Vijf lagekostenstallen met plussen en minnen

p

g

Goedkoop bouwen kan interessant zijn als je niet veel geld te investeren hebt. Maar houdt zo’n stal ook de resultaten op peil? Dat hangt vooral af van de varkenshouder.

IETS VOOR VAKMAN: GOEDKOOP BOUWEN Vijf lagekostenstallen met plussen en minnen

V

EEL vleesvarkensbedrijven zijn sinds 1997 niet meer in staat geweest reserves op te bouwen voor nieuwbouw of groei van het bedrijf. Daarom ontwierp DLV Bouw, Milieu en Techniek een stal met extreem lage investeringskosten: €200 per plaats. DLV doet bewust consessies aan de technische resultaten om de bouwkosten te drukken. Is er ook een stal denkbaar waarbij lage kosten en goede resultaten hand in hand gaan? Boerderij vroeg vier andere bedrijven om hun visie.

F O T O : M A R K PA S V E E R

4

Werken met lagekostenstal vraagt vakmanschap.

Bouwkosten tot €380 per plaats Dat leidde tot ontwerpen waarbij technische resultaten de hoogste prioriteit hebben, maar waar de bouwkosten oplopen tot €380 per plaats. In alle ontwerpen is er 0,8 vierkante meter leefoppervlak per dier. Ook de afschrijvingsperiode is hetzelfde. Er wordt uitgegaan van 12,5 procent huisvestingskosten. DLV komt dan uit op €25 huisvestingskosten per plaats per jaar. De stal van Exlan is met €47,50 het duurst. Op basis van de geprognotiseerde technische resultaten komt DLV uit op het minste aantal rondes per jaar: 2,7; Agra-Matic op de meeste: 3,1. Bij 90 kilo groei in de mestperiode bedragen de huisvestingskosten per kilo groei dan respectievelijk 10,3 cent en 13,4 cent. Een verschil van 3,1 cent per kilo groei. Voor Exlan, die de duurste stal heeft, komen de huisvestingskosten per kilo groei op 17 cent. Om tot zo goed mogelijke technische resultaten te komen, nemen Exlan, Agra-Matic en Hendrix UTD brijvoedering met bijproducten als uitgangspunt. Ten opzichte van brijbakken vallen de voerkosten per kilo groei 4 tot 5 cent lager uit.

Bij voedering aan de trog is controle op gezondheid eenvoudiger. Bij brijbakken vergt dat meer tijd en vakmanschap. De techniek zelf vereist meer vakmanschap bij een brijvoerinstallatie. Grote groep: meer voer, minder groei In de ontwerpen varieert de groepsgrootte van 12 tot 24 varkens per hok. Op Praktijkcentrum Sterksel loopt onderzoek naar het effect van groepsgrootte. Definitieve resultaten zijn er nog niet. Maar de eerste zes rondes geven wel een duidelijke indicatie. Bij grote groepen is het voerverbruik slechter. De voederconversie is bij 12 varkens 2,75 en bij 24 varkens 2,83. De daggroei is 40 gram slechter in een grote groep. De dieren in groepen van 12 groeien 810 gram per dag tegen 770 gram bij dubbele groepsgrootte. Het productiegetal is daardoor €2,42 slechter. Bij 90 kilo groei is dat 2,7 cent per kilo groei. Het percentage dichte vloer loopt uiteen van 78 procent bij DLV tot 40 procent bij Hendrix UTD. Hoe groter het percentage dichte vloer, des te meer hokbevuiling. Je bent er dus meer tijd aan kwijt om het weer schoon te krijgen. Ter beperking van de stankuitstoot hebben Hendrix UTD en Agra-Matic de stallen voorzien van luchtwassers. Die verhogen de kosten, maar ze spelen hiermee wel in op toekomstige ontwikkelingen. Ook het klimaat is gediend met minder bevuiling. Alleen Agra-Matic slaat de mest op onder de stal. De rest voert de mest af uit de stal. Met welk ontwerp een varkenshouder nu het best af is, hangt vooral af van zijn eigen wensen en vakmanschap. Mar tin ten Hooven

B O E R D E R I J / VA R K E N S H O U D E R I J 8 9 — n o . 5 ( 2 M A A R T 2 0 0 4 )

p

g

DLV bouwt voor €200 per plaats

I

N de stal van DLV Bouw, Milieu en Techniek is de investering per plaats €200. Het plan voldoet aan de milieu- en welzijnseisen. Uitgangspunt is dat de technische resultaten aanvaardbaar blijven. De afdelingen bestaan uit 12 hokken voor elk 24 varkens. Totale omvang van de stal is 2.880 plaatsen. De stal is groenlabelwaardig IC-Verbeterd. Dankzij de smalle mestput, 1.44 meter breed en 80 centimeter diep, is er een klein emitterend oppervlak. Voor in het hok is geen waterkanaal. Op de mestput liggen metalen driekantroosters. De dichte vloer, gestort in het gele zand, is voorzien van vloerverwarming. De netto-oppervlakte per dier is 0,8

vierkante meter. De controlegang is 70 centimeter breed, de centrale middengang 1,5 meter. De helling, om vocht naar de put af te voeren, is 5 procent. De mest gaat via een rioleringssysteem naar een kleine pompput buiten de stal. Mestopslag is er weinig. Bouwen onder de grond is te duur. Twee kappen met metalen spanten Om kosten te besparen, is gekozen voor een tweekapper met metalen spanten. Het dak is voorzien van geïsoleerde sandwichpanelen op de metalen gordingen. Frisse lucht komt binnen via een dakoverstek in de kopgevels. Via een dubbel folieplafond gaat deze naar de afdeling.

Een ventilator met frequentieregeling diameter 82 centimeter - voert de afgewerkte stallucht af. De hokafscheiding is van prefab beton en 1,10 meter hoog. De afdelingswanden staan op de betonnen hokafscheiding en zijn van kunststof. Per hok zijn er twee brijbakken. Een eenvoudige droogvoerinstallatie vult ze mechanisch. Alweer om de kosten te drukken is er niet gekozen voor brijvoedering. In de stal zit geen kantoor. Ook een hygiënesluis ontbreekt. Buiten de stal is het kaal: geen mestopslag, afleverplaats of spoelplaats. De kopgevels zijn tot 3,20 meter opgemetseld met rode baksteen, de zijgevels tot 0,50 meter. Daarboven zit geprofileerde damwandbeplating. "

5

dubbelfolieplafond

2.750 650

300

dekvloer

roosters

alle maten in centimeters

TECHNISCHE GEGEVENS Investering per plaats: €200, exclusief BTW en zonder kantoor, hygiënesluis en spoelplaats. Inclusief 2 voersilo’s. Technische resultaten bij gemiddeld vakmanschap:

groei per dier per dag: 700 gram; voederconversie: 2,80; uitval: 2,7 procent.


PLUS: De huisvestingskosten zijn bijzonder laag: €25 per plaats per jaar. Er is geen schuine putwand, waardoor er minder kans is op vliegenoverlast. Een zeer goed vakman zal in deze stal een lage kostprijs kunnen realiseren. MIN: De stal heeft 78 procent dichte vloer, waardoor er erg veel kans is op hokbevuiling. De afstand van de voorkant van het hok tot het rooster is erg groot, waardoor er veel mest zal aankoeken. Dat zal een lange reinigingstijd

vergen. Door meer hokbevuiling ook meer glijpartijen met beengebreken tot gevolg. Door de hokbevuiling is er ook meer uitstoot van stank. Binnenkomende lucht wordt niet geconditioneerd. Sturing op voergift is maar beperkt mogelijk. De controle op gezondheid vereist veel vakmanschap. Vanwege de kans op uitglijden en het binnenklimaat is het dierenwelzijn minder goed gewaarborgd.

p

g

ABCTA: ‘arbeidsvriendelijke’ stal voor €235 per plaats

A

BCTA neemt als uitgangspunt voor haar stal ‘arbeidsvriendelijkheid’. Ze wil geen concessies doen aan technische resultaten. Er is een energiezuinig ventilatiesysteem en een eenvoudig voersysteem dat drie soorten droogvoer kan verstrekken. Per hok zijn er twee brijbakken. De controlegang is 1 meter breed. De stal is voor 2.816 plaatsen. Per afdeling 176 varkens, verdeeld over 8 hokken van 22 varkens per hok. De stal is groenlabelwaardig, zonder schuine putwanden en met metalen driekantroosters. De mestput is 50 centimeter diep met een opslag van 100 kuub buiten de stal in een gestorte put. De mest gaat via een riole-

ringssysteem naar de mestopslag. De hokken zijn 3,30 meter breed en 5,35 meter diep. Vanaf de 1 meter brede controlegang is er een waterkanaal van 60 centimeter met betonrooster, een bolle vloer met verwarming en vervolgens 1,20 meter mestkanaal met metalen driehoekrooster. Er is geen cv voor de vloerverwarming. Een pompje laat het water circuleren tussen de afdelingen zware en lichte varkens. Onder de bolle vloer zit een extra muur ter ondersteuning. Deze verlengt in koude periodes de weg die de lucht onder de bolle voer aflegt. Meer opwarming dus. De binnenkomende lucht gaat via de spouw naar de ruimte onder de bolle vloer,

stroomt dan onder het waterkanaal door en komt via betonnen roosters in de controlegang de afdeling binnen. De zijgevels: 30 centimeter metselwerk en vervolgens geperforeerde damwandprofielplaat. De binnenmuren, van betonblokken, zijn geïsoleerd met 6 centimeter steenwolplaat, om condens te voorkomen. De hokafscheiding is van betonelementen. In de afdelingsmuren zitten betonelementen tot 1 meter hoogte met daarboven kunststof platen. Op het dak liggen golfplaten. Isolatie alleen boven de afdelingen. Het buitenaanzicht is een stal met één kap, maar in de stal zijn twee kappen. Per afdeling is er een ventilator (diameter 65 centimeter) met frequentieregeling, meetwaaier en smoorklep.

6 ventilatiekoker

geperforeerd damwandprofiel 1.500

535 bolle vloer roosters

rioleringssysteem


TECHNISCHE GEGEVENS Investering per plaats: €235, exclusief BTW en zonder kantoor, hygiënesluis en spoelplaats. Inclusief 3 voersilo’s. Technische resultaten bij goed vakmanschap:


centrale gang

330

PLUS: de huisvestingskosten zijn laag: €29,38 per plaats per jaar. Door waterkanaal, bolle vloer en mestkanaal een goed klimaat voor mens en dier. Er is geen mestopslag in de stal en geen schuine putwanden, waardoor er minder kans is op vliegenoverlast. Verse mest de stal uit, dat geeft betere mogelijkheden voor mestbewerking. MIN: de mestput is 50 centimeter diep. Beter is 80 centimeter, wat meer flexibiliteit biedt

om in te spelen op nieuwe ontwikkelingen. De stal heeft 66 procent dichte vloer. Dat betekent een grotere kans op hokbevuiling, ook doordat het hok nagenoeg vierkant is. Een smal, diep hok geeft minder hokbevuiling. De stal zou beter functioneren bij 11 varkens per hok. Twee brijbakken naast elkaar op het waterkanaal van 60 centimeter is te krap. In twee hoeken een bak verdient de voorkeur. Het hoge percentage dichte vloer geeft meer stof.


p

g

Agra-Matic: €300 per plaats, maar prima resultaten

H

ET ontwerp van Agra-Matic, dochter van De Heus Brokking Koudijs, is voor 2.280 vleesvarkens op 0,8 vierkante meter. Uitgangspunten: lagere bouwkosten en de mogelijkheid om prima technische resultaten te realiseren. Waar mogelijk wordt er beton toegepast, ter plekke gestort. In de breedte om de 2,70 meter putmuren. Een afdeling telt 16 hokken voor 15 varkens per hok met een gezamenlijke rvs-trog voor 2 hokken. Onder de hele stal zit een 1 meter diepe kelder, waardoor er mestopslag is voor 10 maanden. De stal is groenlabelwaardig. Een vergelijkbare, evengrote stal, uitgevoerd met groenlabelsysteem IC-Verbe-

terd, rioleringssysteem en mestopslag buiten bleek €90 per plaats duurder. De hokken, 6,40 meter diep en 2,06 meter breed, staan dwars op de controlegang. De bolle vloer, zonder vloerverwarming, is 86 centimeter breed, met aan weerszijden 60 centimeter betonrooster. Hierdoor ontstaat onder de trog een spleet van 4 centimeter. Handig bij het schoonspuiten van de afdeling. In de praktijk blijkt er weinig hokbevuiling te zijn. De verse lucht wordt aan beide kopgevels middels een dakdoorsteek boven een ventilatieplafond binnengelaten. Per afdeling 1 ventilatiekoker met smoorklep en meetwaaier, aansluitend aan het centrale af-

zuigkanaal boven in de stal. Vier chemische luchtwassers zuiveren de afgewerkte lucht. In de stal een brijvoerinstallatie, om de voerkosten per kilo groei te drukken met bijproducten. Er zijn 5 kunststof silo’s voor bijproducten en 3 silo’s voor droogvoer. De trog heeft een lengte van 33 centimeter per varken. Alle opgaande wanden zijn tot 1,50 meter hoog van beton. Op deze scheidingsmuren rusten de spanten. Het dak is voorzien van geïsoleerde stalen sandwichplaten. Ook de buitengevels zijn uitgevoerd met deze platen. De afdelingswanden boven 1,5 meter bestaan uit lijmblokken van kalkzandsteen. "

7

luchtwasser plafond opgehangen aan kettingen

centraal luchtkanaal

isolatie- en ventilatieplafond centrale gang 3.000

sandwichpaneel

bolle vloer gewapend beton

640

roosters

60

86

60


TECHNISCHE GEGEVENS Investering per plaats: €300, exclusief BTW, inclusief kantoor, hygiënesluis, silo’s, voermachine, 4 luchtwassers, ziekenboeg. Technische resulaten bij goed vakmanschap:

groei per dier per dag: 825 gram; voederconversie: 2,1; uitval: minder dan 2 procent.


PLUS: Een interessant ontwerp, deze stal, compleet, zonder de poespas van een ventilatiekanaal in de put en gunstig geprijsd. De huisvesting kost €37,50 per plaats per jaar. Door het aantal van 15 varkens per hok is goede controle mogelijk. Het hok heeft 45 procent dichte vloer. De luchtwassers zorgen dat de stal geen stank uitstoot. Door brijvoedering zijn de voerkosten te beperken. Brijvoedering aan de trog vergemakkelijkt de controle.

MIN: De stal is niet voorzien van emissiebeperking. Daardoor zal het klimaat voor mens en dier iets minder goed zijn. De stal zal ook een iets hoger energiegebruik te zien geven, omdat er geen conditionering van binnenkomende lucht is en er de luchtwassers zijn die energie verbruiken. De stal bevat veel techniek, wat een beroep doet op het nodige vakmanschap. Of en zo ja in welke mate er hokbevuiling optreedt, is een vraagteken.

p

g

Exlan: €380 per plaats, maar een lage kostprijs

E

XLAN Consultants, het adviesbureau van Cehave-Landbouwbelang, legt de hoogste prioriteit bij een lage kostprijs per kilo groei, niet bij de laagste bouwkosten. In grote lijnen valt de keus op brijvoedering met bijproducten, eenvoudig uit te voeren controle en luchtkanaalventilatie. De stal, een tweekapper, bestaat uit 15 afdelingen met 16 hokken voor 12 varkens, totaal 2.880 varkens. Er is bewust gekozen voor 12 varkens per hok in verband met goede controle op gezondheid. De hokken zijn dwars op de controlegang van 80 centimeter breed geplaatst. Achter de betonnen hokafscheiding een waterkanaal, 80 centimeter breed en 1 meter diep,

met betonrooster. Vervolgens de bolle vloer van 2,20 meter met vloerverwarming, aangesloten op een kleine cv-installatie. Dan een mestrooster van 1,50 meter met betonrooster. De put heeft een schuine betonnen plaat, waardoor de stal groenlabelwaardig is. Onder het water- en mestkanaal een rioleringssysteem voor afvoer van de mest naar de opslag. De hokbreedte is 2,44 meter. Per varken 0,8 vierkante meter. De verse lucht komt via een geperforeerde damwand langs de zijgevel onder de bolle vloer van de afdeling. Een uitsparing onder de trog leidt de lucht onder het waterkanaal door het luchtkanaal onder de

controlegang in. Via betonroosters komt de lucht in de afdeling en wordt daar over de dichte betonnen hokafscheiding getrokken. Voor de afvoer zorgt een ventilator met een diameter van minimaal 63 centimeter, freqentiegestuurd en voorzien van meetwaaier en smoorklep. De scheidingswanden zijn tot 1 meter van beton. Daarboven zitten kunststof platen. Op een hoogte van 3 meter is een isolatieplafond opgehangen aan kettingen. Het dak bestaat uit damwandplaten met anticondensdoek. De zijgevel is tot 1 meter in metselwerk met rode baksteen. In de stal is een brijvoermachine geplaatst voor bijproducten. In de voerruimte zijn vier bunkers en een voormenger. Buiten de stal drie silo’s voor droogvoer.

8 ventilatiekoker plafond opgehangen aan kettingen

3.000

geperforeerde damwand

450

244

roosters

bolle dekvloer


TECHNISCHE GEGEVENS Investering per plaats: €380, exclusief BTW.

Inclusief kantoor, aflever- en spoelplaats en hygiënesluis.

Technische resultaten bij goed vakmanschap:

groei per dier per dag: 800 gram; voederconversie: 2,4; uitval: 2 procent.

PLUS: Het is een zeer complete stal waarin goed gepresteerd kan worden. Een stal met een goed te regelen klimaat waar zich weinig long- en leveraandoeningen zullen voordoen. Ook voor de mens goed om in te werken. Dat de lucht binnenkomt onder de bolle vloer, heeft een conditionerend effect, wat energie bespaart. Controle is goed mogelijk door de brijvoedering en het aantal van 12 varkens per hok. Het mestkanaal is 1,50 meter breed,

waardoor de varkens goed op de roosters kunnen mesten. MIN: Met een bedrag van €47,50 per plaats per jaar zijn de huisvestingkosten van deze stal hoog. Het percentage dichte vloer bedraagt 48. Beter was 40 procent dichte vloer geweest. En beter was het geweest om het mestkanaal uit te voeren met metalen driekantroosters in verband met het doorlaten van mest en de uitstoot van stank.


p

g

Hendrix UTD: €300 per plaats voor een goed rendement

I

N de visie van Hendrix UTD moet een nieuwe vleesvarkensstal bijdragen aan een aantoonbaar beter rendement. De stal moet geld opleveren tegen beperkt blijvende kosten. Goede technische resultaten zijn uitgangspunt. De varkenshouder moet er efficiënt en onder goede omstandigheden kunnen werken. Ontworpen is een twee-kapper met 12 afdelingen, 16 hokken per afdeling en 14 varkens per hok. Totaal 2.688 varkens. De hokken zijn 2,40 meter breed, waardoor de oppervlakte per dier uitkomt op 0,8 vierkante meter. De scheidingswanden van de afdeling bestaan uit kunststof platen. Midden in de afdeling is de voergang met

een breedte van 1 meter. Hieronder het kanaal voor aanvoer van verse lucht. De gezamenlijke trog is dwars op de voergang geplaatst en geeft 33 centimeter vreetruimte per varken. Voedering gebeurt met een brijvoerinstallatie voor bijproducten. Achter de kunststof hokafscheidingen een waterkanaal van 1,20 meter met betonrooster. Vervolgens 1,70 meter bolle vloer. Hierin zit de vloerverwarming, aangesloten op een eenvoudig cv-keteltje. Hiernaast een heater voor het droogstoken en op temperatuur brengen van de afdeling bij opleg. Het mestkanaal is 1,80 breed en de diepte is 60 centimeter. De mest moet via een

rioleringssysteem naar een mestbassin buiten met een opslag voor 9 maanden. Buiten staan ook 2 chemische luchtwassers. Verse lucht gaat via een opening onder het dak in de zijgevel naar de ruimtes onder de bolle vloer, de centrale gang het waterkanaal en de voergang. Per afdeling zijn er twee afzuigkokers met smoorklep en meetwaaier, die zorgen dat de lucht naar het centrale afzuigkanaal boven in de stal gaat. Het plafond van de afdelingen is geïsoleerd en zit 2,80 meter hoog. De muren van de centrale gang zijn van mestelwerk met kalkzandsteen. De putmuren bestaan uit betonblokken en de buitenmuren van de stal zijn opgetrokken uit rode baksteen. Het dak is voorzien van golfplaten.

9

centraal luchtkanaal

afzuiging

2.800

470

240

roosters

bolle dekvloer


TECHNISCHE GEGEVENS Investering per plaats: €300, exclusief BTW en inclusief kantoor, hygiënesluis, ziekenboeg, spoelplaats en mestopslag. Technische resultaten bij goed vakmanschap:



PLUS: De stal gaat richting de nuluitstoot voor stank en ammoniak. Dat kan belangrijk zijn als in de toekomst steeds meer het accent wordt gelegd op beperking van geuremissie. De brijvoedering aan de trog resulteert in lage voerkosten en maakt een goede en eenvoudige controle mogelijk. Ook al omdat er 14 varkens per hok zijn. Het klimaat in de stal zal goed voor mens en dier zijn. Dat er op de binnenkomende lucht een conditionerend effect is, be-

spaart energie. Weinig longaandoeningen te verwachten. De stal heeft 40 procent dichte vloer, waardoor er weinig hokbevuiling zal optreden. Dat zal een positief effect hebben op het klimaat in de stal. Weinig tijd nodig voor reiniging. MIN: De stal stelt hoge eisen aan het vakmanschap van de varkenshouder. De huisvestingskosten bedragen €37,50 per plaats. Veel techniek in de stal vraagt om vakmanschap.

Vijf lagekostenstallen met plussen en minnen

Recommend Documents