Voeding- en vochtbeleid in de palliatieve setting Sessie: Voeding bij ouderen
Tine De Vlieger algemeen coördinator Palliatieve Hulpverlening Antwerpen www.pha.be
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
Programma • • • • • • • •
Betekenis Waarde Context van palliatieve zorg De palliatieve patiënt (1-3) De zorgende omgeving De professionelen Tips voor de praktijk (1-2) Beschouwing
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
Betekenis • • • •
Levensbehoud Levensverlenging Sociaal gebeuren Cultuurgebonden Context van palliatieve zorg ↓ Levenskwaliteit (QoL) Comfortzorg / grenzen van menswaardigheid
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
Waarde • Noodzakelijk om te overleven • Belangrijk in het leven • Zonder eten en drinken ga je dood Context van palliatieve zorg ↓ Levenskwaliteit (QoL) Holistische mensvisie 21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
De palliatieve patiënt (1) • • • • •
Definitie Pallium Basisconcept met 4 grondbeginselen Moeilijk om moment te bepalen Het KCE rapport
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
De palliatieve patiënt (2) • • • •
Wie? Eetgewoonten Eten voor levensbehoud Te moe om te eten, geen eetlust Context van palliatieve zorg ↓ Enkel nog eten en drinken wat men zelf wenst Afwegen van de zin van te eten & te drinken
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
De palliatieve patiënt (3) • • • •
Anorexie cachexie syndroom Zorgcommunicatie over eten en drinken Patiënt = Dirigent van zijn zorg Kunstmatige voeding en vocht Context van palliatieve zorg ↓ Zelfbeschikking versus begeleiding Niets forceren! Het beste versus het gewenste
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
De zorgende omgeving: familie • Voeding en drank heeft een grote betekenis • Overtuigingen en mythen • Er zijn alternatieven Context van palliatieve zorg ↓ Betrek de zorgende omgeving in de eetzorg Neem tijd, informeer en bespreek Dierbare loslaten is moeilijk voor familie 21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
De professionelen (1) • Confrontatie met ethiek en professionele verantwoordelijkheid • Feitenanalyse • Grenzen van menswaardigheid • Normaliseren van voeding en drank • Met respect en in overleg met patiënt
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
De professionelen (2) • Medisch begeleid sterven (MBS) - Weldoen - Niet schaden
• Besef dat de zieke aan mogelijkheden verliest -
Er is algemene achteruitgang Zieke worstelt hier mee Wel willen maar niet (meer) kunnen Nood aan een omgeving die mij het thuisgevoel geeft (PE) Een gepaste maaltijdzorg = een kunst
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
Tips voor hulpverleners (1) • Optimaliseren van de normale vocht en voeding • Aangepast maaltijdgebeuren • Details in de voedingszorg -
Communiceer (luister!) en informeer Kleine porties (< 4/dag) Voorkeuren en lievelingsgerechten Variatie van smaken (smaakwijziging) en geuren Voldoende dranken Zorg voor gezelschap
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
Tips voor hulpverleners (2) • Werken met supplementen • Mondzorg • Richtlijnen en aanbevelingen Context van palliatieve zorg ↓ Vertrouwensrelatie, samenwerken, observatie, inspectie en detectie, basishygiëne, detailzorg Zo nodig : behandelen > comfort , intieme zorg 21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
Screeningtools > ondervoeding • SNAQ, MUST, MNA-sf (Ndl) • Malnutrition Screening Tool for cancer patients (MSTC) • Richtlijn ondervoeding stuurgroep • Cave: diagnostiek → PG-SGA (Internationaal) Context van palliatieve zorg ↓ Niet zinvol om aan screening en diagnostiek te doen t.a.v. ondervoeding bij (pré)terminale patiënten 21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
Richtlijnen en aanbevelingen • • -
www.pallialine.be Misselijkheid en braken Hypercalciëmie Obstructie www.pallialine.nl In ontwikkeling : anorexie en gewichtsverlies In revisie: Misselijkheid en braken
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
Multidisciplinaire voedingsrichtlijnen • Plaats van de diëtiste • Communicatie • Assertiviteit en kennis van de diëtiste • Teamwerk Context van palliatieve zorg ↓ De voedingsdeskundige – diëtist heeft er een plaats, rol en functie te vervullen ! 21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
Beschouwing • Voedingswetenschap is complex • Diëtisten vertalen PZ mee aan het bed • Streven naar hoogst mogelijke QoL • Teamwerk Context van palliatieve zorg ↓ Een natuurlijk gegeven dat eten en drinken afneemt. Weinig eten en drinken door een stervende zal de dood niet initiëren.
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
Bronnen en referenties • Bryon E., Gastmans C., Dierckx de Casterlé B. (2008) Decision-making about artificial feeding in end-of-life care: Literature review. Journal of Advanced Nursing 63, 2-14 • Davies A.D.M., Snaith P.A.(1980) Mealtime problems in a continuing care hospital for the eldery. Age and Ageing 9, 100-105 • Declerq C., (1988) De afhankelijkheid van de patiënt ten gevolge van het verpleegkundig handelen. Verpleegkunde 1, 3-13 • Grypdonck M. (2001) Shakes voor dementerenden. Hospitalia
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
• Macintosh et al (2000) Nutrition 10: 990 • Gariballa et al ( 2006) American Journal of Medicin, 693-699 • Raijmakers N., (2013) Verminderende orale inname is een belangrijke verandering voor naasten. Pallium JG 15 - 5, 22-23
• Raijmakers N., (2013) Proefschrift: Zorg en besluitvorming rond het levenseinde. Nederlands-Vlaams Tijdschrift voor palliatieve zorg 11
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
Bronnen en referenties • • • • • •
www.pha.be www.palliatief.be www.pallialine.be www.pallialine.nl www.kanker.be www.btsg.nl
21 februari 2014
WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie
