Inhoud workshop
§ Inleiding GOUD § Resultaten GOUD, epidemiologische studie:
Bewegen en voeding in de gehandicaptenzorg
§ Voedingsintake § Lichamelijke activiteit § Sarcopenie
§ Resultaten GOUD, interventiestudie Luc Bastiaanse, AVG-onderzoeker Congres ‘Bewegen in de langdurige zorg’ 4 november 2013
Ouder worden en VB
§ Steeds meer oudere mensen met een verstandelijke beperking (VB):
§ Beweegprogramma
§ Discussie: § Belemmerende en bevorderende factoren voor voldoende beweging en gezonde voeding
Globale opzet GOUD (1)
§ Onderzoek Gezond OUDer met een verstandelijke beperking (GOUD)
§ Vergrijzing § Betere zorg
§ Samenwerking 2 academische instituten § Erasmus MC (Geneeskunde Verstandelijk Gehandicapten)
§ Gezondheid bij ouderen met VB: § Ouderdomsaandoeningen
§ Rijksuniversiteit Groningen (Bewegingswetenschappen)
§ 3 zorgorganisaties voor mensen met een verstandelijke beperking:
§ Achteruitgang in functioneren
§ Abrona (Huis ter Heide)
§ Vanaf jonge leeftijd gezondheidsproblemen
§ Amarant (Tilburg)
§ Levenslang medicijngebruik
§ Ipse de Bruggen (Nootdorp/Zwammerdam)
§ Problemen met identificeren en behandelen van aandoeningen § Specifiek verouderingsproces bij genetische syndromen (bv Down)
Globale opzet GOUD (2)
§ Epidemiologisch deel: in kaart brengen gezondheidsparameters1 § Lichamelijke activiteit en fitheid § Voeding en voedingstoestand
GOUD-onderzoek: epidemiologische studie
§ Angst en depressie § Interventie: ‘Meer bewegen op de dagbesteding’ § 81 ouderen interventie, 70 ouderen controle (2x 5 dagcentra) § 8 maanden lang, 3x per week § Beweegprogramma en educatie 1 Hilgenkamp et al, 2011, Res Dev Disab
1
GOUD-studie: epidemiologische deel Centrale vragen
GOUD-studie: epidemiologische deel Waarom?
§ Voldoende beweging en gezonde voeding goed voor gezondheid, functioneren en welzijn § Voorkomen of vertragen van ouderdomsziekten en achteruitgang in functioneren door beweging en gezonde voeding
Wat eten ouderen met VB en voldoen zij aan landelijke richtlijnen voor gezonde voeding?
§ Positieve invloed op stemming en gedragsproblemen
Hoeveel bewegen ouderen met een verstandelijke beperking?
§ Bij ouderen in algehele populatie: minder (intensief) bewegen en verminderde voedingsintake
Hoe gezond zijn ouderen met een verstandelijke beperking? § o.a. sarcopenie onderzocht
§ Hoe zit dat bij ouderen met een VB?
Samenstelling groep
Voedingsintake: methode
Uitgenodigd: 2322 ouderen Deelgenomen: 1050 ouderen (45.2%) Mannen: 51,3%
§ Voedingsdagboekjes § Drie dagen, inclusief 1 weekenddag § Dieetinzicht © (gebaseerd op NEVO-tabellen)
Voedingsintake: methode - 2 Aanbevolen hoeveelheden
Participanten:
Eiwit:
§ GOUD-deelnemers (50 jaar en ouder)
§ Volwassenen: 0,8 g/kg/dag
§ Slechts gedeelte van deelnemers
§ Ouderen: 1,2 g/kg/dag*
§ Min of meer ‘willekeurig’
Vet: § Totaal vet: 20-35 energie% § Verzadigd vet: maximaal 10 energie% Vezels: § Man: 35 gram (50-70 jaar), 30 gram (71 en ouder) § Vrouw: 25 gram * Morais JA. et al. (2006)
2
Resultaten: populatie
Resultaten: Eiwit intake
Deelname voedselintake: 287 deelnemers (m.n. ernstige groep)
§ Mean 75,7 gram per dag (range 33,3 – 115,0; SD 16,3)
Volledig ingevulde dagboeken: 228 deelnemers (132 ♂♂; 96 ♀♀) Gemiddelde leeftijd: 61,7 (SD 8,3; range 50-93)
Eiwit behoefte behaald
Ambulant Licht
In de wijk
100
Zwakbegaafd 80
Onbekend
%
Matig
60 40
Zeer ernstig 20 0
wel
niet
Centraal Ernstig
Resultaten: (Verzadigd) vet intake
Totaal vet:
Resultaten: Vezel intake
100
§ Gemiddeld 17,8 gram per dag
80
§ Gemiddeld 548 kcal per dag
(range 3,3 – 36,4; SD 4,9)
60
(range 182 – 1119; SD 172)
40 20 0
100 normaal
80
% Verzadigd vet: § Gemiddeld 220 kcal per dag (range 2 – 500; SD 71)
98,2
afwijkend
% 100
60 40
80
20
60 40
0
20 0
normaal
1,8
te weinig
normaal
Vezel intake
te veel
Lichamelijke activiteit
Hoeveel bewegen is nodig?
§ Stappenteller § Betrouwbaar vanaf 3,2 km/h
Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen: 30 minuten matigintensief op minimaal 5 dagen per week
§ Nadeel: meet geen fietsen en zwemmen
Nederlandse ouderen: 49-60% haalt dit Indeling in categorieën van stappen per dag: Stappen per dag
Omschrijving
< 5000
Inactieve, zittende leefstijl
5000-7499
Weinig actief
7500-9999
Matig actief
10.000-12.500
Actief
>12.500
Heel actief
Norm 10.000 stappen/dag Steeds meer bewijs uit onderzoek dat gezondheidseffecten vanaf 7500 stappen/dag gerealiseerd kunnen worden (Tudor-Locke 2008)
3
Hoe goed is de meting gelukt?
Resultaten lichamelijke activiteit
Goed gelukte metingen met een stappenteller: 257
Deelnemers stappenteller: de minst beperkte groep. Interpretatie resultaten: lichamelijke activiteit voor de groep als geheel wordt overschat
Sarcopenie: definitie
Sarcopenie: oorzaken Leeftijd gerelateerd (primair)
§ 1989: ‘Sarx’ (vlees) en ‘penia’ (verlies) § 2001: Verlies van spiermassa en spierkracht
Sarcopenia § 2009: European Working Group on Sarcopenia in Older People: 1. Lage spiermassa 2. Lage spierkracht 3. Slechte spierfunctie
Ziekte
Verminderde activiteit Ondervoeding
à 1 + (2 en/of 3)
Sarcopenie: gevolgen
Methoden:
§ Delmonico et al (2007): relatie sarcopenie en physical disability
§ Spiermassa: kuitomtrek
§ Roubenoff et al (2003): relatie sarcopenie en mortaliteit
§ Spierkracht: knijpkracht § Spierfunctie: wandelsnelheid
4
Sarcopenie: prevalentie
N
%
Sarcopenie
126
14,3
Geen sarcopenie
758
85,7
Totaal
884
Relatie sarcopenie en leeftijd
50 – 64 (%)
65 en ouder (%)
Geen sarcopenie
521 (87,3)
237 (82,6)
Sarcopenie
76 (12,7)
50 (17,4)
Totaal
597 (100)
287 (100)
100,0
GOUD-studie: epidemiologisch deel Conclusies
§ 30% van ouderen met VB krijgt te weinig eiwit binnen.
GOUD-onderzoek: interventiestudie
§ Ouderen met VB eten teveel verzadigd vet en te weinig vezels. § Het grootste deel van de ouderen met een VB beweegt te weinig. § à Ziektes/aandoeningen (o.a. sarcopenie) komen bij ouderen met een VB veel voor en beginnen al op relatief jonge leeftijd.
Beweegprogramma § Beweegprogramma: 45 min § Educatie: 45 min § Belangrijke elementen binnen programma: § aangepast aan groep/ individu § leren door te doen § stap voor stap opbouwen § enthousiasme bewegingsagoog en activiteitenbegel. § positieve feedback, beloningselementen § 8 maanden lang § Drie keer per week § Bewegingsagogen en activiteitenbegeleiders
Beweegprogramma: richtlijnen Multidimenisioneel programma Component fitheid
Frequentie/ week
Duur
Intensiteit
Aeroob uithoudings vermogen
3
30 minuten
Matig intensief
Kracht
2
8-10 oef 10 herh.
Matig intensief
Balans
2
10 min
Flexibiliteit
2
10 min
5
Educatief programma
Beweegprogramma: aard van de activiteiten
Doel:
§ Uithoudingsvermogen; Nintendo Wii, wandelen, gymspellen
§ Plezier § Vergroten bewustzijn reactie lichaam op bewegen § Vergroten bewustzijn belang bewegen gezondheid
§ Kracht; Oefeningen (kleine gewichtjes), gymspellen
Inhoud: § 10 verschillende thema’s
§ Balans; Gymspellen, parcours
§ Elk thema bestaat uit verschillende oefeningen § Ondersteunende materialen zoals plaatjes, foto’s, werkbladen, informatiebladen
§ Flexibiliteit; Rek- en strekoefeningen
§ Individuele werkmap
Randomised controlled trial
Resultaten
§ Participatiegroep:
Wandelsnelheid COMFORTABEL
5 dagcentra, 8 groepen, 81 participanten
1,2 1,1 1
§ Controlegroep: 5 dagcentra, 5 groepen, 70 controles
0,9
participatie
0,8
controle
0,7
Lichamelijke activiteit
0,6
8000
0,5 baseline
effect
7500 7000 6500
participatie
6000
controle
5500 5000 4500 4000 baseline
Resultaten -2
effect
Resultaten -3
Onderdruk
Uitkomstmaat
85 83
Lichamelijke activiteit
participatie
81
controle
79
Cholesterol
77 75 baseline
effect
Middelomtrek
96 95 94
5,8 5,7 5,6 5,5 5,4 5,3 5,2 5,1 5 4,9 4,8 4,7 baseline
93
Effectsize groot
Cholesterol
medium
Onderdruk (bloeddruk)
medium
Bovendruk (bloeddruk)
medium
Aerobe fitheid
medium
Kracht
klein
Cognitief functioneren
klein
effect
92 91 90 89 baseline
effect
6
Effectiviteit
Toepasbaarheid
§ Het beweegprogramma heeft een positief effect op het behoud/verbeteren van de gezondheid en fitheid van deelnemers.
§ Het programma is goed uitvoerbaar
§ Bij bijna alle uitkomstmaten zien we een trend waarbij participanten verbeteren en de controlegroep verslechtert. § Deelnemers die actiever hebben meegedaan (hogere hartslag tijdens programma) profiteren relatief meer. § Maar gezondheidseffecten al te zien bij licht verhoogde hartslag (>90 slagen per minuut)
Beschikbaar
§ Medewerkers en cliënten vinden het leuk § Cliënten doen actief mee § Randvoorwaarden implementatie beweegprogramma; § inzet bewegingsagoog, § motivatie activiteitenbegeleiders § ruimte voldoende groot voor beweegactiviteiten § aanwezigheid materialen.
§ Randvoorwaarden implementatie educatief programma § Training activiteitenbegeleiders § Selectie cliënten ahv lerend vermogen
Meer informatie
Beweegprogramma en educatief programma zijn gratis downloadbaar:
www.onbeperktgezond.nl
www.kennispleingehandicaptensector.nl/bewegen Inclusief: § Handleiding beweegprogramma § Beweegbundel
[email protected] (voeding en sarcopenie)
[email protected] (lichamelijke activiteit)
[email protected] (beweegprogramma)
§ Handleiding educatief programma § Informatiebladen, werkbladen § Fotomateriaal
Mogelijk gemaakt door:
7
