Vijf inspirerende dementievriendelijke voorbeelden

Vijf inspirerende dementievriendelijke voorbeelden Alzheimer Nederland wil dat heel Nederland dementievriendelijk wordt. Dat de maatschappij meer kennis heeft van dementie en mensen langer mee kunnen blijven doen.. Denk daarbij aan organisaties buiten de zorg en welzijn om, zoals de winkeliers, sportverenigingen en musea. Mensen met dementie komen immers ook bij deze instanties. Om langer thuiswonen mogelijk te maken is het belangrijk dat mensen in de buurt weten hoe te handelen. Op tal van plaatsen zijn goede initiatieven opgezet. In dit document treft u vijf inspirerende praktijk voorbeelden, die inspelen op een dementievriendelijke gemeenschap.

Voorbeeld wandelgroep ‘Blijf actief’ Clemens en Willy van de Rijke - Begeleiden al 12 jaar wandelgroep Blijf actief “De wandelgroep is ons levenswerk geworden” “Van veel mensen hoor ik dat deze groep voelt als een warme deken, waarin iedereen zich gelijkwaardig voelt. Zo ongedwongen is de aanpak van mijn vrouw Willy en mij ook. Niks moet, alles mag. In principe gaan we 52 weken per jaar elke dinsdagmiddag wandelen in het Mastbos bij Breda. Tenzij het hoost of spiegelglad is. Als mantelzorgers liever even met elkaar praten dan kan achterblijven in de kantine van AV Sprint natuurlijk ook. Het is maar net waar iemand behoefte aan heeft. En dat werkt uitstekend. De deelnemers, gemiddeld zo’n tien mensen met dementie, hun begeleiders en een aantal vrijwilligers, zijn altijd druk met elkaar in gesprek en hebben veel lol samen. Dat typeert de groep: ondanks dat ze vaak een zware rugzak met zich meedragen, heeft iedereen plezier. Veel mantelzorgers staan er van te kijken hoe hun partner met dementie bij het eerste bezoek meteen met anderen beginnen te kletsen. Al is er ook een keerzijde van de medaille. Af en toe moeten we afscheid nemen. En dat valt ons zwaar. Willy en ik zijn allebei emotioneel betrokken geraakt bij de groep. Naarmate we deelnemers beter leren kennen, bouwen we toch een band met ze op. Gelukkig kunnen we daar thuis samen over praten. Ik denk dat we inmiddels het hele jaar door met de groep bezig zijn. Voor elke paas-, sinterklaasen kerstviering maken we voor iedereen een klein presentje. Je zou best kunnen zeggen dat de wandelgroep inmiddels ons levenswerk is geworden. En daar stoppen we pas mee als we zelf niet meer kunnen!”

Voorbeeld bridgeweekenden voor vergeetachtigen. Henk van den Brink- Medeorganisator bridgeweekenden voor vergeetachtigen “We spelen nog steeds bridge, maar op een andere manier” “Bridge is het mooiste kaartspel ter wereld. Veel mensen willen het spel graag spelen, maar kunnen dat niet meer. Mijn partner Bep is één van hen. Door de ziekte van Alzheimer is zij verward en kan ze het tempo van het spel niet meer bijbenen. Opmerkingen van andere spelers maken haar zenuwachtig waardoor ze meer fouten maakt en nog onzekerder wordt. We bezochten samen vaak bridgeweekenden, maar op een zeker moment moest ik ons afmelden. Het ging niet meer. Ik nam contact op met Bridge Travelling. Zij hadden nooit stilgestaan bij onze situatie en vroegen hoe ik een bridgeweekend met Bep voor me zou zien. Een paar dagen later

boden ze een speciaal bridgearrangement voor vergeetachtigen aan. In april gingen we voor het eerst, met drie andere paren. Ons doel is niet om het beste bridge te spelen. Als iemand een keer past als dat niet had gemoeten, dan doen we het gewoon opnieuw. Bridge Travelling zorgt er voor dat er altijd iemand is om in te springen als één van ons te moe wordt of de druk niet meer aankan. We spelen nog steeds bridge, maar op een andere manier. Tijdens bridgeweekenden worden vaak wandelingen of lezingen georganiseerd. Dus voor Bep zijn deze weekenden ook heel erg gezellig. Ik wil niet dat dit ook van haar wordt afgenomen. Voor ons allebei is het bovendien erg fijn om te kunnen praten met mensen die in dezelfde situatie zitten. Ik vind dat omgaan met dementie binnen alle bridgeclubs gemeengoed moet worden. Dementie bestaat, ook onder bridgers. Dus moeten clubs daar rekening mee gaan houden.” Interesse in bridgereizen voor vergeetachtigen? Mail Henk: [email protected]

Voorbeeld van bibliotheek Nijkerk Roel Zuidhof - Directeur Bibliotheken Gemeente Nijkerk “Er is nog steeds te veel onbekendheid en onbegrip” “Wij vinden het ontzettend belangrijk om mensen te helpen in hun zoektocht naar informatie over dementie. Daarom hebben we in de bibliotheek in Nijkerk een grote collectie gezondheidsinformatie. Van informatieve folders en ervaringsverhalen tot boeken over de medische achtergronden van dementie. Je kunt alles tegenwoordig googelen, maar door het enorme informatieaanbod raken mensen soms de weg kwijt. Wij zijn er om ze te helpen. Mijn moeder is een tijdje geleden overleden. Ze had geen dementie, maar door verschillende herseninfarcten en tia’s ontstonden er allerlei storingen in haar hersenen. Het is heel verdrietig als je moeder je niet meer herkent en niet meer weet wat er om haar heen gebeurt. Ik denk dat er nog steeds heel veel onbegrip en onbekendheid is over dementie. Hoe partners worstelen met de ziekte en met de eenzaamheid. Ze hebben bemoediging en steun nodig om het vol te kunnen houden. Omzien naar elkaar, zonder daar iets voor terug te verwachten, is ontzettend belangrijk. Het is al ingewikkeld genoeg. De Nijkerkse bibliotheek werkt al jarenlang samen met de afdeling Noordwest-Veluwe van Alzheimer Nederland. Ook organiseren we in het najaar filmcafés, waar we ook altijd een film over dementie vertonen. Onze bibliotheek heeft een belangrijke ontmoetingsfunctie in Nijkerk. Een Alzheimer Café zou daar ook goed bij passen. Mochten er bibliotheken zijn die nog niet samenwerken met een regionale afdeling van Alzheimer Nederland, dan roep ik ze bij deze op contact op te nemen. Dementie wordt enorm onderschat. Het heeft een grote persoonlijke impact op het leven van een heel gezin. Een bibliotheek kan daar als informatieverstrekker een ondersteunende rol in spelen. Daar is een bibliotheek voor.”

Voorbeeld boekenwinkel Fons Plukker - Eigenaar BoekenArk Weesp en voorzitter winkeliersvereniging “Begrip voor mensen met dementie” “In onze winkel komen mensen over de vloer van wie ik vermoed dat ze dementie hebben. Ze komen bijvoorbeeld een paar dagen achter elkaar langs met steeds dezelfde vraag. Ik ondersteun en help ze waar ik kan. En als dat nodig is, kan ik contact opnemen met de familie. Ik herken de symptomen van dementie omdat ik er veel over heb gelezen. Ik ken zelf ook een aantal jonge mensen met alzheimer, die mij vertellen over hun ervaringen. Naarmate je er meer over te weten komen, word je steeds alerter. Het is belangrijk om ook medewerkers te trainen in het herkennen van klanten met dementie en uit te leggen wat ze in zo’n situatie het beste kunnen doen. Geduld hebben, niet boos worden, begrip tonen en bij twijfel vragen stellen. Of ik hierin voorop loop in Weesp? Dat weet ik niet. Ik vraag me wel af of dit besef er bij andere winkeliers is. Daarom zijn we, samen met de afdeling Gooi en omstreken, begonnen met het informeren van iedereen in de gemeente over wat dementie is en hoe je daar het beste mee om kan gaan. Als winkelier, maar ook als wijkagent of baliemedewerker. Samen zorgen we er voor dat de gemeente Weesp over een paar jaar dementievriendelijk is. Ik vind het zo belangrijk dat mensen met dementie in onze winkels kunnen komen, zonder dat ze bang zijn op onbegrip te stuiten. We zorgen er voor dat mensen in een rolstoel gemakkelijk een winkel binnen kunnen, maar bij mensen met dementie staan we niet stil. Dat is onbegrijpelijk.”

Musea geven rondleidingen aan mensen met dementie en hun mantelzorgers “Ik zie een vuurspuwende berg. Is het een vulkaan?” Het Stedelijk Museum in Amsterdam en het Van Abbemuseum in Eindhoven verzorgen sinds het begin van dit jaar rondleidingen voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. Het initiatief blijkt een schot in de roos: de rondleidingen zijn steevast volgeboekt. Alz... was er voor u bij. De rondleidingen voor mensen met dementie zijn geïnspireerd op het ‘Meet Me at MoMA’ programma van het Museum of Modern Art in New York. Stefanie Metsemakers, coördinator van het Alzheimer programma in Nederland, haalde het programma na een stage in het MoMA naar Nederland. “Veel bezoekers kwamen elke maand terug in het MoMA, waardoor het een veel bredere functie kreeg dan alleen kijken naar kunst. Dat willen we hier ook bereiken. Uit onderzoek blijkt dat mensen zich na afloop gelukkiger voelen en weer het idee hebben mee te tellen, waardoor het zelfvertrouwen en gevoel van waardigheid toeneemt. Het haalt mensen uit een sociaal isolement.” Rode draad Wat is er anders aan de rondleidingen? “Het tempo van de rondleidingen is laag”, vertelt Stefanie. “We behandelen een stuk of vier kunstwerken per keer, met een duidelijk thema als rode draad. Er is veel aandacht en tijd voor kennismaken met elkaar. En tijdens de rondleiding is er veel aandacht voor gesprekken. De toon is licht. We stellen open vragen, waarin humor een belangrijke rol speelt. Die sociale interactie is echt heel belangrijk. De rondleiders krijgen een speciale training, omdat je nooit weet wat er gebeurt en hoe iemand reageert. Bovendien gaat er altijd een vrijwilliger mee.” Lichtgewicht krukje Voor Iona is het de eerste keer dat ze de rondleiding geeft. Constance gaat als vrijwilliger mee voor de praktische ondersteuning. Ellen en haar vader Frits maken deel uit van de groep van veertien mensen. Ze zijn al eerder geweest. Irma en Henk zijn samen met een vriendin gekomen

en Vera is met haar moeder Joke. Iedereen krijgt een lichtgewicht, inklapbaar krukje mee zodat ze rustig naar de schilderijen kunnen kijken. Licht en sfeer Iona start de rondleiding. “Zit iedereen goed? Deze rondleiding heeft als thema licht en sfeer. Licht bepaalt vaak de sfeer van een werk. We zitten nu voor een schilderij van Jan Sluijters. Ik ben benieuwd of u mij kunt vertellen wat u ziet.” Wim: “Feest.” Frits: “Ja, dat vind ik ook.” Iona: “Het is heel duidelijk, hè, dat er op dit schilderij een groot feest aan de gang is. U ziet heel veel mensen met een hoed op. Wat zouden dat voor mensen zijn?” Frits: “Ik vind ze wat Parijzig.” Iona: “Dat klopt helemaal! Het is een schilderij van een feest in Parijs. Als u het schilderij zou moeten omschrijven in één woord, welk woord zou dat dan zijn?” “Quatorze juillet”, “Een boel kleuren”, “Licht”, klinken de antwoorden. Iona: “Jan Sluijters schilderde dit werk in Parijs. Het elektrische licht van de kroonluchters die u op het schilderij ziet, viel hem op. In 1907 was er voor het eerst elektrisch licht, en Sluijters was één van de eerste kunstenaars die dat schilderde. Welke titel zou u het schilderij geven?” “Tja, daar hebben vast heel veel mensen over nagedacht”, zegt Irma. Frits: “Jeu de lumière, het spel van het licht.” “Alleen hoor je de muziek er niet bij”, voegt Henk er aan toe. Iona: “Het schilderij heet eigenlijk Bal Tabarin. Soms is het inderdaad leuker om je eigen titel te verzinnen.” Een berg in Frankrijk Iona: “Het tweede werk van vandaag is iets rustiger.” Joke: “Het is een landschap.” Frits: “Ik zie een vuurspuwende berg. Het heeft iets dreigends. Misschien is het een vulkaan?” Wim vindt het mooi en rustig. Zijn vrouw zegt dat het haar doet denken aan de Provence. Iona: “Goed gezien! Het schilderij is ‘La Montagne Sainte-Victoire’ van Paul Cézanne. Hij schilderde de berg, de Victoire, meer dan zeventig keer. Elke keer op een ander moment in een ander seizoen.” Joke: “Ik denk dat dit het voorjaar was, met die vale lucht.” Iona: “Hoe schilderde Cézanne dit?” “Met een kwast”, antwoordt iemand abrupt. Iedereen lacht. Frits: “In grote vlakken. Hij heeft het niet precies nageschilderd.” Iona: “Hij schilderde vlakken tegenover elkaar. Het was een experiment of je met deze vlakken ook diepte kon bereiken. Dat was een hele ontdekking in die tijd, Cézanne was de eerste die dat zo deed. Hoe zou u het aanpakken als u zelf een berg zou schilderen?” Irma: “Ja, dat zou ik wel willen. Ik denk dat ik zou beginnen met de grond. En eerst goed kijken naar de kleuren.”

Morning The Springs “Het werk van mijn kleindochter ziet er ongeveer hetzelfde uit”, is het eerste wat Irma zegt over het laatste schilderij van de rondleiding, een werk van Willem de Kooning. Iona: “De Kooning is een Nederlander die naar Amerika verhuisde. Hij was een abstracte schilder die altijd een moment probeerde te vangen in zijn werk. Welk moment zou dit zijn?” Joke: “Ik denk ’s ochtends vroeg.” Iona: “Klopt, het is een impressie van een fontein in de vroege ochtend.” Irma: “Daar was ik niet uitgekomen. Ik zie drie kleuren, maar daarna houdt het op.” Joke: “Ik zie een baby die net wakker is.” Iona: “Dat is het leuke van een abstract schilderij. Iedereen ziet er iets anders in.” “Alles ontwaakt”, zegt Wim. Hij stoot zijn vrouw zachtjes aan en roept: “Koekoek!”

Rustpunten Iedereen heeft genoten van de rondleiding. Zo ook Irma, de vrouw van Henk. Na de rondleiding zegt Henk dat hij het zelf ook een mooie middag vond. “Ze hebben een aantal rustpunten gecreëerd in de rondleiding. Dat is erg belangrijk voor mensen met dementie. Zo geven ze iedereen de kans om er even rustig over na te denken.”

Goed voor de gezondheid De rondleidingen voor mensen met dementie en hun mantelzorgers is geïnspireerd op het succesvolle ‘Meet Me at MoMA’-programma van het Museum of Modern Art in New York. Door cognitieve oefening stimuleert het kijken naar kunst de hersenen. Onderzoek toont aan dat dit goed is voor de gezondheid. Bijzonder aan het programma is dat het niet alleen een positief effect heeft op degene met dementie, maar ook op de mantelzorger en de relatie tussen hen beiden. Bovendien biedt het museum hiermee een veilige en inspirerende omgeving om met lotgenoten in contact te komen. Tijdens het programma ligt de focus op het positieve, creatieve en inspirerende; niet op de ziekte.

Stedelijk Museum Amsterdam Datum: iedere eerste maandag van de maand Tijd: 14.30 - 16.00 uur Prijs: € 7,50 per deelnemer, incl. entree Reserveren (noodzakelijk) via [email protected] of 020 - 573 27 41.

Van Abbemuseum, Eindhoven Datum: iedere tweede maandag van de maand Tijd: 14.30 - 16.00 uur Prijs: € 7,50 per deelnemer, incl. entree Reserveren (noodzakelijk) via [email protected] of 040 - 238 10 42.

Meer weten? Kijk voor meer informatie op www.stedelijk.nl/educatie/onvergetelijk-stedelijk en www.vanabbemuseum.nl/leren-en-beleven/onvergetelijk-van-abbe