GOOD PRACTICES K!X Inspirerende voorbeelden en ervaringen van K!X in de praktijk
K!X geeft jongeren extra de kans geven om aan een goede toekomst te werken door ze in promotieteams hun talent verder te laten ontwikkelen. In K!X leren jongeren allerlei nieuwe vaardigheden, doen ervaringen op en ontmoeten mensen die belangrijk zijn voor hun loopbaan. K!X is óók bedoeld om jongeren op een positieve manier in beeld te brengen op school en bij werkgevers. Dat álle jongeren, met welke kleur dan ook, samen de toekomst van Nederland zijn.
“Mijn deelname aan K!X helpt mij verder in mijn carrière” Ingeline Mauritia, leerling Christelijk College Zeist
Colofon Good practises K!X is een uitgave van FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken.
Projectmanagement Zeki Arslan
Samenstelling Jamal Chrifi, Marco Peper
Aan deze uitgave werkten mee Sean Tumber, Benny Jhinnoe, Rachida El Alami
Fotografie De meeste foto’s zijn van Mladen Pikulic
Vormgeving en productie Vincent Bons, Ontwerpstudio 1plus1
FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken Postbus 201 3500 AE Utrecht Telefoon (030) 297 43 21 Website www.forum.nl
FORUM is een onafhankelijk kennisinstituut op het terrein van multiculturele vraagstukken vanuit het perspectief van de democratische rechtsstaat, sociale cohesie en gedeeld burgerschap. FORUM vergaart kennis op het brede terrein van integratie, stelt deze beschikbaar en zet de kennis om in praktisch toepasbare methoden en producten. © januari 2013 Alle rechten voorbehouden. Niets in deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Inhoud Voorwoord
5
Deel I: Inleiding
6
Wat is K!X en wat doet K!X?
7
Good practise
9
Deel II: De praktijk
10
Werkbezoek aan Rotterdamse haven – “De wereld in het klein”
11
Training empowerment – “Ik hou jongeren een spiegel voor”
12
Portret van een K!X-coördinator – De bevlogenheid van Nima Gopal
13
Bedrijfsbezoek aan Politie Haaglanden – Stressbestendig, flexibel en communicatief
15
Training-on-the-job – “Dat ik actief moet luisteren, is voor mij een eye-opener”
16
K!X-bezoek aan de Tweede Kamer - Het belang van sociale vaardigheden
17
Uitwisseling tussen vier scholen – Een kleurrijke ontmoeting
19
Excursie naar het Joods Historisch Museum – Vrijheid in Amsterdam
21
Jongeren over hun deelname – Ambassadeurs van K!X
23
Deel III: Aan de slag
24
Uw eigen K!X in elkaar zetten met de Toolkit
25
Implementatie en borging van K!X
26
4
Voorwoord In 2008 is het K!X-project van start gegaan met als doel een betere aansluiting van school naar arbeidsmarkt te verwezenlijken door leerlingen competenties en vaardigheden te leren die in het reguliere programma op scholen soms onvoldoende aan bod komen. De voorbereiding op een gesprek met een werkgever is daarvan een voorbeeld. Of het opbouwen en benutten van een netwerk. Maar ook vaardigheden zoals organiseren, samenwerken, vergaderen, spreken en luisteren. Deze zogenaamde soft skills zijn, naast de technische beroepsvaardigheden, kwaliteiten die veel werkgevers verlangen van hun personeel. In een tijd van krapte op de arbeidsmarkt, kunnen juist het bezit van deze competenties het verschil maken, en zijn daarom van enorm belang. In K!X worden diverse soft skills ontwikkeld door training en activiteiten als bedrijfsbezoeken, gastlessen, excursies en trainingen – aansluitend op de belevingswereld, het niveau en de interesse van jongeren. Als een methodiek goed werkt – hetgeen het geval is bij K!X – en scholen deze willen omarmen is het van belang scholen te ondersteunen bij de inbreng ervan in het onderwijssysteem, zodat het onderdeel wordt van het schoolprogramma. Veel scholen met wie we de afgelopen vier jaar hebben samengewerkt, hebben de methodiek geïmplementeerd in hun beleid, andere scholen zijn nog met dit proces bezig. Om u op een toegankelijke manier kennis te laten maken met de methodiek, u te inspireren en te enthousiasmeren óók met K!X aan de slag te gaan, hebben we deze publicatie met good practices van K!X samengesteld. Wij wensen u heel veel succes met het voorbereiden van uw leerlingen op een mooie en werkzame toekomst.
Sadik Harchaoui, voorzitter Raad van Bestuur FORUM
SOZAWE Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft FORUM financieel ondersteund bij de uitvoering en implementatie van K!X om leerlingen van mbo en vmbo beter toe te rusten voor hun toekomst.
5
Deel I:
Inleiding
6
Wat is K!X en wat doet K!X? Jongeren op het vmbo en mbo beter toerusten voor hun toekomst: dat is de kern van K!X, een project van FORUM - Instituut voor Multiculturele Vraagstukken. In promotieteams worden hun talenten verder ontwikkeld. In K!X leren jongeren allerlei nieuwe vaardigheden, doen ervaringen op en ontmoeten mensen die belangrijk zijn voor hun loopbaan. Deelname aan dit project stimuleert hun persoonlijke ontwikkeling en vergroot de kansen op een mooie carrière. K!X draagt ook bij aan een betere beeldvorming van jongeren bij werkgevers: een belangrijke zaak. In de huidige economische omstandigheden hebben veel jongeren, en allochtone jongeren in het bijzonder, het moeilijk op de arbeidsmarkt. K!X geeft ze de mogelijkheid zich positief te profileren en het beste uit zichzelf te halen – in kleurrijke promotieteams waarin allochtone en autochtone jongeren samen optrekken. Binnen K!X werken jongeren aan beroepsoriëntatie door bijvoorbeeld kennis te maken met tekortsectoren zoals Techniek, Zorg en Groen. K!X inspireert, stimuleert en motiveert leerlingen om zich nog beter voor te bereiden op de arbeidsmarkt.
Een Kleurrijke Impuls voor Kleurrijk Succes, afgekort tot KIKS, werd al snel omgedoopt tot ‘K!X’, aansluitend op de belevingswereld van jongeren en hun (beeld)taal.
Voor wie is K!X?
K!X is bedoeld voor leerlingen op het mbo en vmbo. Zeker bij beroepsopleidingen is het zaak om al tijdens de schoolloopbaan een sterke basis te leggen voor een ‘werkzaam’ vervolg. Uiteraard richt K!X zich – indirect – ook op de professionals bij de onderwijsinstellingen waar de promotieteams gestalte moeten krijgen: schoolleiders, leerkrachten, decanen. Van hen wordt verwacht dat zij leerlingen enthousiast maken voor deelname en de teams actief begeleiden. Daarnaast is K!X een uitgelezen kans voor werkgevers om in contact te komen met scholen door bedrijfsbezoeken en gastlessen.
7
De opzet in een notendop K!X-promoteams bestaan uit leerlingen en een coördinator vanuit de school. De teams bepalen hun eigen doelen en werkwijze. FORUM, dat de opzet van teams in het hele land stimuleert, kan op verzoek ondersteuning bieden en trainingen verzorgen. Via de website van FORUM is een Toolkit K!X beschikbaar waarmee scholen ook zonder de ondersteuning van FORUM aan de slag kunnen. De K!X-teams stellen elk hun eigen activiteitenplan op en voeren dit zelfstandig uit. Wel zijn er criteria waaraan zo’n plan moet voldoen: het dient in elk geval activiteiten te bevatten die gericht zijn op arbeidsmarktoriëntatie.
Empowerment Beter dan eindeloos te praten over vicieuze cirkels is ze eindelijk te doorbreken, vindt FORUM. K!X kan daar veel aan bijdragen. Deelname aan de promotieteams helpt (allochtone) jongeren om (weer) inspiratie en trots aan hun culturele achtergrond te ontlenen, en zo ook positiever over zichzelf te denken. Bovendien, niet minder belangrijk: vanuit een positief en evenwichtig zelfbeeld ontwikkel je veel gemakkelijker het vermogen tot zelfreflectie én een gezonde kritische kijk op de eigen gemeenschap, wat je weerbaarder maakt als daarbinnen (of daaromheen) problemen spelen. Emancipatie, empowerment en participatie zijn kernbegrippen in K!X. Ze verbeteren de beeldvorming over jongeren en vormen sleutels tot een rooskleuriger toekomst.
Succesfactor Jongeren inspireren, motiveren en competenties vergroten.
doelen en een inhoudelijk jaarplan vast, begeleidt de jongeren bij de uitvoering en is het aanspreekpunt voor de schoolleiding. Een K!X-team bestaat in de meeste gevallen uit een klas die een promotieteam vormt samen met de docent. De activiteiten die met K!X worden uitgevoerd vallen vaak samen met vakken zoals talentleren, leren, loopbaan en burgerschap (LLB), maatschappijleer, maatschappelijke stage, burgerschap of mentoraat. In enkele gevallen bestaan de K!X-promotieteams ook uit een groepje vrijwillige deelnemers (soms uit verschillende leerjaren en van diverse opleidingen) en een docent. In dit geval worden de activiteiten niet binnen de lesuren uitgevoerd, maar daarbuiten. De jongeren die in deze vorm meedoen aan K!X kunnen dit vaak wél gebruiken om de competenties te behalen voor het vak burgerschap.
K!X als onderwijsmodule Een goede manier om leerlingen voor K!X te motiveren, is ze te belonen als ze meedoen. De jongeren investeren tijd en moeite in het teamwerk, en zullen door die beloning extra gemotiveerd zijn. De beloning kan een cijfer zijn voor het vak waarvoor zij K!X uitvoeren of de toekenning van competenties die zij tijdens het vak burgerschap hebben behaald. Bovendien maakt een beloning deelname een stuk minder vrijblijvend. Een school kan van deelname aan K!X zelfs een keuzevak maken. De door FORUM ontwikkelde Toolkit K!X bevat een docentenhandleiding, uitgewerkte hand-outs voor activiteiten en opdrachten voor deelnemers. K!X kan worden gebruikt bijvoorbeeld bij mentoruren, maatschappelijke stage, en competentieontwikkeling van LLB. Uiteraard kunnen scholen zelf bepalen hoe ze K!X inzetten.
Waarom zou een school aan K!X meedoen? K!X zorgt allereerst voor een betere begeleiding van leerlingen naar de arbeidsmarkt, en draagt bij aan de ontwikkeling van
Wat doen de K!X-teams? Een K!X-team kan op allerlei gebied actie ondernemen. De nadruk ligt daarbij op het verbeteren van de kansen op de arbeidsmarkt. Dit gebeurt bijvoorbeeld door bedrijven te bezoeken, met werkgevers in gesprek te gaan en aan de eigen skills te werken. Daarnaast kunnen K!X-activiteiten zich richten op beeldvorming (via mediacontacten) en netwerken in het algemeen. Er is van alles mogelijk. Kortom: de K!X-teams dragen de ambitie en potentie van deze nieuwe generatie op een positieve manier uit, en verzilvert ze waar mogelijk. Waarbij de jongeren alle ondersteuning verdienen van FORUM, van werkgevers en overheden, maar ook van schoolleiders, leerkrachten en decanen.
Wat wordt er van een school verwacht? De belangrijkste inbreng van een school bestaat uit het aanstellen en faciliteren van een K!X-coördinator. Die wordt vrijgemaakt om jongeren enthousiast te maken voor deelname en een team samen te stellen. Dat kan een docent of een decaan zijn, of een medewerker gespecialiseerd in stages. Waar het om gaat is dat de coördinator gedreven is, gelóóft in de voordelen van een promotieteam en de onderwijsinstelling volledig achter zich weet. Samen met het K!X-team stelt de coördinator de
8
hun soft skils. Daarnaast heeft een K!X-promoteam een positieve invloed op het imago van de school. Leiding en docenten kunnen in overleg met het team werken aan het oplossen van knelpunten in het leerproces van jongeren. Bovendien doen de jongeren door de werkwijze van K!X – contacten leggen, informatie verzamelen, gesprekken voeren, presentaties houden, activiteiten opzetten – ervaringen op die in hun verdere carrière goed van pas komen. Voordelen van de K!X-methode voor de school op een rij: s een goede invulling en aanvulling voor de vakken burgerschap, maatschappelijke stage, maatschappijleer en mentoraat; s draagt bij aan de vaardigheden/competenties van jongeren in het algemeen; s draagt bij aan de sociale, communicatieve en presentatievaardigheden van de jongeren; s draagt bij aan kennisbevordering van docenten; de K!X-methodiek is praktijkgericht en de docenten ontwikkelen hiermee ook hun eigen competenties; s docenten krijgen een methodiek aangereikt om jongeren op een coachende manier te begeleiden.
Good practise De good practices in deze publicatie zijn gebaseerd op de ervaring van mensen in de praktijk In deze publicatie komen inspirerende voorbeelden uit de praktijk aan bod, voorbeelden die meer practice based dan evidence based zijn. Veelbelovend zijn ze wel.
Flexibel inzetbaar Scholen kunnen zelf bepalen – bijvoorbeeld op basis van de hier gepresenteerde good practices – in hoeverre de werkwijze van K!X aansluit bij hun leerdoelen, lesmethoden en leerlingpopulatie. De diverse handvatten die FORUM aanbiedt zijn flexibel inzetbaar en kunnen worden aangepast en verbeterd door gebruikers.
Wat kunt u van FORUM verwachten? De K!X-promoteams functioneren zelfstandig, maar kunnen op verzoek worden ondersteund door FORUM. Het instituut zal teams van verschillende scholen met elkaar in contact brengen en onderling ervaringen laten uitwisselen. Verder ondersteunt FORUM scholen door het beschikbaar stellen van de al eerder genoemde Toolkit K!X. FORUM inspireert, stimuleert en motiveert de scholen, leerlingen en werkgevers om samen te werken en ervaringen uit te wisselen. FORUM zal als bruggenbouwer fungeren tussen de scholen die meedoen aan K!X.
Tot slot Bent u werkzaam op een onderwijsinstelling? FORUM hoopt van harte dat u de vele voordelen van K!X inziet – voor de jongeren én voor uw school – en dat ook u geïnspireerd bent om een promotieteam op te richten.
Met K!X aan de slag of meer informatie? FORUM beschikt over flyers, handleidingen, videomateriaal en Powerpointpresentaties voor voorlichting. FORUM - Instituut voor Multiculturele Vraagstukken Postbus 201 3500 AE Utrecht Telefoon (030) 297 43 21 (Vraag naar K!X) Ook kunt u op de website van K!X terecht: www.forum.nl/kix
Om met K!X te kunnen (gaan) werken biedt FORUM de Toolkit K!X, waaruit de scholen op maat onderdelen kunnen selecteren en inzetten in hun lesprogramma. De Toolkit K!X is op de website van FORUM www.forum.nl/kix beschikbaar. Hier treft u hand-outs voor bedrijfsbezoeken, activiteiten en trainingen, flyers, beeldmateriaal en verslagen aan.
Structureel welslagen Voor het structureel welslagen van K!X. is het van belang dat de methodiek in het beleid en het programma van de school wordt opgenomen. FORUM adviseert de scholen om de methode te implementeren in het schoolcurriculum. Draagvlak vanuit het management is nodig om de K!X-coördinator te faciliteren en te ondersteunen bij zijn taken. Met verschillende scholen heeft FORUM ervaring met de implementatie opgedaan.
9
Deel II: De praktijk
10
Werkbezoek aan Rotterdamse haven
“De wereld in het klein”
De K!X-teams van ROC ASA Amsterdam en ROC Aventus Apeldoorn gingen samen op werkbezoek in de haven van Rotterdam. Het bezoek had als doel om de leerlingen kennis te laten maken met de sector Techniek. Techniek (één van de zogenaamde ‘tekortsectoren’, samen met Groen en Zorg), zoekt structureel naar nieuwe medewerkers. In de haven is altijd veel werk te vinden. De meeste leerlingen zagen aanvankelijk niets in het werk in de haven. Het imago van de haven is niet zo positief onder de jongeren; er zijn vooroordelen over het type werk en de functies van het werk in de haven. Een excursie is een uitstekend middel om een juiste indruk te krijgen van wat zich in de haven afspeelt en ook welke kansen er liggen voor een opleiding of baan. Samen met een gids bezochten de leerlingen het bedrijf Argos Terminal (tankopslag en biofabriek) en kregen ze een rondleiding en uitleg. Ze leerden over de opslag en distributie van mineralen en biobrandstoffen. Verder vertelde de gids over de verschillende services die Argos aanbiedt: alles van aankoop, opslag en transport tot doorstroom (eigen producten en die van derden), tankverhuur en (bio)blending.
Bedrijfsbezoek K!X stimuleert leerlingen een bedrijfsbezoek te organiseren. Het bedrijfsbezoek vindt over het algemeen plaats in de eigen regio maar soms ook daarbuiten. Binnen K!X stimuleert FORUM om ouders met een bedrijf in te zetten voor een bedrijfsbezoek. Het voordeel van een bedrijfsbezoek in de eigen regio is de geringe afstand tussen school en het bedrijf. Bovendien zoeken leerlingen later meestal een baan in hun eigen omgeving. Het bedrijfsbezoek vergroot de beroepshorizon en verbetert de beeldvorming tussen werkgever en leerling. Daarnaast helpt het bij de oriëntatie op de beroepskeuze. FORUM stimuleert de K!X-teams om ook aandacht te besteden aan het bezoeken van bedrijven uit de zogenaamde tekortsectoren, zoals Techniek, Groen en Zorg. Zo heeft de Rotterdamse haven vele vacatures in verschillende functies, van techniek tot dienstverlening. Wanneer leerlingen en de school geen bedrijf kunnen inschakelen, heeft FORUM een pool van werkgevers achter de hand met bedrijven die ervaring hebben in het ontvangen van K!X-teams.
Succesfactor Leerlingen bezoeken bedrijven en presenteren zich aan de werkgever. Ze bezoeken ook bedrijven met functies buiten hun eigen studiekeuze, bijvoorbeeld bedrijven in de techniek en de zorg. De beroepshorizon wordt hiermee vergroot.
11
‘Training-on-the-job’ Behalve een werkbezoek, kregen de leerlingen ook een training-on-the-job, in de Maasvlaktezaal van het Educatief Informatie Centrum (EIC) Mainport Rotterdam. Aansluitend presenteerden ze zich aan de directeur en medewerkers van EIC Mainport. Door te zich te presenteren aan hun medeleerlingen en de medewerkers van EIC Mainport vertelden ze niet alleen over wat ze allemaal moesten doen ter voorbereiding van dit bedrijfsbezoek, maar tegelijkertijd, en misschien nog belangrijker: ze kregen ook meer zelfvertrouwen. Na de presentaties van de leerlingen vertelde de directeur van het educatiecentrum van de Rotterdamse haven dat de haven een wereld in het klein is waar je praktisch alle beroepen kunt uitoefenen. Anders dan veel mensen denken, is het werk niet alleen op techniek gericht. Er is bijvoorbeeld ook een klein havenziekenhuis en het is mogelijk piloot te worden.
Meer zelfvertrouwen “Op onze school moeten wij tot aan de kerstvakantie als klas verplicht deelnemen aan K!X, daarna is het vrijwillig. Wat ik leuk vind aan K!X zijn de bedrijfsbezoeken en het netwerken. Ik heb gekozen ermee door te gaan. Tot voor kort wist ik absoluut niet wat ik wilde gaan doen na mijn opleiding. Nu weet ik in ieder geval dat ik niet de verzekeringen in wil, maar makelaardij spreekt mij wel aan: met jouw kennis mensen helpen in een zakelijke omgeving. Door mijn deelname aan K!X heb ik mijzelf leren presenteren en geleerd hoe ik contacten moet leggen. Dat heeft mij duidelijk veel meer zelfvertrouwen gegeven. Daarnaast ga ik nog verder kennis maken met de verschillende werksectoren.” Sylvana Hobe, K!X-deelnemer, ROC ASA
De leerlingen bezochten ook de interactieve tentoonstelling van EIC Mainport Rotterdam. Daarin komen talrijke aspecten van de haven en de petrochemie aan bod. Dat gebeurt via talrijke simulators, diverse games en veel ‘knoppen’. Zo zijn er kranen waarmee je een schip met kolen of erts kunt laden; je kunt er een binnenvaartschip, een baggervaartuig of een patrouilleboot van de zeehavenpolitie besturen. Verder kun je meedoen aan een chemiequiz en een beroepentest, en kun je ervaren hoe het is om op een containerkraan te werken. Ook kom je veel te weten over de overslag van papier, de raffinage en olieopslag, pijpleidingen en de werking van de Maeslantkering. Filmpjes geven een beeld van het werk van de zogenaamde ‘nautische dienstverleners’. Dat zijn de loodsen, slepers, cargadoors, roeiers en de nautische informatie van Royal Dirkzwager. Het laatste bezoek in de haven was aan de ECT Delta Terminal B.V. Op deze locatie konden de leerlingen iets leren over containeroverslag en automatisch gestuurde voertuigen (AGV’s), zonder bemanning dus. De AGV’s transporteerden de containers tussen het schip en de stapel op het vaste land. Het was voor de leerlingen indrukwekkend om te zien hoe alles werd uitgevoerd, zonder directe controle van iemand.
Eyeopener De leerlingen hebben een leuke en educatieve ervaring in de haven van Rotterdam gehad. Voor sommigen was het een echte eyeopener dat de haven zoveel verschillende functies en carrièremogelijkheden biedt. Het werkgebied is heel divers, waarin leerlingen veel opties voor hun studie, stageplek of toekomstige baan hebben kunnen ontdekken. Het imago van de Rotterdamse haven is bij deze leerlingen zienderogen verbeterd. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met FORUM of met Educatief Informatie Centrum (EIC) Mainport Rotterdam:
Contactpersonen: Marianne van Gastel-Driesprong (Office Manager en Havenexcursies)
[email protected] René Hagman (Administratie, website, secr. Havenvereniging)
[email protected] Tel: 0181 – 29 60 29 E-mail:
[email protected] (algemeen) Website: www.eic-mainport.nl 12
Training empowerment
“Ik hou jongeren een spiegel voor” Veel jongeren hebben moeite om kritisch in de spiegel te kijken. En om verantwoordelijkheid te nemen voor hun leven en de keuzes die ze daarin maken. Met plannen en organiseren hebben ze vaak weinig ervaring. Specifieke en haalbare doelen stellen is niet aan ze besteed. Hoe komt het dat jongeren weinig inzicht hebben in hun handelen? Trainer Jamal Chrifi deelt zijn ervaringen. Geregeld maak ik op scholen jongeren mee die zeggen dat ze niet weten wat ze willen met hun leven, en werkelijk geen idee hebben waarom ze juist voor die opleiding hebben gekozen. Als ze het moeilijk hebben, of wanneer ze in de problemen zitten ligt dat – volgens henzelf - aan de school, de leraar, hun ouders, de leerplichtambtenaar, de politie of Jeugdzorg. Jongeren kunnen al heel snel terechtkomen in een slachtofferrol, waarin zij vooral wijzen naar anderen. Wat is de eigen rol en verantwoordelijkheid?!
Trainingen K!X kent meerdere trainingen om de vaardigheden van leerlingen te verbeteren en te versterken. Zo zijn er de trainingen communicatie en presentatie, en trainingen om te leren netwerken, solliciteren, samenwerken en vergaderen. Ook is er een training empowerment. Met name de training empowerment voorziet in een behoefte bij jongeren die vaak onzeker zijn over zichzelf. Leerlingen worden geconfronteerd met hun eigen onzekere gedrag (zelfreflectie en slachtofferrol) en getraind om keuzes te maken en te zoeken naar mogelijkheden en positieve oplossingen.
Succesfactor Emancipatie, empowerment en participatie: trainingen hierin helpen jongeren geïnspireerd te raken en trots op zichzelf te zijn en zo ook positiever over zichzelf te denken. Bovendien, en niet minder belangrijk: vanuit een positief en evenwichtig zelfbeeld ontwikkel je veel gemakkelijker het vermogen tot zelfreflectie én een gezonde, kritische kijk op de samenleving, wat je weerbaarder maakt als daarbinnen (of daaromheen) problemen spelen.
Persoonlijke problemen
Met de leerlingen zoek ik naar hun inspiratiebron. Dit kan een moeder of vader zijn, een docent, het geloof of een artiest of acteur. Ik vertel over mijn achtergrond en verleden. Over mijn dilemma’s en keuzes, mijn opleiding en werkervaring. Dit vinden de meeste jongeren zeer interessant.
Eigen kracht In de training benadruk ik het belang van kennis en de waarde van kennis in de maatschappij. Aan kennis zit immers ook een prijskaartje vast, want zonder startkwalificatie verdien je minder op de arbeidsmarkt dan wanneer je een mbo- of hbodiploma hebt. Wat doe je wanneer je vastloopt en er niet meer weet uit te komen? Zoek je je toevlucht in drugs en alcohol, sluit je je af en praat je met niemand over je problemen? Vaak vertrouwen deze jongeren niet veel mensen in hun omgeving. In de training bied ik ze mogelijkheden voor het zoeken van hulp, bijvoorbeeld bij een alcohol- of gokverslaving. Met deze training willen we het geloof in hun individualiteit en capaciteiten versterken. We willen dat de jongeren vanuit hun eigen kracht hun leven weer oppakken.
Portret van een K!X-coördinator
De bevlogenheid van Nima Gopal
Ook ontmoet ik geregeld jongeren met een verstoord dagritme. Ze gaan pas laat in de nacht slapen en kunnen ‘s ochtends slechts met grote moeite wakker worden om naar school te gaan. Door de vele uren achter de pc of voor de tv ontwikkelen ze een slaapstoornis. Ik ben zelfs een keer een jongen tegengekomen die niet geslapen had en rechtstreeks van straat (waar hij de nacht had doorgebracht) naar school was gekomen. Moe en slaperig volgde hij de training. Overigens wel knap dat hij toch de moeite nam om te komen... Hij maakte een keuze om naar school te gaan. Wat mij verdriet doet zijn jongeren die thuis veel problemen hebben. De een heeft zijn moeder verloren en van de ander liggen de ouders in scheiding. Een andere jongere gebruikt harddrugs of zit in de criminaliteit. Met een beetje meer tijd en aandacht kun je veel voor elkaar krijgen bij deze jongeren. Zij zoeken naar veiligheid en rust, maar weten vaak niet hoe ze dit voor elkaar kunnen krijgen. Om bovenstaand tij te keren, moeten we meer inzicht krijgen in deze jongeren. Wat beweegt hen? Waar lopen ze tegenaan? Krijgen ze voldoende aandacht? Alleen al een positieve bejegening en aandacht zorgt voor een opening en mogelijk een gedragsverandering.
Inspiratie Binnen het K!X-project bieden we jongeren een training empowerment. Een dagdeel lang houden we ze een spiegel voor, stellen we hun dromen en doelen scherp(er) en leren we ze omgaan met tegenslagen. En dat werkt! Jongeren gaan nadenken over de keuzes die ze maken, over hun eigen aandeel in het geheel, en hun kwaliteiten en minder ontwikkelde kwaliteiten. Empowermenttrainingen inspireren zo bewustwording en zelfkennis.
Nima Gopal is al jaren bij het K!X-project betrokken als een bevlogen K!X-coördinator. Zij vertelt waarom het zo leuk is om een K!X-coördinator te zijn en over haar eigen ervaringen met K!X. “Kinderen geven je energie. Door hun enthousiasme raak je als leerkracht ook geïnspireerd. Dat is het leuke van K!X. Het biedt extra kansen voor de leerlingen om kennis te maken met diverse bedrijven (beroepsoriëntatie), maar ook andere educatieve
13
14
en inspirerende activiteiten.” Nima vertelt dat de creativiteit van leerlingen verder wordt ontwikkeld door de K!X-activiteiten. De leerlingen moeten over een bepaalde drempel heen en leren door de organisatie van bijvoorbeeld een bedrijfsbezoek wat je moet doen en regelen om je doel te bereiken. Dan zie je hun creativiteit opbloeien. Ze komen met eigen ideeën. Omdat ze het bedrijfsbezoek samen organiseren leren ze ook goed samenwerken, hetgeen een belangrijk aspect is binnen de K!Xmethode. Ook zie je dat ze elkaar ook stimuleren. “De leerlingen groeien, ze worden zelfverzekerder en enthousiaster.” Een van de belangrijkste extraatjes voor de leerlingen is: “Ze leren dingen die ze later kunnen gebruiken, zoals je netwerk uitbreiden en inzetten om een stageplek of baan te vinden. Maar ze doen ook vaardigheden en ervaringen op die ze in hun privéleven kunnen gebruiken.” K!X geeft een brede kijk op de arbeidsmarkt door verschillende bedrijven te bezoeken. Door het bezoek zelf te organiseren worden leerlingen empowered: ze ontwikkelen sociale vaardigheden en omgangsvormen, belangrijke competenties voor hun toekomst. Wanneer aan Nima gevraagd wordt wat haar drive is om als docent aan K!X mee te doen, zegt ze: “De kinderen iets positiefs meegeven, een positieve leerervaring waar ze met plezier aan kunnen terugdenken.”
“Ik hoef ze niet te pushen” Hesdie Breeveld werkt sinds kort op het Globe College en is de coördinator van het K!X-team waar Redouan, Wail, Mohammed en Houssain in zitten. “Ik heb pas een paar maanden geleden kennisgemaakt met K!X, maar ik vind het een heel goed initiatief. K!X geeft de tools om leerlingen te begeleiden in hun ontwikkeling.” Als coördinator is Hesdie het aanspreekpunt voor de leerlingen en helpt hij ze met het regelen van bedrijfsbezoeken. “Voor het organiseren van bedrijfsbezoeken moeten ze contact leggen met volwassenen en zichzelf presenteren. Ze leren zo vaardigheden die waardevol zijn voor hun toekomst.” Hesdie is erg te spreken over het coördinatorencongres van K!X. “Het was een heel nuttige bijeenkomst. De presentaties waren goed verzorgd en de leerlingen werden actief betrokken bij de discussie. Ze werden gehoord.” Leerlingen zijn volgens Hesdie enthousiast over K!X. “Ik hoef ze niet te pushen en ze nemen een heel volwassen houding aan.” Hesdie Breeveld, K!X-oördinator Globe College
Bedrijfsbezoek aan Politie Haaglanden
Coördinator op school De belangrijkste drijvende kracht van een K!X-team is de K!X-coördinator. De K!X-coördinator stimuleert en coacht de leerlingen tot zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid. Hij of zij biedt de leerlingen een omgeving waarin zij goed kunnen werken aan de activiteiten. De K!X-coördinator is in staat om leerlingen het gevoel te geven dat ze er mogen zijn en laat ze reflecteren op hun gedrag.
Succesfactor Een bevlogen leerkracht zorgt voor bevlogen leerlingen. Positiviteit van de K!X-coördinator zorgt voor gedragsverandering bij de leerlingen. De leerlingen worden gecoacht naar zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid.
Stressbestendig, flexibel en communicatief Vrijwillig een bezoekje brengen aan de politie? Dat doe je als puber toch niet? De leerlingen van ASA IJdoorn uit Amsterdam wel. Zij waren zelfs bereid om vroeger dan normaal op school te komen en naar Den Haag af te reizen. De politie bezoeken is al spannend genoeg en als een Amsterdamse school dit doet is het extra spannend. Hassan Lamou, selectieadviseur van de Politie Haaglanden, had een mooie openingsvraag; “Wie vertrouwt de politie?” Er ging slechts één hand omhoog. De vervolgvraag was: “Wat doet de politie?” Het antwoord was stellig en eenduidig. “Boetes uitschrijven in plaats van achter de boeven aan.” Een veelgehoorde uitspraak en ook tijdens dit bedrijfsbezoek ontbrak deze niet. Een hoop vooroordelen jegens de politie zo te horen. Tijd om daar korte metten mee te maken.
Hoofddoek? Doel van het bezoek was om kennis te maken met de politie als werkgever. De leerlingen werden uitgebreid geïnformeerd over de politie als organisatie, de werkzaamheden, de selectieprocedures en uiteraard over de praktijk. Wat gebeurt er als je ‘voor de grap’ het alarmnummer belt, en mag je bij de politie werken als je een hoofddoek draagt? Een hoofddoek dragen en bij de politie werken gaan goed samen, maar dan niet als agent op straat. Dus als je bijvoorbeeld administratieve werkzaamheden verricht bij de politie, kan dit gerust met een hoofddoek. Als je bij de politie werkt betekent dit niet per definitie dat je een uniform draagt en de straat op gaat. Wat velen niet kenden
15
is de diversiteit aan functies. Zo heeft de politie een eigen garage en kun je dus ook als automonteur ook aan de slag bij een korps.
Werken aan beeldvorming Vaak hebben jongeren een negatief beeld van de politie Toch dromen veel jongeren erover om bij de politie te gaan werken. De politie is vaak op zoek naar nieuw personeel en wil graag in contact komen met jongeren die een functie bij de politie ambiëren. Maar de beeldvorming over en weer is niet altijd positief. Door ze met elkaar in contact te laten komen snijdt het mes aan twee kanten: jongeren raken geïnteresseerd in het werken bij de politie en de beeldvorming over en weer wordt positiever.
Succesfactor Door elkaar te ontmoeten en door de voorlichting over het werken bij de politie, ontstaat bij de leerlingen een positiever en realistischer beeld.
Vragen stellen De leerlingen hun nieuwsgierigheid werd aangewakkerd en ze stelden de ene vraag na de andere. “Wat was uw motivatie om bij de politie te gaan werken.” De heer Lamou vertelde dat circa twintig jaar geleden zijn broer hem op het idee heeft gebracht. Ook vertelde Lamou dat er destijds weinig allochtonen bij de politie werkten en er in zijn directe omgeving niemand was die bij de politie werkte. Hij legde uit dat je omgeving een bepalende factor kan zijn voor je toekomstige baan. De leerlingen wilden weten aan welke eisen een toekomstige agent moet voldoen. Lamou vertelde dat er een aantal belang-
rijke punten zijn waar je aan moet voldoen. In de eerste plaats mag je geen strafbare feiten hebben gepleegd in het verleden. Een enkele keer wordt een ‘jeugdzonde’ nog door de vingers gezien. Als je als 13-jarige op 30 december vuurwerk hebt afgestoken en hiervoor door de politie bent opgepakt, wordt je dit nog wel vergeven. Verder is het belangrijk dat je onder meer integer, stressbestendig, flexibel, communicatief vaardig en evenwichtig bent.
Rollenspel Met deze informatie in het achterhoofd was het tijd om de toekomstige agenten eens op de proef te stellen. Op het oefenterrein ging het er hard aan toe. De leerlingen mochten zelf ontdekken hoe je een huis binnenstormt en trapten voor één keer geoorloofd een deur in. Vervolgens mochten ze de uitdaging aangaan om tijdens een zogenaamde demonstratie tegen de politie in te gaan – letterlijk. De leerlingen en de docent speelden mee aan een rollenspel waarin zij een groep baldadige burgers moesten spelen, waarbij het nodig was de ME in te schakelen. De agenten in spe bleken goed bestand te zijn tegen de groep leerlingen en hun begeleider. Ook laatstgenoemde werd in zijn kraag gevat en moest met de politie mee. Na een hoop informatie, een levendige oefening en een aantal ‘gearresteerde’ leerlingen was het tijd om afscheid te nemen en keerden de Amsterdammers terug naar hun veilige haven. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Politie Haaglanden. Contactpersoon is de heer H. Lamou, telefoon 0900 8844
Training-on-the-job
“Dat ik actief moet luisteren is voor mij een eyeopener” FORUM heeft in 2010 de ‘training-on-the-job’ binnen de K!X-methodiek geïntroduceerd om daarmee het negatieve beeld van de werkgever over de jongeren en het negatieve beeld van jongeren over de werkgever enigszins weg te nemen. Vooraf aan de training-on-the-job bereiden de leerlingen zich voor op het bedrijfsbezoek door zich in te lezen in het bedrijf. Aan de werkgever vertellen ze tijdens de training wat ze komen doen. De werkgever ziet graag gemotiveerde leerlingen die naar voren willen treden. Ook de werkgever presenteert zich aan de leerlingen. Vooraf aan de presentaties worden de leerlingen de basisvaardigheden voor communicatie en presentatie geleerd, waarna zij in groepjes een presentatie geven aan de werkgever. Met de werkgever wordt afgesproken dat er een ruimte beschikbaar wordt gesteld vooraf aan het bedrijfsbezoek. De training vindt namelijk plaats binnen het bedrijf. Niet alle werkgevers
16
hebben hier mogelijkheden voor, zodat de training-on-the-job soms ook vooraf op school wordt gegeven. Maar het effect van de training binnen het bedrijf is vele malen groter. Er heerst dan bij de jongeren een vorm van spanning en nieuwsgierigheid waardoor hun betrokkenheid groter is. Ook de werkgever is meer betrokken door commitment en faciliteiten te bieden aan de K!X-teams, zoals het gebruik van de ruimte en het aanbieden van een lunch. De training en het bedrijfsbezoek worden ervaren als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de school en de werkgever.
Meteen toepassen In 2010 heeft FORUM training-on-the-job geïntroduceerd, omdat leerlingen en werkgevers vaak een negatief beeld van elkaar hebben. De training vindt voorafgaand aan een bedrijfsbezoek plaats. Leerlingen leren zich te presenteren en brengen dit meteen in de praktijk bij de desbetreffende werkgever.
Succesfactor Door de live-presentatie van de leerlingen aan werkgevers en bedrijven worden de negatieve beelden en vooroordelen weggenomen. Ook de negatieve beelden en vooroordelen van leerlingen over werkgevers en bedrijven worden verminderd.
LSD Het eerste deel van de training gaat over communicatie in het algemeen. In een oefening, waarbij de leerlingen elkaar interviewen over een zelf te kiezen thema, leren de leerlingen goed te luisteren naar elkaar, samen te vatten wat de ander heeft gezegd en door te vragen. Het gaat hierbij om de LSD-methode: luisteren, samenvatten en doorvragen.
“De leerlingen ontmoeten op deze manier bedrijven en komen in gesprek. Zo leren ze netwerken.” “Ik vind het goed om te zien dat leerlingen hun best doen om zich zo goed mogelijk te presenteren aan de werkgever. Ze zijn gemotiveerd en betrokken. Dit geeft mij hoop.”
K!X-bezoek aan de Tweede Kamer
Het belang van sociale vaardigheden Hoe vaak komt het voor dat je als leerling een staatssecretaris ontmoet? En dat hij dan ook nog in de beantwoording van Kamervragen naar je K!X-team verwijst? Het overkwam de twintig leerlingen van het K!X-team en hun docenten van ROC ASA IJdoorn. Zij brachten een werkbezoek aan de Tweede Kamer en woonden een Algemeen Overleg bij. De vaste Kamercommissies voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en Binnenlandse Zaken (BZ) voerden op 9 maart 2011 een overleg (hoorzitting) over arbeidsmarktdiscriminatie met staatssecretaris De Krom van SZW. Een interessant thema voor (niet-westerse) jongeren die zelf later ook op zoek gaan naar een baan, en ook nog eens op een interessante plek. Tijdens het overleg benadrukten meerdere Kamerleden met kracht het belang van sociale vaardigheden bij toetreding op de arbeidsmarkt.
Tijdens het tweede deel moeten de leerlingen zelf een presentatie voorbereiden. De leerlingen presenteren zich aan de werkgever (het bedrijf) en het onderwerp is K!X. In hun presentatie vertellen zij de werkgever wat K!X is en waarom zij eraan meedoen. Leerlingen ervaren de training als leerzaam en leuk, getuige enkele reacties op de evaluatieformulieren. “Ik vond de korte training interessant en het advies om in jezelf te geloven sprak me erg aan. Dat hard werken wordt beloond vond ik een goede insteek.” “Dat ik actief moet luisteren vond ik een eyeopener.” “De oefening om met je medeleerlingen een interview te doen was leuk; zo leerde ik samenvatten, doorvragen en goed luisteren.” “Ik vond het leuk om me, samen met andere leerlingen, te presenteren aan de werkgever.” Het bedrijfsbezoek zelf viel natuurlijk ook in de smaak. En de docenten waren zeer tevreden:
Zo noemde VVD-Kamerlid Azmani - naast stereotype discriminatie - ook een gebrek aan sociaalnormatieve vaardigheden
17
18
de oorzaak van een slechtere uitgangspositiepositie op de arbeidsmarkt voor deze jongeren. Hoe bereid je je bijvoorbeeld voor op een selectiegesprek? “Bagatelliseer het beschikken over een dergelijke competentie niet.”
Niet alleen maar een diploma Azmani vroeg aan de staatssecretaris of deze erkent dat het onderwijs beter moet aansluiten op de arbeidsmarkt. “Wil hij met zijn collega’s van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap overleggen om meer te investeren in de voorbereiding op die overstap? Het gaat om het versterken van vaardigheden, soft skills, van leerlingen en het bewust maken van gedrag, zoals er fatsoenlijk uitzien en je beleefd gedragen bij potentiële werkgevers. Het is van belang dat er in het onderwijs nauwlettender op het bezitten van die skills wordt gelet. Dit geldt niet alleen voor het lager of middelbaar onderwijs, maar ook voor het hoger onderwijs. De onderwijsinstellingen moeten dit belang erkennen en ernaar handelen. Het gaat niet alleen om het afleveren van mensen met een diploma; uiteindelijk moet je mensen afleveren die aan de slag kunnen op de arbeidsmarkt.”
Uitwisseling tussen vier scholen
Een kleurrijke ontmoeting “Als je zin hebt in iets anders dan alleen maar gewoon school, doe dan mee aan K!X.” De zaal applaudisseert voor Mo als hij vertelt over K!X. Om zijn woorden kracht bij te zetten, start hij een filmpje van een bedrijfsbezoek. De pompende muziek die eronder is gemonteerd valt in de smaak. Een nog groter applaus volgt.
In reactie op vragen van de PvdA, CU en VVD over het belang van soft skills antwoordde staatssecretaris De Krom: “De afgelopen jaren zijn er diverse projecten geweest om de soft skills van (allochtone) jongeren te versterken. De K!X-promotieteams, die voor dergelijke versterking zorgen, zijn er sinds 2008. Vandaag zit er zo’n K!X-team, uit Amsterdam, op de tribune. Dat zijn goede projecten, onder de vlag van FORUM. Het is nu aan de scholen om deze aanpak in te voeren.” Voor meer informatie over de bezoeken aan de Tweede Kamer kunt u contact opnemen met FORUM of de Tweede Kamer, dienst Communicatie: tel. 070-3183040.
Werkbezoek Politiek bewustzijn draagt bij aan meer verantwoordelijkheid en betrokkenheid van leerlingen. Om dit te realiseren worden bezoeken georganiseerd aan de Tweede Kamer. De jongeren ontmoeten soms een politicus en kunnen een hoorzitting bijwonen. Hiermee wordt bij hen interesse gewekt en worden politici in contact gebracht met de doelgroepen.
Succesfactor Door in contact te komen met het politieke centrum worden bij de leerlingen interesse en begrip voor de politiek vergroot. De politici raken door de ontmoeting met leerlingen meer betrokken bij de jongeren en het onderwijs van nu.
Gevarieerd programma Presentaties, debattraining, kookles, salsadansen, samen lunchen, een cabaretier en de indrukwekkende ervaringen van een ex-delinquent: inderdaad, iets heel anders dan ‘gewoon’ school. Dat is precies waar K!X voor staat: jongeren waardevolle ervaringen laten opdoen die ze in het reguliere programma niet krijgen en ze vaardigheden leren die daar onvoldoende aan bod komen. Jezelf presenteren, communiceren en goed kunnen samenwerken zijn skills die het verschil kunnen maken op de arbeidsmarkt. Tel daarbij de bedrijfsbezoeken op, en je hebt jongeren die net even wat extra’s hebben als ze de arbeidsmarkt betreden.
Ambities waarmaken Zeki Arslan, programmamanager bij FORUM en geestelijk vader van K!X, wil net de zaal gaan toespreken als de techniek hapert. Geen probleem voor Zeki: hij springt net als vroeger op een zeepkist maar dan in de vorm van een stoel. Hij motiveert de jongeren kansen vooral te pakken en daarin een actieve houding aan te nemen. “Verbreed je horizon, want dan vergroot je je kansen. Er is bijvoorbeeld veel werk in de sectoren Techniek, Voeding en Zorg. Maak de juiste keuze, denk goed na. Dát is erg belangrijk”, benadrukt Zeki. “Pas dan kun je je ambities waarmaken. En er valt veel te leren buiten de school! Bouw netwerken op, leg contacten. K!X biedt daar een uitstekende basis voor. Nederland vergrijst, we hebben straks iedereen nodig.”
19
Uitwisseling FORUM hecht waarde aan uitwisselingen tussen scholen. Scholen kunnen van elkaar leren en leerlingen zijn een voorbeeld voor elkaar, een rolmodel. Zes K!X-teams van vier scholen zijn bij elkaar gekomen tijdens de uitwisselingsdag. ROC Aventus in Apeldoorn is gastheer en heeft samen met de medewerkers van FORUM een vol en boeiend programma in elkaar gedraaid voor de teams van het Globe College uit Utrecht, ROC ASA uit Amersfoort en het Groenhorst College uit Almere. Het is niet alleen een uitwisseling tussen leden van verschillende K!X-teams met verschillende ervaringen, maar ook tussen stads- en plattelandsjongeren, tussen groene en niet-groene opleidingen en tussen jongeren met verschillende roots.
Succesfactor Als K!X-team een gezamenlijk event organiseren draagt bij aan het organisatievermogen van de leerlingen en docenten, en vergroot de samenwerking tussen scholen met verschillende opleidingen. Ook de inhoud van het event vergroot de vaardigheden en competenties.
Eten verbroedert Het is druk, heel druk. Iedereen zoekt snel een plaats in een van de keukens. Luisteren, lachen, vragen stellen en serieus aan de slag met onbekenden: Dat is samen koken. Dat is samenwerken! Wie maakt de saus voor de pizza? Wie maakt de bodem? Wie bewerkt de ingrediënten? De ogenschijnlijk ongeorganiseerde drukte maakt al snel plaats voor een geoliede machine. Snijden, hakken én proeven natuurlijk… Al snel is duidelijk dat eten verbroedert. Selamat makan!
Stap, stap, tik… Waar ligt Curaçao? Toch niet in Apeldoorn? Het lijkt echter wel zo, want wie de soepele tonen van de salsamuziek volgt, komt uit bij de salsa-les in de grote zaal en waant zich in de Cariben. ‘Stap, stap, tik’ en ‘tik, stap, stap’, zo luiden de instructies van docent en K!X-coördinator Hesdie Breeveld. De verlegenheid van stoere jongens verdwijnt tijdens de dans. ‘Toch best wel leuk’, lijken ze te denken. Voor sommigen is het duidelijk de eerste keer, anderen – vooral de meisjes – hebben vaker een salsa of rumba gedanst. Jongeren leren snel, en al gauw doen de meisjes een head over waar de jongens een punch doen. Muziek is van alle landen, en van alle leeftijden.
Diploma of strafblad? Onder leiding van Hatim Filali, zelf coördinator van een K!Xteam, presenteren de teams zich voor een volle zaal aan collega-teams van de andere scholen. De overeenkomsten zijn dat ze bedrijfsbezoeken regelen, dat ze het reuze interessant vinden en dat ze werkgevers bezoeken die bij ze passen en waar ze later best willen werken of stage willen lopen. Na het plenaire ochtendprogramma gaan de jongeren in groepen naar de kookworkshop, de salsa-les en de debattraining.
Fel maar fair De groep die naar het onderdeel ‘debattraining’ gaat, wordt hartelijk ontvangen door medewerkers van het Nederlandse Debat Instituut. In no time leren de deelnemers de fijne kneepjes van een Lagerhuisdebat. Eén stelling en drie vakken (met voorstanders, tegenstanders en een jury). Het is een carrouseldebat, dus na de eerste stelling draaien de deelnemers door naar het volgende vak, zodat ze alle rollen een keer ervaren. ‘Succes heb je in eigen hand’, ‘Leerlingen moeten docenten beoordelen op school’ en ‘Jongeren moeten verplicht onbetaald stage lopen in verzorgingstehuizen’ zijn de drie stellingen die aan bod komen. De meningen over de stelling dat je succes in eigen hand hebt lopen uiteen. Dit debat lijkt geen winnaar op te leveren. Totdat een van de deelnemers stelt dat “een niet-geschoten penalty altijd mis is”. Wacht niet af wat anderen doen. Je hebt succes in eigen hand, wie niet waagt wie niet wint. Dan is het pleit beslecht: daar is iedereen het unaniem over eens. Er wordt fel maar fair gedebatteerd en de jury heeft het niet altijd gemakkelijk. Toch komen ze steeds met een oordeel waar iedereen zich in kan vinden. De deelnemers leren snel en vinden het niet alleen interessant maar vooral ook leuk om te doen.
20
“Noem mij maar Mo”, zo stelt hij zich voor. Voor Delinquentie en Samenleving vertelt hij zijn ervaringen door het hele land. Van de verleidingen, de verdiensten en de gevangenisstraf die daarop volgt en hoe dat jou je hele leven blijft achtervolgen. “Ja ik heb een paar keer vastgezeten. De laatste keer was vijf jaar. Nu ben ik ruim twee jaar vrij en dat wil ik graag zo houden. Makkelijk is dat niet.” Op zijn negentiende komt Mo in het criminele circuit terecht. Bolletjes verkopen: weinig doen en veel geld. Die verleiding is te groot om te weerstaan. Na een
jaar wordt hij gepakt. Zijn eerste gevangenisstraf is het gevolg. De gevangenis blijkt een goede school voor een ‘vervolgcarrière’. Hij gaat in de hasjhandel. Grootschalig. Geld rolt met bakken binnen en hij leeft als een koning. Totdat Mo in een ripdeal terechtkomt. Er wordt gevochten en geschoten. Vijf jaar krijgt hij. Maar niet alleen dat. Ook wordt hij ‘geplukt’: geld en spullen worden in beslag genomen en met een belastingaanslag van 240 duizend euro komt hij uiteindelijk weer op straat. “Toen ging ik de balans opmaken van mijn leven. Ik was alles kwijt en had niet eens mijn eigen kind zien opgroeien. Wat kon ik doen? Zou ik weer hetzelfde gaan doen? Nee, besloot ik. Het leven bestaat uit keuzes maken. Ik heb verkeerde keuzes gemaakt. Nu wil ik goede keuzes maken.” Mo besluit een broodjeszaak te beginnen. Hij heeft inmiddels alles geregeld, en moet alleen nog op een vergunning wachten. Een kwestie van tijd. Maar… de vergunning wordt geweigerd vanwege zijn criminele verleden. “Ik had nooit gedacht dat de gevolgen zo ver zouden reiken.” Met open monden luisteren de jongeren naar het verhaal van Mo. De soms spannende passages lijken bewondering te wekken, maar de harde gevolgen schrikken af. En dat is precies wat Mo wil. Hij wil jongeren behoeden voor de verkeerde keuzes, hoe verleidelijk ze ook zijn. “Geef niet toe aan groepsdruk en zorg dat je een diploma haalt. Mijn enige papiertje is een strafblad, en daar bereik je helemaal niks mee.”
Afronding Aan het eind van het programma krijgt Hatim Filali een K!Xcertificaat uitgereikt voor zijn geweldige leiding van deze dag. Uiteraard – volledig in de traditie van K!X – staan op het certificaat de vaardigheden vermeld die hij deze dag heeft geleerd…
Excursie naar het Joods Historisch Museum
Vrijheid in Amsterdam
De leerlingen van de KIX-teams van het Meander College in Zwolle hadden ideeën te over. Onder meer interesse in geschiedenis en in het bijzonder het verhaal achter de mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog niet vrij waren in Nederland. Hoe leefden ze en wat hebben zij allemaal doorstaan? Dat wilden zij graag ontdekken door een bezoek te brengen aan het Joods Historisch Museum. De tweedejaarsleerlingen togen naar Amsterdam om daar een stuk historie te ontdekken. Na een lange busreis mochten zij zich rustig installeren en werd het programma van de ochtend uitgelegd. Na de uitleg werd het tijd voor een kennistest. Op de algemene vraag “Wat weten jullie van joden?”, waren de meeste leerlingen zonder enig overleg het snel eens. ‘Anne Frank’, ‘Hitler’, ‘de jaren ’40-’45’ en ‘de oorlog’, werd er geroepen. Op de vraag hoeveel joden er in Nederland wonen werden uiteenlopende getallen genoemd: ‘Twee miljoen’, ‘een paar honderdduizend’ en ‘honderdduizend’. Naar schatting wonen er circa veertigduizend joden in Nederland, waarvan de helft in Amsterdam woont.
Plotseling werd de voorlichting onderbroken door meneer Maroko. Izrael Eljasz Maroko was een man die in de oorlog is gesneuveld. Hij was oppervoorzanger van de Grote Synagoge in Amsterdam. Hij kwam op 23 juli 1943 om in Auschwitz. Om hem te herdenken wordt er elk kwartier een kort zangstuk van hem ten gehore gebracht.
Verbazing Vervolgens mochten de leerlingen zelf vragen stellen en werden er vragen gesteld over de religie, de feestdagen en de geschiedenis. Sommige leerlingen waren behoorlijk verbaasd toen ze hoorden dat er ook Marokkaanse joden zijn. Ze hadden dit niet verwacht. Ook de diverse joodse gebruiken en gewoonten, waaronder het koosjer eten, waren niet bij iedereen bekend. Slechts één leerling wist dat joden noch varkensvlees noch paardenvlees mogen eten. Ook wist een aantal leerlingen hoe het heilige boek van de joden heet, namelijk de Thora. Dat er ook wordt gezongen uit de Thora was hun echter onbekend.
Maatschappelijke excursie Binnen K!X worden naast bedrijfsbezoeken ook excursies georganiseerd met een maatschappelijk doel. K!Xteams kunnen ervoor kiezen om bijvoorbeeld een gastles te organiseren over alcohol- en drugsgebruik of zij kunnen een bezoek brengen aan een museum om een belangrijke gebeurtenis uit de geschiedenis te ervaren.
Succesfactor Jongeren bedenken en voeren zelf een activiteit uit. Door initiatief te nemen is de betrokkenheid bij het leerproces en bij elkaar groter. Het maatschappelijk bewustzijn wordt versterkt.
21
22
Jongeren over hun deelname
Ambassadeurs van K!X Kavish (links) en Shanty zijn twee bevlogen deelnemers aan K!X op het ROC ASA Amersfoort. Ze doen al een paar jaar aan K!X mee en daarom zijn ze tot K!X-ambassadeur gepromoveerd. Ze hebben een belangrijke taak binnen hun studie: het inspireren en motiveren van leerlingen en vooral een positief rolmodel voor anderen zijn. De K!X-ambassadeurs vertellen hun eigen verhalen en ervaringen aan de nieuwe leerlingen. Kavish zegt dat “iemand van de eigen doelgroep beter iets over de schoolactiviteiten en over K!X aan nieuwe leerlingen kan vertellen dan een docent, omdat zij gelijkwaardig aan elkaar zijn.” De twee K!X-ambassadeurs vertellen wat ze binnen K!X hebben gedaan en geleerd en hoe zij zichzelf verder hebben ontwikkeld. Ze vertellen iets over de K!X-bedrijfsbezoeken of “uitjes” zoals zij het noemen. “Je leert veel van het organiseren van zo’n activiteit.” Beiden zijn het erover eens dat het organiseren van een bedrijfsbezoek niet alleen heel leerzaam is, maar ook erg leuk! Ze hebben zelf gekozen aan K!X mee te doen, onder meer omdat je er ook studiepunten voor kunt krijgen. Bovendien vinden ze het leuke aan K!X dat je niet de hele tijd op school bent maar erop uitgaat om je op beroepen te oriënteren. Het interessantste uitje was bij de rechtbank een rechtszaak bijwonen. “Je ziet hoe het er in het echt toegaat.”
Meer vertrouwen gekregen De K!X-uitwisseling (zie elders in deze publicatie) vonden ze het hoogtepunt van het jaar. In totaal vier scholen en zes K!Xteams hebben eraan meegedaan. “Het was leuk dat zoveel teams bijeen kwamen en iedereen met medestudenten, die je verder niet kende, kon praten. Verder was het mogelijk om te netwerken, samen te koken en te debatteren met andere jongeren.” Kavish en Shanty geven aan dat K!X ze een beter beeld geeft van beroepen. Ze vonden het leuk en interessant om met verschillende werkgevers kennis te maken en weten nu beter welk werk ze in de toekomst wel of niet willen. Ook vinden ze het belangrijk dat ze meer vertrouwen hebben gekregen om hun doelen te gaan bereiken. “We staan steviger in onze schoenen!” Kavish vertelt dat hij al eerder actief was buiten school, hij heeft veel jongerenwerk gedaan. “K!X heeft mij gestimuleerd om dat te blijven doen!”
Leerlingen voor leerlingen Het is al vaak bewezen dat jongeren eerder iets van elkaar aannemen dan van een volwassene. Leerlingen worden daarom ingezet om K!X-teams te ondersteunen en op te zetten en activiteiten uit te voeren. Op sommige (v)mbo-scholen nodigen leerlingen basisschoolleerlingen uit om hun meer te vertellen over hun (v)mbo-opleiding. Na een presentatie krijgen ze een rondleiding op het (v)mbo. De vmbo’ers werken op deze manier aan de beroepsoriëntatie van basisschoolleerlingen.
Succesfactor Inzet van jongeren als rolmodel voor andere jongeren op school is een bewezen succes. Zij stimuleren en motiveren elkaar. Ook spreken ze elkaar aan op negatief gedrag.
K!X zou verplicht moeten worden! “We zijn verplicht gestart met K!X. Eerst een half jaar, maar nu neem ik vrijwillig deel. Je leert hoe je je moet gedragen tegenover andere mensen en hoe je erbij moet staan of zitten. En dat je je petje moet afdoen. Daarvoor wist ik dat. K!X heeft een positieve invloed op jongeren. Ik heb vooral veel gehad aan de trainingen Sociale vaardigheden. Met K!X leer je samen te werken. Iedere negende week hebben we activiteitenweek. We bereiden nu bedrijfsbezoeken voor en in de activiteitenweek gaan we naar de bedrijven toe. Andere leerlingen mogen dan ook mee als ze daarvoor kiezen. Met K!X werk je aan je eigen toekomst. K!X zou daarom op alle scholen verplicht moeten worden!” Redouan Imaankaf, K!X-deelnemer, Globe College
23
Deel III: Aan de slag
24
Uw eigen K!X in elkaar zetten met de toolkit Op verzoek van de scholen is een digitale Toolkit K!X ingericht en klaar voor gebruik. Scholen kunnen zelfstandig onderdelen selecteren uit de toolkit en deze gebruiken wanneer zij dit willen. De methodiek kan op onderdelen flexibel worden ingezet. De Toolkit K!X is een digitale gereedschapskist om K!X op school uit te voeren. Met de Toolkit kunt u een jaarplan samenstellen, activiteiten uitvoeren aan de hand van voorbeelden, trainingen uitkiezen, en diverse competenties verder ontwikkelen bij uw leerlingen zoals presenteren, organiseren, vergaderen en netwerken.
Doel Het doel van de toolkit is digitale hulp te bieden bij de uitvoering van de K!X-methodiek door ‘gereedschap’ voor verschillende onderdelen te downloaden. U kunt met de toolkit uw eigen programma samenstellen en daarmee inspelen op het niveau van uw K!X-team en differentiëren naar vmbo en mbo. Ook is de Toolkit K!X bedoeld om K!X regulier onderdeel van het onderwijsprogramma te maken op uw school, indien gewenst. De toolkit is primair bedoeld voor coördinatoren K!X en leden van een K!X-team, en indirect voor directies, onderwijsmanagers en andere potentiële K!X-coördinatoren.
Voorbeelden van tools De Toolkit bevat vele onderdelen. s presentaties K!X s filmpjes, foto’s, magazine, folders s sjabloon jaarplanning s werkvormen, vergaderen, coachen s bedrijfsbezoeken, werkgeverspool s trainingen, voorbeelden training-on-the-job s gastlessen s overige activiteiten s competenties bijhouden s media/publiciteit s verslaglegging
Extra vaardigheden Jeroen Diemer is al sinds de start van K!X betrokken bij het project. Als teamleider op het Globe College is hij vooral inhoudelijk betrokken. “Ik bedenk de structuur en zorg ervoor dat alles wordt voorbereid.” Hij is van mening dat leerlingen met K!X vaardigheden leren die in reguliere lessen minder centraal staan. “Leerlingen krijgen sollicitatietraining, leren vergaderen en krijgen tips om zichzelf te presenteren.” Ook samenwerken is belangrijk. “Ze moeten samen bezoeken organiseren. Soms gaat het mis, bijvoorbeeld als ze kort van tevoren nog even snel een bezoek proberen te regelen. Soms is het goed als dingen niet lukken, daar leren ze van.” Jeroen Diemer, teamleider Globe College
25
Implementatie en borging van K!X Om goed lopende methodieken een plek te geven binnen school is het van groot belang deze in te voeren in het onderwijssysteem. De school dient verantwoordelijk te worden voor de methode, en de methode te laten aansluiten bij de ontwikkelingen en uitdagingen van de school. Om een project duurzaam op te nemen in een organisatie is het van groot belang dat er commitment is vanuit het management. Er dient draagvlak te zijn onder het personeel en het is ook goed dat het uitvoeren van de K!X-methodiek bij de introductie op school intern gecommuniceerd wordt. Ook is het van belang om een K!X-coördinator te benoemen die de coördinatie en de coaching van de leerlingen op zich neemt. Met in totaal twaalf onderwijsinstellingen is FORUM aan de slag gegaan om K!X te laten opnemen in het onderwijssysteem. Dat zijn: ROC van Amsterdam, ROC ASA IJdoorn, Globe College Utrecht, AOC Oost Twello, AOC Friesland Heerenveen, ROC ASA Amersfoort, Compas Zaandam, ROC Mondriaan Delft, ROC Midden Nederland Zeist, Meander College Zwolle, ROC Midden Nederland Utrecht en ROC Aventus Apeldoorn.
Op acht scholen is K!X inmiddels ingebed Globe College Utrecht, AOC Oost Twello, AOC Friesland Heerenveen, ROC ASA Amersfoort, Compas Zaandam, ROC Mondriaan Delft, ROC Midden Nederland Zeist en ROC Aventus Apeldoorn hebben K!X een plek gegeven, als praktische opdracht binnen maatschappijleer (ROC Aventus), als onderdeel van taal en burgerschap (ROC MN) of als een vast onderdeel binnen de lessen talentleren (AOC Friesland) of loopbaanleren (Compas Zaandam). ROC Mondriaan locatie Den Haag en Delft is samen met FORUM aan het onderzoeken hoe de K!X-formule in heel Den Haag uit te breiden op meerdere scholen. ROC Mondriaan Den Haag heeft meerdere afdelingen die met de K!Xmethodiek werken. Bij de vier resterende scholen is FORUM bezig dit implementatieproces op gang te krijgen.
Wat is nodig voor een succesvolle implementatie? De ervaring leert dat K!X niet als vanzelf in onderwijsinstellingen een plaats krijgt. Er zijn een aantal randvoorwaarden die bepalend zijn voor het succes van K!X in de onderwijsinstelling: s gedocumenteerde visieontwikkeling en opname van K!X in het schoolbrede beleid; s duidelijk commitment vanuit directie en management; s heldere doelstellingen formuleren, monitoren en evalueren; s beschikbaarheid van een K!X-coördinator als accelerator van de K!X-gedachte en -methodiek; s heldere afspraken over de inzet van mensen en middelen (o.a. een mandaat aan teamleiders of docent vanuit de directie);
26
s benoemen/aanwijzen van coachende en ondersteunende docenten (inspirerende en gemotiveerde docenten); s professionaliseren van docenten; s maximaal gebruik van externe en, met name, interne communicatiekanalen door bekendmaking van K!X in vergaderingen en op de website van de school. Worden genoemde punten niet opgevolgd dan kleven daar risico’s aan. Zo is onvoldoende commitment vanuit het management een slechte basis voor de uitvoering van de K!Xmethodiek. Het is van belang om K!X intern tijdig breed te communiceren. Ook werkt het niet als alleen docenten enthousiast zijn, maar niet het hele team.
Aansluiten bij voor de school belangrijke thema’s Bij implementatie van K!X is duidelijk geworden dat K!X vooral aansluit bij belangrijke thema’s als de aanvullende kerncompetenties van leren, loopbaan en burgerschap (LLB), (maatschappelijke) stage, Wet op de Medezeggenschap, ouderparticipatie, het terugdringen van schooluitval en tegengaan van jeugdwerkloosheid. Voor meer informatie over het implementatie- en inbeddingsproces kunt u contact opnemen met FORUM.
‘K!X is een traditie binnen de school’ “In augustus 2009 hebben we zelf contact opgenomen met FORUM om deel te nemen aan K!X. Op ASA is 80 procent van de populatie van allochtone afkomst. Gemiddeld genomen is het zelfbeeld onterecht negatief of overspannen hoog. Daarnaast zagen we veel groepsvorming in de klassen. Binnen K!X moeten ze samen plannen en samen op stap. Dat is een samenbindende factor en heeft een positieve vertaling in de klassen. Gedurende het eerste halfjaar nemen alle leerlingen verplicht deel aan K!X. Eén middagdeel per twee weken. We ondernemen twee bedrijfsbezoeken. De leerlingen moeten eerst het succes zien, daarna kunnen ze vrijwillig verder. Binnen ASA wordt K!X goed gefaciliteerd. We zien nu een grotere cohesie in de klas, een beter schoolklimaat, maar ook mijn positie als docent is versterkt. Ze zien mij ook eens op een andere manier!” Nico Vos, K!X-coördinator, ROC ASA
27
28
Voor meer informatie: FORUM (030) 297 43 21 www.forum.nl/kix K!X wordt mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid © 2013 FORUM
4
