VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE HET RENDEMENT VAN DE ONDERNEMERSHUIZEN

VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE

HET RENDEMENT VAN DE ONDERNEMERSHUIZEN

Den Haag, 20 februari 2008

COLOFON Projectnummer: 33036/44509332

Auteurs: Karen Groeneveld José ten Kroode Josine Meurs

B&A Realisatie bv Prinses Margrietplantsoen 87 Postbus 829 2501 CV Den Haag t 070 - 3029500 f 070 - 3029501 e-mail: http:

[email protected] www.bagroep.nl

© Copyright B&A Groep 2008. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. B&A is gevestigd in Den Haag, Deventer, Amsterdam. 29-02-2008 13:28:00

INHOUDSOPGAVE Woord vooraf 4 1

Wat is een Ondernemershuis?

2

Resultaten economisch rendementmeting 13

3

Het Ondernemershuis als businesscase 16

7

Bijlage 1

Verantwoording van het onderzoek 19

Bijlage 2

Achtergrondgegevens van de klanten van het Ondernemershuis 20

3

WOORD VOORAF Ondernemerschap is een belangrijke motor voor welvaart en duurzame ontwikkeling. Bevordering van (kleinschalig) ondernemerschap is het beste instrument voor wijkontwikkeling. De Ondernemershuizen in Amsterdam laten zien dat een laagdrempelige, gebiedsgerichte voorziening niet alleen veel (startende) ondernemers sterker maakt maar ook veel informeel en onvermoed ondernemerspotentieel genereert. Gerichte investeringen in de bevordering van kwalitatief goed ondernemerschap verdienen zichzelf zowel in economisch als in maatschappelijk opzicht binnen de kortste keren terug. In 2000 opende het eerste Ondernemershuis zijn deuren in een verbouwde parkeergarage in Amsterdam Zuidoost. Het was een toegankelijke voorziening waar startende ondernemers, informele ondernemers, kwakkelende ondernemers en potentiële ondernemers informatie en advies kregen, een cursus boekhouden of belastingen konden volgen en begeleiding kregen bij het schrijven van een ondernemingsplan. De bedrijfsadviseurs kenden de wijk en zijn bewoners door en door en haalden in de beruchte binnenstraten, in de winkelcentra en zelfs in de kerken van de oude Bijlmermeer heel wat ondernemerspotentieel naar boven dat door de bestaande voorzieningen niet of niet adequaat bereikt werd. Ze knoopten netwerken aan elkaar en voorzagen de beleidsmakers van waardevolle informatie. In 2008 zijn er 4 Ondernemershuizen in verschillende delen van Amsterdam operationeel. Het zijn alle vier coproducties van de Dienst Economische Zaken en verschillende Amsterdamse stadsdelen. De vier Ondernemershuizen worden uitgevoerd door B&A. Het breed gedeelde idee is dat de Ondernemershuizen in een behoefte voorzien en een succes zijn. Dit idee wordt gevoed door de succesverhalen van starters, de drukbezochte netwerkbijeenkomsten en website en door de periodieke rapportages over klantenstromen en output. De targets worden altijd overtroffen. De effecten van overheidsinvesteringen en de meetbaarheid ervan zijn een belangrijk en actueel thema. B&A tracht in dit boekje de resultaten en het rendement van de Ondernemershuizen inzichtelijk te maken. De investeringen en exploitatielasten zijn immers volkomen transparant, maar dit geldt niet voor de revenuen die langs verschillende wegen de ‘BV Nederland’ ten goede komen: als belastingopbrengst, uitkeringsbesparing, productiviteitsstijging en niet in de laatste plaats in de vorm van positieve maatschappelijke effecten op de vitalisering van de wijken en de ontwikkelingskansen van bevolkingsgroepen. Dit boekje is een eerste verkenning. De resultaten zijn niet minder dan een aansporing na te denken over mogelijkheden van coalitievorming van publieke en private partners op verschillende niveaus om te komen tot duurzame verankering van Ondernemershuizen.

4

B&A REALISATIE BV

VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE

In hoofdstuk 1 geven we een korte beschrijving van de Ondernemershuizen en hun dienstverlening. Hoofdstuk 2 bevat een samenvatting van de uitkomsten van een onafhankelijk onderzoek dat TNS/Nipo in opdracht van B&A heeft uitgevoerd. In hoofdstuk 3 gaan we nader in op het economisch rendement van de Ondernemershuizen. In bijlage 1 wordt de onderzoeksverantwoording weergegeven en in bijlage 2 gaan we in op de achtergrondkenmerken van de respondenten.

5

B&A REALISATIE BV

VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE

Op 1 januari 2008 zijn er in Amsterdam vier Ondernemershuizen operationeel Ondernemershuis Groot-Oost (Stadsdelen Centrum, Zeeburg en Oost-Watergraafsmeer) Locatie: Conradstraat 8, telefoon: 020-6926979

Ondernemershuis West Binnen de Ring (Stadsdelen Westerpark, Oud-West, Baarsjes, Bos&Lommer) Locatie: Admiraal de Ruyterweg 84-86, telefoon: 020-5892930

Ondernemershuis Nieuw-West (Stadsdelen Geuzenveld-Slotermeer, Slotervaart, Osdorp) Locatie: Derkinderenstraat 94, telefoon: 020-6138713

Ondernemershuis Zuidoost (Stadsdeel Zuidoost) Locatie Bijlmerdreef 252c, telefoon: 020-6006336

6

1

WAT IS EEN ONDERNEMERSHUIS? Het Ondernemershuis heeft als voornaamste doel het bevorderen van de kwantiteit en de kwaliteit van ondernemerschap in een gebied. Het is een voorziening waar (startende) ondernemers met al hun vragen op het gebied van bedrijfshuisvesting, financiering, administratie, marketing, planning, wet- en regelgeving, belastingen en vergunningen terecht kunnen. Ook met persoonlijke ondernemerschapsvragen (Ben ik wel ondernemer? Wat moet ik nog leren?) kunnen ze bij het Ondernemershuis terecht. Starters krijgen er begeleiding bij het maken van een ondernemingsplan. De Ondernemershuizen hebben een nieuwsbrief en een website en organiseren cursussen over bovengenoemde onderwerpen. Maandelijkse netwerkbijeenkomsten hebben vaak een actueel thema en worden drukbezocht door starters en andere netwerkers. Alle Ondernemershuizen hebben hun eigen inkleuring. Zo is een van de speerpunten in West binnen de Ring en in Groot-Oost de creatieve industrie en is er in Amsterdam Nieuw-West met zijn omvangrijke herstructureringsprojecten extra aandacht voor herhuisvesting van jonge ondernemers. De Ondernemershuizen geven de beleidsmakers gevraagd en ongevraagd advies over mogelijkheden het ondernemingsklimaat in de wijken te verbeteren en de positie van starters en ondernemers in het gebied te versterken. Deze aanbevelingen kunnen een breed terrein bestrijken: economie, leefbaarheid, zorg en welzijn, openbare ruimte et cetera. De Ondernemershuizen worden bemenst door bedrijfsadviseurs die het gebied kennen, een afspiegeling vormen van de bevolking en die outreachend werken. Dit betekent dat ze niet achter een bureau gaan zitten wachten tot er misschien klanten komen, maar dat ze zelf een netwerk van bedrijven, overheden, intermediairs en relevante organisaties ontwikkelen; op straat en andere plekken informeel of potentieel ondernemerschap scouten en hun dienstverlening afstemmen op de vragen en behoeften van de individuele ondernemer. Deze outreachende aanpak is een van de belangrijkste kenmerken van de Ondernemershuizen. Ze richten zich immers op die groepen in de wijken die niet goed zijn aangesloten op de formele netwerken. Dit zijn vaak mensen die een uitkering hebben, mensen met een niet-Nederlandse achtergrond of mensen die in de informele economie actief zijn. Iedere klant heeft zijn vaste adviseur. De nadruk ligt op mondelinge communicatie, niet op schriftelijke. De bedrijfsadviseurs letten bij de beoordeling van de haalbaarheid van een bedrijfsidee dan ook minder op het papieren plan dat iemand meeneemt dan op de persoon van de startende ondernemer. Andere belangrijke kenmerken van de Ondernemershuizen zijn: 1. Werken vanuit de ondernemersvraag De bedrijfsadviseurs beginnen altijd bij de individuele vraag van de startende ondernemer. Het is hierbij belangrijker aan te sluiten bij de branche, het ambitieniveau en het tempo van de startende ondernemer, dan bij zijn leeftijd, geslacht, etnische

7

B&A REALISATIE BV

VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE

afkomst of inkomenssituatie. Dat neemt niet weg dat het om adequate dienstverlening te kunnen bieden belangrijk is om op de hoogte te zijn van gevoeligheden, valkuilen en sterke/zwakke kanten die bij sommige groepen meer spelen dan bij andere. Ondernemer Carmen van der Vecht:"Het

is mijn droom om streetwear op de markt te krijgen die helemaal is geïnspireerd op de ontwerpen van jongeren zelf”.

2. Focus op de eigen verantwoordelijkheid van de starter De ondernemer moet het zelf doen. De bedrijfsadviseurs coachen op resultaatgerichtheid. Ze bieden alle mogelijke ondersteuning maar nemen het niet over. Het is namelijk niet de bedoeling om onmachtige ondernemers te creëren en in leven te houden. Bedrijfsbeëindiging of niet-starten kan veel ellende voorkomen en dus een zeer positief resultaat zijn. De bedrijfsadviseurs slagen er in te voorkomen dat mensen die het niet in zich hebben toch een bedrijf starten of continueren. 3. Permanente netwerkuitbreiding binnen en buiten het gebied De klanten van de Ondernemershuizen hebben vaak geen groot netwerk buiten de eigen kring. Dit betekent dat ze niet beschikken over de netwerken die wezenlijk zijn voor de oprichting en doorgroei van een eigen onderneming. Dit geldt zowel voor het netwerk van formele instanties, maar vooral ook voor het netwerken van andere bedrijven (t.b.v. inkoop en samenwerking) en niet te vergeten hun (potentiële) klantgroepen. In het netwerk van het Ondernemershuis en de bedrijfsadviseurs bevinden zich alle relevante instanties en organisaties waarmee de doelgroepen te maken kunnen krijgen. De bedrijfsadviseurs hebben de opdracht hun netwerk permanent uit te breiden om hun klanten optimaal te faciliteren, door te verwijzen en in staat te stellen hun eigen netwerk te vergroten. 4. Onafhankelijke positionering en maximale samenwerking Een onafhankelijke positionering is één van de kritische succesfactoren. Dit biedt de basis om vertrouwen op te wekken bij de klanten en om als spin in het web tussen de organisaties te fungeren. De Ondernemershuizen werken intensief samen met de Kamer van Koophandel, banken, accountants, brancheverenigingen en andere dienstverleners. De cursussen worden bij voorkeur gegeven door lokale ondernemers

8

B&A REALISATIE BV

VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE

(een boekhouder of accountant bijvoorbeeld) zodat de klanten alvast kennis met zo iemand maken. Dit werkt later drempelverlagend. In enkele gebieden vervullen bedrijfsadviseurs van de Ondernemershuizen ook de functie van (winkel)straatmanager, elders werken ze samen met de gebieds- en winkelstraatmanagers. PiNO-project Belastingdienst Amsterdam De Belastingdienst Nederland heeft een groot opgezet PiNO-project lopen in de G4. Dit project richt zich specifiek op het verhogen van het aantal belastingvaardige nieuweNederlanderse ondernemers. Met als achterliggende motivatie het daarmee terugdringen van het te hoge aantal onnodige faillissementen in deze groep. De Belastingdienst geeft aan, net als de Kamer van Koophandel dat zij deze doelgroep niet bereiken. De Belastingdienst Amsterdam kwam hiervoor gericht bij de Ondernemershuizen terecht omdat ze uit meerdere bronnen over ons goede bereik onder deze groep hadden gehoord. Huisvesting De Ondernemershuizen krijgen veel vragen over prijzen van huisvesting en over de juridische kant ervan. Ze informeren de starters hierover persoonlijk, via de nieuwsbrief en via de site. De bedrijfsadviseurs kennen de bedrijfshuisvesting in hun gebied en bijna alle partijen die zich op die markt aan de kant van het aanbod bewegen. Zo kan op een concrete vraag van een starter vaak een exact antwoord gegeven worden. Aan de andere kant hebben ze vaak informatie over knelpunten en hebben ze een scherp inzicht in de vraag. Zo worden ze de laatste tijd geconfronteerd met:
Veel cateraars die ruimte zoeken om te koken.
De vraag naar extreem flexibele huisvesting: formule 1-concept: per uur of per dag etc.
ZZP-ers die het liefst een praktijkruimte (met kraan en wc ed.) aan huis zouden hebben.
De vraag naar kleine ruimtes die voor een korte termijn gehuurd kunnen worden maar die wel modern uitgerust zijn (wifi, conference call etc.). Veel partijen zijn ook bezig met de ontwikkeling van aanbod op bijvoorbeeld deze laatste vraag. Deze partijen weten de Ondernemershuizen goed te vinden (zijn soms zelf klant geweest) en verspreiden hun informatie via het Ondernemershuis. Dankzij hun netwerk en hun kennis van het gebied kunnen de bedrijfsadviseurs de klanten dus in het algemeen zeer compleet en actueel informeren. Dit kan echter systematischer. Financiering Bedrijfsfinanciering is een van de belangrijkste thema’s voor (startende) ondernemers. Amsterdam beschikt over een eigen Startersfonds. Het is een garantiefonds voor starters en jonge ondernemers die zich bezighouden met legale bedrijfsactiviteiten en beschikken over een levensvatbaar bedrijfsidee. De bedrijfsadviseurs van de Ondernemershuizen vervullen een belangrijke rol in de toeleiding naar het fonds. Wanneer het Startersfonds eenmaal een krediet heeft verleend, blijft de bedrijfsadviseur bij de klant betrokken. Ook stadsdeel Zuidoost heeft een Startersfonds. De ervaring met bedrijfsfinanciering en kredietverstrekking is echter veel breder. De behoefte van starters en ondernemers verschilt enorm. De benodigde bedragen variëren van 2.500 euro voor een meubelmaker tot 800.000 euro voor een sportschool in Zeeburg. In het laatste geval heeft het Ondernemershuis bemiddeld omdat de

9

B&A REALISATIE BV

VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE

initiatiefnemer, een oud-militair, in de ogen van de bank niet voldeed omdat hij niet over civiele kwalificaties beschikte maar alleen certificaten van het corps mariniers bezat. De laatste tijd is eveneens ervaring opgebouwd met microfinanciering voor vrouwen. Daarbij gaat het soms maar om 500 euro. De belangrijkste taak van de bedrijfs-adviseurs is ervoor te zorgen dat de ondernemers en hun plannen zo goed mogelijk voorbereid naar de bank gaan. Voor veel banken is een diploma vaak een voorwaarde voor een lening. De bedrijfsadviseurs weten door hun begeleiding en contacten mensen zonder diploma’s bijna altijd een lening te bezorgen als hun plan deugt. Om zo compleet mogelijk te kunnen adviseren en door te verwijzen onderhouden de Ondernemershuizen contacten met alle grootbanken in het gebied. Heel vaak wordt de financiering ook op een andere manier geregeld: mensen doen hun auto de deur uit, nemen er een baantje bij in de avonduren of wachten even met het opzeggen van hun baan. Het is voor een aantal ondernemers soms mogelijk om bij familie te lenen, een betalingsregeling te treffen of subsidie aan te vragen en daarnaast verwijzen de bedrijfsadviseurs mensen door naar de Stichting Suikeroom en andere fondsen en participatiemaatschappijen. Met de klanten worden de voor- en nadelen van de verschillende opties naast elkaar gezet: wat is er echt op welke termijn nodig aan middelen en waar kun je die krijgen tegen welke moeite. Wat zijn de kosten en de baten? Ondernemer Hassan Hajji met zakenpartner Fatih Karaltili:

'Netwerken is de olie van het ondernemerschap'

Samenwerking van ondernemers De Ondernemershuizen bevorderen de organisatiegraad van ondernemers door samen te werken met winkeliers- en ondernemersverenigingen. In ontwikkeling is het organiseren en faciliteren van mogelijkheden voor starters om gezamenlijk diensten in te kopen. Starters kunnen activiteiten waar ze minder deskundig in zijn uitbesteden, zodat de professionaliteit toeneemt en er bovendien schaalvoordelen ontstaan. Dit is een goede mogelijkheid voor het toenemend aantal ZZP-ers die niet in de eerste plaats ondernemer zijn maar wier branche of marktpositie hen min of meer tot ondernemerschap dwingt. Het Ondernemershuis kan afspraken maken met leveranciers dat de klanten van het Ondernemershuis met voorrang of tegen korting terecht kunnen. Het gaat hierbij om: energie, huur, leningen, boekhouding, verzekeringen, juridische en financiële dienstverlening etc. Onze ervaring is dat leveranciers en bureaus zich uit zichzelf al melden bij de Ondernemershuizen. Die kunnen bijvoorbeeld ook winkeliers en bedrijfjes in één straat of één strip stimuleren gezamenlijk op te trekken bij inkoop maar ook bijvoorbeeld bij acties ten behoeve van de verbetering van de leefbaarheid en veiligheid.

Een klant van het Ondernemershuis is gestart met zijn bedrijf “De Vliegende Brigade”. Dit bedrijf geeft computerhulp op locatie zowel aan particulieren als bedrijven. De Vliegende Brigade werkt primair met mensen die vanuit een uitkeringssituatie opgeleid kunnen worden tot zelfstandig ondernemer, en aan wie opdrachten uitbesteed kunnen worden. Het Ondernemershuis heeft een uitkeringsgerechtigde kunnen koppelen aan de Vliegende Brigade. Deze klant is nu de protegé van de gestarte ondernemer.

10

B&A REALISATIE BV

VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE

Maatschappelijke effecten In het volgende hoofdstuk gaan we in op het rendement van de Ondernemershuizen. Een aantal moeilijk meetbare opbrengsten blijft daarin buiten beschouwing. Omdat het hier gaat om concrete effecten op de wijken, noemen we er hier toch drie. 1. Verbetering van de leefbaarheid in het gebied De Ondernemershuizen leveren een bijdrage aan de versterking van winkelgebieden door goed voorbereide en dus langdurig renderende bedrijven toe te voegen. Signalen over slecht ondernemerschap worden opgepikt of doorgegeven. Ondernemers zetten zich in hun buurt vaak in voor veiligheid, activiteiten en nemen verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de leefomgeving. Levendige buurten zorgen voor meer uitwisseling tussen bewoners en vergroten de sociale veiligheid. En ondernemers worden klant van ondernemers. 2. Verbetering van de persoonlijke situatie en gezinssituatie van bewoners Voor mensen die starten vanuit een uitkering, is hun onderneming van grote betekenis voor hun zelfbewustzijn en zelfvertrouwen (‘Mijn familie is trots op mij!’). Er zijn ondernemers die met heel hard werken toch geen inkomen op bijstandsniveau genereren. Hier is veel verborgen armoede. De bedrijfsadviseurs helpen deze ondernemers een beter resultaat te behalen door verbetering van de organisatie of boekhouding, andere marketing, verandering van product-marktcombinate etc. Onvoldoende toegeruste ondernemers en ondernemer met een onhaalbaar bedrijfsidee worden uit de droom geholpen. En dit voorkomt veel financiële en andere problemen. Veel klanten gaan (weer) in loondienst als ze met behulp van Het Ondernemershuis tot de conclusie zijn gekomen dat ze geen ondernemer zijn. Voorbeelden:
Een ondernemer die op ons advies zijn boekhouding niet zelf gaat doen maar bij een boekhoudkantoor onderbrengt.
Een ondernemer die zich richt op het opzetten van één onderneming i.p.v. drie verschillende ondernemingen.
Een ondernemer die niet zelfstandig duur bedrijfsruimte gaat huren, maar naar een verzamelgebouw gaat of met anderen start. 3. Formaliseren van verborgen economie Veel ondernemers opereren in de marge van de formele economie. Ze ontduiken weten regelgeving én ze kunnen vaak niet groeien. De bedrijfsadviseurs helpen deze ondernemers hun bedrijf te formaliseren en te professionaliseren.

11

B&A REALISATIE BV

VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE

Financiering van de Ondernemershuizen De financiering van de Ondernemershuizen is in de eerste plaats een combinatie van Europese en stedelijke en stadsdeelmiddelen. Daarnaast voeren de Ondernemershuizen ook de Bbz-regeling uit voor mensen die vanuit een bijstandsuitkering starten. Voor deze starters worden trajectgelden ingezet. B&A heeft tevens een overeenkomst om mensen met een WW-, WAO- of WIA-uitkering te begeleiden. Met klanten die zo’n uitkering hebben wordt een individuele re-integratieovereenkomst gesloten. De begeleiding wordt in deze gevallen dus door het UWV gefinancierd. Kleine eigen bijdragen van klanten voor cursussen en begeleiding vormen ten slotte een vierde, zeer bescheiden geldstroom.

12

2

RESULTATEN ECONOMISCH RENDEMENTMETING Om het economische rendement van de Ondernemershuizen in kaart te brengen heeft B&A een onderzoek ontwikkeld. De dataverzameling is uitgevoerd door TNS NIPO onder alle klanten van de Ondernemershuizen in de periode november 2003- eind 2006. 498 Klanten werkten aan het onderzoek mee.1 Gedurende deze hele periode was het Ondernemershuis Groot-Oost operationeel, vanaf maart 2006 ook de Ondernemershuizen West Binnen de Ring en Nieuw West. De belangrijkste resultaten van het onderzoek zetten we in dit hoofdstuk op een rijtje. Gestarte bedrijven
1 op de 2,7 klanten van het Ondernemershuis start een eigen bedrijf
Het Ondernemershuis had 2.205 geregistreerde klanten (dit is exclusief de klanten die met een eenmalige vraag binnengelopen zijn)
817 gestarte bedrijven
Met in totaal 1.100 arbeidsplaatsen
76% van de gestarte ondernemers verwacht een omzetgroei in 2007-2008
94% van de starters uit 2003-2005 bestond nog in 2006 Uit het onderzoek komt naar voren dat er gemiddeld 1,3 fte in elke onderneming werkzaam is. De gemiddelde onderneming heeft een netto omzet van 20.000 tot 30.000 euro en heeft een netto winst van 7.500 tot 15.000 euro. De diversiteit van de ondernemingen is heel groot. Het accent ligt op bedrijven in de dienstverlening (47%), variërend van webdesign, stoelmassages, stomerij ophaalservices, administratie kantoren tot strijkservices en personal shoppers. Daarnaast zijn veel ondernemers gestart in de detailhandel, de horeca, de gezondheidszorg en in de creatieve industrie. Een aanzienlijk deel van de bedrijven zou waarschijnlijk ook zonder het Ondernemershuis zijn gestart. De toegevoegde waarde van het Ondernemershuis is daardoor niet exact te bepalen. Een belangrijk cijfer is in dit licht dat 94% van de starters uit 20032005 eind 2006 nog bestond. Uit landelijke cijfers van MKB Nederland blijkt dat 30% van alle opgerichte bedrijven het eerste jaar niet overleeft. Groei van de ondernemersvaardigheden De vragenlijst bevatte een aantal stellingen over de bijdrage van het Ondernemershuis aan de ondernemersvaardigheden van de klanten. Ondernemersvaardigheden zijn boekhoudkundig en financieel inzicht, netwerken, kennis van markt en klantgroep, marketing en promotie.

1

Er zijn 1451 mensen benaderd. Het responspercentage is 31 procent. Dit aantal is groot genoeg om betrouwbare uitspraken te doen. Zie voor verantwoording van het onderzoek bijlage 1.

13

B&A REALISATIE BV








VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE

Meer dan de helft (57%) geeft aan dankzij het Ondernemershuis goede beslissingen genomen te hebben. 52% Geeft aan door het Ondernemershuis meer inzicht te hebben gekregen in de valkuilen van ondernemen en hetzelfde percentage heeft door het Ondernemershuis meer inzicht gekregen in de geschiktheid van zichzelf als ondernemer. 46% Is van mening dat het Ondernemershuis heeft bijgedragen aan de ontwikkelingen van zijn of haar ondernemersvaardigheden.

Klanttevredenheid Ook is de respondenten een aantal stellingen voorgelegd over de kwaliteit van de dienstverlening van het Ondernemershuis.





82% geeft aan het bezoek aan het Ondernemershuis nuttig te vinden. 81% is van mening dat de adviseurs van de Ondernemershuizen deskundig zijn. 77% is tevreden over de wijze waarop men is geholpen door het Ondernemershuis. 5% van de klanten geeft aan dat het advies gebrekkig, weinig en verkeerd was (29 klanten).

In het Tevredenheidsonderzoek 2006-2007 door Blik op Werk onder klanten van de Ondernemershuizen met een uitkering (IRO en BBZ) scoorde B&A 7,9 voor de ondernemerschapstrajecten (tegenover het landelijk gemiddelde 6,9). De ontwikkeling van de klanten Om het rendement te kunnen beoordelen is inzicht in de ontwikkeling van klanten noodzakelijk. De respondenten is gevraagd om hun situatie van twee momenten te beschrijven namelijk het moment dat men voor het eerst bij het Ondernemershuis kwam en het jaar 2006. De uitkomsten zijn in onderstaande tabellen weergegeven. Tabel 1

Wat was uw voornaamste bron van inkomsten? Tijdens het eerste

2006

gesprek met het OH Eigen bedrijf

11%

30%

In Loondienst

30%

26%

Studiefinanciering

2%

0%

Uitkering

47%

28%

Inkomen via partner

3%

8%

Freelancer/ zelfstandig ondernemer

5%

5%

Anders

2%

3%

Meer dan de helft (55%) van de respondenten geeft aan gestart te zijn met de onderneming. Bijna een kwart (24%) van deze gestarte respondenten geeft aan een krediet te hebben ontvangen om de onderneming te kunnen starten of voort te zetten. Het gemiddelde van deze ontvangen kredieten is 28.550 euro.

14

B&A REALISATIE BV

Tabel 2

VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE

Hoeveel fte was er in uw onderneming werkzaam? Tijdens de start

2006

1,1

1,3

Gemiddeld Fte werkzaam in onderneming

Tabel 3

Hoeveel bedroeg uw netto winst voor de belasting? (Netto winst is de bruto winst minus de bedrijfskosten) Het eerste jaar van uw onderneming

2006

52%

37%

5.000 – 10.000 euro

8%

15%

10.000 – 20.000 euro

10%

17%

20.000 – 30.000 euro

4%

8%

30.000 – 40.000 euro

1%

1%

40.000 – 50.000 euro

1%

4%

50.000 – 100.000 euro

1%

9%

0 – 5.000 euro

Geen idee, net begonnen

11%

6%

Verlies

11%

3%

Anders

2%

-

Ruim driekwart (76%) van de ondernemers verwacht dat de omzet de komende twee jaar zal groeien.

15

3

HET ONDERNEMERSHUIS ALS BUSINESS CASE In dit hoofdstuk werken we het Ondernemershuis als business case uit. De waarde hiervan moet niet worden overschat. Het is geen beschrijving van de werkelijkheid maar het is een model waarin aannames worden gedaan. De reden dat het belangrijk is om deze exercitie uit te voeren is dat er bij beleidsontwikkeling vaak wel heel goed naar de kosten wordt gekeken maar dat bij het maken van beleidsafwegingen onvoldoende wordt gekeken Ondernemer Jerry Grando: naar de langere termijneffecten van investeringen en naar opbrengsten die op andere beleidsterreinen liggen. Met deze business case willen we stimuleren dat wel te doen.

'Uit mijn dromen is een bedrijf ontstaan'.

Business case Met behulp van een business case die is afgeleid van een business case ten behoeve van microkredieten is gekeken naar de maatschappelijke en economische opbrengsten van de Ondernemershuizen. Naar aanleiding van het onderzoek (beschreven in H2.) kunnen we een schatting maken van het aantal klanten dat gestart is met een onderneming namelijk 817. Waarvan 344 uit de uitkering, 399 vanuit loondienst en 74 anderen zoals huisvrouwen en studenten. De opbrengsten van deze 817 starters zijn doorberekend in de business case. Dit zijn de uitkomsten van de business case: 1.

2.

Maatschappelijke opbrengsten Totale opbrengsten (productiviteitsstijging + return on investment capital of geïnvesteerd vermogen) Totale kosten (kosten ondernemershuis + screening) Maatschappelijke opbrengsten

20.556.530 3.603.200 16.953.337

Overheidsbesparingen: Totale opbrengsten (vermindering uitkeringskosten en belastingopbrengsten) Totale kosten (kosten ondernemershuis + screening) Overheidsbesparingen

14.209.260 3.603.200 10.606.060

Deze uitkomsten lichten we hieronder toe.

16

B&A REALISATIE BV

VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE

ad 1. Maatschappelijke opbrengsten Om tot de maatschappelijke opbrengsten te komen zijn de volgende formules toegepast:
Opbrengsten = productiviteitsstijging + return on investment capital
Kosten = kosten adviesbegeleiding + kosten screening Hoe zijn we tot de opbrengsten gekomen? In de business case zijn gangbare productiviteitscijfers toegepast die bijvoorbeeld ook zijn gebruikt in het onderzoek voor de Raad van de Microkredieten. De gemiddelde productiviteit die is toegepast is 15,20 euro per uur, de gemiddelde productiviteit in Nederland ligt op 33,- euro per uur. Hierbij is gekeken naar een verdeling over de sectoren detailhandel, horeca en dienstverlening omdat dit de sectoren zijn waarin het overgrote deel van onze starters actief is. In de berekening is ervan uitgegaan dat men 1200 uur per jaar productief is. Er is hierbij rekening gehouden met het feit dat startende ondernemers niet meteen fulltime productief kunnen zijn. In het model gaat men daarom uit van 30 weken met een werkweek van 40 uur. Uit het onderzoek komt naar voren dat er gemiddeld 1,3 fte per onderneming werkzaam is. Dan komen we tot 1.560 uur productiviteit (1,3 fte * 1200 uur per jaar) per onderneming per jaar. De opbrengsten zijn dan per onderneming: 1560*15,2= 23.712 euro per jaar. Voor het berekenen van de return on investment op geïnvesteerd vermogen is gekeken naar wat een ondernemer gemiddeld ontvangt aan krediet of lening om een onderneming te starten. De uitkomsten van het onderzoek laten zien dat klanten gemiddeld 28.550 euro aan lening of krediet ontvangen. In de business case gaan we ervan uit dat banken en andere geldschieters op de gemiddelde lening 5% return on investment ontvangen. (landelijk ligt dit gemiddelde op 7–8% per onderneming). Dit betekent dat we uitkomen op 1.427,- euro return on investment op geïnvesteerd vermogen per onderneming, namelijk 5% van 28.550 euro. De 817 starters leiden tot een totale opbrengst van € 20.556.530,-. Hoe zijn we tot de kosten gekomen? Totale kosten van de Ondernemershuizen over de jaren 2003-2006 bedragen: 3,5 miljoen. Dit bestaat uit 1,1 miljoen aan re-integratiekosten en 2,4 miljoen aan subsidie van de stadsdelen, de Dienst Economische Zaken van de gemeente Amsterdam en Urbangeld. De ondernemingsplannen van klanten met een uitkering worden door onafhankelijke organisaties gescreend voordat ze voor krediet in aanmerking komen. De screeningskosten liggen op 300 euro per klant. We tellen 344 starters vanuit de uitkering en 473 starters zonder uitkering. De totale kosten bedragen hiermee 3.603.200 euro. Wanneer we de kosten van de opbrengsten aftrekken resulteert dat in 16.953.337 euro aan maatschappelijke opbrengsten. Ad 2. Overheidsbesparingen Om tot de overheidsbesparingen te komen zijn de volgende formules toegepast:
Opbrengsten = vermindering bijstandskosten + belasting opbrengsten

17

B&A REALISATIE BV




VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE

Kosten = kosten adviesbegeleiding + kosten screening

Hoe zijn we tot de opbrengsten gekomen? Bij de berekening van de opbrengsten worden in de business case de volgende aannames gedaan:
Elke persoon die vanuit loondienst een onderneming start laat een vacature open bij zijn vorige werkgever, deze vacature wordt gevuld met een werkloze.
Gemiddelde opbrengst ten gevolge van het verminderen van de bijstandsuitkeringen is 16.000 euro per persoon per jaar (bron: ministerie van Sociale Zaken op basis van cijfers over 2006).
Gemiddelde opbrengst ten gevolge van het verminderen van de WW-uitkeringen is 13.600 euro per persoon per jaar (bron: ministerie van Sociale Zaken op basis van cijfers over 2006).
De overheid krijgt 19% BTW over de toegevoegde waarde gecreëerd door de extra toegenomen ondernemers activiteiten. Dit is voor de 817 starters gemiddeld 4.780 euro per onderneming. Deze gegevens worden in de business case omgezet in de formule: vermindering bijstandskosten + belastingopbrengsten = opbrengsten. Dit leidt tot een totaal aan overheidsbesparingen van 14.209.260 euro. Hoe zijn we tot de kosten gekomen? Totale kosten van de Ondernemershuizen over de jaren 2003-2006 bedragen: 3,5 miljoen. Dit bestaat uit 1,1 miljoen aan re-integratiekosten en 2,4 miljoen aan subsidie van de stadsdelen, de Dienst Economische Zaken van de gemeente Amsterdam en Urbangeld. De ondernemingsplannen van klanten met een uitkering worden gescreend voordat ze voor krediet in aanmerking komen. De screeningskosten liggen op 300 euro per klant. We tellen 344 starters vanuit de uitkering en 473 starters zonder uitkering. De totale kosten bedragen hiermee 3.603.200 euro. Wanneer we de kosten aftrekken van de totale opbrengsten voor de overheid resulteert dit in 10.606.060 euro aan overheidsbesparingen.

Ondernemer Mabel Casuela:

'Kinderopvang: ik zie het als mijn roeping'.

18

BIJLAGE 1. VERANTWOORDING VAN HET ONDERZOEK Voor de 0-meting heeft B&A aan NIPO een bestand geleverd met de NAWT-gegevens van de klanten van de Ondernemershuizen. Het bestand bestond uit twee groepen namelijk de ondernemers bij B&A geregistreerd als starter (bruto 285) en de overige klanten (bruto 1333). Van deze klanten was niet van iedereen het telefoonnummer bekend. Het NIPO is het onderzoek gestart met bruto 279 ondernemers en bruto 1287 overige klanten. Elke klant (1566) binnen het onderzoeksgebied heeft van B&A een aankondigingsbrief gekregen met daarin uitleg over het onderzoek en dat men benaderd zou worden voor een telefonische enquête. De telefonische enquête is uitgevoerd door het NIPO. Deze afdeling maakt gebruik van CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing). Dit systeem maakt dat de data computergestuurd verzameld kan worden. Hierdoor is een optimale voortgangs- en kwaliteitsbewaking van het veldwerk mogelijk. De enquêteurs krijgen vooraf aan elk onderzoek een grondige instructie over de doelstelling van het onderzoek en daarbij krijgen zij veel inhoudelijke achtergrondinformatie om zo een zo hoog mogelijke kwaliteit van de data te kunnen garanderen. De klanten zijn benaderd van 4 september t/m 24 september 2007. In deze periode hebben 498 klanten meegewerkt aan het onderzoek. Dit is een responspercentage van 31 procent. Dit aantal is groot genoeg om betrouwbare uitspraken2 te doen over het onderzoek. Geïnteresseerden kunnen voor informatie over de vragenlijst en de tabellen contact opnemen met Karen Groeneveld. U kunt haar bereiken op het e-mailadres: [email protected].

2

Wij hebben gestreefd een betrouwbaarheidsinterval van 95% te bereiken. Dat wil zeggen dat als het onderzoek 100 keer zou worden herhaald, het met zekerheid 95 keer hetzelfde resultaat zou opleveren. Een andere manier om dit te zeggen is dat in 19 van de 20 gevallen de resultaten overeenkomen met de realiteit.

19

BIJLAGE 2. ACHTERGRONDGEGEVENS VAN DE KLANTEN VAN HET ONDERNEMERSHUIS De volgende tabellen en figuren geven de achtergrondgegevens van respondenten weer. Figuur 1

Geslacht

Verdeling man - vrouw

Vrouw 49,0%

Tabel 4

Man 51,0%

Geboorteland Aantal

Percentage

Europese Unie

314

63

Marokko

22

4

Turkije

26

5

Ned-Indie/Suriname/Ned-Antillen

71

14

Azie/Afrika/Amerika

47

9

Oost Europa

13

3

Anders

5

1

Bovenstaande tabel behoeft enige toelichting. Onder de categorie ‘Europese Unie’ vallen ook alle klanten die in Nederland geboren zijn maar wier ouders bijvoorbeeld Turks of Marokkaans zijn. Klanten zijn niet verplicht hun nationaliteit op te geven. Ze hebben daar vaak ook geen zin in omdat ze op hun ondernemerschap aangesproken willen worden en niet op hun ‘allochtoon zijn’. Om te verifiëren of de Ondernemershuizen aan hun doelstellingen voldoen en voldoende bereik hebben binnen hun gebied,

20

B&A REALISATIE BV

VLIEGWIEL VAN DE WIJKECONOMIE

wordt door de vestigingsmanagers een inschatting van de verdeling van de klanten over verschillende etnische groepen gemaakt op naam en gezicht. Deze inschatting is dat gemiddeld 70% een andere etnische afkomst heeft. In Groot-Oost is dit ca. 60%, in Zuidoost eerder 80%. Figuur 2

Leeftijd

Le e ftijd 37,0%

40,0%

34,0%

35,0% 30,0%

17,0%

25,0% 20,0% 15,0%

10,0% 2,0%

10,0% 5,0% 0,0% <=30

31-40

41-50

51-60

21

61+