

natriumbeperkt (voorbeeld 2)

brood boter / margarine vleeswaren kaas melk(producten) warme maaltijd snacks

gewoon ongezouten gewoon / lichtgezouten gewoon / lichtgezouten gewoon zonder zout bereid natriumbeperkt

gewoon ongezouten lichtgezouten / natriumbeperkt lichtgezouten / natriumbeperkt gewoon alleen het vlees met zout natriumbeperkt

Brood

minder zout en natriumarme kaassoorten

U kunt gewoon brood eten. Er is wel

verkrijgbaar. Houd er rekening mee dat

brood met minder zout verkrijgbaar.

natriumarme kaas minder lang houdbaar

Dat geldt ook voor een aantal (ontbijt)

is dan gewone kaas. In de tabel op

producten zoals beschuit, roggebrood,

bladzijde 6 kunt u zien hoeveel natrium er

ontbijtkoek en crackers. Als u dat wilt, kunt

in gewone en natriumarme kaas zit.

u in plaats van brood ook voor (een van) deze producten kiezen. In de tabel op

Vleeswaren


De meeste vleeswaren bevatten zout.

in brood en broodvervangers zit.

Gebruik geen sterk gezouten vleeswaren zoals rookvlees, rauwe ham, cervelaatworst,

Margarine, halvarine, roomboter

bacon, salami en corned beef. Gebruik

Ongezouten margarine, halvarine of

liever licht gezouten vleeswaren zoals

roomboter kunt u gewoon eten. Op

fricandeau, kalkoenfilet, kipfilet en rosbief.

de verpakking staat of er zout aan is

Behalve lichtgezouten vleeswaren zijn

toegevoegd.

ook natriumarme vleeswaren verkrijgbaar. U kunt ook zelf natriumarm vleesbeleg

Kaas

maken, door bijvoorbeeld een restje

In gewone kaas zit veel zout. Het maakt

ongezouten vlees van de warme maaltijd

niet uit of het gaat om jonge, jong

te gebruiken op brood. In de tabel op

belegen of oude kaas. In de supermarkt


en/of kaaswinkel zijn wel kaassoorten met

in de verschillende soorten vleeswaren zit. 5


brood(vervanger) per portie

zout in grammen

natrium in grammen

gewoon brood

0,48

0,19

natriumarm brood

0,04

0,02

brood met minder zout

0,28

0,11

havermout (25 gram)

0

0

muesli (25 gram)

0,03

0,01

cracker / beschuit (10 gram)

0,05

0,02

knäckebröd (10 gram)

0,13

0,05

brinta (25 gram)

0,13

0,05

cornflakes (25 gram)

0,60

0,24

kaassoorten per snee brood (20 gram)

zout in grammen

natrium in grammen

smeerkaas

0,58

0,23

goudse kaas

0,48

0,19

kaas met 33% minder natrium

0,33

0,13

brie

0,25

0,10

hüttenkäse

0,18

0,07

zuivelspread

0,15

0,06

natriumarme kaas

0,08

0,03

kaas 20+

0,5

0,20

Eieren

chocoladepasta, pindakaas, honing

In eieren zit van nature weinig natrium. In

of suiker bevat weinig natrium. In

plaats van zout kunt u kruiden of groenten

sandwichspread of marmite zit wel veel

op uw ei doen. Denk aan peterselie,

natrium. Een goed alternatief voor zoet

peper, bieslook, ui, paprika en tomaat.

broodbeleg is groente en fruit, zoals aardbeien, appel, banaan, tomaat en

Overig beleg

komkommer. Deze bevatten weinig

Zoet beleg zoals jam, appelstroop,

natrium.

6

Melk en melkproducten

weinig natrium. Er wordt vaak zout

Melk en melkproducten zoals yoghurt, vla

toegevoegd tijdens het bereiden. U kunt

en dergelijke bevatten van nature natrium.

het vlees met weinig zout klaarmaken.

Wanneer u dagelijks niet meer dan een halve liter melk / melkproducten gebruikt,

Alle kant-en-klare vleesproducten zoals

is dit geen probleem.

rookworst, hamburgers, slavinken, rundervinken en gepaneerd vlees

Soep

bevatten veel natrium. U kunt vlees op

Soep bevat over het algemeen veel

smaak brengen door een uitje of knoflook

natrium. Aan kant-en-klare soep voegt de

mee te bakken of te braden. U kunt ook

fabrikant zout toe. Ook bouillonblokjes

natriumarme smaakmakers zoals kruiden,

bevatten veel natrium. Natriumarme

natriumarme mosterd, natriumarme

bouillon is uitstekend zelf te maken en ook

tomatenpuree of natriumarme

makkelijk zelf in te vriezen. Natriumarme

kruidenmixen zonder zout gebruiken.

bouillon kunt u maken van natriumarme

Ze zijn vaak te herkennen aan de blauwe

bouillonblokjes of door vlees of kip te

band.

laten trekken met groenten en kruiden. Voeg geen zout of soeparoma toe.

Kant-en-klare kruidenmengsels zoals gehaktkruiden of shoarmakruiden

Vlees en gevogelte

bevatten vaak zout. Op de verpakking

Vlees en gevogelte bevatten van nature

kunt u zien hoeveel zout is toegevoegd.

vleeswaren per snee brood (15 gram)

zout in grammen

natrium in grammen

rookvlees

0,78

0,31

lichtgezouten rookvlees

0,50

0,20

bacon

0,58

0,23

salami

0,50

0,20

boterhamworst

0,33

0,13

rosbief

0,04

0,02

kipfilet

0,03

0,01

fricandeau

0,03

0,01 7


Er zijn ook natriumarme kruidenmengsels

Aardappelen en vervangingen

verkrijgbaar, dit staat op de verpakking

Aardappelen, rijst, couscous en pasta

vermeld.

bevatten weinig natrium.

De smaak van vlees komt vaak goed tot

Groenten

zijn recht door het te grillen, te braden

In verse groenten zit van nature weinig

in een braadzak of klaar te maken in een

natrium. Aan diepgevroren groenten is

tajine of römertopf.

geen zout toegevoegd. Een uitzondering zijn groenten a la crème of rode kool met

Vis, schaal- en schelpdieren

appel. Aan groenten in blik of glas is zout

Verse vis en vis uit de diepvries

toegevoegd. In zuurkool zit veel natrium.

bevatten weinig natrium. Kant-en-klare

Ook wanneer u de zuurkool afspoelt,

visproducten uit de diepvries, zoals

blijft er nog veel zout achter. Er is ook

vissticks, bevatten veel natrium. Ook

natriumarme zuurkool en natriumarme

ingelegde vis (haring), gerookte vis (zalm,

groenten in pot of blik te koop.

paling) en vis in blik bevatten veel natrium. Fruit Jus

Vers fruit, gedroogd fruit en fruit uit blik

Als u bij het bereiden van het vlees

bevatten weinig natrium.

geen zout gebruikt, bevat de jus ook weinig natrium. Kant-en-klare juspoeders

Smaakmakers

bevatten veel natrium.

Er zijn veel producten waarmee gerechten

Tips voor smaakvolle jus • Bak een gesnipperd uitje of een teentje knoflook mee. • Laat verse kruiden, zoals een takje lavas (maggiplant), selderij of peterselie of een kruidenbuiltje meetrekken: dit verhoogt de smaak. • Voeg een scheutje wijn toe (dit geeft weer een andere smaak). • Bind de jus met maïzena, aardappelmeel of bloem. • Van stoofvlees krijgt u lekkere jus. Als u hier wat meer van maakt, heeft u wat achter de hand. Jus is enkele weken houdbaar in de vriezer.

8

op smaak kunnen worden gebracht. Maar

die evenveel natrium bevatten als gewoon

een aantal van deze smaakmakers bevat

keukenzout. Gebruik daarom ook geen:

natrium.

• zeezout; • aromazout;

Onderstaande smaakmakers bevatten

• knoflookzout;

veel natrium

• selderijzout;

Gebruik liever geen:

• uienzout;

• aromat;

• 60% natriumzout.

• kant-en-klare bouillon in pot; • bouillonblokjes, bouillonpoeder;

Dieetzout

• cajunkruiden;

In plaats van gewoon zout kunt u

• kruidenmixen voor vlees en vis;

dieetzout gebruiken. In dit zout is

• juspoeder en jusblokjes;

het natrium vervangen door kalium,

• ketjap (ook de zoete soorten);

magnesium en/of ammonium.

• kruidenbotermixen;

Dieetzout heeft wel een andere

• kruidenzout;

smaak. Dieetzout is verkrijgbaar bij de

• maggi;

natuurvoedingswinkel en in grotere

• mosterd;

supermarkten bij de dieetproducten

• fritesaus;

of -kruiden. Heeft u een nierziekte of

• sambal;

hartfalen? Overleg dan met uw diëtist

• kant-en-klare sauzen;

of arts voordat u dieetzout gebruikt.

• mixen voor sauzen; • soeparoma; • tacokruiden;

Welke smaakmakers kunt u wel gebruiken?

• tomatenketchup en tomatenpuree;

De volgende smaakmakers kunt u wel

• vleeskruiden en worcestersaus.

gebruiken: • azijn;

Van een aantal van deze producten is ook

• suiker;

een natriumarme variant te koop.

• citroensap; • gember;

Verschillende soorten zout

• knoflook;

Er zijn een aantal zoutsoorten verkrijgbaar

• kruidenbuiltje; 9


• sesamzaad; • maanzaad; • pijnboompitten; • ui; • wijn; • alle verse en gedroogde tuinkruiden zoals basilicum, bieslook, bonenkruid, dille, dragon, lavas (maggiplant), oregano, peterselie, rozemarijn, salie, selderij en tijm; • specerijen zoals kaneel, kruidnagel, laurier, nootmuskaat, paprikapoeder, peper en cayennepeper; • oosterse kruiden zoals djahe, djinten, ketoembar, laos en sereh. Kruidenmixen Kant-en-klare kruidenmixen bestaan vaak voor een groot deel uit zout. Ze zijn ook makkelijk zelf te maken. Hieronder ziet u een paar recepten. Meng alle kruiden goed door elkaar en bewaar ze in een gesloten potje. algemene mix

Indiase kruidenmix 1 theel.

gemalen kardemon

1 theel.

gemalen djinten

1 theel.

kerriepoeder

½ theel.

kaneel

½ theel.

gemalen ketoembar

¼ theel.

nootmuskaat

¼ theel.

kruidnagelgruis

kruidige pepermix 3 eetl.

gemalen peper

1 theel.

gemalen tijm

1 theel.

paprikapoeder

½ theel. knoflookpoeder ½ theel. uienpoeder Mexicaanse mix 1 theel.

chilipoeder

1 theel.

djinten

½ theel. paprikapoeder ½ theel. fijngestampte gedroogde rode pepertjes ½ theel. knoflookpoeder ½ theel. uienpoeder

1 eetl.

paprikapoeder

1 theel.

gemalen peper

Italiaanse mix

1 theel.

uienpoeder

1 theel.

oregano

1 theel.

knoflookpoeder

½ theel.

knoflookpoeder

1 theel.

mosterdpoeder

½ theel.

uienpoeder

1 theel.

nootmuskaat

½ theel.

basilicum

1 theel.

gemalen ketoembar

½ theel.

gedroogde peterselie

10

Dranken

ook geen beperkingen. Maar hartige

De meeste dranken kunt u onbeperkt

snacks zoals chips, zoutjes,

drinken.

bitterballen enzovoort, passen niet in een natriumbeperkt dieet. Kies voor zoutloze

Water

chips of ongezouten noten of pinda’s.

Water bevat nauwelijks natrium. Dat geldt ook voor de meeste soorten

Pas op met drop

mineraalwater en bronwater. Er zijn

U kunt beter geen drop gebruiken.

een paar uitzonderingen: in de merken

Behalve zout bevat drop ook

Appolinaris en Vichy zit wel veel natrium.

glycyrrhizine. Deze stof kan ook een bloeddrukverhogende werking hebben.

Melk en melkproducten

Het komt voor in alle dropsoorten:

Melk en melkproducten leveren een

zoete en zoute drop, laurierdrop en

redelijke hoeveelheid natrium. Gebruik

engelse drop.

niet meer dan een halve liter per dag. Meer is voor een volwaardige voeding niet nodig. Sap en frisdrank In vruchtensappen en frisdrank zit geen of nauwelijks natrium. Kant-en-klare tomatensap en groentesap bevatten wel natrium, maar er zijn ook natriumarme soorten verkrijgbaar. Koffie en thee koffie en thee bevatten weinig natrium. Tussendoortjes In zoete tussendoortjes zit meestal minder natrium dan in hartige tussendoortjes. Voor zoete tussendoortjes gelden dan 11


Etiketten

Het kan ook zijn dat een product wel past in een natriumarm dieet, maar

Steeds meer fabrikanten vermelden de

dat er op het etiket geen informatie

voedingswaarde op het etiket. Ook al

over het zoutgebruik of het zouten/

is dit niet voor alle producten verplicht.

of natriumgehalte staat. Dit staat dan als

Volgens de regels staat de hoeveelheid

volgt op het etiket:

zout op twee manieren aangegeven:

• voor natriumarm dieet;

in grammen natrium en grammen zout

• voor natriumbeperkt dieet.

per 100 g of 100 ml van een product. (Op sommige producten wordt de hoeveelheid per portie aangegeven.) Andere aanduidingen op het etiket Er zijn producten die zonder zout of met minder zout zijn bereid. Dit staat dan als volgt op de verpakking: • geen zout toegevoegd; • ongezouten; • bereid zonder zout; • gefabriceerd zonder zout; • zonder toevoeging van zout; • minder zout. ‘Minder zout’ betekent dat het product 33 procent minder zout bevat dan het vergelijkbare product. Het is afhankelijk van hoe u uw dieet invult of u deze producten kunt gebruiken.

12

Recepten

Pers het knoflookteentje en snipper het sjalotje. Fruit het sjalotje en de knoflook in

Groentebouillon (voor 1 liter)

de olie. Snij de tomaten in kleine stukjes

• 1 ui

en voeg deze toe aan het sjalotje. Voeg de

• 1 prei

bouillon en de kruiden toe en breng dit

• 1 wortel

geheel aan de kook. De room toevoegen

• 2 stengels bleekselderij of een stuk

en laat de saus dertig minuten zachtjes

knolselderij

koken. Tussendoor even roeren.

• 4 peperkorrels • 1 laurierblad

Champignonsaus

• verse kruiden zoals peterselie, selderij,

• 150 gram (kastanje)champignons

lavas (maggiplant), tijm

• stukje ui of 1 sjalotje • 10 gram margarine

Maak de groente schoon en snijd het

• peper

klein. Kneus de peperkorrels. Doe alles in

• mespunt tijm

een pan en voeg 1 liter water toe. Breng

• 1½ dl (groente)bouillon zonder zout

dit aan de kook en laat het een uur zacht

• 1 eetlepel bloem

trekken. Zeef de bouillon. Laat eventueel

• 1 dl melk

200 gram runderpoulet meetrekken.

• 2 takjes peterselie

Reken dan op drie uur bereidingstijd. Maak de champignons schoon en snijd Rode pastasaus

ze in plakken. Snijd het stukje ui klein.

• 1 sjalotje

Fruit de ui in de margarine glazig. Bak de

• 400 ml natriumarme bouillon

champignons met wat peper en tijm kort

• 500 gram tomaten of tomatenpuree

mee. Voeg de bouillon toe en breng dit

(zonder toevoeging van zout)

aan de kook. Roer de bloem met de melk

• scheutje room

tot een glad papje. Kook de saus nog

• scheutje olijfolie

twee minuten. Was de peterselie en knip

• 1 knoflookteentje

het klein. Roer de peterselie door de saus.

• 1 theelepel basilicum • snufje cayennepeper 13


Uw vragen Met vragen kunt u telefonisch contact opnemen met de afdeling diëtetiek. Dat kan op werkdagen tussen 9.00 en 12.00 uur, telefoon (072) 548 35 52. U kunt uw vraag ook mailen naar dië[email protected].

Notities ..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

14

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

15

Medisch Centrum Alkmaar Wilhelminalaan 12 1815 JD Alkmaar T (072) 548 44 44

mca.nl

Natriumbeperkt dieet. Diëtetiek. mca.nl

Recommend Documents