VluchtelingenWerk en het sociale domein

VluchtelingenWerk en het sociale domein Begeleiding van een bijzondere groep in uw gemeente

Begeleiding van vluchtelingen in uw gemeente Eigen verantwoordelijkheid is het motto in het sociale domein. Ook van vluchtelingen wordt verwacht dat zij zelfstandig deelnemen aan de samenleving. De start- en rechtspositie van vluchtelingen in uw gemeente is echter een andere dan die van de meeste inwoners. Waarom is begeleiding van vluchtelingen door vrijwilligers van VluchtelingenWerk zo noodzakelijk voor henzelf, gemeenten en de samenleving als geheel?

Eigen kracht

VluchtelingenWerk begeleidt

Burgers moeten participeren, hun eigen kracht inzetten. Dat is de rode draad bij de uitvoering van de taken in het sociale domein die aan gemeenten zijn overgedragen, of het nu gaat om maatschappelijke ondersteuning, zorg of werk. Zelfredzaamheid en meedoen in de samenleving behoren tot de eigen verantwoordelijkheid. Als er zorg of hulp nodig is, kan het netwerk van familie, vrienden en kennissen bijspringen.

VluchtelingenWerk biedt vluchtelingen de maatschappelijke begeleiding die zij nodig hebben om een nieuw bestaan in Nederland op te bouwen. Al meer dan 35 jaar spannen vrijwilligers vanuit het landelijke netwerk van VluchtelingenWerk zich in om ervoor te zorgen dat vluchtelingen actief gaan deelnemen aan de samenleving. Ze geven met deze brugfunctie handen en voeten aan de participatiemaatschappij.

Een bijzondere groep

Preventie

Door de wettelijke taak om vluchtelingen te huisvesten, heeft elke gemeente te maken met een bijzondere groep inwoners die in de gemeenschap een plek moeten zien te verwerven en de kans moeten krijgen volwaardig te gaan deelnemen aan de samenleving. Vluchtelingen willen graag hun verantwoordelijkheid nemen en gaan het liefst zo snel mogelijk aan het werk. Uit onderzoek komt naar voren dat zij hierbij forse drempels tegenkomen en een eigen netwerk ontberen (zie meer informatie hierover op de volgende pagina).

Om hun weg te vinden in de gemeente, moeten vluchtelingen forse drempels nemen.

Zonder begeleiding op maat zullen vluchtelingen die in de gemeenten komen wonen, aanlopen tegen problemen die hun integratie kunnen belemmeren. Ze lopen het risico dat hun talenten niet ontdekt en benut worden. Dat is niet alleen een verlies voor hen, maar ook voor de samenleving. Vluchtelingen zullen dan een groter beroep moeten doen op de voorzieningen (zorg, bijstand, Wmo), hetgeen ook een negatief effect kan hebben op het (lokale) draagvlak in de samenleving voor vluchtelingenbescherming. Het is daarom juist in de beginfase vanuit preventief oogpunt belangrijk om vluchtelingen goed te begeleiden, zodat trauma’s tijdig worden onderkend, mensen toegang krijgen tot de juiste zorg en andere voorzieningen, er gewerkt wordt aan schuldpreventie en kinderen zich kunnen ontwikkelen en hun plek in het onderwijs vinden.

Wat maakt vluchtelingen een bijzondere groep? De start- en rechtspositie van vluchtelingen in uw gemeente is een bijzondere. Ze hebben te maken met een aantal specifieke factoren die zelfredzaamheid (aanvankelijk) belemmeren. - Hun vlucht naar Nederland was geen vrijwillige keuze. Ze zijn losgerukt van hun leven, hebben hun familie en vrienden moeten achterlaten, zijn vaak getraumatiseerd; - Ze moeten vervolgens in onzekerheid over hun toekomst en veiligheid, en die van achtergebleven gezinsleden, de uitkomst van de asielprocedure afwachten; - Wanneer vluchtelingen na hun vergunningverlening in de gemeente komen wonen, zijn ze nog maar kort in Nederland. Ze krijgen veel nieuwe indrukken te verwerken en kampen ondertussen met het gemis van hun gezin, wiens lot soms onzeker is; - Gezinshereniging is cruciaal voor de verdere integratie, maar is een ingewikkelde procedure met veel papierwerk. Ook moeten vluchtelingen hier vaak geld voor lenen; - Omdat ze in deze beginfase meestal in de bijstand zitten, en daarbovenop vaak nog een lening moeten afsluiten voor de inrichting van hun huis en het volgen van de inburgeringscursus, starten vluchtelingen direct met een financiële achterstand en de bijkomende zorgen over terugbetalingen.

Overige barrières slechten Een teveel aan zorgen en onzekerheden ondermijnt de eigen kracht van vluchtelingen. Terwijl er in de beginfase ongelofelijk veel geregeld moet worden, zijn er nog extra barrières waar vluchtelingen tegenaan lopen: dat ze de taal nog nauwelijks beheersen en niet bekend zijn met onze bureaucratische en veelal gedigitaliseerde samenleving. - Er zijn allerlei ongeschreven regels, die voor vluchtelingen niet meteen duidelijk zijn; - De inzet van tolken is vaak te duur en inefficiënt; - Er moet vaak schroom en wantrouwen overwonnen worden. Vluchtelingen zijn in eigen land bijvoorbeeld een andere gezondheidszorg gewend. Als ze niet ondersteund worden in hun zoektocht naar de juiste zorgaanbieders in Nederland, lopen ze het risico een 'zorgmijder' te worden, met alle mogelijke maatschappelijke gevolgen van dien; - Verder moeten ze hun weg zien te vinden in bijvoorbeeld het inburgeringsaanbod, wat lastig, zo niet onmogelijk is zonder de Nederlandse taal te spreken; - Daarnaast hebben vluchtelingen vaak een opleiding gevolgd en een diploma behaald dat niet zomaar in Nederland erkend wordt. Er is meestal geen 'match' met de arbeidsmarkt, ook omdat hier andere vaardigheden worden verwacht dan in het land van herkomst; - Het netwerk dat vluchtelingen in de beginperiode wél hebben, bestaat vaak uit land- en lotgenoten en is niet altijd geschikt om in te zetten voor participatie op de arbeidsmarkt: kruiwagens ontbreken veelal.

Vrijwilligers helpen vluchtelingen op weg in hun nieuwe land.

Wat doet VluchtelingenWerk?

Onze vrijwilligers helpen om rust te creëren en overzicht te krijgen in een nieuwe omgeving. Ook wordt er samen met de vluchteling gewerkt aan het opbouwen van contacten in de lokale gemeenschap. Ze dragen op deze manier bij aan een 'welkome samenleving' die is gericht op 'insluiting' in plaats van 'uitsluiting'. Kortom, in dit voortraject zetten vrijwilligers zich in om de randvoorwaarden te scheppen voor vluchtelingen om stappen te zetten op de participatieladder. Dit noemen we maatschappelijke begeleiding.

De noodzaak van maatschappelijke begeleiding

Professionele organisatie met vrijwilligers

Nu gemeenten geen rol meer hebben bij inburgering, zijn vluchtelingen maar kort bij hen in beeld. Dit terwijl extra inspanning op het gebied van taal en toeleiding naar werk noodzakelijk is. Doordat vluchtelingen, die net in de gemeenten zijn komen wonen, doorgaans laag op de participatieladder staan, vormen zij daarnaast geen prioritaire groep bij gemeenten als het gaat om re-integratie en toeleiding naar werk. Meestal vormen vluchtelingen ook een relatief kleine groep binnen gemeenten, waardoor er geen duidelijk beeld is van hun bijzondere kenmerken en de noodzakelijke specifieke kennis ten behoeve van de begeleiding ontbreekt.

Onze vrijwilligers werken met vluchtelingen volgens beproefde methodieken, vanaf het moment dat ze aankomen in Nederland tot aan het bereiken van zelfredzaamheid. Ze vormen een brug naar de samenleving en geven inhoud aan het begrip 'burgerkracht'. Hun kracht is dat zij op hun beurt ondersteund worden door een professionele organisatie. Uit het recente onderzoek Kunnen we dat (niet) aan vrijwilligers overlaten?** over de rol van vrijwilligers in de context van decentralisatie, volgt dat vrijwilligers een belangrijke functie vervullen, maar dat samenspel met professionele krachten noodzakelijk is voor de continuïteit, coördinatie en omgang met acute situaties.

Voortraject

Kennis en expertise

Jarenlange ervaring leert dat vluchtelingen over het algemeen eerst een voortraject nodig hebben om een goede uitgangspositie te creëren voor volwaardige participatie in onze samenleving ('goede start'). Uit onderzoek zoals de VluchtelingenWerk IntegratieBarometer 2014*, uitgevoerd door Regioplan, blijkt dat vluchtelingen effectief verantwoordelijkheid kunnen nemen voor hun integratie als ze daarbij gerichte ondersteuning krijgen.

Door de inbedding in een professionele organisatie met gespecialiseerde kennis en expertise op het gebied van vluchtelingenrecht, ontvangen onze vrijwilligers specifieke trainingen en gerichte opleidingen. Verder kunnen zij gebruikmaken van het kennisaanbod via onze databank VluchtWeb en advisering door een (juridische) telefonische Helpdesk. De werkzaamheden worden lokaal en regionaal door professionals gecoördineerd.

Onze vrijwilligers ondersteunen daarom onder meer bij: - De verhuizing naar de gemeente en het aanvragen van allerlei basisvoorzieningen; - Voorlichting over inburgering; - De doorverwijzing naar professionele hulpverlening; - Het bieden van een luisterend oor; - Een eventuele gezinsherenigingsprocedure; - Financieel en administratief beheer; - Coaching naar zelfredzaamheid en actieve deelname aan de samenleving. 35 jaar ervaring Al 35 jaar bieden vrijwilligers van VluchtelingenWerk ondersteuning en begeleiding aan vluchtelingen om hen deze 'goede start' te bieden. Hiervoor is een veilige basisomgeving nodig, waarin het gevoel kan ontstaat dat overleven niet meer nodig is en waar ruimte is om (vaak traumatische) ervaringen te verwerken.

* Bekijk de IntegratieBarometer 2014 op www.vluchtelingenwerk.nl. ** M. van Bochove; E. Tonkens, L. Verplanke (red.), 'Kunnen we dat (niet) aan vrijwilligers overlaten? Nieuwe verhoudingen tussen vrijwilligers en professionals in zorg en welzijn' , september 2014

Kwaliteitsnormen Vrijwilligers zijn de ogen en oren van onze organisatie en cruciaal voor de signalering op basis waarvan de belangen van alle vluchtelingen kunnen worden behartigd. Ze zijn niet alleen gekwalificeerd, maar zijn ook gebonden aan normen vanuit kwaliteits- en veiligheidsbeleid, zoals vertrouwelijkheid van dossiers en persoonsgegevens. Voor ze aan de slag gaan, overleggen ze een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). Als vrijwilliger maken zij onderdeel uit van een landelijk netwerk van georganiseerde kennis, vaardigheden en tools, dat overal dezelfde dienstverlening kan aanbieden.

gemaakt met wijkteams of andere organisaties die werkzaam zijn in het sociale domein over welke minimale zelfredzaamheid nodig is om voor verdere ondersteuning naar hen door te verwijzen. Er wordt daarmee gericht een koppeling gemaakt met reguliere instellingen: op gemeentelijk niveau wordt het aanbod van VluchtelingenWerk en de reguliere voorziening afgestemd. Dit kan verschillen per gemeente. De kennis en expertise van de organisatie kan zo ook in algemene zin worden aangewend ten behoeve van een betere dienstverlening voor en aan vluchtelingen.

Complexe materie Bovengenoemde landelijke en samenhangende aanpak is van cruciaal belang vanwege de complexiteit en continue wijzigingen van de weten regelgeving op het terrein van vluchtelingenbeleid. Bovendien zijn veel vluchtelingen bezig met de verwerking van hun verleden en dat vraagt veel van vrijwilligers. Zonder voldoende steun van professionals zouden zij dit werk niet kunnen en willen doen. Om vluchtelingen goed te begeleiden en hun (complexe) vragen te kunnen beantwoorden, is specialistische, samenhangende kennis en deskundigheid nodig op meerdere beleidsterreinen (zoals verblijfsrecht, rechtspositie, vreemdelingenrecht, arbeidsmarkt, huisvesting, integratie en inburgering, schuldpreventie, jeugd- en familierecht). Hierover beschikken andere instellingen in het sociale domein niet. Zij verwijzen mensen juist vaak terug naar VluchtelingenWerk. VluchtelingenWerk heeft een specifieke plaats in de voor vluchtelingen relevante keten van onder meer rechtsbijstand, COA, IND en DT&V. Ook zijn er goede afspraken met deze ketenpartners, zowel lokaal als landelijk.

Samenwerking in het sociale domein De maatschappelijke begeleiding door vrijwilligers van VluchtelingenWerk is zodanig georganiseerd dat vluchtelingen zo snel mogelijk zelf de weg vinden naar de reguliere voorzieningen, zoals een zorgloket of een wijkteam.

Samenwerken en doorverwijzen Waar mogelijk en nodig voor de dienstverlening, zoekt VluchtelingenWerk gedurende de maatschappelijke begeleiding samenwerking met andere lokale organisaties. Voor de periode daarna worden afspraken

Een goede start is het halve werk!

Zelfredzaamheid kost tijd

Het ontwikkelen van zelfredzaamheid kost tijd en aandacht: maatschappelijke begeleiding neemt anderhalf à twee jaar in beslag om effectief te zijn. Wanneer de periode van maatschappelijke begeleiding te kort is, ontstaat het risico dat vluchtelingen nog onvoldoende zelfredzaam zijn. Dit heeft een negatieve impact op hun participatie en dus ook op de samenleving.

Conclusie

Eigen verantwoordelijkheid als uitgangspunt van beleid veronderstelt dat mensen in staat zijn om deze verantwoordelijkheid te kunnen nemen. In de praktijk is dit niet altijd het geval. Vluchtelingen zijn krachtige mensen die in hun leven moeilijke keuzes hebben gemaakt en veel hebben doorstaan. Vanwege hun bijzondere achtergrond en situatie hebben ze te maken met factoren die hen belemmeren om direct hun verantwoordelijkheid te kunnen nemen tot volwaardige deelname aan de samenleving.

Gemeenten moeten dit mogelijk maken. Een investering in maatschappelijke begeleiding vergroot de kans op succesvolle integratie en heeft op de langere termijn een preventieve werking ten aanzien van zorg, bijstand en veiligheid. Dat is goed voor de vluchteling en goed voor de samenleving als geheel. Meer informatie Wilt u meer weten? Neem dan contact op met [........]

Met de deskundige inzet van gespecialiseerde vrijwilligers van VluchtelingenWerk kunnen vluchtelingen via maatschappelijke begeleiding een goede start maken, waardoor zij zelfstandig hun weg vinden naar alle instanties. Dat maakt het werk van VluchtelingenWerk onmisbaar voor gemeenten.

VluchtelingenWerk Nederland www.vluchtelingenwerk.nl Kijk voor adressen bij u in de buurt op www.vluchtelingenwerk.nl/regio Vrijwilligers en vluchtelingen gaan onder meer samen naar het gemeentekantoor.

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)