Veranderen in het sociale domein

Jaarbericht 2013

Veranderen in het sociale domein Nederland verandert en we zitten er midden in. Onze visie op deze veranderende samenleving is de metafoor Andersland: een frisse kijk op transities. In Andersland doet iedereen mee en is iedereen verantwoordelijk voor de kwaliteit van de samenleving. Daar krijgen burgers ruimte en kiezen beleidsmakers en professionals een juiste mix van ‘loslaten, vertrouwen en verbinden’. Wij werken in en reizen naar Andersland, samen met gemeenten, maatschappelijke organisaties en burgers. In 2013 mochten we voor onze reisgenoten tal van mooie opdrachten uitvoeren. We presenteren de mooiste voorbeelden in dit jaarbericht 2013. Gemeenten bereiden zich voor op nieuwe taken in het sociaal domein. Ze worden verantwoordelijk voor de Participatiewet, de Jeugdzorg, de AWBZ-begeleiding en de persoonlijke verzorging. De rode draad in deze transities? De nadruk op eigen verantwoordelijkheid van burgers. Gemeenten organiseren de ondersteuning en mogelijkheden tot parti-

cipatie dicht bij de burger en het Rijk investeert in preventie door de regie en financiering bij gemeenten te leggen. Dit is wat abstract jargon. Concreet is het niets minder dan de grootste herziening van onze verzorgingsstaat met de ambitie om de kwaliteit te vergroten. Een echte uitdaging. Hoe gaan gemeenten dat samen met instellingen, cliënten en burgers doen? Verbinden Wat laten we straks los in Andersland? Hoe vinden we elkaar en verbinden we de juiste personen en organisaties? Hoe stellen welzijns- en zorgorganisaties de participatie van de burger écht centraal? En wat

betekent dat voor de competenties van de professionals en de rol van cliënten en vrijwilligers in vernieuwende arrangementen? Eén ding is zeker: het moet anders, meer flexibel, snel en met minder geld. Andere rol Burgers en cliënten krijgen ook een andere rol in Andersland. Als het wenkend perspectief ‘eigen kracht’ is, moeten we dan nog vasthouden aan het woord cliënt? De burger wil en krijgt meer te zeggen. In het beleidsproces én als co-creator in de uitvoering. Sterke burgers worden medeverantwoordelijk voor de kwetsbare mensen in hun omgeving, terwijl kwetsbare burgers niet langer zorgvrager en rechthebber op voorzieningen zijn, maar ook, samen met hun netwerk, meedenker over oplossingen. Wanneer in Andersland onvoldoende informele hulp voorhanden is, worden mensen ondersteund door gemeenten en instellingen. Een goede aansluiting tussen formele en informele hulp is cruciaal.

Spectrum, partner met elan Voor Spectrum, partner met elan was het een bijzonder jaar. In 2011 besloot provincie Gelderland tot een nieuw sociaal profiel. De vraag van gemeenten staat hierin centraal, de provincie ondersteunt die vraag via tweedelijns ondersteuning. Hiervoor is wel minder geld beschikbaar. Voor de fusiepartners Spectrum CMO Gelderland en Elan Expertisecentrum voor integratie, participatie en emancipatie, betekende dit helaas reorganisaties met gedwongen ontslagen. Door actief de marktkansen te benutten en een fusieplan uit te werken, zien wij de toekomst echter met vertrouwen tegemoet. Per 1 oktober 2013 heet de fusieorganisatie Spectrum, partner met elan. De

fusie versterkt onze kwaliteit, organisatie- en innovatiekracht in het sociale domein. Het vertrouwen van gemeenten, instellingen, provincie en fondsen in de nieuwe fusieorganisatie blijkt uit de vele mooie opdrachten die wij mochten uitvoeren. Brigitte Theeuwen, directeur/bestuurder Cijfers en feiten 2013 Op onze website www.spectrumelan.nl staat verdere informatie over onze personeelssamenstelling en omvang, de ureninzet en een overzicht van onze netwerken, relaties en samenwerkingspartners.

Raad van Toezicht Op 31 december 2013 is de Raad van Toezicht van Spectrum, partner met elan als volgt samengesteld: Mevrouw J.H. Burger-Hage De heer J. van Dam (lid financiële commissie) De heer C.W.J.M. van Ewijk (lid financiële commissie) De heer D.H. van Ginkel Mevrouw T.A.M. van Hoogstraten De heer G.P. Isabella (vice-voorzitter) Mevrouw T.C. Lamers (voorzitter)

Jongeren en hun ouders centraal

De nieuwe jeugdwet, die per 2015 in werking treedt, vraagt veel energie. Daardoor lijkt de aandacht voor algemeen en preventief jeugdbeleid, die problemen juist voorkomen, te verslappen. En dat is onwenselijk. De P van Participatie is voor Spectrum ook de P van Preventie.

Bijzonder jaar Spectrum heeft in 2013 in veel gemeenten meegewerkt aan de

2

(door) ontwikkeling van Centra voor Jeugd en Gezin (CJG). Bijvoorbeeld door advies te geven over registratiesystemen, de pilot ‘Evaluatie CJG Tiel’ te presenteren, online CJG-diensten (vCJG) aan te bieden en een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van landelijke prestatie-indicatoren. Ook deden meer dan 30 gemeenten mee aan de provinciale CJGmonitor.

Spectrum Jaarbericht 2013 | Veranderen in het sociale domein

Voor 90 gemeenten is Jongin inmiddels dé digitale toegangsportal voor jongereninformatie en participatie. Als mede-eigenaar van Jongin hebben we in 2013 een deel van de landelijke teksten formeel overgedragen aan Stichting Opvoeden.nl die in opdracht van VWS bouwt aan een landelijke informatiebank voor alle gemeenten. Voor Spectrum was 2013 ook een bijzonder jaar vanwege het 15-jarig bestaan van Home-Start. Het succesvolle programma voor opvoedingsondersteuning draait inmiddels in 24 Gelderse gemeenten, alle reden om er extra bij stil te staan. Hoogtepunt was de jubileumdag in het Huis der Provincie met ruim 120 deelnemers.

Wél oog voor preventie De gemeente Geldermalsen wil met een nieuwe nota jeugdbeleid 20142016 anticiperen op de nieuwe jeugdwet en sterk inzetten op preventie. Spectrum is ingeschakeld om het proces te versnellen en inhoudelijke expertise in te zetten.

Versterking van lokale voorzieningen Kinderopvang en beroepsonderwijs kunnen veel voor elkaar betekenen. Daarom ondersteunden we meerdere samenwerkingsverbanden, organiseerden we een werkconferentie over Integrale Kindcentra en verkenden we in netwerkbijeenkomsten de kansen in het versterken van Voor- en Vroeschoolse Educatie en ouderbetrokkenheid. Ook het

jongerenwerk is sterk in beweging. Samen met Gelderse welzijnsorganisaties ontwikkelde Spectrum innovatieve instrumenten. Zoals de Jongerenwerk Observatie Methode voor zelfanalyse, SMILE, voor groepsanalyse (jongerengroepen) en grote in company trajecten ‘Welzijn Nieuwe Stijl’, die we uitvoerden met Tandem in Nijmegen en Welstede in Ede. Bij deze laatste trajecten is het doel een organisatiebrede omslag in houding en werkwijze.

Jeugdimpuls Samen met Stichting Alexander wierven we in twee projecten jongeren voor een klankbordgroep, die verbeterpunten voor jeugdartsen binnen het voortgezet onderwijs formuleerde. De projecten vielen binnen het landelijke project #Jeugdimpuls van het RIVM, dat een gezonde leefstijl onder jongeren wil bevorderen.

Aan de slag met de transitie jeugdzorg Gemeenten, organisaties en professionals bereiden zich voor op hun nieuwe rollen na de transitie van de jeugdzorg. Wij zijn hun reisgenoot op weg naar Andersland.

Transitieplannen In een tiental bijeenkomsten zijn vertegenwoordigers van de zeven Gelderse regio’s bijeen geweest onder de noemer G7, een groep die Spectrum inhoudelijk en secretarieel ondersteunde. Daarnaast heeft Spectrum in de regio’s NoordVeluwe, Stedendriehoek, Arnhem en FoodValley meegewerkt aan het tot stand komen van regionale transitieplannen Jeugdzorg. Voor Oost

Veluwe, Midden IJssel en Arnhem hebben we het regionaal projectleiderschap Nazorg uitgevoerd en voor Stedendriehoek deden we onderzoek naar de risicogroep die zich op het snijvlak van drie transities bevindt. Met als onderzoeksvragen: welk aanbod is er nu en welke acties zijn er in de toekomst nodig?

Voordegeldersejeugd.nl De website www.voordegeldersejeugd.nl is inmiddels hét Informatiepunt Transitie Jeugdzorg in Gelderland. Provincie Gelderland en Spectrum zijn de initiatiefnemers voor dit platform waar relevante informatie wordt gebundeld en

gedeeld. De website biedt inzicht in relevante regionale informatie en actuele ontwikkelingen, een inhoudelijke uitwerking van de transitiethema’s, informatie over jeugd-ggz en jeugd-lvg, factsheets, notities en een populaire wisselcolumn ‘lokale bestuurders voor de jeugd’. Ook met aanbieders van jeugdzorg is Spectrum samen opgetrokken. Met Lindenhout, Pactum, William Schrikkergroep, Lijn 5, Entrea en de gemeenten Nijkerk en Tiel zijn we gestart met de ontwikkeling van een zelfanalyse-instrument om de transformatie van de jeugdzorg te ondersteunen.

Vier keer per jaar ontvangen gemeenten en organisaties de Nieuwsbrief Jeugd in Gelderland. Onze lezers zijn vooral geïnteresseerd in informatie over de transitie en in ‘goede voorbeelden’ jeugdbeleid en jeugdzorg.


3

‘De Meldcode’ Spectrum organiseerde diverse voorlichtingsbijeenkomsten, workshops en trainingen voor sociale professionals in het peuterspeelzaalwerk en onderwijs, de kinderopvang en zorg en welzijn. Speciaal voor de gastouderopvang publiceerden we ‘De Meldcode’. Deze adviseert een aandachtsfunctionaris huiselijk geweld/kindermishandeling aan te stellen die gaat staan voor de implementatie en de borging van de meldcode. Samen met het AMK hebben we tien trainingen aan aandachtsfunctionarissen gegeven.

Kennisbijeenkomsten In 2013 heeft Spectrum twaalf bijeenkomsten belegd om kennis rondom transitie de transitie jeugdzorg te delen en verdiepen. Iedere bijeenkomst had zijn eigen thema en insteek. In totaal namen er bijna vijfhonderd Gelderse professionals van gemeenten en organisaties aan deel.

Op weg naar één AMHK De AMK’s en de Steunpunten Huiselijk Geweld (SHG’s) gaan samen op in één AMHK. Voor de vier centrumgemeenten heeft Spectrum een vooronderzoek uitgevoerd naar de vorming van het AMHK binnen Gelderland. In Apeldoorn en Hattem hebben we geïnventariseerd wat de

gevolgen voor Hattemers zijn bij een overstap van de SHG-diensten van Kadera in Zwolle naar de diensten van het toekomstig AMHK in Apeldoorn.

Kindermishandeling en

WE CAN Young

huiselijk geweld Op 1 juli 2013 is de Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling ingegaan. Deze geldt voor een grote groep professionals. Alle vormen van huiselijk geweld vragen in deze wet om structurele aandacht van professionals.

WE CAN Young richt zich op het weerbaar maken van jongeren op relationeel en seksueel gebied. Arnhem is betrokken bij de ontwikkeling van deze campagne in Nederland, Spectrum is ingeschakeld om het in de regio te verspreiden.

Meer afstemming tussen Onderwijs en zorg Passend onderwijs vraagt om een goede in- en externe zorgstructuur. De doelstelling ‘voortijdige schoolverlaters’ is aangescherpt tot maximaal 25.000 in 2016. Een startkwalificatie helpt jongeren aan een betere plek op de arbeidsmarkt. Spectrum werkt aan een betere afstemming tussen onderwijs en zorg.

4

Buiten doelgroepdefinitie Dat doen we via kennisateliers met thema’s als ‘de relatie tussen jeugdreclassering en voortijdig schoolverlaten’ en ‘MBO en passend onderwijs’, en met bijeenkomsten voor ZAT-coördinatoren over passend onderwijs en de meldcode kindermishandeling. Voor de regio Stedendriehoek is onderzoek gedaan naar het aanbod voor kwetsbare jongeren die buiten de doelgroepdefinitie van Voortijdig Schoolverlaten vallen. In Nijmegen is


de zorgstructuur 0-4 (Kijk op Kleintjes) in ondersteund door mee te denken over de doorontwikkeling van de structuur en de toekomst van het ZorgAdviesTeam 0-4 jaar. Ook hebben we onderzoek gedaan naar ouderbetrokkenheid op het Mbo. Een regelmatig contact tussen ouders en school zorgt voor een betere afstemming tussen de opvoeding thuis en op school. Bovendien stelt het de scholen in staat om de kennis, het inzicht en de ervaring van ouders te benutten.

De wijkgerichte aanpak Gemeenten, maatschappelijke organisaties en burgers zijn samen op zoek naar nieuw samenspel. Wijkgericht werken en de kanteling staan centraal.

‘Handen op de rug’ In Aalten boden we, via de pilots BuurtAanZet, ondersteuning aan negen zorg- en welzijnsorganisaties die het zelforganiserend vermogen van burgers willen vergroten. In Harderwijk begeleidde Spectrum intervisie met als doel sociale professionals eenduidig en ‘met de handen op de rug’ te laten werken. In Renkum waren we op allerlei manieren actief met de ontwikkeling van wijkgericht werken en in Rivierenland bij het vormgeven van de samenwerking tussen welzijnsorganisaties in de gemeenten Geldermalsen en Culemborg. Samen op reis naar Andersland dus? Zeker! Aan onze Andersland conferentie over wijkgerichte aanpak het Andersland werkatelier over sociale wijkteams, deden ook nog eens 50 gemeenten en zorg- en welzijnsorganisaties mee.

Waarde van Welzijn

Gekanteld werken

Spectrum brengt de waarde van welzijn in kaart met behulp van tevredenheidsonderzoeken en de instrumenten Social Return on Investment (SROI) en Sociale Inclusie na Transfer (SIT). Met deze informatie kunnen organisaties, gebruikers en stakeholders goed geïnformeerd het gesprek aangaan.

In Andersland werken we straks ‘gekanteld’. In 2013 heeft Spectrum trajecten rondom ‘gekanteld werken’ uitgevoerd: Sturing Nieuwe Stijl, voor gemeenten, en Welzijn Nieuwe Stijl, voor maatschappelijke organisaties.

Toegevoegde waarde In Geldermalsen is de toegevoegde waarde van opplussen in beeld gebracht, in Epe die van een wijkservicepunt in combinatie met opbouwwerk. Voor MEE Oost Gelderland onderzochten we de toegevoegde waarde van een NAH regiemap voor gebruikers en verwijzers, wat leidde tot ideeën voor verbeteringen. Spectrum deed in 2013 tevredenheidsonderzoeken voor zo’n tien organisaties. Deze onderzoeken passen binnen het kwaliteitsbeleid en bieden mogelijkheden tot verbetering, maar ook profilering en positionering.

Transities in de wijk In Apeldoorn hebben we, samen met de projectleider Talent in het Atrium, in de buurt De Sprenkelaar een buurtgericht en buurtgebonden steunsysteem en activiteitenplaats ontwikkeld. Ook waren we er ‘luis in de pels’ bij de ontwikkeling van welzijnsteams. Caleidoz (Zevenaar) boden we ondersteuning bij de samenwerking met hulpverleningsinstellingen en gemeente, om te komen tot een sociaal wijkteam in de wijk Schrijvershoek, Bloemenkamp.

Langs de meetlat Beide trajecten bestaan uit een zelfanalyse- instrument waarbij professionals zichzelf eerst langs de meetlat van het ‘nieuwe stijl werken’ leggen en vervolgens in werksessies verkennen hoe zij het anders willen gaan doen. In een eindrapportage staan vervolgens actiepunten en aanbevelingen voor de toekomst. Het traject Sturing Nieuwe Stijl hebben we in zeven gemeenten uitgevoerd, Welzijn Nieuwe Stijl bij diverse maatschappelijke organisaties en uitvoerende medewerkers van gemeenten op de NoordVeluwe en bij Solidez, Tandem welzijn en Rijnstad. ‘Gekanteld werken’ heeft ook alles met diversiteit te maken. Voor SWAN (Stichting Werkend Arnhem Nijmegen) verzorgden we de workshop ‘Kleur je rijk’ over arbeidsparticipatie/- mobiliteit en diversiteit en voor de gemeente Arnhem de training ‘Versterken eigen regie door diversiteit binnen nieuwe professionaliteit’.


5

Eigen kracht en sociaal netwerk Kwetsbare groepen doen meer mee in de samenleving, wanneer er gefocust wordt op hun kracht en niet op de beperking. Spectrum versterkt deze kracht niet door hen rechtstreeks te steunen, maar door vrijwilligers en professionals die met en voor mensen werken op allerlei manieren te ondersteunen.

In beweging zetten We hebben op dit gebied in 2013 letterlijk teveel gedaan om op te noemen. Daarom pikken we er een paar voorbeelden uit. In Rheden ondersteunden we organisaties om kwetsbare burgers zelf de regie te laten voeren. Het leidde tot een signaleringsaanpak, een training en handvatten om het gekantelde keukentafelgesprek te voeren. In Wijchen leerden we beleidsmedewerkers Ruimtelijke ordening hoe zij burgers gekanteld kunnen benaderen, om bewoners meer in beweging te zetten. In West Maas en Waal hebben we bijgedragen aan een nieuwe vorm van samenwerken tussen sociale zaken en welzijn. Voor WIG Nijmegen is, met het Zelfregiecentrum, een pilot ontwikkeld en uitgevoerd waarbij ervaringsdeskundigen werkten aan hun competentieontwikkeling. Met SWOA maakten we het projectvoorstel ‘Levensverhalen van ouderen’, waarin oudere migranten hun levensverhalen en ervaringen op papier zetten. Daarnaast bood Spectrum diverse op maat gemaakte ‘Eigen kracht’ trainingen aan welzijns- en zorgorganisaties aan, verzorgden we verschillende

Debat over armoede Samen met Lux, Movisie en TsV, Tijdschrift voor Sociale Sector, organiseerden we een armoededebat in Nijmegen. Circa 100 deelnemers bespraken samen aan gesprekstafels de vele verschijningsvormen en aanpakken van armoede. 6

Inclusie-workshops binnen en buiten Gelderland en organiseerden we inspiratiebijeenkomsten Sociale Netwerken Versterken voor deelnemers uit zorg, welzijn en gemeenten.

onderwijsinstellingen en maatschappelijke organisaties aan over eergerelateerd geweld, de seksuele ontwikkeling van migrantenjongeren en seksuele diversiteit en homoseksualiteit.

Onderwerpen bespreek-

Dichtbij Nederland

baar maken

Radio 5 Oba live schakelde ons in voor ondersteuning van de Radiouitzending Dichtbij Nederland, Zomertour. De uitzending ging over de antisemitische uitspraken van Turkse jongeren in Arnhem van begin dit jaar. We hebben bemiddeld, ons netwerk aangesproken actief mee te discussiëren over dit thema en onze lokatie aangeboden voor de Live-uitzending. Wijkbewoners stroomden spontaan op de uitzending toe.

Niets is zo moeilijk en tegelijkertijd zo belangrijk als het bespreekbaar maken van heikele onderwerpen. We ondersteunden in 2013 allerlei projecten en organisaties met dit doel.

Medeverantwoordelijk Zo heeft het project ‘Allochtone meiden in zicht’ als doel de problematiek van seksueel misbruik bespreekbaar te maken. Samen met VSK (Vereniging Seksuele Kindermishandeling) en deelnemers uit vijf welzijn- en migrantenorganisaties formeerden we een kennisgroep en organiseerden we twee voorlichtingsbijeenkomsten. In de Arnhemse wijk Malburgen voerden we een pilotproject uit om participanten in het multifunctionele centrum medeverantwoordelijk te maken voor de economische participatie van migrantenvrouwen. Daarnaast gaven we adviezen en boden we workshops en trainingen aan


Female Power Samen met het Museum Moderne Kunst Arnhem organiseerden we een benefietdiner en rondleiding over Kunst en Kracht rondom de tentoonstelling Female Power. Het laatste themanummer Visies ging geheel over Kunst en Kracht.

Ruimte voor vrijwillige inzet en mantelzorg In Andersland zetten meer groepen burgers zich vrijwillig in en is de samenleving beter toegerust op het combineren van het leveren van (mantel)zorg en andere aspecten van het leven. Spectrum ondersteunde in 2013 gemeenten en organisaties, voor wie deze wens hoog op de agenda staat.

social media en samenwerking in tijden van krimp, komen aan bod. Tijdens de vrijwilligersmanifestatie ‘Helden om de Hoek’ in de Achterhoek heeft Spectrum liefst negen workshops op één avond verzorgd.

Goed voor elkaar

Onze visie op Mantelzorg hebben we samengevat in een folder en in een filmpje: Mantelzorg; het is een puzzel. Het vertrekpunt zijn de plekken waar mantelzorgers zich bevinden. Als je de ondersteuning van hieruit mobiliseert, ondersteun je niet alleen individuele mantelzorgers, maar wordt ook het systeem rondom de mantelzorger sterker.

De steunpunten vrijwilligerswerk spelen een belangrijke rol in het veld. In het provinciale steunpuntoverleg vrijwilligerswerk besteedden we met hen in vijf sessies aandacht aan specifieke onderwerpen als wijken dorpsgericht vrijwilligerswerk en de modernisering van de vacaturebank. Het project Goed voor Elkaar eindigde officieel in 2012. Door het enthousiasme van gemeenten over de aanpak, zijn we in 2013 doorgegaan met het voeren van adviesgesprekken met gemeenten. Sleutelvraag bij deze gesprekken: hoe borg je vrijwilligerswerk- en mantelzorgondersteuning na de decentralisaties? In Rivierenland is gekeken naar de mogelijkheden voor het project ‘Bijzonder Werkt’ en is bij het SKANfonds een aanvraag gedaan om te komen tot een regionaal vrijwilligerscollege. In de Achterhoek is de deskundigheidsbevordering regionaal opgezet en in regio Noord Veluwe hebben we ingezoomd op Welzijn Nieuwe Stijl. De gemeente Beuningen was nieuwsgierig naar de toekomstverwachting van de huidige vrijwilligers in zorg en welzijn en hoe gemeente en instellingen het leven voor hen aangenamer kunnen maken. We onderzochten het met de narratieve methode.

Visie op mantelzorg

Care2share Vanuit deze visie zijn tal van projecten opgezet. We bespreken hier wat aansprekende voorbeelden. Zoals Care2Share: Verlicht de Mantel van Jonge Mantelzorgers, dat we dankzij subsidie van het VSB Fonds kunnen uitvoeren. In december 2013 was het eerste traject op een Nijmeegse school, waar 350 leerlingen een interactieve theatervoorstelling zagen en mentorles volgden. Er is belangstelling uit allerlei gemeenten. De ambitie is om eind 2015 zo’n vijftien trajecten te hebben uitgevoerd. In samenwerking met MVT Arnhem,

Nieuwe groepen bereiken We boden de gemeente Overbetuwe en de lokale Molukse en Turkse stichtingen procesbegeleiding bij het vormgeven van nieuw vrijwilligersbeleid en een strategie om de stichtingen meer te betrekken bij het sociale domein. We hielpen de Gudula Foundation (Lochem) bij het schrijven van een projectplan en zoeken naar fondsen en VIA (Vrijwillige Inzet Arnhem) bij het vormen van een visie over toegankelijkheid van de vrijwilligersorganisaties in het algemeen en migranten vrijwilligersorganisaties in het bijzonder. Ook hebben we diverse migranten vrijwilligersorganisaties geadviseerd over Welzijn Nieuwe Stijl en over fondsen en subsidiemogelijkheden met betrekking tot vrijwillige inzet en buurtparticipatie.

Rijnstad en de gemeente Arnhem heeft Spectrum een reeks bijeenkomsten georganiseerd met als thema: verlicht de mantel van mantelzorgers met een migrantenachtergrond. Het ging over verwachtingen, beleveniswereld en een cultuur waar zorgplicht sterk heerst, de functie van de wijk (sociaal vangnet) en wat hiervoor nodig is.

Trainingen Verder was er veel vraag naar trainingen en workshops. Het gaat dan om ‘traditionele’ thema’s als fondsenwerving en vinden en binden van vrijwilligers, maar ook nieuwere thema’s, zoals jongerenmarketing,


7

Keukentafel De training oplossingsgerichte gesprekstechnieken, die is ontwikkeld voor allen die met burgers aan de keukentafel zitten, is omgebogen naar een training voor (zorg) vrijwilligers. Immers veel vrijwilligers worden ingezet in de thuissituatie, waarbij een hulpvraag wordt gesteld. In Voorst is de eerste pilot uitgevoerd en daarna in Montferland.

Mantelzorgers Binnenboord Bij het project Mantelzorgers Binnenboord gaat het er om wat je als vereniging kan doen om mantelzorgers letterlijk binnen boord te houden. We vervulden een helpdeskfunctie voor steunpunten Mantelzorg en ondersteunden de gemeenten Berkelland en Heumen. Dan het thema ‘ontspoorde mantelzorg’, dat aansluit bij andere thema’s als kindermishandeling, ouderenmishandeling en eergerelateerd geweld. In samenwerking met de stichtingen Welzijn Ouderen en de ouderenbonden (SBOG) is een eerste inventarisatie gemaakt.

Uiteenlopende onderwerpen Op dit terrein heeft Spectrum veel expertise opgebouwd. En vanuit onze visie kunnen we op allerhande terreinen toegevoegde waarde bieden. In de regio Noord-Veluwe bijvoorbeeld, waar we werden ingeschakeld voor procesbegeleiding en kennisdeling op maat en waar we verschillende bijeenkomsten belegden. Of voor het Steunpunt Mantelzorg in Arnhem, waarvoor we 60 professionals uit welzijn ‘Verlicht de mantel’, over allochtone mantelzorgers, aanboden. En voor uiteenlopende Gelderse partijen over het inzetten van het VN-Vrouwenverdrag op lokaal niveau. Een greep uit de andere gemeenten en instellingen waarvoor we workshops verzorgden, onderzoek deden of advies aan uit brachten, laat zien dat Spectrum hier over de volle breedte van het sociaal domein haar expertise mag inzetten: Aedes-Actiz, alle gemeenten in de Food Valley, de gemeenten Berkelland, Doesburg, Neder-Betuwe, Buren, Geldermalsen, Apeldoorn, Nijkerk, Zaltbommel en Lochem, zorginstellingen STMG, SZR, Zorgcentrum De Betuwe, Steunpunt Mantelzorg Renkum en Wageningen, De Bosjuweel, HAN, Mezzo, Movisie,

Nieuwe rol professional Hoe ondersteun je als professional de mantelzorgers en zorgvrijwilligers effectief, rekening houdend met de nieuwe rollen, verhoudingen en eigen verantwoordelijkheid die nu van burgers gevraagd wordt?

8


Rutgers WPF en de Stichting Welzijn Ouderen Arnhem (SWOA). In de samenwerking en opdrachtuitvoering ging het over de meest uiteenlopende onderwerpen en thema’s: van een Goed voor Elkaar-gesprek tot aandacht voor seksuele intimiteit in (mantel-) zorgrelaties. Altijd lag de focus op de nieuwe rol van de professional.

Mobiliteitsprojecten De provincie wil zicht krijgen in ‘zelforganiserend vervoer’, initiatieven van en door vrijwilligers en met ontvangst van beperkte (structurele) subsidie. In 2013 hebben we 25 projecten zelforganiserend vervoer gevonden in Gelderland, vijf zijn uitgekozen om te begeleiden met een subsidieaanvraag. De projecten Vervoer op Maat van de Malderburgh en Plusbus Wageningen zijn door Spectrum ondersteund. Voor Vervoer op Maat onderzochten we de waarde voor de gebruikers en het toekomstperspectief. Bij de Plusbus Wageningen hebben we voor Solidez de kracht van het project, verbeterpunten en mogelijke samenwerkingspartners in kaart gebracht. Over het thema brachten we het magazine Mobiel Andersland uit.

Wonen in vitale dorpen en wijken De transities spelen ook een grote rol bij de vitaliteit van dorpen en wijken in Gelderland. Hoe zien die eruit in Andersland? Hoe gaan gemeenten met vrijwilligers (besturen) binnen accommodaties om? En hoe kunnen ouderen langer zelfstandig thuiswonen?

Bijzondere dorpshuizen Vanuit de provinciale subsidieregeling ‘Leefbaarheid en voorzieningen’ is in 2013 een stevige samenwerking tot stand gekomen tussen VKK/FDG, HAN Sociaal Beleid, ICSadviseurs en Spectrum/Elan. In wisselende samenstellingen hebben we ondersteuning kunnen bieden aan meer dan 50 dorpshuizen en samen gewerkt aan bijzondere projecten. Zoals de Zorgcoöperatie Keijenborg. Samen met de HAN ondersteunt Spectrum de initiatiefnemers, die op een innovatieve manier zorg vormgeven in een kleine kern. Of dorpshuis Willem de Zwijger in Rheden. Spectrum heeft meegewerkt aan de realisatie van dit bijzondere dorpshuis, waar dorpsbewoners het gebouw delen met een activiteitencentrum van SIZA. Daarmee is Willem de Zwijger een dorpshuis waar mensen in een kwetsbare positie écht meedoen. In Asperen, in de gemeente Lingewaal, stond in 2013 de bestendiging van het Buurtontmoetingspunt Asperen (BOP) centraal. De BOP is een drempelloos voorportaal van welzijn, helemaal gerund door vrijwilligers, met en zonder beperking. Spectrum was kwartiermaker en speelde onder meer een sleutelrol bij de afstemming met de professionele organisaties, de lokale ondernemers en de gemeente. Laatste voorbeeld van een bijzonder project speelde zich af bij Welstede in Ede. Daar moesten vrijwillige besturen en beheerders in buurthuizen mee kantelen. We hebben de zeven buurthuizen meegenomen in de grote veranderingen binnen het sociale domein en gezamenlijk

gekeken naar de consequenties voor hun werk. Bij de beheerders hebben we een ‘mystery guest’ langs gestuurd, om ze voor wat betreft ‘hospitality’ een spiegel te kunnen voorhouden en afspraken voor de toekomst te kunnen maken. Naast deze bijzondere projecten hebben we, samen met de HAN, de narratieve methode verder ontwikkeld en ingezet, bijvoorbeeld in de gemeente Neder-Betuwe bij een participatief activerend onderzoek ter voorbereiding op drie nieuwe Buurtontmoetingspunten. Als actieve deelnemer in het landelijk netwerk Dorpshuizen.nl heeft Spectrum haar bijdrage geleverd aan de modelverordening van de VNG voor de nieuwe Drank- en Horecawet, in de gemeenten Ede, Bronckhorst, Oldebroek en Lingewaal zijn we betrokken bij het tot stand brengen van lokale verordeningen.

Opplussen Hoe wordt het wonen van ouderen straks vormgegeven? Spectrum heeft in 2013 met allerlei partijen, van gemeenten tot en met commerciële ondernemers, nagedacht over en gewerkt aan het antwoord op deze vraag.

Zelf maatregelen nemen Bijvoorbeeld via Opplussen. In nauwe samenspraak met provincie Gelderland heeft Spectrum gemeenten en regio’s begeleid bij het voorbereiden, uitvoeren en evalueren van hun Opplustrajecten. Daarmee worden bewoners bewust gemaakt van de mogelijkheden die er zijn om woningen comfortabeler, preventief veiliger en levensloopbestendig te maken. Zo kunnen ze zelf tijdig (preventieve) maatregelen nemen om thuis te kunnen blijven wonen. De gemeente Wijchen is in 2012 met enkele regiogemeenten gestart met het project Langer zelfstandig wonen in de regio Nijmegen. In 2013 was het tijd voor de uitvoering, waarbij draagvlak en betrokkenheid van alle relevante partijen (van eerstelijnszorg en verwijzers tot en met commerciële (bouw)ondernemers) centraal stond. Spectrum had bij dit project een initiërende, faciliterende en ondersteunende rol. Samen met de partners is een magazine ‘Bewust Wonen’ uitgebracht, die gemeenten in de regio Nijmegen kunnen gebruiken. Inmiddels zijn meerdere gemeenten geïnteresseerd om het ook regionaal op te pakken.


9

Thuis wonen met dementie Gemeenten zien in toenemende mate de opgave om mensen met dementie te ondersteunen en begeleiden bij het zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Spectrum verkent samen met de lokale partners woonconcepten in de bestaande woningvoorraad en nieuwbouw voor mensen met licht tot matige dementie en hun mantelzorgers. We zijn intensief betrokken bij de pilotprojecten in Lochem en Wijchen. Meerwaarde is niet alleen dat mensen met beginnende dementie langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen, maar dat het de zelfredzaamheid van de dementerende vergroot en de ondersteuning door mantelzorgers zo lang mogelijk in stand gehouden blijft. Opbrengsten van de pilots, zoals een toolkit en de flyer Bewust wonen, komen ten goede aan de gemeenten en organisaties in provincie Gelderland. Ook hebben we meegewerkt aan de Handreiking Comfortabel Wonen van het landelijk kenniscentrum Platform31. Naast deze grote projecten, ondersteunden we in 2013 ‘gewoon’ weer het Platform Gelderse Studiekringen, die steeds meer belangstelling krijgen als methodiek ter voorkoming van eenzaamheid, stimulering van ontmoeting en bevordering van geestelijke gezondheid.

Ouderenadviseurs Ook in 2013 hebben we regionale netwerken van ouderenadviseurs, cliëntondersteuners en adviseurs welzijn ondersteund. Door Welzijn Nieuwe Stijl en de transities is hun functie erg in beweging. In de netwerken wordt veel nagedacht en uitgewisseld over de consequenties voor hun werk.

Actief Burgerschap In Andersland geven gemeenten en professionals ruimte voor initiatief aan actieve burgers, die zelf verantwoordelijkheid willen nemen voor hun leven en leefomgeving. Waar nodig kunnen ze rekenen op ondersteuning. In Gelderse gemeenten werken professionals, ambtenaren en burgers steeds vaker met elkaar samen om een burgerinitiatief tot een succes te brengen. Spectrum ondersteunt hen waar gewenst.

Samen voortuinen opknappen Voor Volkshuisvesting Arnhem zijn we het pilotproject ‘Samen buiten, samen thuis’ gestart, waarbij bewoners gestimuleerd werden samen hun voortuinen op te knappen. Dit moest ook de sociale cohesie in de wijk Malburgen en het verantwoordelijkheidsbesef voor de eigen leefomgeving versterken. Bewoners uit

drie straten knapten op drie tuinwerkdagen zo’n 25 tuinen op. Er deden zeven gezinnen met diverse culturele achtergronden mee. Rondom de Daltonschool in Culemborg ligt een terrein dat bewoners graag samen opnieuw willen herinrichten. Ze startten het initiatief ‘Achter de Poort’, dat de gemeente wil ondersteunen. Spectrum is procesbegeleider. De gemeente Overbetuwe schakelde ons in bij het project ‘We pakken het samen op! ‘, waarbij bewoners actief zijn in het beheer van maatschappelijke voorzieningen. Een aansprekend resultaat? In het dorp Randwijk hebben bewoners inmiddels zelf het beheer van het dorpshuis overgenomen!

De Vonk van Nederland Mede op verzoek van ZonMw hebben we samen met CMO Groningen De Vonk van Nederland ontwikkeld: een wedstrijdmethodiek voor burgerinitiatieven die erop gericht is burgers op een positieve manier uit te dagen verantwoordelijkheid te nemen voor de eigen leefomgeving. Het wedstrijdelement zorgt voor dynamiek en publiciteit. Met het VSB Fonds zijn afspraken gemaakt over de uitrol van deze methodiek. In 2013 waren er Vonken in Hoogezand Sappemeer, Heumen en Westervoort.

Samen voortuinen opknappen in de Arnhemse wijk Malburgen

10


Foto: Daan Noordhuizen, Voorst

‘Henk is een dorpsfiguur en daar moet je vanaf blijven!’ Henk Hartgers is misschien wel de laatste schillenboer in Nederland. Drie keer per week gaat hij in het dorp Voorst op pad om schillen op te halen. Het lijkt een beeld uit vervlogen tijden maar niets is minder waar. Sinds zijn zus is overleden, woont hij alleen. In een rijtjeshuis. Met een stuk grond erachter waar hij zijn koeien en kippen houdt. Henk krijgt ondersteuning bij zijn financiën, hulp in het huishouden, warm eten van Tafeltje Dekje en begeleiding van de Passerel. De hulp die hij al jaren lang van zijn buren krijgt, is minstens net zo belangrijk. Heel gewoon?

Colofon

Het verhaal van Henk de schillenboer is een van de verhalen uit Reisgids naar Andersland. Een prachtig voorbeeld van eigen kracht, buurtbewoners die een handje helpen en een goede aansluiting tussen die informele hulp en de begeleiding van de Passarel. Meer lezen? De Reisgids kun je hier downloaden. Meer weten over wat wij voor u kunnen betekenen bij de transities? Bel of mail ons.

U, jij en ik… Sterk door sociaal bewegen!

Tekst SPECTRUM, partner met elan. Fotografie Novy Print Ontwerp en lay-out SPECTRUM partner met elan

SPECTRUM partner met elan Zeelandsingel 40, 6845 BH Arnhem (026) 352 34 20 [email protected] www.spectrumelan.nl

juli 2014 Er is geen verband tussen de afgebeelde personen en de inhoud.

Kijk hier naar het filmpje over Spectrum. Spectrum Jaarbericht 2013 | Veranderen in het sociale domein

11

Veranderen in het sociale domein

Recommend Documents