VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS PLASTISCHE OPVOEDING

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

PLASTISCHE OPVOEDING Tweede graad BSO Eerste en tweede leerjaar: 1 of 2 uur/week

Brood- en banketbakkerij Haarzorg (Haartooi tot 1999-2000) Kleding Slagerij en vleeswarenbereiding Verzorging-voeding (Gezins- en nijverheidstechnieken/Personenzorg tot 1999-2000)

Licap - Brussel D/1999/0279/039

-

september 1999

INHOUD

1

VISIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

2 2.1 2.2

BEGINSITUATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leerlingenprofiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beeldende beginsituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7 7 7

3

ALGEMENE DOELSTELLINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8

4

ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8

5 5.1 5.2 5.3 5.4

LEERPLANDOELSTELLINGEN EN LEERINHOUDEN . . . . . . . . . . . . . . . Waarnemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vormgeven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verwoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Attitudes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9 9 10 11 12

6

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN: WERKGEHELEN . . . . . . . . Werkgehelen: Brood- en banketbakkerij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werkgehelen: Haarzorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werkgehelen: Kleding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werkgehelen: Slagerij en vleeswarenbereiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werkgehelen: Verzorging-voeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13 14 18 22 26 29

7

EVALUATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

33

8

MINIMALE MATERIELE VEREISTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

33

9

BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

34

D/1999/0279/035

3

Plastische opvoeding 2de graad BSO

1

VISIE

Plastische opvoeding is een wezenlijk onderdeel van de algemene vorming van iedereen. Zij wil de jongeren helpen bij het zoeken naar zichzelf en hun plaats in de maatschappij, om zo in de samenleving op een zinvolle en authentieke manier te functioneren. Een samenleving die door technologie, efficiëntie en utilitarisme gekenmerkt wordt en waaraan het onderwijs niet ontsnapt. De toenemende vervlakking om ons heen staat in schril contrast met "het zinzoeken", het zoeken naar authenticiteit. De nood aan verinnerlijking wordt steeds groter. Dit steeds veranderend maatschappijbeeld heeft nood aan creatieve mensen, die inventief en origineel kunnen zijn en die steeds een oplossing vinden voor nieuwe problemen. Plastische opvoeding ontwikkelt bij jongeren de manier van denken die aan de basis ligt van de creativiteit. Ze ontwikkelt daartoe tevens de nodige attitudes van zelfvertrouwen en verantwoordelijkheid. Door het beeldend creëren helpt Plastische opvoeding hen om hun authenticiteit te vinden en zo op te groeien tot evenwichtige volwassenen. Jonge mensen inleiden in cultuur, raakpunten aanbieden die bijdragen tot de vorming van de universele mens, laten we bij voorkeur gebeuren vanuit het specifieke van de taal zelf. De beeldtaal heeft, zoals iedere taal haar eigen structuur en wetmatigheden. De belangrijkste componenten: lijn, vorm en kleur beantwoorden aan de plastische eigenschappen van de waarneembare werkelijkheid, die de basis vormt van beeldtaal. Vanuit die waarneembare werkelijkheid nemen we beelden op in het visueel geheugen en in het geheugen van de tactiele waarneming. De beheersing van deze taal stelt ons in staat onze ideeën, gevoelens, ervaringen enz., te uiten. Hoe beter men deze taal beheerst, hoe meer men ermee kan uitdrukken. Het didactisch proces evolueert van beschouwen naar creëren. Vanuit de waarneembare werkelijkheid nemen we beelden op in ons visueel geheugen. De belangrijkste componenten van deze beschouwing zijn de natuur en de cultuur. De cultuur manifesteert zich in de ons omringende wereld, waarvan de beeldende kunst en de mediabeelden onderdelen zijn. Door het beleven van de natuur gaan we terug naar de oorsprong, naar de bron. Het ontdekken van structuren en ordening in de natuur is voor Plastische opvoeding de grootste uitdaging. Ieder onderwijsvak heeft een onderliggend cultuurgoed. Het onderliggend cultuurgoed van de beeldende vorming is de beeldende kunst uit het verleden en het heden. De kunstenaar toont ons op specifieke wijze zijn werkelijkheid. Kunstinitiatie zal de verbeelding opwekken, inspireren en uitnodigen om zelf te creëren. Beeldcultuur is onder andere via de massamedia (film, tv en video) sterk aanwezig in het leven van elke dag. Jongeren krijgen niet enkel hun vorming en opleiding op school, maar worden ook gevormd door de dagelijkse media-informatie, die merendeels via beelden verloopt. Om de beeldcultuur te begrijpen is naar beelden leren kijken een eerste stap. Daarom willen we het waarnemingsvermogen bij jongeren aanscherpen en hen bewust leren omgaan met beelden, en die op een zinvolle wijze leren interpreteren. Tijdens het creëren zal het beeldend werk van de leerlingen inhoud en betekenis krijgen. Er wordt hen gevraagd van zelfstandig en divergent te denken en vorm te geven aan hun eigen ideeën en hun belevingsinhouden. Alleen een eerlijk, authentiek werkstuk kan een correct antwoord zijn op een opdracht van Plastische opvoeding. Het is dan ook belangrijk dat doorheen de vorming het grootste respect en de grootste aandacht gaat naar het in vrijheid uitbouwen van een eigen visie op het gestelde probleem.

D/1999/0279/035

5


We verwachten dat het vertrouwen in eigen kunnen bij de leerlingen groeit, en dat ze op zoek gaan naar de grenzen van hun mogelijkheden. Alle vermogens worden hierbij aangesproken: niet alleen het verstand, maar ook het hart en de intuïtie. Wanneer jonge mensen voor een stuk zelf het leerproces in handen mogen nemen, leren ze ontzettend veel omtrent zichzelf en hun plaats in de maatschappij. Wie de leerlingen tijdens het creatief proces observeert, zal merken dat ze bezig zijn met zeer waardevolle dingen. Hierin zit de belangrijkste waarde van Plastische opvoeding. Het gaat om meer dan het werkstuk, het gaat om persoonlijke groei, om begrippen als creativiteit, waarderend oordelen, empathie, zorg, authenticiteit, zelfstandig denken, beelddenken, zelfvertrouwen en zelfredzaamheid, samenwerking, waardeontwikkeling, esthetisch aanvoelen enz. Plastische opvoeding binnen het christelijk geïnspireerd onderwijs Het is duidelijk dat de mens meer is dan zijn kennis en zijn kunde. Hij stelt vragen naar bezinning en zingeving. "Een eerste stap op weg naar de beleving van de dieptedimentie is opvoeden tot verwondering. Verwondering betekent: het wonder weer laten oplichten. Licht brengen in het donker van het alleen maar rationeel denken, in een wereld van verzakelijking en van vlakke vanzelfsprekendheid. Elk vak, elk aangeboden onderwerp zou een bron moeten zijn van verbazing en van verwondering. Jongeren de ervaring aanreiken van de werkelijkheid als een groot wonder is belangrijker dan het verkondigen van het mysterie. De zin voor verwondering wordt gewekt door het waarnemen van schoonheid in al haar vormen." Edith Cardoen In Plastische opvoeding kan een goed klimaat geschapen worden om dieper in te gaan op de zingeving van het bestaan. Jongeren worden geconfronteerd met de natuur en de cultuur, als inspiratiebron voor beeldende opdrachten. Het observeren van de natuur brengt inzicht in haar groeikracht, haar structuur en ordening. Ze leidt tot verwondering en bewondering en tot een zuivere esthetische beleving. Dit helpt de jongeren een eerste stap te zetten bij het ontdekken van het transcendente. Tijdens de kunstbeschouwing zien we hoe kunstenaars hun wereld hebben en op zoek waren naar het unieke, naar het schone, naar de zingeving van hun bestaan. Door de beeldende communicatie, zij het beschouwend of vormgevend, gaan jongeren waarden ontdekken en zelf beleven. Elke ontmoeting met beelden is een ervaring waaruit ze kunnen groeien. Hoe intenser deze is, hoe groter de kans op een verrijkende ervaring. Een belangrijke voorwaarde is betrokkenheid en het engagement van de leerling. Door de beeldende expressie treden ook zij met zichzelf in dialoog. Ze uiten hun ervaringen, gevoelens, ideeën en emoties tegenover een aangeboden onderwerp op een eerlijke en authentieke wijze. Zo proberen ze binnen te dringen in zichzelf. Volgens Sint-Augustinus (4de - 5de eeuw) is dit inwendig beleven of binnendringen in onszelf een aspect van de omgang met God. In een beeldend werk tonen ze aan de anderen wie ze zijn, wat hen bezighoudt, in een eerlijke open houding tegenover de mens, de natuur, de wereld om hen heen. Zo ervaren ze het unieke van iedere mens. Tijdens het creatief proces wordt het werkstuk dat groeit onder de handen van de leerlingen voortdurend geëvalueerd, naar vorm en inhoud. Er worden waarden toegevoegd en nieuwe waarden ontdekt: het waarachtige, het goede, het schone. Dit zinvol gebeuren schept zelfvertrouwen en vormt verantwoordelijkheidszin. Het vanzelfsprekende maakt plaats voor verwondering en bewondering, die ons doen doordringen tot het wezen der dingen. Dit is een toestand van hoogste creativiteit, waar waarden van de hoogste orde gelden. Dit is echt leven, waarin het ware geluk wordt ervaren, want het is deelnemen aan de schepping.

D/1999/0279/035

6


2

BEGINSITUATIE

2.1

Leerlingenprofiel

In de tweede graad BSO vormen de leerlingen een zeer heterogene groep, zowel wat hun leercapaciteiten, hun belangstelling en mogelijkheden, hun leeftijd als hun culturele en sociale afkomst betreft. Vaak zijn deze leerlingen via de omweg van ASO en/of TSO in het BSO terecht gekomen. Soms hebben ze er niet volledig voor gekozen, maar zijn ze door omstandigheden in het BSO beland. Dit laat bij velen de nodige frustraties na, wat betreft het "kunnen" en het "zijn". Door hun negatieve schoolervaring zijn ze een stuk zelfvertrouwen kwijtgeraakt. De puberteitsverschijnselen manifesteren zich meer en meer in uiterlijk gedrag en groeiende belangstelling voor de eigen lichamelijkheid en die van anderen. Die snelle evolutie binnen henzelf maakt hen onzeker. Rondom ons zien we dat vele jongeren, in het actuele gezin, een veilige thuishaven missen omwille van de nieuwe gezinsrelaties. De zeggenschap van de ouders over hun kinderen en het daarbij horend vervagen van normen en waarden, zorgen ervoor dat jongeren onstabiel de toekomst binnentreden. Als compensatie worden ze op allerlei gebied verwend. De minderwaardige keuze die ze maken uit het media-aanbod is eveneens één van de grote oorzaken van verschraling van hun persoonlijk leven. In tegenstelling met de BSO-leerlingen van de eerste graad stellen deze jongeren zich sterk kritisch op en reageren steeds meer op de huidige maatschappij en het ongestructureerd gezinsleven. Ze vluchten vaak voor de realiteit via monotone muziekcultuur en drugs. Allochtone en autochtone jongeren verrijken elkaar op cultureel vlak, maar ze maken het werken binnen de klasgroep ook complexer. Enkelen onder hen zijn schoolmoe. Zij beschikken over weinig concentratie- en uithoudingsvermogen. Wij beseffen dat we doorheen ons vak heel wat moeten investeren in hun opvoeding. Tonen we belangstelling, respect en onze bekommernis voor hun persoon, dan zijn ze bereid om mee te werken en zich in te zetten. Hierdoor kan er een relatie tussen de leraar en de leerling ontstaan, die een positieve invloed heeft op hun houding. Het is nodig dat we veel luisteren naar hen en er positief op reageren. Met grote nieuwsgierigheid en belangstelling voor het beroepsgerichte komen ze naar school. Wij moeten erover waken dat ze in dit opzicht niet ontgoocheld worden. Willen we optimale betrokkenheid bij de opdrachten, dan zullen we de lesinhouden moeten linken aan hun interessesfeer. Ons enthousiasme en onze professionaliteit moeten een stimulans betekenen voor hun verdere persoonlijke ontwikkeling.

2.2

Beeldende beginsituatie

Wat het beeldend vermogen betreft, vertrekken de leerlingen van de verworvenheden van de eerste graad. Hier kan eenzelfde heterogeniteit vastgesteld worden. De leerlingen kunnen verschillende vormen van beeldende opleiding genoten hebben. Tevens moeten we rekening houden met het feit dat jongeren in hun directe omgeving vaak geconfronteerd worden met een vormgeving die meestal tegenstrijdig is met de basisdoelstellingen van de beeldende vorming.

D/1999/0279/035

7


Binnen hun leefcultuur worden ze voortdurend aangesproken door de media, die hun belevingswereld in niet geringe mate beïnvloeden. Hun voorkeur en interesses worden vaak bepaald door de massamedia. Het zoeken naar authenticiteit wordt hierdoor beïnvloed. Op deze leeftijd is het spontaan tekenen vaak geen evidentie meer, wat niet wil zeggen dat het beeldend talent is uitgeput. Integendeel, door de creativiteit en inventiviteit te stimuleren en alle kansen hiervoor te bieden, zullen ze hun verborgen talenten ontdekken en ze verder ontwikkelen. Nieuwe vaardigheden, technieken en materialen boeien hen, vooral als deze hun toepassing vinden in de beroepspraktijk. 3

ALGEMENE DOELSTELLINGEN

De leerlingen: - nemen een eerlijke open houding aan tegenover de mens, de wereld rondom hen, de natuur en de wereld van de beeldtaal; - blijven zich bewust van het groot aantal beelden dat dagelijks op hen afkomt; @ ordenen deze veelheid aan beelden, @ staan kritisch tegenover mediabeelden, @ ervaren dat de natuur de grootste harmonische ordening is, die ons rust en evenwicht geeft, @ gebruiken deze beelden als inspiratiebron in het eigen beeldend werk; - ontwikkelen, door de confrontatie met de beeldende kunst, een waardeoordeel over kunstwerken uit verschillende perioden en culturen; - leren de authenticiteit van een creatie zien en waarderen en ervan genieten; - ontdekken de beeldende middelen die gebruikt worden in de verschillende vormen van beeldtaal; - nemen een creatieve houding aan tegenover beeldende en andere problemen; - uiten hun gevoelens, ervaringen, ideeën en emoties op een eerlijke en authentieke wijze; - gebruiken het plastisch verworvene in een vormgeving eigen aan de studierichting; - verwoorden hun standpunten omtrent het eigen werk en de beeldende kunst en vergelijken die standpunten met de mening van anderen; - verkennen en aanvaarden het eigen ik, winnen aan zelfvertrouwen en respecteren ieders eigenheid; - vinden plezier en voldoening in het beeldend vermogen en genieten van de creaties van anderen. 4

ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN

De algemene doelstellingen zijn een basispakket van doelstellingen, die steeds terugkomen. Het is de bedoeling deze verder uit te diepen en er in functie van het niveau leerinhouden aan te koppelen. De leerlingen van de tweede graad BSO vragen een eigen aanpak en begeleiding om te groeien naar zelfstandigheid, een geloof in eigen kunnen en een evenwichtige persoonlijkheidsontwikkeling. De lessen Plastische opvoeding met hun specifiek karakter en vooral individuele begeleiding bieden alle kansen hiertoe. De leraar zal trachten een sfeer te creëren waarin vaak gekwetste jongeren de nodige geborgenheid ervaren om tot rust te komen en zichzelf te vinden in optimale creativiteit. De leraar moet bezield, open en eerlijk zijn, respect afdwingen en eisen durven stellen, zonder evenwel een repressief klimaat te scheppen.

D/1999/0279/035

8


In de begeleiding van het vak en de opvoeding, moet hij/zij de jongeren motiveren en ondersteunen. Dit kan echter alleen maar als de ouders, centra voor leerlingenbegeleiding, directie en leraren nauw samenwerken. Het belang van de basisopvoeding, door ouders meegegeven is echter nog steeds van primordiaal belang. De leerlingen volgen nu een opleiding waarin de beroepsgerichte vakken meer aandacht krijgen. Plastische opvoeding zal, waar mogelijk nauw aansluiten bij de typische vakken van de studierichting. Zo bieden zich tal van mogelijkheden aan tot vakoverschrijdende samenwerking. De leraar streeft ernaar zo goed mogelijk het profiel van de gekozen richting te vatten en te begrijpen. Hij zoekt op wat de leerlingen in deze beroepsrichting bezighoudt om hieraan zijn leerinhouden te koppelen. Dit zal ook de leermotivatie vergroten. Verder steunt hij op zijn professionaliteit en zijn creativiteit. Tijdens de beeldende activiteiten gaan de leerlingen op zoek naar het authentieke en in verbondenheid met de natuur en de beeldende kunst tot verwondering en bewondering komen. De vreugde die ze beleven bij het vormgeven van hun ideeën en de presentatie van de werkstukken maakt van hen gelukkige mensen, die geloven in zichzelf en in de anderen. Minderwaardigheid ruimt plaats voor evenwaardig zijn en "erbij horen". 5

LEERPLANDOELSTELLINGEN EN LEERINHOUDEN

De leerplandoelstellingen en de leerinhouden worden opgesplitst in vier groepen. Deze ordening is terug te vinden in de eindtermen en ontwikkelingsdoelen van de eerste graad. Men heeft getracht deze daarin zo goed mogelijk te realiseren, omdat velen in de tweede en derde graad geen Plastische opvoeding meer krijgen. De leerplandoelstellingen die nu nog aan bod komen vormen een meerwaarde en zijn vaak afgestemd op de specificiteit van de studierichting. Deze leerplandoelstellingen, waarvan vele op het dynamisch-affectieve domein liggen, zijn streefdoelen: zij hebben een brede toepasbaarheid en vragen een lange integratieperiode. Niet alle leerlingen evolueren aan hetzelfde tempo. Vermits bij beeldende expressie de leerling het verloop van het proces voor een groot deel zelf bepaalt, is zijn antwoord nooit helemaal te voorzien. Het is bijgevolg onmogelijk om alle resultaten van de beeldende activiteit te voorspellen. Vooral de meest waardevolle, op het vlak van de attitudes zullen moeilijk, zoniet onmogelijk op voorhand met zekerheid te omschrijven zijn. Dit is echter geen excuus om niet ernstig over doelstellingen na te denken.

5.1

Waarnemen

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen - nemen aandachtig het aangeboden onderwerp - observatie-oefeningen aan de hand van gerichwaar door te kijken, te voelen, te luisteren en te vragen: te beschouwen; @ kunstbeschouwing @ film- en videofragmenten @ evaluatie van eigen en andermans werk

D/1999/0279/035

9


- beseffen dat deze waarnemingsbeelden de ba- - kunstbeschouwing in functie van inhoud, sis vormen voor fantasiebeelden; beeldaspecten en techniek, waarnemingsstudies voor stileringen of decoratieve toepassingen, compositie-oefeningen, ruimtelijke creaties en andere - ontdekken het authentieke, onderscheiden het - stileringen en abstracties van natuurlijke voressentiële van het bijkomstige; men - waarnemingsstudies - zien orde, structuur en harmonie in natuur- - beschouwende oefeningen en waarnemingsstubeelden; dies van natuurbeelden @ het groeiproces van bomen, planten, groenten en vruchten @ kleurenpracht van fauna en flora @ de camouflages van dieren in de natuur @ ritmische ordeningen bv. honingraat en andere @ natuurdocumentaires en andere - waarderen en genieten van diverse kunstuitin- - bezoek aan het kunstpatrimonium van een gen; stad, museum, tentoonstelling en andere - kunst als inspiratiebron voor eigen creatie - beseffen dat beelden kunnen manipuleren door - kunstbeschouwingen hun boodschap en zeggingskracht; - kleurtoepassingen - mediabeelden - onderscheiden de elementen waaruit beelden - kunst- en beeldbeschouwingen zijn opgebouwd: de beeldaspecten, de materi- - eigen beeldend werk: waarnemingsstudies, alen en de technieken, en beseffen dat deze decoratieve opdrachten en andere noodzakelijk zijn voor de beeldende expressie; - drukken verwondering en bewondering uit voor de wereld rondom hen.

5.2

- natuurbeelden, kunstbeelden, film en andere

Vormgeven


LEERINHOUDEN

De leerlingen - kunnen snel en direct de aangeboden vormen - schetsen naar waarneming in allerhande techschetsen; nieken - maken ideeën visueel door middel van een beeldende uitdrukkingsvorm;

D/1999/0279/035

- schetsen, collages, maquettes en andere

10


- ontwikkelen een authentieke beeldtaal, ver- - allerhande vormgevende opdrachten twee- en trekkend vanuit het waarnemen; driedimensionaal - kunnen vormen compositieleer toepassen in - toepassingen op verhoudingen, vormkarakters, eigen beeldende opdrachten; ordeningen binnen een vlak en andere - met geometrische en organische vormen, layout en andere - restvormen en restruimte - in twee- en driedimensionaal werk - zijn vertrouwd met de basisbegrippen van de - toepassingen op kleurenleer kleurenleer; - subtractieve, additieve en de partitieve kleurenmenging - kleurcontrasten - harmonie in kleur - schakeringen, tinten en tonen - kleurpsychologie - kennen de mogelijkheden en beperkingen van onder andere materialen en technieken en passen deze toe - collages met papier, textiel, plastiek ... op authentieke wijze; - assemblages met vindmaterialen - schilderopdrachten in verschillende technieken: decoratiepanelen ... - grafische opdrachten: lino's, monotypen - ruimtelijke opdrachten als blikvangers ... - presenteren hun creaties en die van anderen op - passe-partout, tentoonstellingen in het schoolaantrekkelijke wijze. gebouw

5.3

Verwoorden


LEERINHOUDEN

De leerlingen - bezitten een beknopte kennis van de specifie- - begrippen van kleurenleer ke beeldtaal; - vormaspecten - materialen en technieken ... - verwoorden hun mening over een onderwerp;

- klasgesprek, brainstorming, evaluatie ...

- kunnen het eigen werk toelichten;

- tijdens het proces, bij presentaties ...

- spreken appreciaties uit over allerhande beel- - film, kunst, reclame dende uitingen; - bij evaluaties en presentaties - ontwikkelen een houding van openheid en - opdrachten in verband met kunstbeschouwininteresse voor de beeldende kunst van eigen of gen, bij een tentoonstelling, bij een kunstenaar vreemde culturen en leren die verwoorden.

D/1999/0279/035

11


5.4

Attitudes

LEERINHOUDEN

LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen

- nemen een kritische houding aan tegenover - tijdens het creatief proces, de beeldbeschouhet eigen werk en dat van anderen; wing, evaluatiemomenten ... - aanvaarden de reacties van anderen op het - tijdens de evaluatie, groepsgesprek ... eigen werk; - tonen hun solidariteit via groepswerk om de - via groepscollages, decoraties, assemblages, eigen inbreng af te stemmen op de kwaliteit gezamenlijke presentaties ... van het geheel; - leren het anders zijn accepteren, respecteren - tijdens het creatief proces en waarderen; - durven discriminatie en racisme afwijzen;

- bij het aanbieden van het onderwerp, in beeldende opdrachten - in de omgang met anderen

- worden weerbaarder tegenover mediabeelden;

- bij bespreking van affiches, reclamespots, videoclips, soaps ...

- gebruiken informatiebronnen ter voorberei- - documentatie en informatie over een stijl, ding van beeldende opdrachten; kunstenaar, presentatie, modebeeld ... - documentatie en informatie in de schoolbibliotheek, via het Internet ... - durven hun gevoelens uiten in het beeldend - bij vrije expressies werk; - gaan met respect om met materiaal en gereed- - tijdens het creatief proces schap; - onderhouden het eigen en het schoolgereedschap - winnen aan zelfvertrouwen bij het oplossen van beeldende problemen; - beleven vreugde in het creëren van werkstuk- - positieve waardering, enthousiaste omgang ken. - tijdens het proces en bij de presentatie van de werken

D/1999/0279/035

12


6

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN: WERKGEHELEN

Om met de beeldende activiteiten een zo ruim mogelijk geheel aan doelstellingen te realiseren, op gebied van waarnemen, vormgeven, verwoorden en attitudevorming, opteren we voor een bundeling van opdrachten in werkgehelen. Het gegeven, noem het een thema, staat centraal. Vanuit verschillende opdrachten wordt er rond dit concreet gegeven gewerkt. We starten steeds met een beschouwende opdracht. Het is belangrijk bij waarnemingsstudies voldoende variaties te brengen. We trachten steeds het karakteristieke te vatten en dit kan op verschillende manieren. Willen we op de interesse van de leerlingen kunnen rekenen, dan zijn inleving en betrokkenheid nodig. Het aangebodene moet zoveel mogelijk in functie staan van de beroepspraktijk. Het is vanzelfsprekend dat een voortdurend overleg met de praktijkleraren nodig is. Een bundeling van opdrachten geeft de leerling beter zicht op het thema, vermits het uitgediept wordt in de verschillende deelaspecten, gaande van observatie-oefeningen, het verzamelen van documentatie en informatie tot de verschillende twee- en driedimensionale beeldende opdrachten. Hier zorgen we voor voldoende variaties in de deelaspecten. Deze leerstofordening heeft raakpunten met projectonderwijs. Wanneer in verschillende vakken aan een project gewerkt wordt, spreekt het vanzelf dat de leraar Plastische opvoeding zich aangesproken voelt. Wanneer zich een probleem stelt bij het creatief proces bij de leerling, kan de leraar nieuwe inhouden aanreiken. De aangereikte werkgehelen die nu volgen willen slechts de methode illustreren. Ze zijn uitnodigend bedoeld, geenszins dwingend. Het is aan de leraar om bij het bedenken van opdrachten ook hier zijn creativiteit en inventiviteit aan te wenden ter aanvulling of vervanging van de opgesomde voorbeelden. Inspiratie kan tevens geput worden bij andere werkgehelen. Waar Plastische opvoeding uit het fundamenteel gedeelte aangevuld wordt met een uur uit het complementair gedeelte, kan men de opdrachten met een U (uitbreiding) aanbieden.

D/1999/0279/035

13


Werkgehelen: Brood- en banketbakkerij 1

ALGEMEEN THEMA: DE GELEGENHEIDSTAART

De leerlingen verzamelen informatie en documentatie in overleg met de praktijkleraar over verschillende soorten gebak bijvoorbeeld: verjaardagsgebak, bruidstaart, kinderfeestgebak, Valentijnsgebak, kerstgebak en andere. Vanuit verschillende inspiratiebronnen, zoals fruit, fauna en flora creëren ze voor de taart in functie van de gelegenheid een originele en aangepaste vorm en decoratie.

1.1

1.1.1

Thema FRUIT

Waarneming van fruit

Vormgeving: - studie van een harmonisch stilleven met fruit en/of enkele doorsnedes van vruchten - het karakteristieke van de vruchten qua vorm, kleur, structuur en plasticiteit weergeven Techniek: - pastel- of oliekrijt, aquarel- of plakkaatverf, kleurpotloden en andere Kunstbesch.: - P. Cézanne, R. Wouters en andere 1.1.2

Origineel fruitgebak ontwerpen of compositie met fruit

Vormgeving: - harmonische compositie in vorm en kleur met vruchten en doorsnedes van vruchten in vierkant, cirkel of driehoek ontwerpen - aandacht voor: kleuranalyse, kleurnuances, kleurharmonie, structuur, textuur en andere - het ontwerp kan een decoratieve bestemming krijgen Techniek: - expressief geschilderd, collagevorm, uitgevoerd met echt fruit Kuntbesch.: - Pop-art 1.1.3

Ruimtelijke vormgeving van fruit en afleidingen

Vormgeving: - het karakteristieke van de vrucht driedimensionaal weergeven in kneedbaar materiaal - een fantasievolle afleiding ontwerpen om in de praktijkles in vakeigen materialen te vertalen - originele ludieke figuurtjes boetseren en schilderen Techniek: - boetseren in plasticine, klei, papier-maché, zoutdeeg, gips en andere, rekening houdend met de praktijkmaterialen zoals: chocolade, marsepein, suikergoed voor het versieren van taarten, klein gebak, zelfstandige lekkernijen. - de ruimtelijke realisaties kunnen als blikvangers in de winkel gepresenteerd worden Kunstbesch.: - Botero, Pop-art

D/1999/0279/035

14


1.2

1.2.1

Thema BLOEMEN

Waarnemingsstudies van bloemen

Vormgeving: - studies in schetsvorm van verschillende bloemen of een boeket (tulpen) naar vorm, kleur, structuur en plasticiteit - het karakteristieke en de opbouw van de bloem ontleden en weergeven Techniek: - aquarelverf, houtskool op getint papier of bic op schetspapier (Jan Fabre) - deze studies kunnen een decoratieve toepassing krijgen op wens- of uitnodigingskaarten Kunstbesch.: - P. Cézanne, R. Wouters, D. Hockney, Matisse, Blossfeld en andere 1.2.2

Stileringen naar bloemen (tulpen)

Vormgeving: - afleidingen uit de waarneming, karakteristieke uitzuivering - evenwicht in vormgeving en maat Techniek: - schetsen met potlood, kleurpotloden Kunstbesch.: - Wiener-werkstätte, Matisse, eigentijdse stofontwerpen 1.2.3

Ruimtelijke uitvoering: bloemen (tulpen)

Vormgeving: - het eigene en de verschillende delen van de bloem ruimtelijk vormgeven - harmonie in vorm en kleur bekomen bij het omzetten van de ontwerpen in ruimtelijke stileringen Techniek: - ijzerdraad en zijdepapier, karton, fimoklei, plasticine of ander materiaal - in overleg met de praktijkleraar bloemen in gegoten suiker, marsepein of andere typische materialen als decoraties voor taarten - bloem als decoratief element bij een verpakking - grote realisaties in papier of karton kunnen als blikvanger in de etalage geplaatst worden

1.3

1.3.1

Thema DIEREN

Waarnemingsstudies van dieren

Vormgeving: - schetsen van de karakteristieke vorm van het dier naar vorm, kleur, materie, structuur en de onderlinge verhoudingen naar directe waarneming of degelijk beeldmateriaal - het dier wordt ontleed in zijn basisvorm - door inoefening zich eigen maken van deze diervormen in het geheugen Techniek: - schetsen met potlood, houtskool, pen en andere Kunstbesch.: - Dürer, Rembrandt, Delacroix, Picasso

D/1999/0279/035

15


1.3.2

Stileringen van dieren

Vormgeving: - vertrekkend van de basisvorm van het dier komen tot eigen stilering - deze vormen twee- of driedimensionaal realiseren in beeldend materiaal en praktijkeigen materialen - stileringen afleiden uit de waarnemingstekeningen Techniek: - twee- en driedimensionale motieven en vormen uitsnijden of vormgeven in vakeigen materialen en nadien omzetten in chocolade, marsepein, suiker en andere - kleine realisaties in typische bakkersmaterialen vinden hun toepassing op kindergebak Kunstbesch.: - Japanse prenten

1.4

Thema HET SCHRIFT

Vormgeving: - documentatie verzamelen over verschillende lettertypes - gelijkvormigheid toepassen in een slogan of korte tekst in kapitaalletters en handschrift Techniek: - oefenen op gelijkvormigheid: met de pen voor prijskaartjes, met chocolade voor gebak - eenvoudige teksten vormgeven met de computer (slogan voor de bakkerij) - Sint-Niklaasletter in klei vormgeven en decoreren 2

2.1

ALGEMEEN THEMA: BLIKVANGERS (U)

Verpakking

Vormgeving: - perspectieftekening en ontmanteling van kubus en balk - ontwerpen van een verpakking vertrekkend van een ontvouwd lichaam in functie van het te verpakken voorwerp: pralines, gelegenheidsgebak Techniek: - studie met potlood of krijt - ontmanteling in karton - creëren van origineel en blikvangend geheel met papier, folie, textiel en andere

2.2

Ontwerpen van inpakpapier

Vormgeving: - ontwerpen van motief bijvoorbeeld stilering bloem - ritmische ordening met het grondpatroon Techniek: - plakkaatverf bijvoorbeeld wit-zwart op bruin papier - sjabloontechniek Kunstbesch.: - Wiener-werkstätte, Matisse, eigentijds inpakpapier

2.3

Wanddecoratie: reliëf met speculaas

Vormgeving: - schetsen van vrouwelijke en mannelijke personages uit verschillende culturen aan de hand van beeldmateriaal - aangepaste decoraties verwerken in de figuren D/1999/0279/035

16


Techniek:

2.4

- figuren boetseren in reliëf met zoutdeeg (naturel of gekleurd) - de individuele opdrachten verwerken tot groepswerk: wandreliëf - in de praktijklessen kunnen de individuele ontwerpen vertaald worden in vakeigen materiaal

Blikvanger: karnaval

Vormgeving: - verzamelen van documentatie over etnische culturen bijvoorbeeld Afrika - ontwerpen van masker in symmetrisch wit-zwart of kleurvlakkenspel - omzetten van ontwerp in een ruimtelijk masker of totempaal Techniek: - vlak ontwerp realiseren met pakkaatverf of oliekrijt op gekleurd blad - driedimensionale opdracht uitvoeren in karton, papier-maché, ijzerdraadconstructie, organische en vindmaterialen Kunstbesch.: - etnische kunst

D/1999/0279/035

17


Werkgehelen: Haarzorg 1

THEMA HET HOOFD

1.1

Waarnemingsstudie van het portret

Vormgeving: - het karakteristieke van het gelaat en het hoofd weergeven, met aandacht voor de onderlinge verhoudingen van het hoofd en de zintuigen, de hals en het kapsel (morfologie) - de leerlingen poseren voor elkaar en tekenen beurtelings elkaars portret van globale schets naar gedetailleerd plastisch portret Techniek: - plakkaatverf Kunstbesch.: - Matisse, Van Gogh, Kees Van Dongen, Sonia Delaunay en andere

1.2

Waarnemingsstudies van kapsels in voor-, zij- en achterzicht

Vormgeving: - het karakteristieke van het kapsel weergeven met aandacht voor de morfologische opbouw, het analyseren van de verschillende vormen en de beweging van de haren in rechte en gebogen lijnen - aandacht voor de onderlinge verhoudingen van het hoofd met de zintuigen en het kapsel - leerlingen poseren voor elkaar of gebruiken duidelijk beeldmateriaal zoals foto's, dia's, video's en andere, bijvoorbeeld voor opsteekkapsels, klassieke haarwrong, vlechten, krullen en andere - weergave van de beweging van de haren in gevoelige en vloeiende lijnstructuur - volumeweergave door de beweging van de lijnen en aangevuld met schaduwpartijen Techniek: - van globale schets met potlood naar gedetailleerde uitvoering met houtskool of krijt Kunstbesch.: - Rembrandt, Ingres, Matisse, E. Hopper en andere

1.3

Ontwerp: eigentijds kapsel geïnspireerd op historische vormgeving (U) (tweede leerjaar)

Vormgeving: - documentatie verzamelen over de historische periode (keuze uit van Oudheid tot de Middeleeuwen - vakoverschrijdend met de Geschiedenis van de Opsmuk) - vertrekkend van het historische kapsel en komen tot eigentijdse creatie - aandacht voor harmonie van hoofd, aangezicht en de vorm van het kapsel Techniek: - lijntekening met de pen Kunstbesch.: - kapsels uit een bepaalde periode van de geschiedenis

D/1999/0279/035

18


1.4

Ruimtelijke creatie vanuit het historisch kapsel (tweede leerjaar)

Vormgeving: - ruimtelijk vormgeven van een historisch kapsel in alternatieve materialen - met behulp van documentatie het kapsel ontleden qua vorm, beweging en volume - aandacht voor de vorm en de onderlinge verhoudingen van het gelaat, hoofd en het kapsel Techniek: - driedimensionaal vormgeven met papier, karton, organisch of vindmateriaal - deze creaties kunnen als blikvanger aangebracht worden in de praktijklokalen of het schoolgebouw. (Voor deze ruimtelijke realisatie kan de inspiratiebron vervangen worden door een huidige subcultuur of een film. De opdracht kan een futuristisch kapsel worden, met toepassing op een kleurcontrast en opgebouwd op een hoofd in piepschuim).

1.5

Ontwerp en uitvoering van geïntegreerd decoratief element bij het historisch kapsel

Vormgeving: - ontwerpen van originele en functionele decoratie en verwerken in het historisch kapsel - opzoeken van de typische decoratieve elementen uit die periode qua kleur, lijn en vorm - eigentijdse vorm ontwerpen bijvoorbeeld gevlochten linten, haarspeld of clips, bloemenranken en andere - het ontwerp aanbrengen in kleur in de lijntekening van het zelf ontworpen kapsel Techniek: - het ontwerp ruimtelijk uitvoeren in aangepast materiaal bijvoorbeeld: textiel, rubber, metaal en andere Kunstbesch.: - decoratieve elementen uit de historische periode, Art Nouveau, Jugendstil, Wienerwerkstätte en andere documentatie van hedendaagse juweelontwerpers

1.6

Historische sfeercollage (U)

Vormgeving: - op aantrekkelijke wijze de vorige opdrachten in verband met de historische periode verwerken in een totaalpresentatie - aandacht hebben voor de lay-out: harmonie van kleur en vorm bij de verwerking van het verzameld en zelf ontworpen beelden tekstmateriaal Techniek: - documentatie in verband met de inspiratiebron bijvoorbeeld kleding, haardracht, opschik, accessoires weergeven op vazen, fresco's, reliëfs, beeldhouwwerken, schilderijen en andere composeren met het ontwerp van het eigentijds kapsel en de aangepaste decoratie - tekst in aangepast lettertype manueel of met de computer

D/1999/0279/035

19


2

THEMA DECORATIES

2.1

Waarnemingsstudie van kam, borstel, krulijzer, schaar, rollers, haardrogers en andere

Vormgeving: - studie naar waarneming van de vorm, verhoudingen, kleur, structuur en plasticiteit van het stilleven met typische kappersbenodigdheden - het karakteristieke van de voorwerpen weergeven van globale naar gedetailleerde opbouw Techniek: - de leerlingen kunnen individueel een eenvoudig stilleven samenstellen met hun materiaal - potlood en kleurpotloden of pastelkrijt op gekleurd papier Kunstbesch.: - R. Lichtenstein, Japanse prentkunst en andere

2.2

Decoratief ontwerp voor papieren draagtas (U)

Vormgeving: - verwerken van een detail uit de waarnemingsstudie tot decoratief ontwerp voor reclamezak - aanbrengen van eenvoudige tekst bij het beeld (eventueel logo), dit kan op een bestaande papieren zak gebeuren Techniek: - plakkaatverf, met beperking van kleur Beeldbesch.: - designboeken met draagtasontwerpen, bestaande draagtassen

2.3

Decoratief ontwerp voor kaft documentatiemap

Vormgeving: - ontwerpen van een originele decoratie te plaatsen op de verzamelmap - hier kan één van de vorige decoratieve opdrachten gebruikt worden - aandacht voor de lay-out en een aangepast lettertype Techniek: - decoratief ontwerp dekkend schilderen of in collagetechniek uitvoeren - bijbehorende tekst manueel of met de computer Beeldbesch.: - bestaande mooie decoraties in verband met het kapsel

2.4

Ruimtelijke compositie met verpakkingen en haarproducten

Vormgeving: - ruimtelijke opstelling maken met verpakkingsmateriaal uit de kapperszaak - aandacht voor de vormen kleurharmonie - het geheel van verpakkingen en producten in combinatie brengen met een eventueel zelf ontworpen blikvanger Techniek: - allerhande verpakkingsmateriaal in evenwichtige kleurcompositie schikken (less is more!) - combineren van deze compositie met bestaande of zelf ontworpen blikvanger Beeldbesch.: - tijdschriften over etaleren

D/1999/0279/035

20


3

THEMA KIES JE KLEUR

Kleurbegrippen en kleurgevoeligheid trachten we bij te brengen vanuit het contact met de natuur. De opgedane kennis kan verwerkt worden in tal van opdrachten.

3.1

Waarnemingsstudie van fazant (mannetjesfazant)

Vormgeving: - studie naar het karakteristieke van de vorm, kleur, materie en plasticiteit van het dier - kleurencamouflagegamma van de fazant indelen in warme en koude tinten Techniek: - met pastelkrijt naar een opgezette of geschoten fazant op groot formaat - deze tekening kan als blikvanger voor de herfst gebruikt worden

3.2

Kleurencompositie

Vormgeving: - ontwerpen van een ritmische compositie (met eventueel detail van de fazant) - kleurgevoeligheid bijbrengen voor het warm- en koud-, complementair- en kwantiteitscontrast - leerlingen ontwerpen een organisch-ritmische compositie en trachten een zo rijk mogelijk gamma van tinten te bekomen Techniek: - ecoline of aquarelverf Kunstbesch.: - Paul Klee, Henri Matisse, Wassily Kandinski en andere - dit ontwerp kan eveneens een toepassing vinden in decoratieve opdrachten

3.3

Samenstellen van kleurassortimenten

Vormgeving: - samenstellen van een kleurassortiment om tot eigen kleurtype te komen - versterken van de eigen kleurgevoeligheid - verzamelen van documentatie, materiaal waarbij de kleur zeer sprekend is (wol, stof, plastic) Techniek: - samenstellen van compositie uit te voeren in collage of transparante verven, bijvoorbeeld aquarel of ecoline - de verschillende kleuroefeningen uithangen in het praktijklokaal Beeldbesch.: - actuele modeontwerpers

3.4

Weergave van de seizoenen door middel van kleur, lijn en vlak

Vormgeving: - weergeven van de sfeer, het karakteristieke van een bepaald seizoen door middel van kleur, lijn en vlak - vertrekken vanuit de kleurassortimenten, opzoeken van het typische van elk seizoen - sfeerbeeld scheppen door middel van lijn, kleur en vlak Techniek: - uitvoering in plakkaatverf, zowel dekkend als transparant - indien de opdracht op groot formaat uitgevoerd wordt, kan ze als blikvanger in de etalage gebruikt worden, op klein formaat kan ze een toepassing vinden op de documentatiemap Kunstbesch.: - Rik Wouters, Paul Klee en andere D/1999/0279/035

21


Werkgehelen: Kleding 1

THEMA JAPAN

1.1

Stilleven met Japanse voorwerpen

Vormgeving: - schetsen van stilleven met voorwerpen die eenvoud en puurheid uitstralen: Japanse cultuur - aandacht voor vormverhoudingen, compositie, kleur, licht-donker weergave Techniek: - schilderen naar waarneming in aquarel- of plakkaatverftechniek Kunstbesch.: - J. Ensor, Morandi, Japanse prentkunst

1.2

Decoratief ontwerp

Vormgeving: - ontwerpen van een eenvoudig motief voor kimono - geïnspireerd op de natuur of met geometrische vormen tot een origineel ontwerp komen - evenwicht in het kleurgebruik door mogelijke kleurcombinaties te zoeken Techniek: - uitsnijden van motief als sjabloon - schilderen met plakkaatverf in twee kleuren - realiseren op stof met zijde- of stofverf Kunstbesch.: - Matisse, motieven uit de Japanse cultuur (modewereld)

1.3

Ontwerp kimono

Vormgeving: - documentatie verzamelen over Japanse klederdracht om in de cultuur door te dringen en inzicht te verwerven in model en oorsprong van de kimono - geïnspireerd door de typische kledij tot eigen ontwerp komen met verwerking van de zelf ontworpen decoratie - presenteren van het ontwerp op figurine, afgeleid uit een waarneming van het personage, of weergegeven in vlakke voorstelling - indien mogelijk uit te voeren in praktijk kleding Techniek: - ontwerp kimono weergeven in aquareltechniek gecombineerd met de pen en potlood Kunstbesch.: - hedendaagse Japanse modeontwerpers, bijvoorbeeld Miyake, Yamamoto, Kenzo en andere

1.4

Modische trendplaat

Vormgeving: - verwerking van documentatie Japanse cultuur, het decoratief ontwerp en de kimono tot een originele compositie - tekst manueel of met de computer vormgegeven opnemen in het harmonisch geheel

D/1999/0279/035

22


Techniek:

2

- collage van verzameld beeldmateriaal, eigen ontwerpen, teksten en andere materialen zoals stofstalen, knopen en andere THEMA ONTBIJTTAFEL PASEN

2.1

Waarneming en stilering van fauna- of flora-elementen

Vormgeving: - schetsen van het karakteristieke van het onderwerp: haan, kip, kuikens, konijn of tulpen, paasbloemen, muscari, krokus en andere naar vorm, kleur, structuur, materie, verhoudingen en plasticiteit Techniek: - potlood, penseel en inkt of verf, balpen, stift en andere Kunstbesch.: - Japanse prenten, A. Dürer, Wiener-werkstätte en andere

2.2

Ontwerp: stilering voor tafeldoel, servetten, placemats, beschilderd bord en andere

Vormgeving: - vertrekken van het karakteristieke van de waarnemingsstudies en komen tot stileringen - het ontwerp verwerken voor decoratie in een eenvoudige compositie of friesband - decoratie bekomen door toepassing van schakeling, herhaling, spiegeling, wenteling en andere - verwerken tot eenheid van de decoraties in en op de verschillende voorwerpen - het geheel wordt op een ontbijttafel gepresenteerd Techniek: - schetsen en zwart-witstudies met potlood, kleurtoepassingen met stift, penseel en verf

2.3

Ontwerp en uitvoering ludiek bestek, eierdop, servetring of broodmandje

Vormgeving: - zoeken naar originele, functionele vormgeving voor één of meerdere vernoemde voorwerpen, vormgeving aanpassen aan het geheel van de presentatie - de decoratieve stilering kan als uitgangspunt gebruikt worden voor de vormgeving Techniek: - het materiaal wordt gekozen in functie van de vormgeving: metaal, karton, ijzerdraad en andere Kunstbesch.: - hedendaags design 3

THEMA ACCESSOIRES

3.1

Waarneming materiaalstructuren

Vormgeving: - studies van allerhande structuren: natuurelementen, texturen stoffen en andere - toepassing van begrippen kleurenleer om tot kleurharmonie te komen Techniek: - plakkaatverf, kleurpotlood, stiften, houtskool of aquarel

D/1999/0279/035

23


3.2

Ontwerp accessoire

Vormgeving: - ontwerpschets van ruimtelijk voorwerp: handtas, hoed, juwelen en andere - driedimensionale vormgeving met associatie aan het materiaal Techniek: - schetsen met potlood of stiften - uitvoering: textiel, karton, metaaldraad, gips, papier-maché en andere Kunstbesch.: - hedendaagse mode en juweelontwerpers: A. Alaïa - films bijvoorbeeld 'De bewogen vaart' van F. Felini

3.3

Ontwerp reclameadvertentie: accessoire

Vormgeving: - documentatie verzamelen: reclameadvertenties - grafische compositie met beeld en tekst, evenwichtig in vorm en kleur Techniek: - collage met tekening en teksten Beeldbesch.: - goed vormgegeven advertenties

3.4

Ontwerp verpakking voor accessoire (U)

Vormgeving: - schetsen van aangepaste verpakkingen voor het object - ontmanteling of patroonstudie van het ontwerp Techniek: - materiaalkeuze wordt bepaald door het ontwerp: textiel, karton, plastiek en andere Beeldbesch.: - bestaande eigentijdse en originele verpakkingen 4

THEMA ONTWERP EENVOUDIG KLEDINGSTUK

4.1

Waarneming van bloemen

Vormgeving: - het karakteristieke en de opbouw van de bloem ontleden en weergeven - zich de typische vorm van de bloem eigen maken - studies in schetsvorm van verschillende bloemen naar vorm, kleur, structuur en plasticiteit Techniek: - in aquarelverf of andere technieken - deze studies kunnen een decoratieve toepassing krijgen bijvoorbeeld in een stofbedrukking, op wens- of uitnodigingskaarten en andere Kunstbesch.: - P. Cézanne, R. Wouters, D. Hockney en andere

4.2

Ontwerp stofbedrukking

Vormgeving: - originele stofbedrukking ontwerpen voor een eenvoudig kledingstuk aan de hand van de waarnemingsstudies, aandacht voor harmonie in vorm en kleur - met een detail of stilering uit de waarneming een bloemmotief ontwerpen - door een ritmische ordening van het motief tot een originele stofbedrukking komen D/1999/0279/035

24


Techniek: - in aquarel- of plakkaatverftechniek Kunstbesch.: - W. Morris, Wiener-werkstätte

4.3

Modeontwerp kledingstuk (U)

Vormgeving: - zich documenteren en informeren over de actuele mode - een origineel kledingstuk ontwerpen in de zelf ontworpen stofbedrukking - het geheel weergeven in een modetekening Techniek: - op groot formaat het kledingstuk tekenen op figurine en weergeven in het zelf ontworpen stofje met aquarelverf of pastelkrijt - in overleg met de leraar kleding kan het ontwerp uitgevoerd worden in bedrukte stof Beeldbesch.: - eigentijdse modemagazines

D/1999/0279/035

25


Werkgehelen: Slagerij en vleeswarenbereiding 1

THEMA TOONBANK OF BUFFET

1.1

Compositie-oefeningen met geometrische vormen

Vormgeving: - ontwerpen van vormen kleurcomposities in geometrische basisvlakken - originele schikkingen van geometrische en organische figuraties door verschuiving, spiegeling, rotatie en andere - harmonische wit-zwartverdeling omzetten in kleurtoepassing met tinten en tonen en kleurcontrasten Techniek: - wasco, kaars en ecoline, plakkaatverf, oliepastels en andere

1.2

Waarneming van voorwerpen om het buffet te decoreren

Vormgeving: - studie van groenten of fruit bijvoorbeeld paprika's, wortels, tomaten, pompoenen, appels, peren en andere - karakteristieke weergave van de voorwerpen en eventuele doorsnedes naar vorm, kleur, structuur, plasticiteit (eventueel stilleven) Techniek: - potlood, penseel, inkt, verf Kunstbesch.: - Cézanne

1.3

Ruimtelijke weergave van de objecten

Vormgeving: - al boetserend het karakteristieke van de vorm en de kleur benaderen van de voorwerpen - op ware grootte varkenskop, koe of schaap sculpteren in vet naar waarneming - deze kunnen ter decoratie gebruikt worden bij de toonbankorganisatie Techniek: - allerhande boetseermateriaal: darwi-klei, papier-maché, vet en andere 2

THEMA BLIKVANGER, SFEERBRENGER: HERFSTDIER, BLADEREN, VRUCHTEN

2.1

Waarneming van wild en herfstflora

Vormgeving: - waarnemingsstudies van het karakteristieke van de haas, fazant, herfstbladeren, noten en andere naar de vorm, kleur, structuur, materie en de plasticiteit Techniek: - potlood, penseel en inkt, verf Kunstbesch.: - Dürer, Japanse prenten, R. Wouters en andere

D/1999/0279/035

26


2.2

Compositie herfst

Vormgeving: - compositie opbouwen met gestileerde vormen uit de waarnemingsstudies - op decoratief paneel toepassing van de typische herfsttinten en -tonen Techniek: - wasco, kaars en ecoline of plakkaatverf of oliepastels Kunstbesch.: - Wiener-werkstätte

2.3

Ruimtelijk vormgeven van dier en vruchten

Vormgeving: - ruimtelijk vormgeven van een dier op ware grootte - ruimtelijk vormgeven van kastanjes (met bolster), verschillende soorten noten, mispels en andere Techniek: - draadstructuur, papier-maché, klei en andere Kunstbesch.: - Picasso, Brancusi, J. Vermeersch en andere

2.4

Totaalpresentatie

Vormgeving: - een ruimtelijk stilleven opbouwen als sfeerschepper, blikvanger in de slagerij met de resultaten uit de vorige opdrachten: prenten, dieren, vruchten - met al de resultaten van de leerlingen komen tot indrukwekkend stilleven voor de school Techniek: - compositieleer toepassen om een harmonisch geheel te bekomen met de resultaten Kunstbesch.: - het stilleven in de barokkunst 3

THEMA RECLAME

3.1

Lettertekenen

Vormgeving: - observatie van verschillende letterkarakters in documentatie en computer - toepassing op een eenvoudig rechtlijnig constructief letterschrift - gelijkvormigheid ontwikkelen in handschrift (kalligrafie) - vormgeven van teksten met de computer - toepassingen op prijskaart(jes), slogan, tekst vakantieperiode, productenaanbod en andere Techniek: - pen, stift, computer

3.2

Logo-ontwerp

Vormgeving: - documentatie verzamelen over verschillende soorten logo's - ontwerpen van beeld en letterlogo voor een slagerszaak - detailstilering van dier verwerken met letter, inschrijfbaar in geometrisch vlak

D/1999/0279/035

27


Techniek:

- evenwichtige wit-zwartverdeling, vertalen in twee kleuren - logo uitsnijden in piepschuim en schilderen, als blikvanger in de zaak tonen - plakkaatverf op bristolkarton - piepschuim, plakkaatverf

D/1999/0279/035

28


Werkgehelen: Verzorging-voeding 1

THEMA DECORATIE HOES VOOR STOEL

1.1

Waarneming natuurelementen

Vormgeving: - studie van het karakteristieke van de seizoensgebonden voorwerpen, bijvoorbeeld schelpen voor de zomer, paddestoelen voor de herfst - aandacht voor de vorm, kleur, structuur, verhoudingen en de materie Techniek: - aquarelverf, pastelkrijt of andere techniek

1.2

Ontwerp decoratieve tekening voor hoes, behangpapier of gordijn

Vormgeving: - aan de hand van de waarnemingsstudie komen tot decoratieve tekening - toepassing kleurenleer: harmonie in de kleur, kleurcontrasten, kleurtinten en tonen en andere - bekomen van originele basisdecoratie voor de hoes met afleidingen voor het behangpapier, de gordijnen en/of het tapijt - het geheel wordt in een decor gepresenteerd Techniek: - sjabloneren, stempelen met allerlei materialen, zeefdruk en andere

1.3

Ontwerp plaid voor zetel (grand foulard) of tapijt

Vormgeving: - verwerking van de verschillende decoratieve ontwerpen tot geheel Techniek: - de ontwerpen omzetten in textiele werkvormen - de individuele textielontwerpen samenbrengen tot harmonieus geheel voor plaid of tapijt 2

THEMA ITALIE, TAFELDECORATIE (of Art Nouveau)

2.1

Beschouwing: videofilm over Italië (of Art Nouveau)

Vormgeving: - observering van de Italiaanse natuur, woon- en leefcultuur, gastronomie en andere - ontleden van de kleuren, psychologie van de kleuren - ontleden van vormen en motieven (uit de kunstperiode) Techniek: - verzamelen van fotodocumenten over zuiders wonen (of stijlperiode)

D/1999/0279/035

29


2.2

Waarneming: stilleven met chiantifles (of Art Nouveauvoorwerpen)

Vormgeving: - weergave van de vorm, verhoudingen, materie en de plasticiteit van het geheel - directe weergave van het essentiële in lijnvorm (kan als wanddecoratie gebruikt worden) Techniek: - op groot formaat schilderen met penseel in plakkaatverf Kunstbesch.: - Morandi, Matisse en andere

2.3

Ontwerpen van tafelgarnituur voor een Italiaanse maaltijd (of in de Art Nouveau)

Vormgeving: - ontwerpen van eigentijds zuiders geïnspireerde menukaart, servetring, bestek en andere - vanuit document (of detail van een plant), design, komen tot nieuwe decoratie - menukaart: originele vormgeving, voor de decoratie een afgebakend fotofragment - servetring, bestek: originele vormgeving bijvoorbeeld karton, metaal, hout, papiermaché en andere in harmonie met de menukaart Techniek: - aangepast aan de vormgeving en het materiaal: collage, plakkaatverf, sjabloontechniek en andere Beeldbesch.: - hedendaagse vormgevers

2.4

Het schrift

Vormgeving: - kennismaking met verschillende letterkarakters - gelijkvormigheid in letters, woorden en teksten - vormgeving van de tekst op de menukaart, het letterkarakter aanpassen Techniek: - gelijkvormigheid toepassen in handschrift, bijvoorbeeld kalligrafie met de pen - met de computer teksten vormgeven

2.5

Blikvanger voor de ruimte

Vormgeving: - origineel sierstuk met bloemen afgestemd op het thema, harmonie in vorm en kleur - mobile, ruimtelijke blikvanger met typische elementen uit de cultuur Techniek: - aangepast aan het thema en de vormgeving - typische planten en bloemen verwerkt op schaal of pot - mobile: metaaldraad, allerhande andere lichte materialen Kunstbesch.: - Japanse bloemsierkunst, hedendaags bloemschikken - Calder, Tinguely

D/1999/0279/035

30


3

THEMA DROOMKAMER

3.1

Perspectieftekenen: inwendige balk

Vormgeving: - studie van balk in perspectief naar waarneming - inzicht verwerven in eenvoudige perspectiefwetten - kamer en eenvoudig meubilair in isometrisch perspectief tekenen Techniek: - potlood, stift

3.2

Inrichting van de kamer

Vormgeving: - documentatie verzamelen over hedendaagse woninginrichting - studie naar materiaalstructuren en kleurtoepassing - vertrekkend van eigen kleurenvoorkeur een basisgegeven of decoratie ontwerpen voor de gordijnen, het behang, bedhoes, kussens, tapijt en andere Techniek: - potlood, stiften, plakkaatverf, collage

3.3

Ontwerp documentatiemap of box

Vormgeving: - originele en functionele vormgeving ontwerpen voor het opbergen van de documentatie - ontmanteling of patroonstudie van het ontwerp van de map of box - aangepast aan vormgeving een persoonlijk kenteken plaatsen op de kaft of voorkant (logo) Techniek: - karton (ribkarton), hout, metaal en aangepaste technieken 4

4.1

KINDERTEKENEN (U)

Kinderverhaal illustreren

Vormgeving: - bekijken van hedendaags geïllustreerde kinderverhalen in functie van de originaliteit, vormgeving en de techniek - zoeking voor eigen vormgeving van boekje (originele inbinding) - enkele illustraties ontwerpen voor een zelf geschreven kort of bestaand verhaal (sprookje) - wit-zwartlijntekeningen uitgewerkt met arceringen en afgewisseld met kleurillustraties - keuze uit de tekeningen voor de kaft van het boekje, verwerking van tekst, lay-out Techniek: - pen en inkt, aquarelverf Beeldbesch.: - illustraties in hedendaagse kinderboeken

D/1999/0279/035

31


4.2

Vertelplaat

Vormgeving: - keuze uit de illustraties om te verwerken op een wandvertelplaat voor kleuters - evenwichtige compositorische opbouw van een boeiend tafereel - indien nodig ontzetting van de tekening in stilering, vlakschildering (voor de duidelijkheid) - individuele vertelplaten kunnen in groep tot een verhaal verwerkt worden Techniek: - op groot formaat dekkend schilderen met plakkaatverf

4.3

Ruimtelijke vormgeving van figuurtje uit het verhaal

Vormgeving: - keuze uit de figuren van het verhaal bijvoorbeeld vogeltje, kikker, prinses, fee en andere - figuurtje boetseren of vormgeven met allerhande vindmaterialen - eventueel verwerking van het hoofd met aankleding tot theaterpop - aandacht voor de expressiviteit (karakter) van de figuur Techniek: - boetseren met klei, papier-maché, darwi-klei In verband met de component voeding zie bij werkgehelen Brood- en banketbakkerij en Slagerij en vleeswarenbereiding.

D/1999/0279/035

32


7

EVALUATIE

Bij de evaluatie spreken wij een waardeoordeel uit over het resultaat van het onderwijsleerproces. Voor plastische opvoeding kan dit een eindproduct zijn van een vormgevende opdracht, maar tevens het niet-tastbare resultaat bij de leerlingen op het vlak van de persoonsvorming. Leraren en leerlingen zijn beiden voortdurend bij dit beoordelingsproces betrokken. De leraar zal zich doorlopend moeten bezinnen over de kwaliteit van het pedagogisch-didactisch en creatief handelen. Evaluaties gebeuren in functie van doelstellingen. Deze zijn bij de productevaluatie duidelijk omschrijfbaar. Wij denken aan: authentiek werken, expressie van een beleving, omgaan met beeldaspecten, persoonlijke techniekbeheersing en andere. De leer- en groei-effecten, aan de orde tijdens het proces, zoals inzet, zichzelf ontdekken, betrokkenheid bij de opdracht, doorzettingsvermogen, kritische zin, groeien naar zelfstandigheid en verantwoordelijkheid zullen niet altijd op voorhand voorspelbaar zijn. De vorming van de totale persoonlijkheid blijft hier de hoofddoelstelling. De plastische middelen worden als werkinstrument gebruikt. Het stimuleren van een juiste waarneming, een authentieke beleving, een creatieve fantasie mag niet ondergeschikt worden aan het bereiken van mooie resultaten. Met een dergelijke ingesteldheid zal de leraar erover waken dat er niet enkel voor begaafde leerlingen appreciaties worden uitgesproken. De evaluatie dient om de leerlingen te confronteren met zichzelf en met de wijze waarop zij een plastisch probleem oplossen. De bedoeling is ook aanmoediging om het beste in zichzelf te ontdekken en te geven. Van de leraar wordt een eerlijke en kritische houding verwacht, zowel wat de leerinhoud als wat de attitudevorming van de leerling betreft. Hij/zij zal tijdens het evaluatieproces inspireren, leiding geven zonder te dwingen. Het zal een permanente evaluatie zijn, omdat het realiseren van de doelstellingen afhankelijk zal zijn van de kwaliteit van het proces. Het mag geen beoordeling worden door middel van toetsen of proeven. Wij zullen voldoende tijd besteden aan klassikale evaluaties. Deze bieden optimale kansen tot sociale vaardigheden, het verwoorden van eigen standpunten en het gebruik van de vakterminologie. 8

MINIMALE MATERIELE VEREISTEN

Om de diverse inhouden te kunnen realiseren moet er voldoende aandacht besteed worden aan het vaklokaal en de accommodatie. Een apart lokaal is dan ook een noodzaak. Door een efficiënt gebruik van het lokaal kunnen tijd en moeite gespaard worden. Het beheer en de zorg van dit lokaal maakt deel uit van de onderwijsopdracht van de leraar. Hij of zij kan er een eigen sfeer creëren door het werk van leerlingen, reproducties, documentatie en inspiratiebronnen op te hangen. Dit zorgt dan weer voor een creatieve werksfeer die de leerlingen zal beïnvloeden en inspireren. Het werkt bevorderlijk dat de leerlingen met eigen en andermans werk geconfronteerd worden. Het lokaal dient vooral ruim te zijn en grote werktafels te bezitten. Deze laatsten zijn liefst voorzien van een afwasbaar en krasvrij werkblad. Onmisbaar is tenminste één spoelbak met stromend water. Een goede verlichting is onontbeerlijk. Daarnaast zijn enkele losse spots handig bij waarnemingstekenen. Het lokaal moet kunnen verduisterd worden voor het tonen van dia's en videofilms.

D/1999/0279/035

33


Om de leraar toe te laten zelf optimaal gebruik te maken van de beeldtaal tijdens de les is een ruim bord een must. Een bijbehorende witte zijde geeft niet alleen de mogelijkheid te projecteren maar men kan er ook duidelijker illustratiemateriaal tegen presenteren. Andere presentatiewanden zijn noodzakelijk om het tweedimensionale beeldend werk van de leerlingen en allerhande inspiratiemateriaal tegen te bevestigen. Er kan verder beroep worden gedaan op de vele mogelijkheden die een school biedt om het leerlingenwerk te presenteren. Open rekken zijn handig om ruimtelijk werk op te plaatsen. Daar de leerlingen werken met veel verschillende materialen en gereedschappen is het noodzakelijk om over voldoende opbergruimte te beschikken, liefst met een afsluitbaar gedeelte voor het materiaal van de leraar en de school. Hierbij is het belangrijk dat de leraar voldoende aandacht besteedt aan de organisatie en zorg voor het materiaal. Het klassieke individuele materiaal van de leerlingen voor beeldende opdrachten zoals potloden en kleurpotloden, verf en penselen, pen en stiften kan als gemeenschappelijk schoolmateriaal aangevuld worden met onder andere houtskool, zachte en oliepastels, aquarelverf, tekenpapier van allerhande formaten en kleuren. Een klasbibliotheek met vakliteratuur, tijdschriften, boeken en documentatiemappen werkt ondersteunend en moet door de leerlingen gemakkelijk in te kijken zijn. Een diaprojector, tv en video zijn eveneens wenselijk in het lokaal of in de directe omgeving ter beschikking. 9

BIBLIOGRAFIE

9.1 -

BLOSSFELD, K., Art forms in the plant world, 120 full-page photographs, Dover publications, New York, ISBN 0-486-24990-5. BLOSSFELD, K., Photographs, Taschen, ISBN 3-8828-9319-6. CRISPOLTI, E., Il Futurismo e la moda, Balla e gli altri, Marsilio Editori, 1986, ISBN 88-3174939-2. DELAUNAY, S., Art into Fashion, George Braziller, New York, 1986, ISBN 0-8076-11-66-2. LAING, J., WIRE, D., Encyclopedie van tekens en symbolen, Atrium. MORRIS, W., William Morris by himself, Designs and writings, Edited by Gillian Naylor, Macdonald & Co, 1988, ISBN 0-356-15320-7. WASMUTH, Russische Textil Drucke der 20er jahre, Verlag Ernst Wasmuth Tübingen, 1983, ISBN: 3-8030-5043 X.

9.2 -

Kunstbeschouwing als inspiratiebron

Bijzondere didactiek en methodiek

ADRIAENSSEN, A., De grote Mode-encyclopedie, Cantecleer, ISBN 90-213-0544-5. BARTLETT, J., In te garden (allerhande tekenen schildertechnieken), ISBN 0-8109-0709-7. BENSHOP, S., BRINK, P., Sieraden, Elmar Creatief. EVENS, I., Het complete papierboek, Cantecleer, 1991. GERRITSE, A., Het fenomeen kleur, Cantecleer, De Bilt, 1978, ISBN 90-213-0055-9.

D/1999/0279/035

34


-

DRAKE, N., Hedendaagse Mode-illustraties, Cantecleer, ISBN 90-213-0426-0. EDELKOORT, L., View on colour, Mode en informatie, trendzetters, België (jaarlijks tijdschrift). FAITH, S., Veelzijdig papier verwerken en decoreren, Gaade. FLUIT, S., Tekenen en Styling, Cantecleer, ISBN 90-213-0224-1. ITTEN, J., Kunst en kleur, Cantecleer, De Bilt, 1973. PETRA II, Mode en milieu, Dienst Europese projecten, Brussel. PEVERILL, S., Kleurrijk Textiel in het interieur, stoffen verven, beschilderen en bedrukken, Van Dishoeck, 1989, ISBN 90 269 44446 / NUGI 422. RADICE, J., Shopping Bag Design 2, Creative Promotional Graphics, PBC International New York, 1986, ISBN 0-86636-143 X. TURNER, R., Jewelry, Thames and Hudson. UCHIDA, S., Package design in Japan, Benedikt Taschen, 1989, ISBN 3-8228-0393-6. La mode en peinture, Rue de la Faisanderie 14, 7511 Paris (maandelijks tijdschrift). The fashion collections, Paris-Londen, Milaan-Madrid, uitgeverij: Gap Japan (jaarlijks tijdschrift).

D/1999/0279/035

35


VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS PLASTISCHE OPVOEDING

Recommend Documents