LANDBOUW EN VOEDING IN VERLEDEN, HEDEN EN TOEKOMST
Joris Relaes Kabinetschef Landbouw Kabinet minister-president Kris Peeters
Agribex, Brussel 6 december 2013
De Vlaamse landbouw aan de vooravond van de W.O.I
De Vlaamse landbouw heeft zich aangepast aan de globalisering die zich heeft voorgedaan aan het eind van de 19e eeuw. In de literatuur ook aangeduid als de ‘Agricultural Invasion’ (Cfr. Leven van het land, Boeren in België 1750-2000, Yves Segers en Leen Van Molle)
De ‘Agricultural Invasion’ (vanaf 1870) West-Europa wordt overspoeld met de invoer van goedkoop graan uit de Verenigde Staten, Canada, Rusland, … 89.000 ton in 1865 250.000 ton in 1875 750.000 ton in 1890 1.500.000 ton in 1913
De ‘Agricultural Invasion’ • Aan de basis van de ‘Agricultural Invasion’ ligt de sterke daling van transportkosten • Introductie stoomschepen / expansie spoorwegennet • Overzeese transportkost Chicago – Liverpool halveert tussen 1870 en 1890
De ‘Agricultural Invasion’ Positieve gevolgen voor de consument • Prijs brood ↓ • Prijs tarwebrood in 1880 => 0,50 frank in 1895 => 0,25 frank Massale hongersnoden verdwijnen van het toneel in West-Europa.
De ‘Agricultural Invasion’ Negatieve gevolgen voor de Vlaamse landbouwer Positie van de Vlaamse landbouw verslechtert als gevolg van de daling van de afzetprijzen en daarmee gepaard gaande daling van het landbouwersinkomen Overheid snelt ter hulp en sector organiseert zich: • Oprichting Ministerie van Landbouw 1884 • Oprichting Belgische Boerenbond 1890
De ‘Agricultural Invasion’ Globalisering zorgt voor een ingrijpende structuurwijziging van de Vlaamse landbouw (productiewaarde in % van het totaal) Akkerbouw
Veeteelt
Tuinbouw
1880
47,0
46,0
8,0
1895
32,0
60,0
8,0
1910
28,0
65,0
7,0
2012
12,4
60,4
27,2
De ‘Agricultural Invasion’ Het landbouwersinkomen herstelt aan de vooravond van WOI, als gevolg van deze structuurwijziging 1880 – 1895 daling landbouwinkomen (-17%) 1895 – 1910 stijging landbouwinkomen (+50%) Wel zeer grote verschillen tussen de bedrijven onderling (keuterboerderijen ↔ herenboerderijen)
De Vlaamse landbouw na WOI Na W.O.I • Snel herstel van het landbouwpotentieel • Sterke prestaties in de jaren ‘20 • Crisis in de jaren ’30 Na W.O. II • Modernisering, mechanisering, gebruik chemische hulpmiddelen • Opstart GLB: productiviteitsverhoging wordt institutioneel aangemoedigd
De Vlaamse landbouw na WOI • 1962 : start Europees landbouwbeleid Protectionisme ↓ Open grenzen • 1995 : start WTO (Wereldhandelsorganisatie) start van de geïnstitutionaliseerde globalisering
Landbouw in Vlaanderen vandaag De Vlaamse landbouw past zich aan aan de ‘WTO-globalisering’ Maar ook aan verdere: • ‘Transportglobalisering’ • ‘Internetglobalisering’
Landbouw in Vlaanderen vandaag
• VÓÓr WOI vooral globalisering granen • Vandaag: globalisering alle producten • Ook globalisering van de inputs (grondstoffen, olie, soja) • Vlaamse landbouw zeer sterk exportgericht (globalisering als kans) • Landbouw als onderdeel van een ganse agrovoedingsketen die meer en meer mondiaal actief is
Landbouw in Vlaanderen vandaag Veel parallellen met situatie voor WOI • Landbouwinkomens onder druk als gevolg van globalisering • Grote verschillen tussen de landbouwbedrijven • Reële risico’s nemen af, worden wereldwijd uitgevlakt • Hongersnood worden vermeden wereldwijd • Perceptierisico’s nemen toe (EHEC, paardenvleesschandaal,…..)
Landbouw in Vlaanderen vandaag Nieuwe uitdagingen • Nieuwe dimensies bovenop het economische worden belangrijk: – Milieu – Biodiversiteit – Dierenwelzijn – Klimaat Nieuwe uitdagingen hebben hun plaats nog niet gevonden in de globalisering, wel reeds binnen het GLB
Landbouw in de toekomst • Bedrijven en sector moeten zich aanpassen aan de nieuwe situatie: 1/grotere concurrentie 2/meer maatschappelijke eisen en 3/afnemende ondersteuning vanuit de overheid
• Periode vóór WOI :aanpassing is gebeurd door over te schakelen naar productietakken met een hoge toegevoegde waarde: veeteelt, groenten en fruit en sierteeltproducten
Landbouw in de toekomst • Om aan de uitdagingen tegemoet te komen moet maximaal ingezet worden op innovatie: niet alleen technische innovatie maar vooral socio-economische innovatie • Innovatie – – – – – –
Nieuwe vormen van samenwerking tussen bedrijven Samenwerkingsvormen binnen de keten Samenwerking met andere sectoren Samenwerking met de burgers Samenwerking met onderzoeksinstellingen CONNECTIVISME
Landbouw in de toekomst
Connectivisme: • Belang van het opereren in netwerken • ‘Ik sla mijn kennis op in mijn vrienden’ • Gestoeld op vertrouwen, actieve participatie
Landbouw in de toekomst • De Vlaamse overheid helpt de sector bij het voortdurende aanpassingsproces • Vlaamse overheid zet in op innovatie: nieuwe mogelijkheden in het kader van PDPO III: demonstratieprojecten, investeringssteun voor innovatieve projecten, vorming en opleiding • Blijvende ondersteuning toegepast (ILVO) en praktijkgericht onderzoek (praktijkcentra) • Europa zet ook sterk in op innovatie in de land- en tuinbouw: Horizon 2020, European Innovation Partnerships,……
Dank U
