VO magazine. Schoolkompas versterkt ons imago

Magazine voor voortgezet onderwijs • december 2012 • jaargang 7

‘Schoolkompas versterkt ons imago’ Ad Slob (Parcival College)

VOmagazine 3 Regeerakkoord Rutte II » Hoogbegaafd? UniqXL » Bestuur en toezicht vo: sleutelfactoren, knelpunten en dilemma’s » Meekijken in Meppel » Talis zoekt deelnemers » Interview: Jo Ritzen

In dit nummer

Schoolkompas versterkt nieuwe koers

Regeren is vooruitzien

UniqXL

Het voortgezet onderwijs

aan onderwijs op maat voor

Rector Ad Slob bouwt aan een

vraagt van het kabinet-Rutte

hoogbegaafden.

nieuw imago voor zijn vrije

II vooral betrouwbaarheid.

school. ‘Het is voor ons extra belangrijk dat we ons bewust zijn van onze uitstraling.’

R8

2

VO-magazine 3 • december 2012

R 12

Acht scholen werken samen

R 16

Een jaar geleden gaven bestuurders en toezicht houders in VO-magazine hun visie op de checks and balances die nodig zijn voor goed onderwijs bestuur. In dit nummer het vervolg. Welke factoren, dilemma’s en knelpunten spelen er in de relatie tussen bestuurders en toezicht houders? ‘Verbondenheid is belangrijk, je moet een tandem zijn.’ R

34

En verder 4 Kort

VOORWOORD

Ethisch en professioneel besturen

SJOERD SLAGTER / VOORZITTER

5 Ik zou altijd nog eens…

Er vallen lessen te trekken uit het rapport over de crisis bij Amarantis, ook

21 VO in debat

voor het voortgezet onderwijs, al is de situatie niet maatgevend voor onze

22 VO in beeld

sector. Een van de conclusies van de commissie is dat bestuur en beleid ver

33 Veelgestelde vragen

waren afgedwaald van waar het in de kern altijd om gaat: goed en inspire

39 Column Hendrik-Jan van Arenthals

rend onderwijs. Dat is een ernstige tekortkoming. Bovendien werden de

42 Wie werkt waar / Agenda / Colofon

bestuurders van Amarantis onvoldoende gecorrigeerd door de toezicht houders. In onze sector is de inrichting van het interne toezicht en financiële deskundigheidsbevordering al enige tijd een belangrijk aandachtspunt. In een tijd van crisis en bezuinigingen is dit zelfs een ‘absolute must’. De commissie wijst er in haar rapport op dat scholen sinds 2008 in heel ander vaarwater zijn gekomen door het veranderde financiële en economische klimaat. Er wordt op dit gebied serieus meer van ons gevraagd. Reden voor de VO-raad om vanuit de VO-academie in januari te starten met een op leiding financieel leiderschap, die aansluit bij de vraag van de sector en een kwaliteitsslag op dit gebied mogelijk maakt. Op de website staat een oproep aan bestuurders, schoolleiders en controllers om zich aan te melden voor deze leergang. En we gaan binnenkort in gesprek met toezichthouders. Maar er is meer nodig dan deskundigheidsbevordering. Het begint met ethisch en moreel juist handelen en het besef dat autonomie verplicht. In een recent McKinsey-rapport over de best presterende schoolsystemen wordt Nederland geprezen, maar wordt tegelijkertijd gesteld dat meer eigen beleidsruimte ook een grote verantwoordelijkheid meebrengt. Een governance-code en toezichtmodel hebben is daarin belangrijk, maar niet voldoende. Uiteindelijk gaat het erom dat de codes gedragsmatig worden ingevuld. Daar helpt een kritische houding bij, naar onszelf en ook

Pottenkijkers welkom

naar elkaar. Door met elkaar het gesprek aan te gaan over wat we wel en niet accepteren en door grenzen te stellen aan wat we als sector tolereren,

Collegiale visitatie is volkomen ingeburgerd op Stad

verstevigen we het zelfcorrigerend en zelfreinigend vermogen van de sector.

en Esch in Meppel: ‘Iedereen kijkt bij iedereen.’

Tijdens de laatste ALV hebben de leden besloten tot het zetten van

R 24

Deelnemers gezocht

belangrijke vervolgstappen. Amarantis toont eens te meer aan hoe belangrijk dit is. Een belangrijke les die Amarantis ons leert, is dat we terug moeten naar de

Doe ook mee aan Talis 2013, het OESO-onderzoek

menselijke maat. Dat leidend moet zijn, de vraag hoe leerlingen er beter van

naar werken leeromstandigheden van leraren en

worden. Dat we ons voortdurend bewust moeten zijn van onze kernopdracht:

schoolleiders.

jongens en meisjes in de leeftijd van twaalf tot achttien een goede basis

R 30

‘Soft skills zijn ontzettend belangrijk’ Prof. Jo Ritzen is voorstander van onderzoek naar niet-

bieden voor hun geluk en toekomst. Daar hoort bevlogenheid, betrokkenheid en verbondenheid bij. Van deskundige docenten, schoolleiders en bestuurders. Laten we dat vooral voor ogen blijven houden. Ik wens u fijne feestdagen toe.

cognitieve onderwijsopbrengsten.

R 40


3

Kort

Dossier: politiek

Stercollecties van VOcontent

VOacademie

Bekijk alle standpunten en de lobby van de

Het leermateriaal van de toekomst:

Professionalisering voor teamleiders,

VO-raad op:

R www.vo-raad.nl/dossiers/vo-content

schoolleiders en bestuurders:

R www.vo-raad.nl/dossiers/politiek

R www.vo-raad.nl/dossiers/vo-academie

Examenmonitor: inzet scholen succesvol

Water staat scholen aan de lippen

De grote inspanning van leerlingen, docenten en scholen

10 december. Tussen de 70 en 90% van de besturen kan de gestegen

om de verzwaring van de eindexamennormen op te vangen,

kosten niet meer opbrengen.

heeft zijn vruchten afgeworpen. Ze hebben een grote

Het eigen vermogen van alle middelbare scholen in Nederland

daling in het aantal geslaagde eindexamenkandidaten

bedroeg 3 jaar geleden nog ruim 110 miljoen euro. Daar is inmiddels

kunnen voorkomen. Bovendien haalden leerlingen dit jaar

nog maar 30 miljoen euro van over. Een groot deel van de

op het eindexamen aanzienlijk hogere cijfers dan andere

schoolbesturen redt het niet meer met het geld dat het van de

jaren. Dat blijkt uit een examenmonitor van het minister

overheid krijgt.

van OCW, die vanaf nu jaarlijks wordt gehouden.

De VO-raad luidde al een poos geleden de noodklok. Sjoerd Slagter:

De examenmonitor laat ook een aantal neveneffecten zien

“Het huidige kabinet roept terecht dat ze het onderwijs ontzien, maar

van de verzwaring van de eindexamennormen. Zo is er

ze vergeten er vaak bij te melden dat nog 3 maanden geleden de

een lichte stijging van het aantal afstromers en zitten-

vorige minister voor zo’n 200 miljoen aan bezuinigingen op scholen

blijvers te zien in de jaren voordat de eisen aangescherpt

legde. Daarnaast worden scholen geconfronteerd met stille

zijn.

bezuinigingen. De personeelskosten, energielasten en het btw-tarief

Een gevolg van het feit dat de gemiddelde resultaten op

zijn gestegen, maar scholen krijgen dit niet gecompenseerd door de

het CE zijn verbeterd, is dat het verschil tussen de cijfers

overheid. Daardoor teren ze nu fors in op hun reserves.

voor het SE en het CE kleiner is geworden. Voor scholen

Dit alles bij elkaar brengt scholen aan de rand van de afrond, het

is dit een belangrijk gegeven omdat de wetgeving op dit

water staat ze aan de lippen. Ik zie dat het echt de onderwijskwaliteit

terrein is aangescherpt. Behalve dat het verschil tussen

raakt, daarom trek ik aan de noodrem. Vooral leerlingen en docenten

CE en SE een van de vier indicatoren is voor het

worden de dupe van de problemen. Besturen kunnen niet anders dan

opbrengstenoordeel, kan een groter en langdurig verschil

interen en fors bezuinigen op lessen en leraren.”

tussen het CE en het SE nu ook leiden tot het verlies van

Het wordt voor scholen ook steeds lastiger om goed beleid te voeren.

de examenbevoegdheid van een school (de zogeheten

Slagter: “Naast het onderwijs moeten bestuurders tegenwoordig ook

‘escalatieladder’). De VO-raad vindt dat deze indicator

verstand hebben van de financiën. Scholen moeten met minder geld

daardoor onevenredig veel nadruk krijgt in de beoor-

meer doen, dat vraagt een heel nieuw financieel management van

deling van de kwaliteit van scholen. Het kan er toe leiden

scholen. We investeren ook daar in. Zo zijn we bezig met het opzetten

dat scholen met voldoende opbrengsten – op basis van

van de VO-academie om bestuurders financieel beter op te leiden.”

slechts één indicator – hun examenlicentie kwijtraken. Bekijk de examenmonitor en de Kamerbrief over definitieve eindexamenresultaten VO op www.vo-raad.nl

4


Bijna alle VO-scholen staan in het rood, meldden AD en NOS op

Ik zou altijd nog eens…

Pilot financieel leiderschap De VO-raad nodigt bestuurders, controllers

Een rubriek over toekomstdromen, dichtbij en veraf. In deze aflevering: Marijke Hendriks, vestigingsdirecteur SintMontfort, Rotterdam.

en schoolleiders uit om deel te nemen aan het pilotprogramma Professionalisering Financieel Leiderschap, dat in januari 2013 start. Het programma wordt inhoudelijk verzorgd

Van de school een echte gemeenschap maken

door het Zeilstra Center van de Vrije Universiteit en TiasNimbas van de University

‘Ik zou graag willen dat de school een gemeenschap wordt, waar we

of Tilburg, in samenwerking met VO-onder-

samenwerken en samen resultaten halen. Waar goed werk goed genoeg

wijsinstellingen. De pilot is gericht op het

is, zolang je doet wat je kunt. Dat geldt voor de leerlingen, het personeel

professionaliseren van financieel leiderschap

en het bestuur. Docenten kunnen deze boodschap alleen overbrengen op

van bestuurders, controllers en schoolleiders.

leerlingen als ze er zelf in geloven. Als het lukt om zo met elkaar om te

Tevens krijgt u handvatten aangereikt om

gaan, leidt dat tot een nieuwe energie. Dan is het uitgangspunt: wat

financieel management goed vorm te geven.

kunnen we al, en wat zouden we graag willen doen? Zo groeien de resul-

De pilot bestaat onder andere uit een per-

taten én het welbevinden. Wij zijn hard aan het werk om die cultuur te

soonlijk intakegesprek per instelling, een

verwezenlijken, en dat is voor ons een onuitputtelijke bron van gesprek.

matrix met knelpunten per instelling op basis

‘Goed’ is goed genoeg, als je daar je best voor hebt gedaan. Als alleen

waarvan de instelling verbeteringen kan

‘excellent’ goed genoeg is, wat blijft er dan over voor de andere leer-

doorvoeren, een interactief programma

lingen? Dat vind ik een heel treurige constatering. Excellentie is niet

van twee keer 2½ dag met daarin actuele

iedereen gegeven. Je best doen wél. Dat is persoonlijke excellentie.

casuïstiek uit uw onderwijspraktijk, divers

Ik heb niet veel met al dat geklaag dat leerlingen het niet goed doen en

begeleidend materiaal om verbeteringen in

docenten niet hard genoeg werken. Onze aanpak is positiever en geeft

uw organisatie door te voeren en een

mij meer energie. Ik geloof erin dat je het goede voorbeeld moet geven.

eindevaluatie.

Het gedrag van leidinggevenden weerspiegelt zich in het docententeam

Heeft u interesse om deel te nemen aan deze

en in leerlingen. Dat geldt misschien ook wel voor besturen.

pilot of heeft u vragen over dit programma?

Ik werk nu een jaar op deze school, die is aangemerkt als zwak tot zeer

Neem dan contact op met projectleider

zwak. Ik heb met iedereen kennismakingsgesprekken gevoerd en merk

[email protected]

dat die extra aandacht mensen goed doet. Ik wil voorkomen dat mensen het gevoel hebben dat ze het op hun eentje moeten doen, dat het nooit goed genoeg is. Dan lekt de energie namelijk weg. Ik vind schoolleider een van de mooiste beroepen van de wereld. Als je dat niet vindt, kun je er beter niet aan beginnen, want dan is dit werk slopend. De grootste voordelen zijn dat je veel vrijheid hebt, en dat je met jongeren in contact komt. Je draagt bij aan het geven van goed onderwijs, en geeft jongeren de mogelijkheid om vorm te geven aan hun eigen leven.’

R VO-magazine 3 • december 2012

5

Kort

1 MINUUTJE Edukans organiseert in 2013 vier uitwisselingsreizen voor het

Wat voor advies kun jij als Nederlandse schoolleider geven aan

project Werelddocent. Sinds vorig jaar mogen ook schoolleiders

een collega in Oeganda?

mee naar Oeganda, Kenia, Ethiopië en Malawi. Aan de eerste

“Wij organiseren daar workshops met de Afrikaanse docenten en

reis nemen twintig leiders deel, waaronder Merlijn Verstraeten

schoolleiders. We maken op basis daarvan een analyse van de school

van het Comenius College in Hilversum.

en we bekijken waar verbeteringen nodig zijn, vervolgens gaan we verder met coaching on the job. Daarnaast heeft het project vooral

Waarom worden nu ook schoolleiders betrokken bij dit project?

als doel om de interculturele dialoog op gang te brengen en de

“Als je docenten schoolt, heb je hun leidinggevende nodig om het te

dialoog tussen leraren en schoolleiders uit het Zuiden.”

implementeren. Drie jaar geleden ontwierp ik met de locale partners in Oeganda dit programma voor schoolleiders, omdat je die nu een-

Maar wat in Nederland werkt, werkt niet per se ook in Oeganda.

maal bij verandering in scholen moet betrekken om iets gedaan te

zijn de cultuurverschillen niet te groot?

krijgen.”

“Nee, want uiteindelijk is leiderschap op een school universeel. Overal pas je dezelfde elementen toe. Uiteraard zijn de middelen

Heb je het als schoolleider niet veel te druk om op reis te gaan?

soms anders. Wij hebben in de westerse wereld nu eenmaal veel meer

“Schoolleiders denken altijd dat ze het veel te druk hebben en on-

financiële mogelijkheden, maar alle schoolleiders hebben hetzelfde

misbaar zijn. Maar iedereen is vervangbaar. Bovendien neemt het

doel: leerlingen zo goed mogelijk onderwijs bieden.”

project slechts één week van je werktijd in beslag. De tweede week neem je op van je eigen vakantiedagen. Ik vind het belangrijk om te

Heb je zelf ook iets aan de reis?

gaan, want als schoolleider heb je ook een maatschappelijke

“Jazeker. Je leert relativeren en je merkt dat de wil om te leren veel

verantwoordelijkheid. Het is belangrijk om die te nemen en daarbij

groter is in landen waar educatie niet vanzelfsprekend is voor ieder

het goede voorbeeld te geven aan docenten en leerlingen.”

kind. In Nederland wordt gespijbeld, daar verlangen ze naar de kans op onderwijs.” Inschrijving is nog mogelijk tot half januari. Voor meer informatie over het project: www.edukans.nl/werelddocent.

Voortgang taal en rekenen naar Kamer

Minder banen voor (jonge) docenten

De voortgangsrapportage over de implementatie referentie-

Het aantal banen in het PO en VO is in 2011 fors gedaald. Vooral

kader taal en rekenen wordt naar verwachting nog voor

voor startende docenten zijn minder banen beschikbaar. Daarnaast

eind december 2012 naar de Tweede Kamer verstuurd.

is het aantal stageplaatsen voor leraren in opleiding met de helft

In het referentiekader is vastgelegd wat leerlingen op

afgenomen. Dit blijkt uit cijfers van DUO.

strategische momenten in hun schoolloopbaan moeten

In 2011 werkten ruim 7000 docenten minder in het primair en

kunnen op het gebied van taal en rekenen. De overheid wil

voortgezet onderwijs dan het jaar daarvoor. Voor het VO is sprake

hiermee het taal- en rekenniveau van leerlingen verbeteren.

van een daling van 9,4%. Vooral net afgestudeerde docenten

De VO-raad onderschrijft de ambitie om het niveau van taal

komen minder snel aan een baan. Het aantal beschikbare stage-

en rekenen in het VO te verhogen. Veel scholen hebben het

plaatsen voor leraren in opleiding nam daarnaast met bijna de

taal- en rekenonderwijs al geïntensiveerd. In de praktijk

helft af: van 300 in 2010 naar 166 in 2011. In 2007 waren nog

signaleren wij echter grote niveauverschillen tussen

585 stageplaatsen beschikbaar. Daarnaast zijn er in het VO ook

leerlingen. De VO-raad is bezorgd of niveau 2F haalbaar

minder directeursfuncties: sinds 2009 werken er 500 directeuren

is voor vmbo-bb leerlingen. Hier heeft de VO-raad vanaf de

minder in het VO (een daling van 13%).

implementatie van de referentieniveaus zijn zorgen over

Deze cijfers bevestigen het beeld dat jonge docenten moeilijk

geuit, samen met de AOC Raad en de MBO Raad. Het is

kunnen instromen. Dit wordt mede veroorzaakt door (‘stille’)

goed om ambities voor betere prestaties taal en rekenen na

bezuinigingen in het onderwijs. De kosten stijgen voor scholen

te streven, maar leerlingen moeten hier niet op worden

(o.a. hoger btw-tarief, vervallen reiskostenforfait) en de

afgerekend.

bekostiging blijft hierop achter.

De verwachting is dat OCW op basis van de voortgangsrapportage een aanpassing van de maatregelen voorstelt.

6


Ik zou altijd nog eens…

Gelden leerplus alléén voor 2013 bekend

zelf als bestuurder de uitdaging aangaan

Scholen die in aanmerking komen voor het

‘Ik zou heel graag nog eens op een bestuurdersfunctie willen zitten.

leerplusarrangement ontvangen de middelen

Ik heb gemerkt dat binnen scholen niet altijd de indruk bestaat dat

alléén voor het jaar 2013. De minister wil de

besturen het geweldig doen. Nou hebben bestuurders natuurlijk ook

komende tijd analyseren of het nog aansluit

veel zorgen. Vanaf de jaren tachtig begon de schaalvergroting, en

op (toekomstige) maatschappelijke ontwikke-

sindsdien zijn we aan het zoeken hoe je een nieuwe organisatie het

lingen. Aanpassingen kunnen dan al per 2014

beste vorm kunt geven. Nu we moeten voldoen aan de voorwaarden

doorgevoerd worden. Dit is het vervolg op de

van Goed Bestuur, is de situatie nog gecompliceerder geworden.

analyse van het onderwijsachterstanden-

Bestuurders hebben het dus niet gemakkelijk. Maar een feit is dat

beleid in het primair onderwijs. Tot nu

de aandacht voor onderwijsontwikkeling is ondergesneeuwd. Terwijl

toe werden de middelen voor twee jaar

dat het bestaansrecht is van besturen.

vastgesteld en jaarlijks uitbetaald.

Volgens mij ligt een stukje van de oplossing in een nauwer contact

Het leerplusarrangement is al diverse keren

met je directeuren. Ik zou dat graag zelf in de praktijk brengen. Een

kritisch tegen het licht gehouden en ook

bestuursfunctie past denk ik ook goed in mijn carrièreontwikkeling.

aangepast. De VO-raad vraagt zich af

Ik ben docent geweest, en daarna conrector op een pionierende scholen-

waarom dit nu alweer moet gebeuren. De

gemeenschap in Flevoland. Nu ben ik schoolleider in Rotterdam-Zuid.

verkorting van de bekostigingsperiode biedt

Dat is ook een beetje pionieren; het is een ultieme uitdaging om een

de leerplusscholen nóg meer onzekerheid

hele goede school op Zuid neer te zetten.’

over hun financiële situatie. Download de regeling leerplusarrangement 2013 (pdf) op www.vo-raad.nl

Meer geld voor functiemix Randstad Het beschikbare bedrag voor de functiemix in de Randstad wordt verhoogd van 52,5 naar 61,2 miljoen euro. Scholen in deze regio krijgen de extra middelen vanaf 2013. Volgens de regeling functiemix moeten scholen vóór 2014 naar verhouding meer docenten in schaal LC en LD in dienst hebben dan in 2008. Scholen in de Randstad hebben de gestelde tussendoelstellingen (peildatum oktober 2011) behaald, wat betekent dat het budget voor de functiemix beschikbaar blijft. De scholen krijgen vanaf 2013 extra middelen vanuit OCW. Bekijk de wijzigingsregeling versterking functiemix leraren VO in de Randstadregio’s 2010-2012 op www.vo-raad.nl VO-magazine 3 • december 2012

7

Interview

Ad Slob bouwt aan nieuw imago Parcival College

Schoolkompas zet vrijeschool op de kaart

8


Bij demografische krimp is marketing van groot belang. Meer leerlingen betekent meer geld en dat helpt om de touwtjes aan elkaar te blijven knopen. Rector Ad Slob (54) van het Parcival College in Groningen laat zien hoe groot de ommekeer kan zijn. De vrijeschool (zonder spatie) moest vroeger niets weten van marketing, maar gaat er sinds kort voortvarend mee aan de slag. Slob gebruikt het nieuwe Schoolkompas als hulpmiddel. Tekst: Minke de Vogel / Fotografie: Josje Deekens

Tijdens het gesprek met VO-Magazine wijst Slob op zijn

dagelijks twee lesuren besteden aan vakoverstijgende

pak. Een keurig blauw exemplaar dat voor de gelegen

thema’s, zoals sterrenkunde. Tot slot is reflectie heel

heid en op aanraden van zijn dochter is opgesierd met een

belangrijk. De docent schrijft, zoals op iedere school, een

paarse stropdas. “Ik vind dat mensen zich moeten kleden

verslag over het functioneren van een kind. Wij laten het

naar hun functie. Dat is niet anders op een vrijeschool

kind hier ook zelf op reageren. Deze reactie wordt serieus

dan op een andere school. Het is voor ons extra belang

meegewogen bij het eindoordeel. Door dit soort extra

rijk dat we ons bewust zijn van onze uitstraling, omdat

leermomenten zijn onze leerlingen zich meer bewust van

mensen bij het horen van het woord ‘vrijeschool’ al snel

wie ze zijn en wat ze willen.”

denken aan leraren in slobbertruien en geitenwollen sokken. Ze denken aan kinderen die doen waar ze zin in hebben en de hele dag knutselen. Vroeger lieten we de mensen maar denken, vandaag de dag kan dat niet meer. Het imago klopt niet en daar moeten we wat aan doen.” Wat kunnen ouders en leerlingen dan wel op een

‘Het is voor ons extra belangrijk dat we ons bewust zijn van onze uitstraling, omdat mensen bij vrijeschool al snel denken aan slobbertruien’

vrijeschool verwachten? “Ook hier wordt veel aandacht besteed aan kennisver

Dat klinkt allemaal overtuigend. Waarom moet u

garing door goed opgeleide docenten, maar wij volgen

dan zo hard werken aan het imago van de school?

daarbij de antroposofische leer van de Oostenrijker

“Het woord ‘vrije’ van vrijeschool kan vervelende

Rudolf Steiner. Hij ging ervan uit dat ieder kind een

associaties oproepen bij mensen. Als je het opzoekt, zul je

uniek ontwikkelingspatroon volgt. Het onderwijs heeft

al snel lezen dat dit woord nu slechts een merknaam is en

een stimulerende en ondersteunende rol. De naam van

niet meer verbonden is met de oorspronkelijke betekenis.

onze school, Parcival, staat symbool voor deze werkwijze.

Vrij stond namelijk voor vrij van overheidsbemoeienis,

Parcival was een ridder van koning Arthur die weliswaar

wat men in de jaren twintig en dertig erg belangrijk vond.

de Heilige Graal vond, maar niet de juiste vragen kon

In de jaren zestig en zeventig kregen we ook nog eens de

stellen om hier toegang toe te krijgen. Dit lukte hem wel

reputatie een school te zijn voor slecht lerende kinderen.

toen hij terugkwam van een lange reis waarop hij veel

De vrijeschool had hier geen boodschap aan, omdat zij

levenservaring had opgedaan. Zo is het ook onze taak om

uitging van haar eigen kracht en toch wel voldoende

leerlingen te steunen en begeleiden tijdens de zoektocht

leerlingen had. Dit type school trekt nou eenmaal een

naar voldoende levenswijsheid, zodat zij in hun volwassen

bepaald publiek aan. Als ik het even heel zwart-wit mag

leven de juiste vragen zullen stellen.”

stellen: veelal hoger opgeleide mensen en ouders met sociale en vrije beroepen met een creatieve inslag. Zij

Hoe brengen jullie dat in de praktijk?

sturen hun kinderen doorgaans naar de lagere vrije

“We richten ons niet alleen op het vergaren van feitelijke

school, van waaruit weer leerlingen naar ons middelbaar

kennis, maar we zorgen ervoor dat de leerling zelf over

onderwijs doorstromen.”

onderwerpen wil leren door te letten op zijn of haar interessegebieden en de leerling daarin te stimuleren.

Is dit nog altijd zo, of zijn de tijden aan het veranderen?

Verder beperken we ons niet tot de standaardvakken.

“Nu nog wel, maar vanaf 2016 zal het aantal leerlingen

Wij bieden ook periodeonderwijs, waarbij we drie weken

dalen, blijkt uit de geboortecijfers. En het is cru om te


9

Interview

zeggen, maar de bijdragen van de kinderen zijn onze

weer. Om de wijk schoon te houden, hebben ze wekelijks

inkomsten” (het Parcival College vraagt voor de ken

schoonmaakdiensten. En de supermarkt om de hoek is

merkende vrijeschool-extra’s die niet uit de reguliere

voor leerlingen natuurlijk de plek om wat lekkers te

bekostiging betaald kunnen worden, een maandelijkse

halen. Daarom hebben we goede afspraken met de wijk

ouderbijdrage, red.). “Kortom, we moeten dan meer ons

functionaris die ons direct meldt wanneer er iets aan de

best doen. Het Parcival College had vorig jaar al iets te

hand is. Daarnaast staan we nu in de OV-gids, we hangen

weinig leerlingen, zo’n 450. Met name in de bovenbouw

posters op in de stad, delen een wervingsfoldertje uit en

wordt het dan lastig om rond te komen. We moeten als vrije school dus meer openheid van zaken geven, beter communiceren en op die manier leerlingen werven.” Blijkbaar is het imago flink verbeterd, want het

‘Zo’n site werkt voor ouders en leerlingen alleen als zo veel mogelijk scholen informatie geven’

leerlingaantal is met zeventien procent gestegen. Hoe hebt u dat gedaan?

organiseren regelmatig activiteiten op school waarbij

“Een paar jaar geleden leek het ondenkbaar, maar

we de pers betrekken. Zo hebben we tijdens een 24 uur

inmiddels investeert het Parcival College veel tijd en

durende lesmarathon 18.000 euro opgehaald voor zonne

aandacht in externe communicatie. We zijn aanwezig op

panelen en daarmee kregen we de titel Happy Energy

beurzen en open dagen. Daarnaast werken we op onze

School. Ik ben heel tevreden. Al deze activiteiten hebben

locatie aan het imago onder buurtbewoners. We hebben

zich al dubbel en dwars terugbetaald.”

twee panden en de leerlingen lopen geregeld heen en

Ouders pleiten voor meer informatie Voor ouders is het vinden van een goede school al jarenlang een

Slagingspercentage

zoektocht. Een verschil is dat er tegenwoordig voldoende

Ook de zoon van Helen Lohmeijer kiest pas nadat hij minstens drie

informatiebronnen beschikbaar zijn, zoals Schoolkompas. Dit heeft

scholen heeft bezocht. De app wordt gebruikt voor het opdoen van

dagblad Trouw ertoe gebracht na vijftien jaar te stoppen met de

informatie. En dat, terwijl Lohmeijer al heel wat weet over de

bijlage Schoolprestaties. Twee ouders aan het woord over de app

scholen in haar omgeving. “Mijn dochter zit in de tweede klas en

van Schoolkompas en hun zoektocht naar een school.

dus heb ik dit proces al eens doorgemaakt. Maar de app attendeerde mij op informatie waar ik nooit bij stil heb gestaan, zoals het

Bart Jan Flos is één van de ouders die baat heeft gehad bij de

slagingspercentage en de zorgplannen. De enige nadelen aan

nieuwe app van Schoolkompas. Zijn zoon staat op het punt om naar

Schoolkompas zijn het feit dat niet alle scholen dezelfde informatie

de brugklas te gaan en neemt geen genoegen met de meest voor de

vrijgeven en dat de app niet goed werkt op de iPad. Maar ik ga

hand liggende school die in zijn woonplaats Uden ligt. Met behulp

ervan uit dat dit kinderziektes zijn. We hebben al veel aan de

van de app zocht hij samen met zijn vader naar andere scholen in de

informatie gehad en hebben zo drie scholen uitgezocht die

omgeving. Al snel bleek dat twee scholen waar hij ver voor moet

waarschijnlijk goed bij onze zoon passen. Hij is een heel ander kind

fietsen, ook in aanmerking kwamen en bovendien meer informatie

dan onze dochter. Ik vind het vooral belangrijk dat mijn kind zich

boden. Bart Jan Flos: “Wij vonden het jammer dat de Udense

thuisvoelt op school.”

school weinig informatie prijsgaf, want je wilt de scholen het liefst op alle onderdelen vergelijken. Als ondernemer weet ik dat Schoolkompas door scholen als marketingmiddel gebruikt wordt. Tegelijkertijd is de app door een onafhankelijk instituut in het leven geroepen en dat geeft vertrouwen. Mijn zoon kiest waarschijnlijk voor een gymnasium waar hij elke dag dertig kilometer voor moet fietsen. De app heeft hierbij geholpen, maar het besluit kwam pas na een bezoek aan de school. Het gevoel is uiteindelijk de beslissende factor.”

10 VO-magazine 3 • december 2012

‘De app attendeerde mij op informatie waarbij ik nooit heb stilgestaan’

CV Adriaan Slob Loopbaan Slob werkte in 1989 als leraar Nederlands op de bovenbouw van de Vrije School in Groningen en op de mavo en havo in Steenwijkerwold. Van 1989 tot 2010 was hij werkzaam op de Christelijke Hogeschool Windesheim. Daarna werd hij rector van de vrijeschool Parcival College in Groningen. Van februari tot december 2012 was hij ook waarnemend directeur van de vrijeschool De Berkel in Zutphen. Privé Samen met zijn vrouw en drie kinderen woont hij in Zwolle, waar hij lobby’t voor een nieuwe vrijeschool.

Sinds november 2012 is de scholenvergelijkingssite

Scholen hebben nu anderhalf jaar de tijd gehad om

en app Schoolkompas actief. U Twittert hier heel

de informatievelden op Schoolkompas.nl in te vullen.

positief over. Hebt u een extra marketingmiddel

Nog geen vijftig procent heeft dit gedaan.

gevonden?

“Dat klopt en ik heb geen idee waarom niet. Ik hoorde

“Jazeker. Schoolkompas lijkt me het mooiste communi

laatst wel van een collega dat hij er geen tijd voor wilde

catiemiddel dat er is, want het biedt ruimte voor een zeer

vrij maken. Schoolbesturen hebben het natuurlijk al druk

goede presentatie van je school. Het pakt extra gunstig

genoeg. Toch denk ik dat ze er uiteindelijk niet onder uit

uit voor het Parcival College omdat onze statistieken erg

kunnen, want imagoverbetering en communicatie voor

goed zijn. Tijdens vergelijkingen komen we er dus positief

leerlingenwerving worden steeds belangrijker. Vooral in

uit. Daarnaast hebben we als een van de weinige scholen

de gebieden die qua inwoneraantal leeglopen, zoals de

in de omgeving hard gewerkt aan de informatie

Achterhoek of Zuid-Limburg.

voorziening. Dat wekt vertrouwen en interesse bij

Bovendien hechten de ouders steeds meer waarde aan

potentiële leerlingen. Wel is het gebrek aan informatie

duidelijke informatie over scholen. Vroeger keken

over andere scholen op de site een nadeel. Ik hoop dat

mensen alleen naar de religieuze grondslag en locatie

andere scholen zich ook meer gaan inzetten, want de

van een school. Tegenwoordig is er meer keuze en kiezen

laatste keer dat ik keek, was er nog maar één andere

ouders heel bewust voor de school die het beste past bij

school in Groningen actief op Schoolkompas.nl. En dan

hun kind.”

valt er voor ouders weinig te vergelijken.” Hoeveel extra leerlingen hoopt u op deze manier te Gooit u met zo’n wens niet uw eigen glazen in?

verwerven?

De kans wordt immers groter dat leerlingen interesse

“Ik hoop op een groei van zes à zeven procent in 2013.

krijgen in een andere school.

Uiteindelijk willen we er niet meer dan zevenhonderd,

“Ja, dat is zo.” Lachend: “Misschien word ik toch

want daar is geen plaats voor en dan verdwijnt het klein

beïnvloed door de zendingsdrang die ik meekreeg tijdens

schalige karakter van de vrijeschool, waar we veel

mijn protestants-christelijke opvoeding. Maar zonder

waarde aan hechten. Ik werk hier niet voor niets: op het

gekheid, zo’n site werkt voor ouders en leerlingen alleen

Parcival College leer je binnen een jaar iedereen kennen.

als zo veel mogelijk scholen informatie geven. De doel groep moet eerlijk kunnen kiezen.” Kon u genoeg informatie kwijt op Schoolkompas.nl?

‘Op mijn eerste werkdag kwamen vijftien leerlingen even mijn

“Het liefst zou ik iedereen net zoveel vertellen als tijdens

kantoortje binnen om zichzelf voor te

dit interview. Ik heb nu het gevoel dat ik ons hele verhaal

stellen. Waar maak je dat nog mee?

kwijt kan, terwijl de ruimte op internet natuurlijk beperkt is. De tekst moet vooral niet te lang zijn, want mensen

Na jarenlang actief te zijn geweest in het hbo en bij

hebben niet het geduld om te lezen op de site. Gelukkig

masteropleidingen, kreeg ik de kans om hier aan de slag

krijgen we tijdens de open dag veel leerlingen en ouders

te gaan. Op mijn eerste werkdag kwamen vijftien leer

over de vloer die we een uitgebreide rondleiding kunnen

lingen even mijn kantoortje binnen om zichzelf voor te

geven. Schoolkompas.nl is wat mij betreft slechts een van

stellen. Waar maak je dat nog mee? Dat is bijna niet uit

de communicatiemiddelen. Je moet het op een handige

te leggen op Schoolkompas.nl.”

manier inzetten.”

VO-magazine 3 • december 2012 11

Bijpraten

Rutte II lijkt belang onderwijskwaliteit te erkennen

Gezocht: betrouwbaarheid Over het regeerakkoord heerst in het veld ambivalentie: de een is opgelucht dat het niet érger wordt, de ander put hoop uit de aandacht voor excellent onderwijs, en de volgende meent dat Rutte II het zigzaggedrag van z’n voorgangers zal erven. De VO‑raad ziet kansen, maar benadrukt dat een betrouwbare overheid een voorwaarde is om die te benutten. Tekst: Martijn Laman / Fotografie: Dirk Kreijkamp

Het ‘rechts-linkse’ Rutte II neemt zich voor te investeren in de

partners. Dat is de reden dat voorzitter Sjoerd Slagter de

kwaliteit en verdere professionalisering van leraren en school

bonden inmiddels heeft opgeroepen om samen met de VO-raad

leiders. De manier waarop, moet bepaald en vastgelegd worden

voortvarend toe te werken naar een stelsel van arbeidsvoor

op basis van afspraken met het onderwijsveld. Zo lijkt de

waarden dat past in de 21e eeuw.

nieuwe regering het belang van kwaliteit van het vo te

Modernisering van de arbeidsvoorwaarden is door het kabinet

erkennen, al blijven bezuinigingen niet uit. Bert de Weerd,

als voorwaarde gekoppeld aan de ruim € 340 miljoen aan

directeur/bestuurder van vmbo-school Panta Rhei uit

investeringen in de kwaliteit en verdere professionalisering van

Amstelveen, kan zich daar gezien de omstandigheden wel in

leraren en schoolleiders in het funderend onderwijs (po en vo

vinden: “Deze regering heeft nu eenmaal gekozen voor forse

samen). Deze investeringen moeten vanaf 2017 beschikbaar

bezuinigingen. Ik begrijp best dat het onderwijs daar in die

komen. Een andere belangrijke ‘mits’ is de totstandkoming van

filosofie niet helemaal buiten kan blijven. Gezien bezuinigingen

een onderwijsakkoord tussen het Rijk en sectorraden, over

in andere sectoren moeten we ook niet te veel klagen.”

onder meer de modernisering van de onderwijstijd. Voor de VO-

Andere belangrijke lichtpunten in het regeerakkoord zijn de

raad blijft het terugdringen van de bezuinigingen een essentieel

voorgenomen modernisering van de onderwijstijd (in samen

punt van aandacht tijdens de besprekingen over de uit

spraak met het veld) en de arbeidsvoorwaarden. Al jaren ijvert

werkingen van de maatregelen uit het regeerakkoord.

de VO-raad voor flexibilisering van onderwijstijd, omdat het scholen de ruimte kan geven leerlingen daadwerkelijk

Positief-kritisch

maatwerk te bieden.

Al met al biedt het regeerakkoord volgens de VO-raad ruimte

Belangrijke lichtpunten in het

om met ‘positief-kritische houding’ het gesprek aan te gaan met de nieuwe bewindslieden (OCW-minister Jet Bussemaker

regeerakkoord zijn de voorgenomen

en staatssecretaris Sander Dekker) en tot concrete afspraken

modernisering van de onderwijstijd en

tekeningen bij het regeerakkoord plaatst. In de luwte die het

te komen. Kritisch, omdat de VO-raad wel degelijk enige kant

de arbeidsvoorwaarden

voortgezet onderwijs nu qua bezuinigingen wordt gegund,

De huidige wettelijke urennorm impliceert dat meer uren per

akkoord namelijk staan. Door het zigzagbeleid van zijn voor

definitie hogere onderwijskwaliteit opleveren, terwijl dat niet

gangers heeft dit nieuwe kabinet ook meer nodig dan mooie

het geval is. De VO-raad is eveneens fervent voorstander van de

woorden om het vertrouwen (terug) te krijgen.

modernisering van arbeidsvoorwaarden, waarbij met name het

Voor Bert de Weerd geldt bovendien dat het huidige regeer

afbouwen van de BAPO prioriteit heeft. Afspraken over

akkoord zijn leerlingen onevenredig hard treft: “Panta Rhei is

arbeidsvoorwaarden worden echter gemaakt tussen de sociale

een eenpitter met bijna achthonderd leerlingen. Driekwart van


blijven de € 190 miljoen aan bezuinigingen uit het Lente

mijn leerlingen komt binnen met een lwoo-indicatie. Die leer

gelden via de samenwerkingsverbanden te verdelen, er dus

lingen hebben vanaf dag één zeker anderhalf jaar achterstand

feitelijk een schakel tussen te plaatsen. Daarbij is elke vo-

op het gebied van taal en rekenen. Toch slagen we erin een

school al bezig met doelmatigheid. Want elke vo-school heeft

groot deel van deze kinderen in vier jaar naar een diploma te

al te maken met oplopende kosten en een ongelijk opgaande

begeleiden. Nog wel.”

bekostiging. Als daar plots nog een bezuiniging van twee ton

Die toevoeging verwijst naar de in het regeerakkoord

overheen komt, wordt het wel erg lastig om een valide meer

opgenomen bezuinigingen op onderwijs aan kinderen met een

jarenbegroting te maken en uit de rode cijfers te blijven.”

lwoo-indicatie en in het praktijkonderwijs: “Ik snap dat er in

De Weerd vreest dat de bezuinigingen voortkomen uit on

deze tijden een zekere begrenzing moet plaatsvinden. De gelden

wetendheid: “Ik ga altijd uit van goede bedoelingen, maar denk

met 10 procent korten is iets anders. Dat gaat rechtstreeks ten

dat de betrokken geen goed beeld hebben van deze kinderen.

koste van onze leerlingen.” Wat hem betreft gaat het overigens

Dat is makkelijker snijden. Ik snap best de spagaat waarin

om voorgenomen bezuinigingen: “We moeten zelf kunnen

politici soms zitten. Ze hebben nu eenmaal afgesproken dat er

meepraten over waar bezuinigingen binnen onze sector worden

bezuinigd moet worden. Maar als je bezuinigingen toepast,

neergelegd. In mijn ogen is dat gesprek pas net begonnen.”

vergewis jezelf er dan wel eerst van waar je die neerlegt.

Kortzichtig

Anders leidt het tot dit soort kortzichtige maatregelen. Ik nodig graag de betrokken mensen uit om hier en bij het

De Weerd: “De kinderen hier hebben veel baat bij individuele

praktijkonderwijs eens een kijkje te nemen. En dan met onze

hulp en aandacht. We bereiken goede resultaten doordat we

sector het gesprek aan te gaan over de verstandigste manier om

met kleinere klassen kunnen werken en een omvangrijke zorg

bezuinigingen te realiseren. Het Sociaal Cultureel Planbureau

structuur hebben opgetuigd. Voor onze school betekent het

heeft al aangetoond dat een substantieel deel van deze kinderen

regeerakkoord een inkomenstenderving van twee ton, te

zonder de ondersteuning die ze nu krijgen, geen diploma haalt

vertalen naar 3,5 fte minder. Omdat we evenveel leerlingen

en geen arbeidsperspectief heeft.” Daarmee, wil De Weerd

houden, kunnen we dat alleen oplossen door de klassen te

zeggen, is de lastenverzwaring voor de samenleving op lange

vergroten. Hoe groter een groep, hoe minder tijd een docent

termijn van een heel andere categorie dan de lastenverlichting

per leerling heeft.”

die nu wordt bereikt.

In het regeerakkoord wordt geopperd dat bij praktijkonderwijs en lwoo bezuinigingen kunnen worden gerealiseerd met een

Gedraai

doelmatiger benadering. Dit ergert De Weerd zichtbaar: “Deze

Het voortgezet onderwijs is recent meermalen geconfronteerd

logica begrijp ik niet. Nu gaan de gelden rechtstreeks naar ons,

met het feit dat de overheid niet de meest betrouwbare partner

en die besteden we even rechtstreeks aan onderwijs en zorg.

was. Zo maakte de minister in oktober bekend dat de kasschuif

Het kabinet probeert dat proces effectiever te maken door de

van 56 miljoen euro in 2013 toch ten laste van de lumpsum


ADVERTENTIE

Bijpraten

Uit het regeerakkoord • Het kabinet wil met het onderwijsveld afspraken maken over kwaliteitsverbetering en professionalisering van leraren en schoolleiders in het funderend onderwijs. Onder voor waarden stelt het kabinet daarvoor in totaal € 340 miljoen beschikbaar. • Het kabinet roept de sociale partners op te komen tot moderne arbeidsvoorwaarden, passend bij de 21e eeuw. • Het kabinet handhaaft de nullijn. Wel mogen sociale partners een loonsverhoging afspreken als daarvoor ruimte ontstaat door het schrappen van cao-bepalingen. • De AOW-leeftijd wordt versneld verhoogd naar 66 jaar in 2018, de WW wordt verkort van 38 naar 24 maanden. • Het kabinet wil het leerwegondersteunend onderwijs (lwoo) en het praktijkonderwijs (pro) doelmatiger maken en laten vallen onder het gebudgetteerde stelsel van samenwerkings verbanden voor passend onderwijs. • Het kabinet wil de huidige onderwijstijdnorm moderniseren, in samenspraak met het onderwijsveld. • Het kabinet schaft de maatschappelijke stage vanaf schooljaar 2015/2016 af. • Het kabinet draait de verstrekking van gratis schoolboeken terug. • Via een stofkamoperatie wordt het aantal administratieve verplichtingen en voorschriften voor verantwoording in het onderwijs verminderd. • Het kabinet wil 256 miljoen uit het gemeentefonds voor onderwijshuisvesting overhevelen naar de scholen. Concrete gevolgen worden in de uitwerking duidelijk.

komt. Dit is in tegenspraak met eerdere toezeggingen; ook uit

digitale leermiddelen voor en door scholen, zoals nu via VO-

de onderwijsbegroting van afgelopen september kan nog het

content gebeurt. “Ik vind het goed dat we blijven dromen.

tegendeel worden afgeleid. Via een brandbrief aan de onder

Alleen realiseer je dromen niet zomaar. Voor we vmbo-breed

wijswoordvoerders in de Tweede Kamer drong de VO-raad erop

digitale leermiddelen hebben, zijn we zes jaar verder. En voor

aan om de kasschuif ook voor 2013 te laten gelden. Gezien de

ouders die moeite hebben het boekenpakket te betalen, geldt bij

almaar stijgende werkgeverslasten zal dit scholen anders

een laptop hetzelfde.”

verder in financiële problemen brengen. En de financiële positie van scholen is toch al dramatisch

Kwaliteitsproduct

verslechterd. Dat feit heeft de VO-raad de afgelopen tijd

Samen met het primair onderwijs en het vervolgonderwijs

veelvuldig onder de aandacht van minister en Kamer gebracht.

vormen de scholen in het voortgezet onderwijs een sector waar

In de afgelopen periode is de rentabiliteit gemiddeld zo’n 2

– in economisch vocabulaire – de kwaliteit van het geleverde

procent gedaald en zijn financiële reserves zodanig geslonken

product (de geschoolde, volwassen mens) uitzonderlijke invloed

dat onvoorziene risico’s niet goed meer kunnen worden

heeft op de kwaliteit van onze toekomst. Aan niemand in het

opgevangen. Ook Bert de Weerd verwondert zich over het

veld hoef je uit te leggen waarom, zoals het regeerakkoord het

inconsequente handelen van overheidswege. “Vaak is het:

verwoordt, ‘de kwaliteit van de man of vrouw voor de klas […]

nieuwe regering, nieuw beleid. Maar volgens mij hadden we net

daarbij van doorslaggevende betekenis’ is. De VO-raad vindt

met de politiek afgesproken dat er wat dat betreft een zekere

het even mooi als terecht dat het nieuwe kabinet in de kwaliteit

rust in het onderwijs moest komen. Dan verwondert het me als

en professionaliteit van docenten wil investeren en de ambitie

ik in het regeerakkoord lees dat de maatschappelijke stage

heeft het Nederlandse onderwijs naar de mondiale top vijf te

alweer wordt opgeheven, omdat scholen zich meer moeten

brengen.

richten op hun kerntaken. Die is amper ingevoerd! Daarbij

Maar deze ambitie rijmt volgens de VO-raad allerminst met de

dacht ik dat maatschappelijke vorming juist een kerntaak

huidige bezuinigingen op lwoo en praktijkonderwijs, die 73.000

was.”

leerlingen direct zullen treffen. De ene hand neemt, waar de

De Weerd maakt zich ook zorgen over de afschaffing van

andere geeft. Dit is de komende tijd dan ook onderwerp van

‘gratis schoolboeken’. “Op deze school heeft een substantieel

gesprek in de dialoog met de politiek. Want de stap van goed

deel van de ouders het moeilijk om rond te komen. Voordat

naar excellent kunnen de vrouwen en mannen in het onderwijs

leerboeken vergoed werden, had ik jaarlijks te maken met

veld pas echt zetten wanneer zij worden ondersteund door een

twintig, dertig kinderen zonder boeken. Nu het economisch

consistent langetermijnbeleid met consistente financiering.

slechter gaat, vrees ik dat dit aantal nog zal toenemen.” Op

Anders gezegd: door een betrouwbare overheid.

termijn ziet De Weerd wel toekomst in de ontwikkeling van


Maat werkt(t) Hoogbegaafdenproject biedt verdieping en oog voor leerproblemen

‘Ze moeten uit hun comfortzone’ Een specifieke onderwijssituatie vraagt soms om een eigen oplossing. Maatwerk kan een groot verschil maken. In deze aflevering van Maat werk(t): UniqXL, een onderwijsconcept voor hoogbegaafden. Acht vo-scholen, verenigd in het samenwerkingsverband LEOH, ondersteunen elkaar bij het bieden van passend onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen. Tekst: Marijke Nijboer / Fotografie: Dirk Kreijkamp

Hoogbegaafde leerlingen hebben grote behoefte aan extra

te pakken op hoog niveau, via een conceptuele of analytische

uitdagingen. Veel van deze kinderen beheersen, wanneer ze aan

aanpak. Ze moeten uit hun comfortzone.” Verder bieden

de basisschool beginnen, al een flink deel van de stof die ze

UniqXL-scholen ‘deep level learning’. Dit betekent dat de

daar zullen gaan krijgen. Dat leidt niet alleen tot verveling; als

leerlingen veel meer in de diepte gaan met de stof.

je nooit je best hoeft te doen op school, leer je ook niet om te leren. Als deze kinderen vervolgens arriveren bij het voortgezet

Docentenprofiel

onderwijs, ontdekken docenten soms dat ze moeite hebben met

Het netwerk, dat open staat voor andere scholen, is nog bezig

automatiseren. Dat maakt bijvoorbeeld het leren van woordjes

om zijn visie en aanpak nader te definiëren. Zo wordt er

heel lastig. Hoogbegaafde leerlingen kunnen, net als andere

gewerkt aan een docentenprofiel. Mathijssen: “Een docent

leerlingen, kampen met leerproblemen. Datzelfde geldt voor

moet deze kinderen aanvoelen en met hen overweg kunnen.”

stoornissen als dyslexie, adhd en Asperger.

Onno Bakker, coördinator UniqXL bij Ichthus Dronten: “Je

‘Leerlingen die jarenlang te weinig

moet erg flexibel zijn. Sommige leerlingen kunnen ongedurig zijn, die steken niet netjes hun vinger op. Het borrelt, en dan

aandacht kregen, zie je opbloeien’

moet die vraag meteen gesteld worden.”

Met de behoefte aan uitdaging voorop zijn dat allemaal

leerling dat thuishoort binnen het hoogbegaafdenonderwijs.

belangrijke redenen om hoogbegaafde leerlingen een onderwijs

Ichthus Dronten analyseert het dossier van een kind, voert een

aanbod op maat te bieden. Het samenwerkingsverband LEOH

intakegesprek en let op het IQ, dat 130 of meer moet bedragen.

ondersteunt de aangesloten scholen daarbij, met een onderwijs

Bakker: “We kijken naar intelligentie, interactie en motivatie.

concept – UniqXL – dat deze groep leerlingen ‘top-down’-

In de overlap van die drie zit de hoogbegaafdheid.” Het

onderwijs biedt. Hans Mathijssen, conrector van het Willibrord

Willibrord had de selectie aanvankelijk niet helemaal goed

Gymnasium in Deurne: “Daarbij ga je uit van het geheel,

voor elkaar, vertelt Mathijssen. “We zijn nu drie jaar bezig,

waarna je terugredeneert naar de delen. Anders gezegd: waar

en in het derde leerjaar zitten een paar kinderen die het niveau

het reguliere onderwijs begint bij het woord en dan via de zin en

met moeite trekken. We weten nu dat zij zwaar zijn beschadigd

het verhaal tot een boek komt, beginnen wij bij het hele plaatje.

doordat de basisschool onvoldoende is tegemoetgekomen aan

Onze leerlingen willen weten waarom ze bepaalde kennis tot

hun leerbehoeften. We selecteren nu beter, al zijn we nog steeds

zich moeten nemen. En ze mogen bij hun zoektocht naar de

op zoek naar een goede meetlat.” Ook hij hecht naast het IQ

delen hun eigen route bepalen.” Odilia Heetman, lid van de

aan elementen als motivatie en creativiteit.

schoolleiding en afdelingsleider hoogbegaafdheid op het

Ichthus Dronten en het Haagse Aloysius College plaatsen hoog

Aloysius College in Den Haag: “Je biedt ruimte om dingen aan

begaafde leerlingen in aparte klassen. “Ons hoogbegaafden


Daarom wordt er ook gewerkt aan een profiel van het type

Stephanie Zuurman, 13, tweede klas Ichthus Dronten ‘Genoeg uitgedaagd’ “Ik heb hiervoor op een Leonardo-basisschool gezeten, en mijn ouders en ik dachten dat ik het beste op deze school verder kon gaan. Het blijft een grote overgang, van de basisschool naar de middelbare school, maar deze twee scholen lijken toch wel een beetje op elkaar. Hier is het ook zo dat ze ervan uitgaan dat je iets kunt. Dan mag je meteen verder. Als je het niet kan, wordt het nog een keer uitgelegd. Ik vind gymnastiek en techniek de leukste vakken. Wij krijgen ook Chinees. Dat vind ik ook leuk; ik wil eigenlijk al vanaf mijn zesde jaar Chinees leren. Dat trok me gewoon aan. We kregen hier in de eerste klas ook al Griekse mythologie, en dat vond ik ook interessant. Natuurkunde, scheikunde, biologie en aardrijkskunde Links Onno Bakker, coördinator UniqXL Ichthus Dronten

krijgen we in het Engels. Dat is wel pittig; je moet het eerst vertalen en dan ook direct begrijpen. Dat vond ik in het begin wel moeilijk, maar nu ben ik daaraan gewend. Ik heb meer moeite met wiskunde, al vind ik dat ook een

programma komt in feite neer op gymnasium dubbel plus,”

leuk vak, en Frans. Daar krijg ik geen extra hulp voor, ik

zegt Heetman van het Aloysius, waar maar liefst 160 leer

probeer gewoon om alles beter te leren. Ik vind wel dat ik

lingen dit extra programma volgen. “Deze leerlingen denken

genoeg word uitgedaagd. Dat is wel belangrijk. Op de

veel sneller. Maar de verschillen binnen de groep zijn groot.

basisschool waar ik zat voordat ik naar de Leonardo-

In deze klassen wordt aandacht besteed aan het cognitieve én

basisschool ging, had ik iemand in mijn klas die alles al

het sociaal-emotionele element, en dat is ook hard nodig.

wist. Die heeft toen driekwart jaar thuisgezeten.

Leerlingen die jarenlang te weinig aandacht kregen, zie je

Ik vind het wel prettig om met andere kinderen van m’n

opbloeien. Ze leren leren en vriendschappen aangaan. Ze

eigen niveau in één klas te zitten. Op mijn eerste basis

komen steviger in hun schoenen te staan. Dat is belangrijk

school begrepen sommige leerkrachten en kinderen mij

voor henzelf, maar ook voor de maatschappij waar ze straks

niet, omdat ik anders dacht. In het begin keken de andere

hun plek moeten gaan vinden.” Zij benadrukt dat het Aloysius

leerlingen hier wel vreemd tegen onze klas aan. Ze

deze leerlingen schoolbreed stimuleert. “Binnen álle afdelingen,

dachten dat wij hen dom vonden. Dat is echt niet zo,

want hoogbegaafde kinderen onderpresteren vaak en kunnen

en gelukkig is iedereen nu aan ons gewend.”

overal zitten.”

Duur Ichthus Dronten zet deze leerlingen de eerste drie jaren bij

concludeerden dat het misschien niet zo heel belangrijk was dat

elkaar, in groepen van maximaal 20 kinderen. Bakker: “Zo

de hoogbegaafden bij elkaar zitten.” Mathijssen plaatst daarbij

kunnen we heel gericht aandacht geven. Wij zetten er ook veel

de kanttekening dat het Willibrord een gymnasium is: daar zijn

eerstegraads docenten op. Dat zorgt voor meer uitdaging en

de verschillen met de andere leerlingen niet erg groot. De hoog

is daardoor veel spannender voor de leerlingen.”

begaafden krijgen nog wel apart les in Latijn, omdat zij hier

Maar apart onderwijs in kleine groepen is wel duur. Het

voor vanaf de eerste klas een andere methode gebruikten, en

Deurnse Willibrord Gymnasium besloot daarom na verloop van

wiskunde, omdat zij met name bij dit vak in een veel hoger

tijd om de aparte klassen op te heffen. Mathijssen: “We

tempo leren. Ook krijgen deze leerlingen nog steeds apart les in

merkten dat met name leerlingen met dyslexie moeite hadden

Spaans, science en filosofie, en werken ze samen aan projecten.

met het vak Cambridge Engels.” Bij dit vak besloot de school

Ichthus Dronten geeft al vanaf de eerste klas natuurkunde,

de klassen te mixen. Na verloop van tijd mat zij het effect

scheikunde en biologie als aparte vakken, met behulp van een

hiervan. “We ontdekten dat die mix voor 50 procent van de

Engelstalige methode. Bakker: “Leerlingen krijgen concepten

hoogbegaafden goed uitpakte. Voor 25 procent maakte het

voorgeschoteld die ze normaal pas zouden krijgen in vwo 4 en

niet uit. De resterende 25 procent had er last van. We

5, en ze zuigen het op. Ze bedenken experimenten en komen


ADVERTENTIE

Niveautesten Nederlands, rekenen en Engels Uitgeverij Deviant heeft een jarenlange ervaring met haar niveautesten voor Nederlands, rekenen en Engels: rlands

t Nede

eautes

Taalniv

• • •

Taalniveautest Nederlands (TNT); Rekenniveautest (RNT); Language Level Assessment (LLA).

De Taalniveautest en de Rekenniveautest zijn conform de referentieniveaus van de Commissie Meijerink ontwikkeld; het Language Level Assessment (LLA) is conform het CEF.

WWW

De niveautesten hebben een tweeledige functie: zij kunnen bij de start ingezet worden als nulmeting en gedurende de opleiding als voortgangsinstrument. De niveautesten zijn uitermate geschikt om in te zetten in het instrument mbo, vo en PrO. Enkele kenmerken van de niveautesten: de niveautesten bestaan uit korte taal- of rekentaken per niveau per taalvaardigheid of per rekendomein; de docent kan instellen op welk niveau de leerling met de test begint; de niveautesten passen zich aan het niveau van de leerling aan, zodat de leerling niet onnodig geconfronteerd wordt met te makkelijke of te moeilijke vragen; de niveautesten kunnen op elk moment onderbroken worden, omdat de antwoorden per vraag worden opgeslagen; na afloop van de niveautest krijgt de leerling de resultaten direct te zien in een scoretabel; de docent krijgt het overzicht per leerling, klas, leerjaar of afdeling. de niveautest duurt afhankelijk van het niveau van de leerling 30 tot 60 minuten; alle vragen in elke niveautest worden at random uit een groot corpus van vragen geselecteerd, zodat elke niveautest uniek is. aan de standaard niveautest is kosteloos een Vooraf-test toegevoegd die afgenomen kan worden bij leerlingen die onder 1F/A2-niveau scoren.

• •

st

iveaute

n Reken

• •

WWW

ent

ssessm

vel A age Le Langu m C2 t/ van A1

• • •

Prijs van de testen: € 3,50 per leerling per sessie.

WWW

Hal 11, stand E040

Advert_VO_mag_8 dec_niveautest.indd 1

Een gedetailleerde verantwoording van de opzet van deze niveautesten vindt u op www.uitgeverij-deviant.nl. U kunt kosteloos een demoaccount voor Studiemeter.nl aanvragen via [email protected].

Krommestraat 70 3811 CD Amersfoort +31(0)33-4650831 www.uitgeverij-deviant.nl

09-11-12 11:14

Maat werkt(t)

school, en sommige zijn pas een of twee jaar bezig. Maar het is zó belangrijk om je expertise te delen. Zo kunnen we ook vermijden dat er allerlei probeersels op de kinderen worden losgelaten.” Bakker: “Samen kun je docenten trainen en je programma verder ontwikkelen.” Volgens hem is het effect van UniqXL duidelijk. “Deze leer lingen zijn vaak heel woest en druk, of kruipen juist weg. De gedragsmatige en motivatieproblemen zijn in een reguliere groep met 30 tot 32 kinderen moeilijker op te vangen. Ik weet zeker dat een aantal kinderen zonder dit programma het vwo niet had volgehouden.” Voor meer informatie: Hans Mathijssen, [email protected]

Emile Hillen, 15, vierde klas Aloysius College Den Haag zelf met oplossingen. Dat geldt ook voor de andere vakken. Bij de vreemde talen geven we bijvoorbeeld een tekst en zeggen:

‘Meer leren in korte tijd’

zoek de grammaticale regels maar uit. Dat vinden we een mooi

‘Ik heb eerst op een Montessori-basisschool gezeten.

voorbeeld van top-down leren.” Verder krijgen de hoogbegaaf

Daarna ben ik naar een gymnasium gegaan, maar daar

den les in Chinees. “Dat is een beeldtaal: al die karakters staan

vond ik het niet zo leuk. Ik werd er niet echt uitgedaagd.

voor een woord. Veel van deze leerlingen zijn beelddenkers, en

Na een half jaar ben ik overgestapt naar het Aloysius

dan is het heel prettig om op die manier met taal bezig te zijn.”

College. Dat heb ik vooral gedaan vanwege het extra

De klassen gaan bovendien elke maand op excursie, naar

programma dat zij bieden. Het bevalt me hier beter. Wat

musea, bedrijven of instellingen zoals de gemeente.

ik vooral fijn vind: er wordt zo goed nagedacht over wat

3,5 profiel

ons zou kunnen uitdagen, en wat wij leuk vinden. We doen veel extra dingen, zoals Bèta Excellent. Dat is een

Het Haagse Aloysius leidt hoogbegaafde leerlingen op voor een

programma voor leerlingen die goed zijn in bètavakken.

gymnasiumdiploma in zoveel mogelijk profielen. Heetman:

Je doet dan allerlei extra dingen, zoals bezoeken aan

“De meeste leerlingen doen examen in drie tot 3,5 profielen.

Shell en andere bedrijven en instanties. Ik ben wel een

Daarbij leggen we accenten op het internationale aspect,

bèta, mijn favoriete vakken zijn biologie en natuurkunde.

science, economie en kunst. Ze krijgen een brede vorming

Ik ben op deze school wel wat anders gaan aankijken

zodat ze zich als mens kunnen ontwikkelen.” Als extra vakken

tegen ‘leren’. Ik heb vooral over mijzelf opgestoken dat

krijgen de leerlingen (deels in combinatie met andere vakken)

ik meer kan leren in korte tijd, en dat het dan beter gaat.

ondernemen, Chinese taal en cultuur, en onderzoeken & ont

Ik was altijd heel snel afgeleid bij schoolwerk. Als ik

werpen. De science-vakken worden geïntegreerd gedoceerd, en

meer te doen heb, wordt mijn aandacht niet naar andere

wekelijks wordt tijdens een mentorles aandacht gegeven aan de

dingen toegetrokken.

onderlinge omgang en communicatie. Heetman: “Een belang

Ik vind het nuttig dat de hoogbegaafde leerlingen in één

rijk onderwerp daar is ook: leren omgaan met het feit dat je

klas worden gezet. Ik vond het in het begin ook erg fijn

iets niet kunt.”

omdat ik meteen goed met de meeste kinderen in de klas

Het Aloysius is aspirant hoogbegaafdheidsprofielschool. Zo’n

kon opschieten. Ik kan het natuurlijk ook goed vinden

school moet voldoen aan bepaalde criteria. “Met goede coaching

met andere kinderen, maar als je op een nieuwe school

en begeleiding moet je ook onderpresterende leerlingen weer

komt, is het altijd even wennen. Dan vind ik het fijn als er

vlot zien te trekken. Daar moet je voldoende expertise voor in

meteen een klik is tussen mij en de kinderen van de klas.

huis hebben,” zegt Heetman. Op profielscholen werken alle

Dat gaat bij mij makkelijker met andere hoogbegaafde

afdelingen, vaak al jarenlang, toe naar onderwijs op maat voor

leerlingen. Ik vind het ook nog nuttig omdat zo het tempo

hoogbegaafden.

van de klas hoog kan blijven. Dan haakt er niemand af

Toch werkt het Aloysius ook met overtuiging mee aan UniqXL.

omdat het te makkelijk wordt.’

“Die kring van scholen is kleiner, de aanpak verschilt per


ADVERTENTIE

Optimale OnDersteuning van docenten en leerlingen

Bij Driestar Onderwijsadvies:

Het onderwijs staat nooit stil

Veranderende regelgeving van de overheid en nieuwe onderzoeksinzichten vragen om antwoord. Om de inhoudelijke kwaliteit van uw onderwijs te waarborgen moeten docenten worden bijgeschoold. Daarbij wilt u natuurlijk ook het allerbeste voor uw leerlingen. Hoe gaat u om met al deze verschillende aandachtsgebieden?

een ervaren en betrokken partner

Wij snappen dat het lastig kan zijn om alle factoren die van invloed zijn op goed onderwijs altijd de aandacht te geven die ze verdienen. Goede ondersteuning van een ervaren en betrokken partner is daarbij een uitkomst. Driestar Onderwijsadvies ís die partner. Als onderdeel van een grote onderwijsorganisatie hebben wij een brede en diepe ervaring in adviseren, coachen en trainen op het gebied van onderwijs en organisatiecultuur. Via onze eigen hogeschool en de lectoraten hebben wij een directe verbinding met de hedendaagse onderwijspraktijk. En werkend vanuit de kernwaarden toewijding, betrouw baarheid en bewogenheid voor u én uw leerlingen helpen wij u graag verder.

Kastanjelaan 10 Postbus 433 2980 AK Ridderkerk

t (0180) 44 26 00

Driestar Onderwijsadvies is onderdeel van Driestar Educatief

f (0180) 44 26 01

• staat uw praktijk centraal • ontvangt u maatwerk • groeit uw profes sionaliteit • versterken wij uw leerlingenzorg Benieuwd wat wij voor u kunnen betekenen? Bekijk ons aanbod op onze website of scan de QRcode.

[email protected] www.driestar-onderwijsadvies.nl

VO in debat

‘Falende schoolbesturen moeten kunnen worden geroyeerd als lid van de VO-raad’ ‘Reken af met bestuurders, niet met scholen’

‘De VO-raad gáát niet over het functioneren van zijn leden’

Berend Buddingh’, rector/bestuurder

Henk van Hoof, voorzitter CvB

van Schoonhovens College

Stichting Limburgs Voortgezet Onderwijs, Sittard

“Falen heeft meestal te maken met personen. Om nou een

“Ik ben het geheel met de stelling oneens. Dat heeft alles te

school of scholengroep te royeren als lid van de VO-raad

maken met wat ik het karakter en het doel en de status van de

omdat een of twee bestuurders hun werk slecht hebben gedaan,

VO-raad vindt. De VO-raad is een werkgeversorganisatie. Dat

dat vind ik heel ver gaan. Dat zou inhouden dat de scholen die

betekent dat de raad niet in de positie is om leden te beoor

onder Amarantis vielen, geen lid meer mogen zijn. Die scholen

delen op hun functioneren. De aangewezen personen die dat

moeten zich nu stuk voor stuk zien te herpakken. Je mag

wél kunnen doen zijn de minister en de toezichthouders.

docenten niet straffen voor het falen van hun

De VO-raad is een belangenbehartigingsorganisatie, geen

schoolbestuurders.

minister of baas van de schoolleiders; de raad behartigt

Ik denk dat we misschien, in navolging van het Leraren

belangen en is een werkgeversorganisatie. Bernhard Wientjes,

register, toe moeten naar een register voor schoolbestuurders.

de voorzitter van de werkgeversorganisatie VNO-NCW, zal

Want bepaalde schoolbestuurders mogen wat mij betreft wel

ook nooit iets zeggen over besturen van bedrijven die het niet

uit het onderwijs worden geroyeerd. Ik denk ook dat raden van

goed doen. Heel simpel: omdat hij daar niet over gaat. Hij zal

toezicht, die over de benoeming van schoolbestuurders gaan,

zeggen dat daar andere instanties voor zijn.

goede inzage moeten hebben in wat schoolbestuurders

Nee, ik zie ook geen andere rol voor de VO-raad in het geval

gepresteerd hebben. Dat is soms lastig, maar nu gaan sommige

van een falend schoolbestuur. Ook niet ondersteunend of iets

bestuurders elders weer aan de slag terwijl ze duidelijk gefaald

dergelijks. Daar gaat de raad eenvoudig niet over. Het is onze

hebben in hun vorige job. Dat zouden we niet moeten willen.

baas toch niet? De VO-raad moet puur en alleen de werk

Ik zet ook vraagtekens bij de aparte cao voor onderwijs

geversbelangen behartigen. Ik ben daar heel principieel in.

bestuurders. Natuurlijk ken ik de formele redenen. Maar bij de

Als de VO-raad leden zou aanspreken op hun functioneren, zou

uitwerking bleken een nieuwe beloningsstructuur tot boven de

dat een verwisseling betekenen van taken en rollen. Het kan

Balkenendenorm, de verkapitalisering van vakanties en ruimte

ook juridisch een probleem geven als de VO-raad zich oordelen

voor bonussen plotseling ook heel belangrijk. Waarom?

over het functioneren van bestuurders gaat aanmeten. Wan

Misschien kunnen onderwijsbestuurders niet gewoon onder de

neer is er sprake van falen, wanneer van een beetje falen of

cao vo vallen, maar je had de beloningsstructuur wel één op

veel falen? Wie beoordeelt dat, op basis waarvan? Enzo

één kunnen overnemen. Maar blijkbaar was dat niet genoeg.

voort… De VO-raad is niet alleen geen minister, maar ook

Slecht voor de beeldvorming, en die raakt ons allemaal.

geen rechter.”

Bij bestuurlijk falen denk ik overigens aan falend financieel beleid en situaties waar persoonlijke belangen belangrijker worden geacht dan die van de organisatie. Zelfverrijking, hoor je dan vaak. Ook ik verbaas me steeds weer over de graai cultuur; het feit dat bestuurders zo de weg kwijtraken. Goed onderwijs begint met de man of vrouw voor de klas en wij bestuurders moeten faciliteren. Met maatschappelijk geld. Ons moreel kompas mag daarbij niet ondergeschikt raken.”



VO IN BEELD Waar Parcival College, Groningen Wanneer Maandag 3 december 2012 Waarom Muziekles Fotografie: Josje Deekens


In de praktijk

Collegiale consultatie breekt schoolcultuur open

Groeien op een zachte manier Op Stad en Esch in Meppel vinden docenten het tegenwoordig volstrekt normaal om bij elkaar in de klas kijken. Dat komt door de invoering van collegiale consultatie. Bovendien: de resultaten van de leerlingen gingen omhoog, de sfeer veranderde en de onderwijspraktijk staat weer centraal. ‘We praten in de teams weer over wat een goede les is.’

Tekst: Truus Groenewegen / Fotografie: Dirk Kreijkamp

Het verbeteren van de lessen en het professionele gedrag van

“Als een collega je wijst op dingen die je anders kunt doen

de docent stond al hoog op de agenda van Stad en Esch, toen

of kritische vragen stelt, ga je alleen daarvan al anders les

de kans zich voordeed samen te werken met het Universitair

geven”, zegt ook Frank Dost, docent filosofie en docent

Onderwijscentrum Groningen. Onder de titel ‘Versterken van

onderzoeker. De observatielijst die wordt gebruikt bij de

de leraar’ ging een onderzoeks- en ontwikkelproject van start,

collegiale consultatie, maakt docenten bewust van aspecten

dat draaide om collegiale consultatie. Vormgeving en effecten

van het lesgeven waar ze niet meer zo bij stilstaan, merkte hij,

van de collegiale consultatie werden onderzocht door een

en dat werkt door buiten het klaslokaal. “We hebben het in de

groep docentonderzoekers (zie kader).

teams en de secties weer over wat een goede les is”, bevestigt

Kritische vragen

Van den Berg. “We praten over activerende werkvormen, over wat een veilig pedagogisch didactisch klimaat is. Door

Het project kreeg grote urgentie toen de Inspectie eind

de collegiale consultatie doen we dat op een andere manier,

2010 de havo-afdeling van locatie Zuideinde als ‘zeer zwak’

opener en lerender. Docenten weten van elkaar hoe ze te werk

beoordeelde. Verschillende zaken waren al gaande of werden

gaan. Ik hoor nu mensen zeggen: die collega krijgt die klas

daarna direct in gang gezet: het invoeren van Investors in

wel aan het werk.”

People (een verbeterproces dat helpt doelen en ambities

“Iedereen kijkt bij iedereen”, vult Dost aan. “Degene die jou

van de organisatie en de medewerkers op elkaar af te

observeert, wordt zelf ook een keer geobserveerd, dus iedereen

stemmen, red.), de rendementen goed tegen het licht houden,

weet wat het is om bekeken te worden. Dat zorgt voor een

het leerlingvolgsysteem Magister invoeren en een zwaar

veiliger klimaat.”

zorgsysteem opzetten. Want ook daar gaf de Inspectie de school een onvoldoende voor. Collegiale consultatie was dus

Pareltjes

onderdeel van een veranderproces, maar wel heel wezenlijk,

De resultaten verbeterden in rap tempo, vertelt Van den Berg.

vindt Trudy van den Berg, teamleider havo bovenbouw.

“Binnen anderhalf jaar gingen we van ‘zeer zwak’ naar ‘zwak’

“Het werkte als een soort vliegwiel.”

naar ‘regulier’ toezicht. Het rendement van zowel havo als

‘Iedereen weet wat het is om bekeken

vwo is omhoog gegaan, het cijfer voor het centraal examen is hoger en onze slagingspercentages voor de havo liggen boven

te worden. Dat zorgt voor een veiliger

het landelijk gemiddelde.

klimaat’

zien, ook in het vwo en de theoretische leerweg. Ze merkten


Bij het laatste bezoek wilde de Inspectie zeker twintig lessen

Trudy van den Berg (teamleider havo bovenbouw), Jasmijn Kester (directeur) en Frank Dost (docentonderzoeker) van Stad en Esch in Meppel

echt een verbetering. Natuurlijk waren een aantal lessen goed

wel zeggen dat collegiale consultatie een goed instrument is,

voor een 6, zogenaamde ‘huiswerklessen’, maar de Inspectie

maar zie je het gewenste effect terug?” Daar kan Dost op

zag ook sublieme lessen. Van die pareltjes, die uitschieters,

grond van het onderzoek volmondig ‘ja’ op zeggen. “Vrijwel

vraag ik me af of we die ook zonder de collegiale consultatie

unaniem vonden docenten het heel leuk en leerzaam om te

hadden gehad.”

doen. Ze vonden dat ze vooral veel leerden van het nagesprek

‘Ik vraag me af of we zonder de

over de les. In die zin was er een hoge doelmatigheidsbeleving. Ook al is het geven en ontvangen van feedback soms lastig,

collegiale consultatie ook van die

eigenlijk wilden alle docenten verder.”

pareltjes hadden gehad’

het project een valse start had. Aanvankelijk was een groep

Dost noemt de positieve uitkomst opvallend, vooral omdat excellente docenten uitgekozen om samen te werken met

Dost licht verder toe: “Een heel belangrijke en tegelijkertijd

hoogleraar Van de Grift. Die selectie en het gebruik van het

ongrijpbare ontwikkeling is dat er een opener cultuur is ont

woord ‘excellent’ riepen veel weerstand op. Waarom ben ik

staan. Je raakt een docent in de kern als je het over z’n lessen

niet excellent en wie bepaalt dat?, vroegen docenten zich af.

hebt. Door te praten over wat in de klas gebeurt, kan het hele

Snel daarna is besloten om de opzet te wijzigen. Alle docenten

functioneren van mensen binnen de school opener besproken

kregen een korte scholing en bezochten elkaars lessen, waarbij

worden. In ons onderzoek noemden bijna alle docenten die

ze zelf bepaalden met welke collega ze uitwisselden.

openheid en dat ze die enorm waarderen. Bij elkaar in de keuken kijken, blijkt toch niet zo eng. Als je nu langsloopt en

Goede gesprekken

in de klas bij een collega een leerling met z’n spelcomputer

Docenten hadden vooral kritiek op het observatie-instrument.

ziet spelen, zeg je dat makkelijker tegen elkaar. Daar heb je

Dat is terug te voeren op de startproblemen, denkt Dost.

wat aan als docent.”

Bovendien, los van de sentimenten blijkt die kritische houding

Leuk en leerzaam

goed voor inhoudelijke discussies. “We hebben heel goede, concrete gesprekken waar je als docent veel aan hebt. Bij

De docentonderzoekers peilden de effecten van de collegiale

voorbeeld wat de didactische redenen zijn om bij wiskunde

consultatie onder meer door diepte-interviews te houden met

bepaalde onderdelen niet aan context te koppelen. Bij filosofie

zo’n twintig collega’s. De onderzoeksgroep was een kritische

probeer ik juist alles aan een context te koppelen, omdat het

partner voor het management. Van den Berg: “Wij kunnen

anders maar abstracte theorieën zijn. Bij mij is de vraag


ADVERTENTIE

Huiswerkt! leef bij de leerling ◆ bij de ouder(s) ◆ én bij u op school ◆

Heeft u ook vragen rondom huiswerkbegeleiding en de mogelijkheden voor scholen? Mail paulvandermost@ studiekring.nl of tot ziens op de NOT, stand 08.B025. Reeds 35 scholen gingen u voor!

www.studiekring.nl/scholen

‘Ontwikkel uzelf, en uw school verandert mee.’ Lerend leiden en leidend leren MD-nieuwe stijl door: • uw persoonlijke ambities en de opdracht van de school centraal te zetten; • de feiten in kaart te brengen en hier kritische vragen over te stellen; • uw persoonlijke leervragen, leerstijlen en loopbaanperspectieven te definiëren; • de bij u passende persoonlijke leerinterventies vast te stellen en mogelijk te maken. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Robbin Haaijer (06-506 82 905) of Henk Hendriks (06-532 92 807).

Nieuwe Steen 18 1625 HV Hoorn T 0229 - 24 42 24 E [email protected] www.vanbeekveldenterpstra.nl Aangesloten bij de Raad van Organisatie-Adviesbureaus

In de praktijk

Lijntje met de wetenschap Stad en Esch heeft de collegiale consultatie ingevoerd dankzij de subsidie uit de SLOAregeling van de VO-raad die beschikbaar werd gesteld voor het research en development project ‘Versterken van de leraar’. De school werkte daarbij samen met het Universitair Onderwijscentrum Groningen. Docenten gebruikten (en gebruiken) bij het observeren van elkaars lessen een observatie-instrument, dat hoogleraar Wim van de Grift heeft ontworpen op basis van internationaal onderzoek naar effectief onderwijs. Met het instrument doen de docenten ook verschillende zelfevaluaties. De scores die dat oplevert, gebruiken de weten schappers om vast te stellen of docenten hun pedagogisch-didactisch handelen verbeteren. Een aantal docenten is betrokken bij dit onderzoek, en is tegelijkertijd opgeleid tot docent onderzoeker door Hennie Brandsma, lector Duurzame schoolontwikkeling aan de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden. Deze onderzoeksgroep onderzocht de implementatie van de collegiale consultatie en wat die heeft opgeleverd. Hoewel het SLOA-project is afgelopen, blijft Stad en Esch de contacten met hogeschool en universiteit onderhouden. “De verbinding met de wetenschap is, zeker voor ons als school met een vwo-afdeling, heel belangrijk”, zegt Trudy van den Berg.

‘waar was de context’ dus terechte kritiek, bij een wiskunde

lingen. Hoewel het SLOA-traject is afgelopen, heeft het

docent niet altijd.”

managementteam de onderzoeksgroep opdracht gegeven

Het observatie-instrument zal niet zomaar terzijde worden

opnieuw diepte-interviews af te nemen bij collega’s, om na

geschoven, omdat het nog een meerwaarde heeft voor de school.

te gaan wat de effecten zijn. Dost is blij met deze nieuwe

“Je kunt het instrument onhandig vinden – het is een heel uit

opdracht. “Wij controleren of de innovatie wel genoeg

gebreid formulier – en toch gebruiken we het”, zegt Van den

oplevert. Door ons onderzoek kunnen wij een onderbouwd

Berg. “Omdat het ons via het Groningse onderzoek een lande

advies geven aan het management.”

lijke benchmark oplevert. We kunnen kijken of we het op

Jasmijn Kester, die sinds september directeur van Stad en

bepaalde punten beter of slechter doen dan andere scholen.”

Esch Zuideinde is, vindt de analyse die de docentenonder

‘Als je nu langsloopt en in de klas

zoekers uitvoeren, heel waardevol voor de school. “Zij onderzoeken of we de goede dingen doen en of we ze goed

bij een collega een leerling met z’n

doen. Zo geven de docenten meer grond aan hun eigen

spelcomputer ziet spelen, zeg je dat

vanzelfsprekender open voor feedback en handelen ernaar.”

makkelijker tegen elkaar’ Eigen focus

professionaliteit. Docenten én teamleiders staan nu veel

Krachtig middel Met de collegiale consultatie heeft het thema ‘Versterken van de leraar’ op Stad en Esch een eigen inkleuring gekregen.

Of wetenschappelijk te bewijzen valt dat de docenten beter

Kester vindt het voor docenten een goede manier om gemeen

zijn gaan lesgeven, is nog even afwachten. De data van het

schappelijk verantwoordelijkheid te nemen en gedrag te

Groningse onderzoek zijn nog niet beschikbaar. Intussen heeft

veranderen. “Dat docenten elkaar versterken, is een belang

het management al keuzes gemaakt. Om te voorkomen dat

rijke sleutel om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren”,

verwatert wat nu is bereikt, is in de teamplannen vastgelegd

zegt ze. “Collegiale consultatie is een mooi en krachtig

dat alle docenten elk schooljaar minimaal twee collegiale

middel. Dat komt, denk ik, doordat er geen keiharde beoor

consultaties doen en tweemaal feedback krijgen. Naast alge

deling aan vastzit en omdat mensen op een gelijk level met

mene kwaliteitsverbetering van de lessen hebben de teams

elkaar in gesprek zijn. De mate van veiligheid en vertrouwen

daarbij hun eigen focus. In de bovenbouw vwo is dat op dit

tussen collega’s is groot, er is een andere dynamiek dan

moment activerende didactiek, terwijl het havo-team meer

wanneer teamleiders in de les komen kijken. Door collegiale

behoefte heeft aan aandacht voor orde houden, een veilig

consultatie kunnen docenten professioneel groeien en leren op

pedagogisch didactisch klimaat en het motiveren van leer

een zachte manier.”


ADVERTENTIE

Vijf dagen inspiratie, de nieuwste trends en ontwikkelingen. Mis het niet!

Meld u nu aan voor de master! r nu Registree atis voor Gr et toegang m 02717 code: 100

22-26 januari 2013

Jaarbeurs Utrecht www.not-online.nl

MASTER EDUCATIONAL LEADERSHIP NVAO geaccrediteerd! Bent u schoolleider en wilt u opbrengstgericht leiderschap effectief inzetten ter verbetering van leerlingresultaten? Schrijf u dan nu in voor de Master Educational Leadership! De master start in januari 2013. Meer informatie: www.pentanova.nl

ADVERTENTIE

(advertorial)

Informatiemanagement: keuzes maken vanuit de schoolvisie Meedoen aan alle nieuwe ontwikkelingen op ict-gebied is onbetaal-

informatiestromen rondom ons onderwijs. Leerlinggegevens, roosters en

baar; elke school moet keuzes maken. Liefst goed doordachte keuzes,

studiewijzers zitten er nu in; digitale lesmaterialen zijn van daaruit te

geworteld in de schoolvisie op onderwijs en op de plaats van ict

benaderen en de toetsresultaten worden erin verwerkt. Dit schooljaar

en informatiestromen daarin. Informatiemanagement wordt dit

hebben we automatisch – via Magister – de boekenpakketten voor alle

genoemd. Kennisnet biedt scholen een handreiking om hiermee zelf

leerlingen en de digitale leermiddelen voor de schoolserver besteld.

aan de slag te gaan.

Tijdens de sessie met Margreet realiseerden we ons dat we als netwerkschool het contact met ouders willen optimaliseren. We gaan nu ook de ouderavond

“We waren op het Almere College toe aan een nieuwe stap in het organi

planner in Magister gebruiken.”

seren van onze ict en van onze informatiestromen.” Aan het woord is Gerald Schutte, afdelingsleider bovenbouw havo/vwo op locatie Dronten,

Onderwijsvisie

met informatiemanagement in zijn portefeuille.

Margreet Vermeer is tevreden over de manier waarop het Almere College

“Daarom hebben we Margreet Vermeer van Kennisnet uitgenodigd voor een

aan de slag is gegaan. “Ik wil met mijn sessies over informatiemanagement

stevig gesprek met het management. Het was heel verhelderend om onze

bereiken dat scholen beseffen hoe belangrijk het is om zelf de regie in

school door de ogen van een betrokken, kritische buitenstaander te bekijken.

handen te nemen – en te houden – bij beslissingen over ict en informatie

Margreet richtte het gesprek op visieontwikkeling: ‘Wat voor school ben je

systemen. Hun eigen onderwijsvisie moet daarbij leidend zijn, niet de

nu? Met welke kernbegrippen typeer je jezelf als school? Wat voor school wil

waan van de dag. De ene school vindt het belangrijk om een ‘netwerkschool’

je graag zijn? Wat is de rol van ict en van de informatiestromen hierin? Waar

te zijn, de andere school wil vooral ‘differentiatie en onderwijs op maat’

wil je zijn over 5 jaar?’ Dit gesprek hielp enorm om onze schoolvisie scherp

bieden. Vanuit hun visie kunnen ze bijvoorbeeld formuleren welke eisen

te verwoorden: Wij zien onszelf graag als een speler in een netwerk.”

ze stellen aan een nieuw leerlingvolgsysteem. Dan maken ze een gerichte keuze, niet een in het luchtledige.”

Informatiestromen “Deze typering van onszelf in de toekomst als ‘netwerkschool’ heeft

Achtergrondinformatie

consequenties voor welke stappen we nu, morgen, volgende maand moeten

Scholen die aan de slag willen met informatiemanagement, kunnen

nemen: Het betekent dat we toegankelijk en bereikbaar willen zijn.

contact opnemen voor een gesprek of een ambitiesessie met

Hoe organiseren we dat? Hoe moeten we onze informatiestromen inrichten

[email protected], of eerst de informatie doornemen

en stroomlijnen, zodat de juiste informatie soepel bij de juiste persoon

op richtenvanict.kennisnet.nl.

belandt? Zulke dingen gaan we in een schoolplan vastleggen.” Het Almere College gebruikt sinds een paar jaar Magister als leerling informatiesysteem. Schutte: “Dit programma moet de spil worden in de Kennisnet is de publieke ictpartner die met expertise, voorzieningen en innovatie onderwijsinstellingen in het po, vo en mbo in positie brengt om maximale kracht uit ict te halen. Kennisnet laat ict werken voor het onderwijs.

De werkgever

Prettig werken = beter Hebben de werken leeromstandigheden van leraren en schoolleiders invloed op de onderwijskwaliteit? Dat is de kernvraag van Talis 2013, een vergelijkend onderzoek van de OESO, waar scholen uit 34 landen aan meedoen. Nederlandse deelnemers zijn meer dan welkom. Tekst: Jacq Zinken

Veel Nederlandse vo-scholen hebben de vraag gekregen of ze

mogelijkheden voor, want op dit moment gebruiken scholen

willen deelnemen aan een groot onderzoek van de Organisatie

hiervoor gemiddeld maar een derde van het personeelsbudget

voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). In

dat is gereserveerd voor professionalisering.

het project Talis, Teaching and Learning International Survey,

Volgens nationaal projectmanager Eva van der Boom heeft

staat de werken leeromgeving van leraren in de onderbouw

OCW overigens ook met de beperkte resultaten van 2008 al iets

van het voortgezet onderwijs centraal. Het doel is informatie op gedaan, voornamelijk op het gebied van de professionalisering, tafel te krijgen waarmee scholen hun beleid specifieker kunnen

opleidingen en cursussen. “Er is een lerarenbeurs ingesteld en

richten op professionalisering van hun personeel.

er zijn maatregelen genomen voor meer scholing voor leraren.

Talis is het enige internationaal vergelijkende onderzoek naar

Het feit dat OCW nu heel veel belang hecht aan peer review,

de werken leeromstandigheden van leraren en schoolleiders in

heeft ook te maken met Talis 2008.”

het funderend onderwijs en de invloed daarvan op (de kwaliteit van) het onderwijs. Deelname biedt scholen en leraren de

Subsidie

mogelijkheid om hun eigen situatie te vergelijken met die van

Regionaal lijken er eveneens mogelijkheden te bestaan om de

scholen en leraren in andere landen. Omdat ook OCW veel

vruchten te plukken van Talis. Eerder dit jaar verscheen het

waarde hecht aan dit onderzoek, kunnen scholen door deelname

Talis 2008-rapport ‘Hoe behouden we nieuwe leraren voor het

mede invloed uitoefenen op de beleidsontwikkeling van het

onderwijs?’ Secretaris Peter Lorist van het regionaal platform

ministerie en daarmee op de ontwikkeling van het beroep.

onderwijsarbeidsmarkt Utrecht vertelt dat OCW in augustus

Langere cursussen

subsidie heeft toegezegd voor het project Aantrekkelijker Scholen van het regionaal platform, dat juist daarop inzoomt.

In 2008 vond Talis voor de eerste keer plaats. Nederland deed

“Het richt zich op de professionaliteit van docenten en bege

mee, maar is door gebrek aan respons toen niet opgenomen in

leiding van startende leraren, met als centrale vraag: wat is

de internationale rapportage. Dat neemt niet weg dat er

nodig om de goede mensen in school te hebben en te behouden

interessante resultaten uit rolden. Zo bleek dat ongeveer de

als docent?” Lorist voegt daaraan toe: “Er zijn in meer regio’s

helft van de Nederlandse leraren meer aan activiteiten in het

mogelijkheden om met OCW afspraken te maken over zo’n

kader van professionele ontwikkeling zou willen deelnemen. Zij

projectplan.”

gaven echter aan dat dit niet in de lesroosters paste, en/of dat

In Vlaanderen hebben in 2008 wel voldoende scholen en leraren

ze hierin niet werden gesteund door de werkgever. Ook hadden

meegedaan, en weten ze dus nog beter wat de opbrengsten van

eendaagse cursussen volgens veel respondenten weinig effect.

Talis kunnen zijn. Uit de uitvoerige rapportage heeft het

Ze verwachtten meer van langere cursussen of opleidingen, en

projectbureau van Talis twee artikelen geselecteerd die ook

wilden ook zelf meer onderzoek doen. In theorie zijn daar wel

voor ons land interessant zijn. Ze gaan over het gebruik van


onderwijs?

beoordeling en feedback als middel om tot ontwikkeling van

ontwikkeling staan en wat zij er daadwerkelijk aan doen.

leraren en scholen te komen. Voor Talis 2013 hebben zich

Door Talis krijg je een heel scherp beeld van hoe het op je eigen

inmiddels 34 landen aangemeld, tien meer dan in 2008. In

school gesteld is. Die bevindingen kunnen we in ons beleid

Nederland wordt alles op alles gezet om straks voldoende

meenemen.”

deelnemers te hebben om volledig mee te kunnen draaien in de

Ook de vergelijking met scholen in binnen- en buitenland vindt

rapportage. Onderwerpen zijn: de opleiding en professionele

Pedroli interessant. “In het vorige Talis-onderzoek is gebleken

ontwikkeling van leraren, de wijze van beoordeling van en

dat er geen correlatie is tussen de omvang van de scholings

feedback aan leraren, het schoolklimaat, leiderschap in de

activiteiten en de effectiviteit daarvan. Je moet dus heel gericht

school, hoe leraren denken over onderwijs en hoe zij lesgeven.

inzetten op die zaken die effectief zijn voor de medewerker en

In 2008 bleek dat Nederlandse leraren

zijn professionele ontwikkeling en die tegelijkertijd rekening houden met de ontwikkeling van de school in zijn geheel. Wij

meer verwachten van langere cursussen

hebben de ambitie om de effectiviteit op een nog hoger niveau

of opleidingen, en zelf meer onderzoek

Eveneens mede geïnspireerd door het vorige Talis-onderzoek

te krijgen.”

willen doen

heeft de Schoter Scholengemeenschap feedback behoorlijk

Voor OCW zijn de doelstellingen nog wat specifieker. De

zo worden de docenten bij functioneringsgesprekken uitgenodigd

beleidsmakers in Den Haag willen onder meer weten hoe goed

om minimaal twee klassen te interviewen over hoe die de lessen

schoolleiders en leraren zijn voorbereid op de uitdagingen die

ervaren. Ook zijn er klankbordgroepen van ouders.”

het onderwijs te wachten staat. Hoe worden leraren gestimu

Concluderend zegt Pedroli: “Wij zijn wel selectief in de onder

leerd en gefaciliteerd in hun professionele ontwikkeling? Hoe

zoeken waaraan we deelnemen, maar dit is zo’n gezaghebbend

doet Nederland het in vergelijking met andere landen? En wat

onderzoek dat ik daar graag de tijd en de faciliteiten voor

kunnen we van die landen leren?

beschikbaar stel.”

Effectiever inzetten

Het Talis-onderzoek wordt tussen februari en april 2013 uit

Rector Carlo Pedroli van de Schoter Scholengemeenschap in

gevoerd. Het eindrapport wordt verwacht in 2014. Scholen die

Haarlem toont zich een groot voorstander van Talis. “Wij doen

deelnemen aan het onderzoek, kunnen dan ook een terug

van harte mee omdat het een breed onderzoek is waaruit je

koppeling krijgen van hun eigen resultaten.

buitengewoon veel informatie kunt halen voor je eigen school.

Meer informatie: [email protected],

We willen graag weten hoe de leraren tegenover professionele

telefoon (010) 453 8515, www.talis2013.nl

verankerd in de school. “We kennen feedback van leerlingen;


Kwaliteitscholen

(advertorial) ADVERTENTIE

Rendement en kwaliteit gaan samen Door Bert Both, Kwaliteitscholen

Dit is mij de afgelopen jaren met enige regelmaat ter ore gekomen:

Met het enkel volgen van de rendementscijfers verbeter je het rendement

“Onze leerkrachten zetten zich voor 110% in om de leerlingen zo goed

niet, laat staan de kwaliteit. Voor het borgen van een goed rendement

mogelijk te onderwijzen en begeleiden. Dan krijgen we toch het stempel

en het volgen van de kwaliteit kunt u een set indicatoren vastleggen en

“zwak” van de inspectie. Verontwaardiging alom. Een school is immers

volgen. Deze indicatoren zijn te vinden in enkele veel gebruikte onder-

meer dan cijfers! Maar nadat we wat zaken hebben aangepast is alles

zoeken van Kwaliteitscholen. Als de signalen op oranje/rood staan, gaat

weer top. Het oordeel van de inspectie was achteraf toch wel erg zinvol

u zaken dieper onderzoeken en er beleid op zetten. De indicatoren die u

geweest.”

vaststelt, zijn zowel schoolintrinsiek als schoolextrensiek.

Inmiddels zijn de meeste scholen dusdanig geprofessionaliseerd dat

Kwaliteitscholen kent een prima rapport dat heet “Early Warning, tijdig

bovenstaande situatie niet snel meer zal voorkomen. Alle besturen zijn

signaleren van zittenblijvers en schoolverlaters.” In dit rapport wordt

er alert op, dat de resultaten op alle vier de rendementsgebieden goed

aan de hand van een serie indicatoren gecontroleerd welk risico een

zijn. Het voldoen aan een goed rendement is een goede signaalfunctie

school loopt dat leerlingen blijven zitten of voortijdig de school verlaten.

gebleken om de onderwijskwaliteit te meten. Als blijkt dat al door een

Deze indicatoren hebben we niet zelf verzonnen, daar is onderzoek naar

klein aantal generieke maatregelen de resultaten vooruitgaan, is er

gedaan: goede leerkrachten, betrokkenheid bij de les, actieve rol van de

weinig mis met de onderwijskwaliteit van een school. Maar het kan ook

mentor, duidelijkheid in regels, samenstelling van de klas en afstem-

voorkomen, dat een reeks aanpassingen geen effect sorteert en er veel

ming tussen de school en ouders. Als u het rendement wilt verbeteren,

meer aan de hand is. Wat dan?

moet u in elk geval deze zaken goed op orde hebben.

Laten we vooropstellen, dat een goed rendement geen doel op zich is. U doet dat niet voor de inspectie, maar voor de leerlingen van uw school. U hebt de maatschappelijke

Heeft u belangstelling? algemeen 010-5111906

plicht om de talenten van leerlingen maximaal te

helpdesk 010-5111649

ontplooien. De ene school is beter in staat toege-

[email protected]

voegde waarde te bieden dan de andere. Nu is geen

www.kwaliteitscholen.nl

enkele school hetzelfde en succes op locatie X is geen garantie voor succes op locatie Y. We kennen nu, in het algemeen, wel zo’n beetje allerlei generieke oorzaken. Ik noem er een paar: Zijn de leerlingen gemotiveerd? Is de invloed van vrienden positief dan wel negatief? Functioneert het mentoraat goed? Zijn de ouders betrokken en belangstellend? Besteden leerlingen voldoende tijd aan het huiswerk? Hebben ouders voldoende aandacht voor het huiswerk? Hebben kinderen een eigen werkplek? Wordt de lestijd goed benut? Wordt er daadwerkelijk getoetst wat er onderwezen wordt? Wordt er tijd en energie gestoken in het begeleiden en ontwikkelen van leerkrachten? Hanteert de school duidelijke regels? Hebben leerlingen het gevoel hebben dat zij gehoord worden? Zijn de leerlingen actief bij de les betrokken? Als je al deze factoren bekijkt, dan is het evident dat een goed rendement niet alleen afhankelijk is van wat u op school allemaal doet. Sterker: een school kan een slecht rendement halen geheel buiten de eigen directe invloedsfeer om. De persoonlijke omstandigheden van een leerling zijn van groot belang. We kunnen ook concluderen dat voor het verbeteren van het rendement het van belang kan zijn ouders bij het onderwijs te betrekken. Dat dat min of meer een rol speelt, weten we natuurlijk allemaal wel, maar de vraag is: neemt u ook maatregelen om daar inzicht in te krijgen? En doet u dan ook wat met de informatie? Of is het wellicht ook wel prettig om bepaalde zaken niet te meten en weten?

Helpdesk

Veelgestelde vragen Functiemix & pro

Vrij of vergaderen

Zijn er richtlijnen voor de functiemix op praktijkscholen?

Kan ik een parttimer verplichten aanwezig te zijn bij

Een zelfstandige school voor praktijkonderwijs mag in

een rapportvergadering op een niet-werkdag?

principe ook het hele functiemixbudget aan LC-functies

Het takenpakket van een docent bestaat uit lesgebonden

besteden. Dat hebben de landelijke overlegpartners af

en niet-lesgebonden taken. Niet-lesgebonden taken kunnen

gesproken met het oog op het bijzondere karakter van

ook plaatsvinden op een dag dat de werknemer geen lessen

deze scholen. Voorwaarde is wel dat dit in overleg met

verzorgt. Aan het begin van het jaar kunnen dagen worden

de vakbonden gebeurt. Een zelfstandige school voor

aangewezen waarop een rapportvergadering of een studiedag

praktijkonderwijs die van deze mogelijkheid gebruik wil

zal plaatsvinden. Dit is dan een reguliere werkdag, die niet per

maken, nodigt dus de vakbonden uit voor lokaal overleg.

se een lesdag hoeft te zijn. De beschikbaarheidsregeling van art. 6.2 lid 4 van de CAO

Demotie

VO heeft betrekking op de werkzaamheden in deeltijd. Wanneer een vergadering op een niet-lesdag is, kan de werknemer verplicht worden aanwezig te zijn als dit past in

Kent de CAO VO een specifieke bepaling over demotie?

zijn inzetbaarheid volgens het schema en de ruimte van zijn

Nee. Wel kent het ABP-reglement een bepaling die zegt dat

normjaartaak.

bij het aanvaarden van een lager betaalde functie door een

Voor BAPO geldt dat deze op een herkenbare wijze moet

werknemer van 55 jaar of ouder in het kader van leeftijds

kunnen worden opgenomen in de vorm van een vrij dagdeel,

bewust personeelsbeleid, de pensioenopbouw wordt gebaseerd

dan wel een vrije dag. Dit betreft zowel de lesgebonden

op het salaris dat voorafging aan het aanvaarden van het

als de niet-lesgebonden taak. Wanneer een docent dus op

nieuwe dienstverband.

donderdagmiddag voor zijn lesuren BAPO-verlof heeft opgenomen, hoeft hij ook niet aanwezig te zijn bij de

Exact zwaarder?

aansluitende rapportvergadering. In de bijlage 6 Regeling BAPO is onder B.9 opgenomen: “Indien de werkgever een werknemer verplicht te werken

Klopt het dat de exameneisen voor de exacte vakken in

gedurende een dag of dagdeel BAPO-verlof, heeft de werk

2013 verzwaard worden?

nemer recht op vervangend BAPO-verlof. Deze verplichting

Die signalen kennen wij niet. Met ingang van het schooljaar

kan ten hoogste drie maal per jaar worden opgelegd.”

2011-2012 zijn de exameneisen voor vmbo, havo en vwo

Van werkgever en werknemer wordt verwacht dat zij zich als

aangescherpt. Leerlingen zijn geslaagd voor het eindexamen

goed werkgever en werknemer gedragen. Met andere woorden:

als zij voor de vakken voor het centrale examen gemiddeld

dat zij een constructieve houding aannemen in het overleg

ten minste een voldoende hebben gehaald (onafgerond 5,5).

over bijvoorbeeld de aanwezigheid van een docent op de

Voor havo- en vwo-leerlingen die in het schooljaar 2012-

rapportvergadering van zijn leerlingen op zijn vrije dag.

2013 eindexamen doen, geldt een aanvullende eis. Zij mogen maximaal één 5 als eindcijfer hebben voor de kernvakken Nederlands, Engels en wiskunde.

R [email protected] VO-magazine 3 • december 2012 33

360 º Ethisch en professioneel besturen

Visie, verantwoording en volhouden Wanneer bestuur, intern en extern toezicht er samen niet in slagen om voor een

gezonde onderwijsorganisatie te zorgen, kan dat het onderwijs aanzienlijk schaden, zo bleek recentelijk. Maar wat zijn eigenlijk de belangrijkste factoren, dilemma’s en knelpunten in de relatie tussen bestuur en toezicht? Monica Robijns en Alexandra Haijkens vroegen het aan een groot aantal bestuurders en toezichthouders. Tekst: Monica Robijns en Alexandra Haijkens / Illustratie: Matthias Giesen

“Het gele katern bestaat al lang niet meer”, verzucht een

zonneklaar. Er circuleren op websites en in netwerken inmiddels

bestuurder. “We zijn als school zelf verantwoordelijk voor onze

goed werkende procedures, statuten, handboeken en cockpits.

koers tussen de rotsen van veranderlijke leerlingstromen, hoog

Actuele affaires rondom onderwijsinstellingen laten echter zien

gespannen prestatieverwachtingen en financiële druk.” Om er

dat de kern van goed toezicht en bestuur een krachtig bond

nog maar van te zwijgen dat nogal wat ouders en leerlingen de

genootschap is waarin toezichthouders, bestuurders (en de

autoriteit van de school niet meer als vanzelfsprekend accep

medewerkers) elkaar ook echt ‘verstaan’. De relationele onder

teren en dat de nieuwe technologie onbegrensde ontwikkelings

stroom van – al dan niet gedeelde – ethiek, verwachtingen,

perspectieven biedt.

gevoelens, visie en taakprofessioneel gedrag blijkt minstens zo

Sturen, leiden en organiseren doet de school zelf, en dat is in

essentieel voor organisatiesucces, als de zichtbare bovenstroom

deze tijd geen simpele zaak. Er zijn vele richtlijnen, kaders en

van afspraken, doelen, en strategische beleidsagenda’s. De

wetten beschikbaar, maar goed onderwijs en goed bestuur

voorzitters van de raden van toezicht en colleges van bestuur

blijven mensenwerk. Gaat er wat verkeerd, dan blijft dat meestal

dragen specifieke verantwoordelijkheid: “Verbondenheid is

tot blikschade beperkt. Maar hoe voorkom je dat je school op

belangrijk, je moet een tandem zijn”, noemen sommigen dat.

de klippen loopt en in één adem samen met de ons zo bekende onderwijsorganisaties weggezet wordt onder het etiket ‘falend bestuur’ (en dus toezicht)?

Verbondenheid

Een kernbegrip is professionele distantie: nooit als vriendjes samen gaan borrelen en toch heel benaderbaar zijn

Om het werk als bestuurder of toezichthouder echt goed te kunnen doen, zijn persoonlijke ethiek, professioneel gedrag en zorgvuldige

“We zijn zeer betrokken bij de organisatie en weten wat er

en heldere communicatie belangrijke elementen, weten alle

speelt. Als raad van toezicht zijn we de hoeder van de ethiek,

bestuurders en toezichthouders die voor dit artikel geïnterviewd

we tonen in ons gedrag dat sjoemelen niet kan en dat sociale

werden. Zonder een goede, professionele relatie tussen personen

cohesie, dienstbaarheid, openheid, wij-gevoel, leren van elkaar

blijft krachtig toezien en besturen een lastige zaak.

en waardering uiten essentiële zaken zijn. Ik zorg dat ik aan

De relationele ’onderstroom’

wezig ben als er belangrijke gebeurtenissen zijn op school.” Een kernbegrip is volgens zowel toezichthouders als bestuurders

blijkt minstens zo essentieel voor

professionele distantie: nooit als vriendjes samen gaan borrelen

organisatiesucces als de bovenstroom

voorzitters om de professionele verbondenheid met de verschil

en toch heel benaderbaar zijn. Het is in deze visie de taak van de

van afspraken en beleidsagenda’s

lende onderdelen van de organisatie actief in te vullen.

Zo’n twee jaar na het invoeren van de Wet goed onderwijs,

Bondgenootschap

goed bestuur zijn veel scholen al een eind in hun ontwikkeling

Een bondgenootschap tussen raad van toezicht en bestuur ont

gevorderd. Het belang van een goede set instrumenten om de rol

staat niet van de ene op de andere dag. De onderlinge afstand is

van bestuurder en toezichthouder in te vullen, is voor de meesten

nog groot en het niveau van de gesprekken moet groeien. ‘In het


xx xx

Bronnen

de beelden van de school waarop ze ooit zelf hebben gezeten. Dit

Dit artikel is gebaseerd op gegevens die afkomstig zijn uit

maakt de dialoog over de grote lijnen van onderwijszaken soms

interviews en gesprekken met bestuurders en toezichthouders

lastig. Niet elke raad van toezicht is vanaf de start even goed

uit verschillende delen van het land. De scholen waaraan

toegerust om toezicht te houden en werkgever te zijn. Het wordt

deze bestuurders en toezichthouders zijn verbonden, variëren

steeds duidelijker dat toezicht houden een vak is.

in grootte en denominatie. De ervaring die zij hebben met het werken met een college van bestuur en raad van toezicht, varieert van twee tot meer dan vijf jaar. In nummer 3 van vorig schooljaar publiceerde VO-magazine al het artikel ‘Schoolbestuur met ‘checks and balances’ over de relatie tussen schoolbesturen en een onafhankelijke raad van

Als het spannend wordt, komt het aan op de relatie, vooral die tussen de beide voorzitters

toezicht, tevens gebaseerd op interviews met bestuurders

Een vak bovendien waarin je je moet ontwikkelen, een vak dat

en toezichthouders.

tijd kost. Zeker als voorzitter moet je, als de situatie daarom vraagt, prioriteiten en aandacht bij de school kunnen leggen. Ondanks het vrijwillige karakter en de bijpassende bescheiden

begin was het zoeken naar onze verhouding’, of ‘het eerste jaar

vergoeding. “Vrijwilligers kunnen wel degelijk professionele

met onze bestuurder was best lastig’, zijn uitspraken die

kwaliteit neerzetten. Mensen komen op de inhoud en de status

bestuurders en toezichthouders regelmatig doen. Veel bestuur-

af”, stelt een voorzitter uit ervaring.

ders moeten wennen aan wat zij soms ervaren als ‘vragen en bemoeienis van anderen’. Zij ervaren dat als bedreigend, zijn

Persoonlijkheid en rollen

gewend zelf het stuur van de school in handen te hebben en zetten

Een goede ‘match’ tussen persoonlijke voorkeursstijlen beïn-

‘kleinere’ regelzaken op de agenda. Het voelt onwennig om een

vloedt de kwaliteit van het bondgenootschap tussen en binnen de

analytische dialoog met relatieve buitenstaanders te voeren over

raad van toezicht en het college van bestuur, evenals het tempo

‘grotere’ strategische vraagstukken zoals de impact en diepere

waarin dat bondgenootschap ontstaat. Diversiteit in de samen-

analyse van inspectierapporten of het meerjarenbeleidsplan.

stelling op basis van sekse, professionele achtergrond en

Toezichthouders, aan de andere kant, zien elkaar in principe zo’n

generatie kan bijdragen aan de kwaliteit van de dialoog. De

vijf tot zes keer per jaar, komen uit verschillende sectoren, zijn

omstandigheden waarin de school zich bevindt, kunnen voor flink

nogal eens expert op een deelterrein, en putten soms vooral uit

wat druk op de ketel zorgen. Als het spannend wordt, komt het


35

aan op de relatie, vooral die tussen de beide voorzitters. De een

te kunnen functioneren, is het belangrijk dat je past bij je

hecht in zo’n situatie sterk aan stroomschema’s en strategische

organisatie, vertelt een bestuurder uit ervaring. “Je moet dicht

stappenplannen. Terwijl de natuurlijke kracht van een ander

bij jezelf blijven. Het is niet goed om te blijven hangen in een

juist ligt in strategisch laveren en kansen benutten, met doelen

school waar je niet past.”

op de langere termijn in het vizier. De werkrelatie onder hoge druk goed houden, en ieder laten werken vanuit zijn kracht, vraagt om een permanente dialoog en veel vertrouwen over en weer. Soms ontstaan door vacatures in het college van bestuur of de raad van toezicht min of meer toevallig mogelijkheden om te sturen op een goede ‘match’. Een helder, gedeeld beeld van

‘Een grapje is vaak een sterkere interventie dan wijzen op je bevoegdheden als bestuurder’

wie je nodig hebt, is belangrijk voor het werven van zowel een

Een andere bestuurder trekt een parallel: “Wat geldt voor de

nieuwe toezichthouder als een bestuurder. Aan dat beeld durven

relatie tussen de rvt en mijzelf, geldt natuurlijk evenzeer voor

vasthouden, is eveneens van belang. “We waren heel tevreden

mijn relatie met de schoolleiders. Dat betekent bijvoorbeeld:

dat we twee jaar na onze start hebben kunnen werken vanuit een

niet zelf de beste willen zijn, geen afbreuk doen aan de rol van

gemeenschappelijke sturingsfilosofie en mensvisie. En dat, toen

een mt-lid in de vergadering en geen interventies plegen zonder

in de eerste ronde niet de beste kandidaat gevonden werd, de

medeweten van schoolleiders.” Ook in die werkverhouding zijn

benoemingscommissie durfde vast te houden aan het gewenste

taakprofessionele relaties en bondgenootschap dus belangrijk.

profiel en dus verder zocht”, zo stelt een toezichthouder. Goede mensen op de goede plekken, geduldig en consistent aan

No-surprise-beginsel

een taakgerichte professionele cultuur bouwen, dat is waardevol.

‘Vertrouw op Allah, maar bind wel je kameel vast’, is een

Deze professionele cultuur klinkt door in alle verhoudingen, van

Arabisch spreekwoord. Besturen en toezicht houden doen een

raad van toezicht tot aan leerlingen. Rolvast gedrag is nood

sterk beroep op het vermogen om actief te kunnen balanceren

zakelijk. Dat betekent volgens toezichthouders en bestuurders

tussen kritisch toezien en interveniëren. “We kiezen voor

overigens niet dat het mogelijk of wenselijk zou zijn, rollen zoals

dynamiek en regelen niet alles weg. We vertrouwen erop dat

die in de statuten en reglementen staan, vanaf de start scherp en

onze mensen vanuit professionaliteit eigen keuzes maken. Het is

strikt uit te werken. Toezichthouders zijn over het algemeen

voor ons belangrijk dat wensen, visies en doelen geëxpliciteerd

voorstander van op een natuurlijke manier meekijken, vragen

en met argumenten onderbouwd zijn. Ook controle hoort erbij.

stellen en adviezen geven, zonder directief te sturen in de uit

Dat vergt het aanspreken van mensen op dat wat ze doen en

voering. Humor en authenticiteit zijn belangrijke instrumenten

laten, en dat is precies wat we willen.”

om in deze dynamiek goed te functioneren. “Een grapje is vaak

“In veel scholen wordt meer op papier geregeld en afgesproken

een sterkere interventie, dan vanuit de regels wijzen op je

dan er feitelijk gebeurt. Er is dan geen openlijk, maar wel

bevoegdheden als bestuurder.”

ondergronds verzet. Dat vergroot de behoefte aan controle en

Zowel voor bestuurders als toezichthouders geldt: je moet wel

voor je het weet zit je in een neerwaartse spiraal van wan

moed hebben en je kunt niet iedereen te vriend houden. Om goed

trouwen, zowel in de relatie raad van toezicht – bestuurder, als


surprise-beginsel’ is essentieel. “Je moet ervoor zorgen dat ieder

Beloningsplafond topinkomens onderwijs

kan vertrouwen op de informatie die hij tijdig krijgt. Dat geldt

Als antwoord op ophef over bovenmatige beloningen

voor de raad, maar ook voor schoolleiders, medewerkers en

in de semipublieke sector, waaronder het onderwijs,

uiteindelijk leerlingen. Het gaat mis als er parallelle werelden

mogen bestuurders in deze sector vanaf 1 januari

ontstaan en er meerdere verhalen circuleren over dezelfde

2013, nog maximaal 130 procent van een minister

gebeurtenissen. Een schoolorganisatie is net een dorp: er lopen

salaris verdienen. Dat komt neer op € 179.000,-

allerlei lijntjes tussen en binnen de verschillende organisatie

bruto. De Eerste Kamer heeft op 13 november de

lagen. De verhalen moeten dus consistent zijn.”

Wet normering topinkomens aangenomen, waarin dit

In de relatie tussen bestuurders en toezichthouders impliceert

is geregeld. Het kabinet-Rutte II heeft inmiddels aan

de balans tussen toezicht en interventie dat er behalve formele

gekondigd de grens verder te willen terugbrengen

overlegmomenten bijna altijd tussentijds contact is tussen de

naar 100 procent van een ministersalaris. Komt

voorzitters. Nogal wat bestuurders zien het als hun plicht de rvt

het salaris boven deze grens, dan wordt dit

te betrekken en beargumenteerd te informeren. Zeker wanneer

teruggevorderd.

bestuurder – schoolleiding/MR”, zo stelt een bestuurder. Het ‘no

het risicovolle zaken betreft als onderwijskwaliteit, continuïteit van de organisatie en zaken die reputatieschade opleveren. De rvt aan de andere kant heeft de plicht om actief toe te zien op de kwaliteit van de school en de besturing daarvan. Een toezicht houder: “Ik werk op intuïtie en op argumenten. Om goed

Code goed bestuur De Code Goed onderwijsbestuur bevat regels op het

toezicht te houden, heb je verder cijfermateriaal nodig en

gebied van integriteit, horizontale verantwoording -

gezond verstand. Eens in de vier tot zes weken een goed gesprek,

naar ouders, leerlingen, medewerkers, scholen,

diep inhoudelijk doorvragen, weten hoe de hazen lopen in het

verantwoording, risicobeheersing en de scheiding van

onderwijs, waarop je dus moet letten en waarin verbeterpunten

bestuur en toezicht. De code benadrukt verder het

zouden kunnen zitten. De goede vragen op een goede manier

belang van (bij)scholing op het gebied van goed

stellen dus, en vasthoudend zijn. Hierdoor neem ik de ander

bestuur en werken aan transparantie over de

mee, krijg ik boven water wat er nodig is en deel ik onze visie

schoolresultaten (in Vensters voor Verantwoording).

als raad van toezicht.”

De code biedt bindende regels voor leden van de VO-

Ogen en oren

raad en is een specifieke uitwerking voor deze sector van de Wet goed onderwijs, goed bestuur.

Op tijd kunnen beschikken over de goede ‘harde’, maar ook ‘zachte’ informatie is voor beide partijen essentieel. Sommige toezichthouders benoemen hun rol als ambassadeur en ‘ogen en

interventies die een halt toeroepen aan sluipende of ongrijpbare

oren’ van de school. “We zorgen dat we onze signalen over de

processen, zoals dalende examenresultaten of aanhoudende

school delen met de bestuurder. Als bestuurder hoor je immers

klachten. Historisch besef, het vermogen om zowel ongewenste

niet meer alles, ook niet vanuit de school. Terwijl goede

ontwikkelingen als perspectiefvolle oplossingsrichtingen te

informatie wel nodig is om te kunnen sturen.”

agenderen, helpen daarbij enorm.

Actief toezicht betekent volgens sommigen dat de rvt onafhanke lijk van de bestuurder informatie moet kunnen of zelfs zou moeten vergaren. Er kleven in die visie immers risico’s aan een al te grote afhankelijkheid van het cvb in de informatie voorziening. Schoolbezoeken, contacten met rectoren en (G)MR, zouden dan volgens sommige toezichthouders middelen

De kunst is het ‘niet-pluis-gevoel’ op het juiste moment om te zetten in krachtige interventies

kunnen zijn. Veel bestuurders zijn het daar echter niet mee eens.

“Eigenlijk blussen we pas als er brand is”, zo stelt een

Essentieel in dit dilemma is de intentie en rolvastheid van de rvt

bestuurder, “terwijl sommige situaties nu eenmaal te brand

en de kwaliteit van het bondgenootschap tussen rvt en cvb.

gevaarlijk zijn om te laten bestaan. Misschien zijn we te aardig

Besluiten om in te grijpen, of ‘er dichter op te gaan zitten’, kan

voor elkaar, past het niet bij de onderwijscultuur om hard en

relatief eenvoudig en snel als er duidelijke signalen zijn dat bij

direct in te grijpen.” Daarnaast is het belangrijk te beseffen dat

ongewijzigd beleid een ongewenste grens gepasseerd wordt: een

elke interventie impact heeft op de organisatie en dat er ook

negatief Inspectierapport, begrotingstekorten, strafbare feiten,

draagvlak nodig is.

enzovoort. Maar in feite is het dan te laat. De kunst is op het

Correcties op het functioneren van de raad van toezicht zelf, zijn

juiste moment het ‘niet-pluis-gevoel’ om te zetten in krachtige

sinds kort beter mogelijk geworden. Wanneer in een niet goed


ADVERTENTIE

Advies Opleiding en training Onderzoek en ontwikkeling

‘Onderwijs in Nederland is van hoog niveau, maar onze ambitie reikt verder. De kwaliteit van de man of vrouw voor de klas is daarbij doorslaggevend.’ Het regeerakkoord geeft eens te meer aan hoe belangrijk de kwaliteit van de leraar is bij de verbetering van onderwijs. Een excellente leraar vertrouwt op z’n professionaliteit; gebaseerd op intuïtie en kennis, getoetst aan opvattingen van collega’s en inzichten uit de wetenschap en de visie van de school. Zo wordt een goede leerkracht uitmuntend. KPC groep maakt van goed, excellent onderwijs. Door aanwezige kennis zichtbaar te maken en samen met leraren en leidinggevenden uitdagingen te

Van goed naar excellent onderwijs

benoemen en kansen te verzilveren. Een collectieve aanpak, met veel ruimte voor individuele leerroutes waar u in de dagelijkse praktijk wat aan heeft.

Meer weten? Neem voor een vrijblijvende afspraak contact op met Emerance Uytendaal, [email protected] of 06 515 28 540

www.kpcgroep.nl/voortgezet-onderwijs

COLUMN functionerende rvt sprake was van onvoldoende zelf reinigend vermogen, was tot voor kort het rooster van aftreden de enige hoop op verandering. Sinds kort bestaat voor vo-scholen echter een klachtencommissie.

Hendrik-Jan van Arenthals

Back to Basic

Rol medezeggenschap

Tijdens een strategische discussie vlogen scenario’s, risico’s, kansen

Ook de (G)MR heeft een rol in de balans tussen kritisch

en bedreigingen door de vergaderzaal. Een wat ingedut bestuurslid zag

toezicht en interventie. Een aantal bestuurders en toezicht

ineens het licht, schraapte de keel en kwam met dit gewichtige state

houders zou graag af willen van het wij-zij-gevoel tussen

ment. “Wat ik mij afvraag: wat gaan onze leerlingen daar morgen van

MR en bestuur en heeft behoefte aan een constructief-

merken?” Terug naar de basis.

kritische gesprekspartner van formaat. De opvatting van sommige bestuurders dat een (G)MR vooral een lastig

Het viel niet mee met de meerjarenbegroting. Ze moesten kritisch

obstakel zou zijn in de bestuurlijke besluitvormingsroute,

kijken naar de extra activiteiten die ze buiten de lessen ontplooiden.

is wat deze groep betreft achterhaald. Toch zien zij dat

Ook de ondersteuning lag onder het vergrootglas: de helpdesk, de

deze rol in de praktijk slechts zeer mondjesmaat inge

mediathecaris, de counselors en de absentencontrole. De stemming was

nomen wordt. Soms omdat er principiële bezwaren zijn,

somber, vanwege het verlies van de krenten in de educatieve pap. Toen

soms omdat de (G)MR onvoldoende taakprofessionaliteit

zag iemand weer het halfvolle glas: “Is het wel zo erg, dat we terug

heeft en soms doordat de (G)MR ‘gekaapt’ lijkt te zijn

geworpen worden op onze core business? We zijn tenslotte een

door dragers van een schoolcultuur die juist verandering

school…” Terug naar de basis.

behoeft. Professionalisering is zeker nodig, vinden de geïnterviewden. Nogal wat bestuurders vragen zich echter hardop af in hoeverre zij vanuit hun rol expliciet daarop kunnen of mogen sturen. Toch lijkt een krachtig functionerende (G)MR een van de indicatoren te zijn die de rvt in zijn toezicht zou kunnen betrekken.

Rol extern toezicht Ook het externe toezicht speelt een rol in de governancevraagstukken; zeker nu de Inspectie als externe toezicht houder steeds explicietere eisen formuleert, ook aan de

Met genoegen las het hoofd personeelszaken het regeerakkoord. Eindelijk ging zijn eigen generatie van energieke veertigers een einde maken aan die anachronistische heilige huisjes in de sector. Goed, de buikriem werd aangetrokken, maar dat bood wel mooi de gelegenheid om eindelijk het kaf van het koren te scheiden. Ze waren binnenkort van die onbetaalbare BAPO af en kregen nog een premie toe. Door de modernisering van de arbeidsvoorwaarden hoefden ze niet bang te zijn voor de gevolgen van het opschuiven van de pensioenleeftijd. Wie zei het ook al weer? “De enige redding van het onderwijs is de versoepeling van het ontslagrecht.” Terug naar de basis.

interne toezichthouders. Openbaar onderwijs heeft boven

Eigenlijk was hij meer positief dan kritisch… Het regeerakkoord stond

dien te maken met de gemeenteraad als externe toezicht

immers vol goed nieuws! Het terugdringen van regeldruk was een van

houder, aan wie op een aantal punten verantwoording

de speerpunten. Welke school zat niet te wachten op het terugdringen

afgelegd moet worden. Sommige toezichthouders zouden

van de bureaucratie en controlitis die Den Haag onophoudelijk leek uit

helderheid over verantwoordelijkheden en grenzen ver

te spugen? Neem nu passend onderwijs. Hoeveel zou er te bezuinigen

welkomen. Een toezichthouder: “Ik mis de overheids

zijn door alleen al het schrappen van de volstrekt overbodige regionale

standpunten. Hoe verhoudt het interne en externe toezicht

verwijzingscommissie? Goed overigens, dat er met die 50 miljoen weer

zich tot elkaar? Waarop letten wij als raad van toezicht en

een prikkel kwam om ook in de leerlingenzorg orde op zaken te stellen;

wat is de verantwoordelijkheid van de inspectie en de

om echt te gaan samenwerken en ontschotten. Dan krijgt Ome Roon

gemeenteraad? Hoe zorgen we dat er geen ‘gaten vallen’,

uiteindelijk toch zijn zin, en komen docenten weer toe aan waar ze

dat we niet allemaal tegelijk toezicht uitoefenen op deel

voor zijn opgeleid: lesgeven. Back to Basic.

onderwerpen die elkaar soms wel en soms niet overlappen, of dat we op elkaar gaan zitten wachten?

Met een Commodore 64 op mijn zolderkamer: het echte werk. Ik programmeerde in Basic, apentrots dat ik twee balkjes een stipje kon

Monica Robijns en Alexandra Haijkens zijn

laten pingpongen. Velen mijmeren soms hoe het zou zijn, terug naar

verbonden aan APS.

die tijd, zonder internet, sociale media. Terug naar Basic.


Blik van buiten

‘Ook niet-cognitieve opbrengsten doen ertoe’ Naam R prof. Jo Ritzen (67) Achtergrond R onder meer minister van Onderwijs (1989-1998, PvdA ), collegevoorzitter Maastricht University, vicepresident Wereldbank Gespreksonderwerp R onderwijsbeleid Standpunt R met meer onderzoek worden ook soft skills meetbaar

Tekst: Emmanuel Naaijkens / Fotografie: Dirk Kreijkamp

Hoe kijkt u terug op uw middelbare

Opbrengsten spelen een belangrijke rol in

te betrekken. Dat de maatschappelijke stage

schooltijd?

het onderwijs, maar de kritiek is dat de

verdwijnt, is in dit verband doodzonde.”

“Met veel plezier. Ik zat op het Bernardinus

nadruk eenzijdig op cognitieve vakken

College van de paters Franciscanen in

ligt. Is dat terecht?

Voor het kabinet is de plaats op de PISA-

Heerlen. Achteraf realiseer ik me dat zij mij

“Is er sprake van een tegenstelling? Daar

ranglijst een graadmeter. U bent een van

gevormd hebben. Zij stimuleerden om vrij te

geloof ik helemaal niets van. Kijk naar mijn

de grondleggers van dit internationale,

denken en te handelen. Mijn vader was hoofd

eigen schooltijd. Ook niet-cognitieve zaken

vergelijkende onderzoek naar de

van de school en gespitst op mijn rapporten.

zijn van belang. Kunstvakken, burgerschap,

prestaties van 15-jarigen.

Ik schaamde me daarvoor. Waarom? Ik had

entrepeneurschap, maatschappelijke verant

“We zijn daar in 1996 mee begonnen. We

extreem goede cijfers. Presteren vond hij

woordelijkheid, integriteit, creativiteit,

zaten toen als ministers van Onderwijs van

belangrijk. Maar ik wilde andere dingen

enzovoort. Het gaat om het ontwikkelen van

zes landen bij de OESO bij elkaar en er was

zoals tekenen, toneel, debatteren, ik zat in de

attitude. Kunnen communiceren, in team

grote behoefte om de onderwijsprestaties te

leerlingenraad. Je kreeg alle ruimte van de

verband werken. Met noemt dat wel soft

kunnen vergelijken. Kinderen zijn wereldwijd

paters. Daar heb ik enorm veel van geleerd,

skills. Die laatste zijn ontzettend belangrijk

kinderen en leren is wereldwijd in grote

daar ligt de basis voor het succes van mijn

voor het functioneren, ook op de arbeids

trekken hetzelfde. Er werd gezegd: dat kan

carrière.”

markt.”

niet, je kunt niet leerlingen die in andere culturen leven, dezelfde toetsen afnemen.

‘Op de school in de

Maar kun je die zachte opbrengsten wel

Twee deskundigen van Education Testing

Schilderwijk moeten

meten?

Service hebben ons overtuigd dat het wél kon.

de beste en meest

“Jazeker, maar er is nog veel onderzoek te

Maar er kwam geen geld. Ik heb toen gezegd

doen. Daarom pleit ik voor een tienjaren

dat wij financieel garant zouden staan; dat

gemotiveerde leraren

programma, in Europees verband, want de

heeft de doorslag gegeven. PISA is dus eigen

staan’

vragen spelen net zo goed in andere landen.

lijk een Nederlands project en het heeft een

Wij denken vaak erg vanuit ons eigen land.

enorme vlucht genomen. Er doen nu al

Waar het om gaat: wat zijn de belangrijke

56 landen mee.”

opbrengsten in termen van attitudes en niet-


cognitieve eigenschappen en welke vormen

Ook voor PISA geldt dat het vooral

van onderwijs dragen daaraan bij? Hoe

cognitieve kennis meet.

organiseer je je school, je curriculum? Het

“Er wordt nagedacht over hoe je ook het

gaat dus ook over de didactiek en de peda

additionele kunt meten. Maar heel belangrijk

gogiek. Ik ben een aanhanger van Maria

is wat scholen met de resultaten doen om de

Montessori. Ik ben er altijd een voorstander

kwaliteit van hun onderwijs verder te ver

van geweest het onderwijs bij de samenleving

beteren. Schoolleiders hebben daar soms geen

idee van. Je merkt dat er veel gebeurt, maar

Is dat in Nederland al niet grotendeels

Hoe beoordeelt u, alles overziende, de

het is een beetje schieten in het donker. Een

gerealiseerd? Een kind van een metselaar

staat van het Nederlandse onderwijs?

land als Polen heeft met gebruikmaking van

kan nu probleemloos naar de universiteit.

“Ik ben droevig over al die somberaars.

PISA enorm veel vooruitgang geboekt. Er ligt

“Klopt, maar er is een nieuwe groep en dat

Natuurlijk zijn er zaken die altijd beter

een geweldige uitdaging voor de onderwijs

zijn kinderen van migranten. Daar zie je

kunnen. Er is geen land waar de ouders zo

kunde. De ministers van Onderwijs moeten het

internationaal een terugval. Hun talenten

tevreden zijn over het onderwijs als in

wereldwijde onderzoek steunen. Het gaat om

zijn hard nodig. De Noordse landen doen het

Nederland. In internationaal perspectief

het opbouwen van langetermijndatabanken.”

goed; ook Nederland zit bij de kopgroep.

doen we het voortreffelijk. In Europa staan

Maar een land als het Verenigd Koninkrijk

we na Finland op twee! Dat is mede te

doet het een stuk minder.”

danken aan de grote autonomie die scholen

‘Gelijkheid van kansen bieden, is de belangrijkste taak voor het onderwijs’

hebben, daar heb ik altijd zeer voor geijverd. Het bestrijden van onderwijsachter

Het onderwijs moet niet al te zeer gestuurd

standen moet weer hoog op de agenda?

worden door de overheid. Dat model is nu

“Jazeker! Ik ben zeer voor een gelijkheid-

algemeen aanvaard.”

Een minister zit er doorgaans maar vier

van-kansenbeleid. Op de school in de

jaar, die kan er niet mee scoren.

Schilderwijk moeten de beste en meest

“Dat is het frustrerende, die gaat voor de

gemotiveerde leraren staan. Die moeten

korte termijn. Ja, in mijn tijd was dat anders.

beter betaald worden, daar moeten de

Ik hield me vooral bezig met de lange

klassen kleiner zijn. De basisschool legt het

En wat vindt u van het kabinetsbeleid?

termijn. Bij mijn aantreden ging het met

fundament. De praktijk is echter dat jonge

“Het afgelopen decennium was rampzalig, er

name over de lumpsum en de organisatie.

leraren in de Schilderswijk binnen een jaar

was volstrekt geen continuïteit. Dat is slecht

Maar níet over wat er principieel is aan het

weer vertrekken. Ze zoeken een werkplek

voor het onderwijs, dat gaat toch vooral over

onderwijs en dat is: kan de school compen

die minder ingewikkeld is. Dat is funest.”

de lange termijn. Ik voel wel wat voor de

seren voor wat jongeren thuis meekrijgen?

‘In internationaal perspectief doen we het voortreffelijk’

aanpak in Noordse landen. Daar wordt

Gelijkheid van kansen. Uiteindelijk is dat de

In het vo is de trend om meer academische

het onderwijsbeleid niet gemaakt door de

belangrijkste taak voor het onderwijs. Het

leraren op te leiden. Wat vindt u daarvan?

coalitie, maar door een commissie in het

gaat erom je maatschappelijk potentieel

“Wat ik zie, is dat academisch opgeleide

parlement die breed is samengesteld.”

te maximeren. Dat is niet alleen iets van

leraren meer moeite hebben om mee te gaan

sociaaldemocraten. Het levert economische

met veranderingen. Ik denk dat dit te maken

groei op.”

heeft met de status van hun vak. Het zou voor de professionele ontwikkeling goed zijn als elke leraar ook aan een onderzoeksinstituut is verbonden.”


Wie wat waar

Wie werkt waar

Agenda

RSG SLINGERBOS | LEVANT

101

Masterclass opbrengstgericht werken

Zeewolde/Harderwijk

Wie

Schoolleiders en teamleiders

Fred van Bergen is benoemd tot locatiedirecteur van locatie Levant van

Waar Eindhoven

RSG Slingerbos | Levant in Zeewolde. Daarvoor werkte hij als directeur van basisschool ’t Kofschip in Zeewolde. Hij volgt Inge Vaatstra op. Zij

151

Bijeenkomst regio 5: toezichtkader 2013

is benoemd tot directeur Onderwijs bij RSG Slingerbos | Levant.

Wie

Schoolleiders en bestuurders

Waar Bemmel STICHTING OPENBAAR VOORTGEzET ONDERWIJS COEVORDEN, HARDENBERG EN OMSTREKEN

241

Conferentie overgang POVO

Coevorden

Wie


Rob Wilhelm, sectordirecteur vmbo, praktijkonderwijs en regio van

Waar Nieuwegein

scholengemeenschap De Nieuwe Veste in Coevorden gaat op 1 maart 2013 met fpu. Zijn plaats is vanaf 1 september ingenomen door Corrie

301

Klankbordbijeenkomst regio 7

Raat, die afgelopen jaren aan de school verbonden was als coördinerend

Wie


directeur eerste leerjaar.

Waar Vleuten

STICHTING CARMELCOLLEGE

72

Havocongres: trots op havo

Eindhoven

Wie


Het CvB van Stichting Carmelcollege heeft Maarten de Veth per 1

Waar Ede

januari 2013 benoemd tot rector van het Augustinianum in Eindhoven. De Veth volgt mevrouw I. van Nieuwenhuijsen op, die nu rector is van

143

VOcongres 2013

het Varendonck-College in Asten/Someren. De Veth was sinds 2008

Wie

Leden VO-raad

directeur van het dr. Knippenbergcollege in Helmond, school voor

Waar Nieuwegein

vmbo-t, havo en vwo. OSG HENGELO Hengelo Het CvB van Openbare Scholengemeenschap Hengelo heeft Karin Kits tot directeur bedrijfsvoering benoemd. Kits heeft onder andere gewerkt als hoofd algemene dienst bij ROC van Twente in Almelo en als projectleider implementatie iPads op het Bonhoeffer College in Enschede. ONS MIDDELBAAR ONDERWIJS (OMO) Cuijk Ben Leenen is per 1 januari de nieuwe vestigingsdirecteur Cuijk van het Merletcollege. Leenen is wethouder in de gemeente Sint-Michielsgestel.

Meer informatie en inschrijven: R www.vo-raad.nl/agenda

Daarvoor was hij docent Nederlands en adjunct-sectordirecteur aan het Sint-Janslyceum in ‘s-Hertogenbosch.

42

Colofon VO-magazine is een uitgave van de VO-raad, de sectororganisatie van het voortgezet onderwijs. VO-magazine verschijnt 7 keer per jaar in een oplage van 4.500 exemplaren.

Redactieadres VO-raad, Postbus 8282, 3503 RG UTRECHT, T 030 232 48 00, [email protected], www.vo-raad.nl.

Advertenties Uitgeverij Recent Amsterdam, T 020 330 89 98 (Ray Aronds), www.recent.nl. Issn 1873-1163

Redactie Cindy Curré, Ingrid Janssen, Suzanne Visser (eindredactie), Linda Zeegers. Medewerkers: Hendrik-Jan van Arenthals, Truus Groenewegen, Karen van Herpen, Hanneke van der Linden, Carolien Nout, Marijke Nijboer, Emmanuel Naaijkens, Martijn Laman, Koos Roos, Eva van Teeseling, Minke de Vogel en Jacq Zinken.

Fotograﬁe Josje Deekens (ook voorpagina), iStockphoto, Dirk Kreijkamp, Rogier Veldman Illustraties Matthias Giesen Ontwerp OSAGE / communicatie en ontwerp, Utrecht Druk Roto Smeets GraﬁServices, Utrecht

Abonnementen Besturen en de daarbij horende scholen, die lid zijn van de VO-raad ontvangen het VO-magazine gratis. Een abonnement kost € 75,per jaar. Beëindiging van het abonnement dient schriftelijk te geschieden voor 1 juli.


ADVERTENTIE

SCHOOLONTWIKKELING Het voortgezet onderwijs kan en wil zich verbeteren. Het Seminarium voor Orthopedagogiek wil uw partner zijn om deze ambitie te realiseren. Onze werkwijze is uw vraag te verbinden met onze kennis en expertise op het gebied van gedrag, leren, begeleiden en schoolontwikkeling. We gaan hierbij uit van zowel de kwaliteit van de leraar als die van de leerling. Wij nodigen u van harte uit ons uw vragen voor te leggen. Dat kan onder andere op het gebied van: • special educational needs (master opleiding) • gedrag, omgaan met verschillen • excellente leerlingen • onderwijs en schoolontwikkeling • klassenmanagement • opbrengstgericht werken • sociale emotionele ontwikkeling • ouder als educatief partner • taal, lezen, rekenen Neemt u contact met ons op om een geheel op maat te maken aanbod voor uw situatie te bespreken. www.seminarium.hu.nl > contact Ook zien we u graag op de NOT. U vindt ons in hal 8.

ER VALT NOG GENOEG TE LEREN

ADVERTENTIE

Professionalisering financieel schoolmanagement

2012-2013

Bezuinigingen, onderwijsvernieuwingen en horizontale verantwoording stellen nieuwe eisen aan de onderwijsmanager. Om bestuurders, (con)rectoren, (unit)directeuren, budgethouders en MR-leden een handreiking te bieden bij het vormgeven van het financieel management organiseert Comeet de leergang onderwijsfinanciën. In deze leergang worden alle facetten van het financieel management behandeld. De leergang bestaat uit 4 modules van elk 2 cursusdagen. U kunt per module inschrijven. Module 1: Elementaire financiële kennis 2013: donderdag 24 en vrijdag 25 januari; Aristo Zalencentrum te Eindhoven (nabij station) Module 2: Financiële kennis 2013: dinsdag 15 en woensdag 16 januari; Grand hotel “Wientjes” te Zwolle 2013: donderdag 14 en vrijdag 15 maart; Aristo Zalencentrum te Eindhoven (nabij station) Module 3: Verdiepingscursus financiële kennis 2013: donderdag 17 en vrijdag 18 januari; Zalencentrum NIMAC te Ede 2013: dinsdag 12 en woensdag 13 maart; Grand hotel “Wientjes” te Zwolle 2013: dinsdag 16 en woensdag 17 april; Aristo Zalencentrum te Eindhoven (nabij station) Module 4: Het maken van uw eigen financieel beleidsplan 2013: dinsdag 19 en woensdag 20 maart; Zalencentrum NIMAC te Ede 2013: donderdag 11 en vrijdag 12 april; Grand hotel “Wientjes” te Zwolle 2013: dinsdag 17 en woensdag 18 september; Aristo Zalencentrum te Eindhoven (nabij station) De kosten van deelname aan deze tweedaagse modules zijn e 545,00 (module 4 e 595,00 i.v.m. CD-rom) inclusief materialen, koffie/thee en lunch. Het aantal deelnemers bedraagt maximaal 30.

Voor nadere informatie over deze cursussen verwijzen wij u naar onze website: www.comeet.nl Voor inschrijving en informatie kunt u zich wenden tot: Comeet, t.a.v. Els van den Heuvel, Postbus 7069, 3430 JB Nieuwegein Telefoon: 06-12509193 E-mail:[email protected]

www.comeet.nl

g ng stellin te bela g in v ij r h De g ro c tot ins s n o t n noop orde va in volg . t s m o k binnen

VO magazine. Schoolkompas versterkt ons imago

Recommend Documents