view agri
Het landbouwmagazine van Crelan • Editie 2013
TV-gezicht, slager, marktkramer...
Creatief ondernemen loont Trend: de Coöperatie
Samen sterker investeren
helpt plannen realiseren
Landbouwer van vader op zoon
“Nu zijn we klaar voor de toekomst”
Crelan Vertrouwensindex Landbouw:
vinger aan de pols bij de landbouwer
¬
intro
Vertrouwensindex
ontcijferd
INHOUD
De meest opvallende resultaten
Het volledige onderzoek op www.crelan.be
3
Vertrouwensindex
Crelan nam telefonische
interviews af bij
Enkele uitschieters van de jongste peiling
4
investeren Landbouwers Christophe en Geert over hun plannen voor de toekomst
8
Trend De coöperatie: samen sterker
10 Opinie
Welk beeld hebben landbouwers van zichzelf én hoe denkt het grote publiek daarover?
12
Van vader op zoon Johan: “Mijn bedrijf is klaar voor de toekomst. Als de kinderen willen voortdoen, dan kan het...”
14
Inspiratie Vier creatieve ondernemers verkennen nieuwe paden COLOFON Agriview is een uitgave van Crelan. Verantwoordelijke uitgever: Rik Duyck, Sylvain Dupuislaan 251, 1070 Brussel Voor meer info:
[email protected] Foto’s: Johannes Vandevoorde.
1.232
Bekijk het welkomstwoord van Luc Versele
landbouwers
Beste lezer,
De belgische landbouwers willen vooral in gebouwen investeren Noorden vooral met het oog op groei Zuiden vaker voor renovatie of verhogen van comfort Geert en Christophe getuigen op blz. 4.
Waalse landbouwers sluiten vaker
Misschien kent u Crelan nog niet en vraagt u zich af welke ‘nieuwe’ bank achter die naam zit. Crelan is het resultaat van het samengaan van twee vertrouwde banken: Landbouwkrediet en Centea. Die grote operatie is dit jaar succesvol afgerond. Ons net telt nu ruim 800 kantoren en we hebben bijna 1 miljoen klanten.
“Wij gingen ‘in het veld’ op zoek naar de verhalen achter de Vertrouwensindex” Crelan heeft al heel lang een nauwe band met de agrarische sector. Zo organiseren we elk jaar een grootschalig onderzoek bij meer dan duizend Belgische landbouwers. Het resultaat is de Crelan Vertrouwensindex Landbouw, die de voorbije zes jaar is uitgegroeid tot een bron van informa tie voor de sector en voor de adviseurs van de landbouw sector, waaronder ook Crelan. Tot nu toe publiceerden we de resultaten van deze vertrouwensindex elk jaar in een brochure. Dit jaar vindt u de resultaten via www.crelan.be. Ze vormen de basis voor dit nieuwe magazine met opmerkelijke trends, inspirerende ge tuigenissen en boeiende reportages ‘in het veld’. Veel leesplezier! Luc Versele, CEO van Crelan
dan hun collega’s uit het noorden
voor Android en iOS
Het algemeen gevoel? De risico’s nemen toe
73% 18%
productiekosten (meststoffen, energie, veevoeder)
In vlaanderen
Belgische landbouwers een
grote impact op de inkomsten
van de consumenten vindt dat landbouwers meer
overheidssteun moeten krijgen.
Landbouwers vs. consumenten op blz. 10
De evaluatie van het financieel resultaat is tamelijk stabiel
26,9% zegt beter of veel beter geboerd te hebben
2012 t.o.v. 2011
36%
36,2%
denkt dat het minder goed of veel slechter was
schat in dat zijn bedrijfsresultaat gelijk is gebleven
27% In wallonië
Wil investeren in een Thuiswinkel, lokale afnemers, een boerenmarkt...
Creativiteit als succesrecept? Zie blz. 14
Na een opvallende knik in het
vertrouwen in 2009 en 2010 bleef de vertrouwensindex in
53+494848+4031+3731+4547+43+44 Vlaanderen EN Wallonië
stabiel in 2011, 2012 en 2013
’07 ’08 ’09 ’10 ’11
0,9% WEET HET NIET of gaf geen antwoord
2
Lees het verhaal van Johan op blz. 12.
Opvallend: bijna 1 op de 4 partners werkt in de medische sector.
Onzekerheid door prijsschommelingen, mislukte oogsten, steeds veranderende wetgeving, twijfels over rentabiliteit,...
Hebben volgens 90% van de
Daarvan werkt al in het bedrijf
Meer dan 70% van de partners heeft nog een job buiten het bedrijf
De coöperatie van Fabrice op blz. 8.
Geen smartphone? Bekijk het filmpje op www.crelan.be
van de bedrijven in België heeft een opvolger
Bij een derde van de landbouwers helpt de partner mee.
samenwerkings verbanden
STAP 1: Download de Layar-app STAP 2: Geef toestemming om gebruik te maken van uw locatie voorzieningen STAP 3: Houd uw smartphone boven de volledige bladzijde met het Layar-icoon en druk op “Scan nu” STAP 4: Na het scannen verschijnt een film-icoon op uw smartphone, druk daarop en bekijk het video filmpje. Veel plezier!
23% 71%
3
’12 ’13
investeren ¬
Plannen realiseren kan niet zonder investeren Hoe investeren landbouwers vandaag? Crelan laat een Waalse en een Vlaamse landbouwer aan het woord over hoe ze hun plannen realiseerden.
Christophe Decaigny
“We streven ernaar zo zelfstandig mogelijk te zijn. Wat we zelf kunnen, doen we beter zelf.”
C
hristophe Decaigny runt samen met echtgenote Griet een varkensboerderij in het West-Vlaamse Emelgem. “We zijn hier de vierde generatie landbouwers, maar de specialisatie kwam er pas in de jaren 80. Bij de overname in 2004 gaven we onszelf de tijd om onze draai te vinden. We wilden een realistisch idee hebben van waar we naartoe wilden met ons bedrijf.” Christophe en Griet zijn gestart met 200 zeugen. Intussen hebben ze 350 zeugen en 1.200 vleesvarkens. Door de aanhoudende crisis in de sector waren voorzichtigheid en inventiviteit geboden bij elke nieuwe stap.
Omgaan met de natuur Intussen maakten strengere milieueisen ook van de mestverwerking een heuse uitdaging. “We wilden dat probleem zelf oplossen, wat perfect past in de filosofie van ons bedrijf. We streven er immers naar om zo zelfstandig mogelijk te zijn. Wat we zelf kunnen, doen we beter zelf. De mestverwerking is ondergebracht in een apart bedrijf van mijn vader. Die scheiding van activiteiten garandeert
trouwens een goede verstandhouding.” Over strengere milieueisen hoor je Christophe niet klagen. “Als je niet op een deftige manier kunt werken met de natuur, dan moet je niet boeren. Want omgaan met de natuur is net de essentie van onze stiel.” Mestverwerking is erop gericht om fosfaat en stikstof te neutraliseren. Daarbij scheidt een centrifuge de dikke van de dunne fractie. Het grootste deel van het fosfaat zit in de dikke fractie, die voor verdere verwerking naar een andere installatie gaat. De dunne fractie, die vooral stikstof bevat, wordt verder verwerkt op de boerderij van Christophe. “Onze mest maakt slechts een tiende uit van onze capaciteit. De overige 90% komt van andere bedrijven waarvoor wij de mestverwerking doen.”
Totaalplaatje De mestverwerking past in het totaalplaatje van een bedrijf in uitbreiding. “We zijn lid van een bedrijfsleiderskring en ik heb onze groeiplannen voorgelegd aan de andere leden. Zo konden we rekening houden met de ervaringen van anderen,
4
identikit Varkenshouder Christophe DeCaigny (34), Emelgem-Izegem roots: vierde generatie landbouwer Droom: een eerlijke prijs voor varkensvlees www.pigfijn.be
wat heel waardevol was.” Echtgenote Griet vult aan: “We wisten ook dat bepaalde concepten helemaal ons ding waren, en die hebben we zo uitgevoerd. In de stallen kozen we voor groepshuisvesting met voorstations en stro. Op die manier was het makkelijk om onze stal ammoniakarm te maken.”
Varkens als topsporters Christophe en Griet zijn intussen druk bezig met een nieuwe tak van hun bedrijf. “Onder de noemer Pigfijn leveren we varkensvlees met gegarandeerde oorsprong aan een vleesgroothandel, die op zijn beurt slagers bedient. Pigfijn is ons volgende groeipunt.” Christophe kweekt daarom zijn biggen met de grootste zorg op. Hij mengt zelf zijn voeder en teelt de grondstoffen daarvoor ook zo veel mogelijk zelf. “Eigenlijk proberen we de cirkel rond te maken: van voeder tot mestverwerking doen we zo veel mogelijk alles in eigen huis. Om de kwaliteit te garanderen verzorg ik mijn varkens alsof ze topsporters zijn. Vaak zit het verschil in de kleine dingen. Zo kies ik bijvoorbeeld over een periode van 48 uur precies het moment waarop ik een zeug insemineer. Daar heb je stielkennis voor nodig. Voor ons is het evengoed topsport. We werken in een vierwekensysteem: iedere 4 weken werpen ongeveer 70 zeugen in een periode van 4 dagen.”
5
¬
identikit
investeren
Geert Feys
“Voor ons gezinsleven is de melkrobot een echte opsteker”
melkveehouder Geert Feys (49), quevaucamps
M
bedrijf: zo’n 65% van de inkomsten komen uit melkproductie en -verwerking Grootste investering: melkrobot en nieuwe stallen Droom: dat de aankoopen verkoopprijzen van landbouwproducten niet even onvoorspelbaar blijven als de beurs
idlifecrisis? De 49-jarige melkveehouder Geert Feys heeft er geen last van. “Ik vroeg me wel af hoe het verder moest. Ik heb altijd met plezier gewerkt, maar de directe verkoop via onze hoevewinkel vroeg veel energie. Daarom heb ik een melkrobot gekocht.” Het werd een dubbele uitdaging. “Ik heb niet alleen geïnvesteerd in de robot, ik heb in 2011 meteen ook, in putje winter, een nieuwe stal gebouwd. Niet evident, zowel voor mij als voor mijn 70 koeien. Voor mijn dieren leek het alsof ze naar een ander continent verhuisden. Ze moesten niet alleen wennen aan de robot, ze sliepen vanaf dan bijvoorbeeld ook op een matras in plaats van op stro. Maar het was meer dan de moeite waard. Nu leeft het vee in een veel natuurlijker ritme. Ze eten, slapen en laten zich melken wanneer ze willen. En vooral: ze worden niet meer door mij opgejaagd als het melktijd is. Die rust valt op als je in de stal komt.”
waarschuwing via mijn gsm”, zegt Geert. “Ik moet dus wel altijd alert blijven.”
Op tijd in de klas
Of de robot nog voordelen biedt? “Dankzij mijn investering kan ik het aantal koeien verdubbelen, maar daarmee wacht ik liever. De melkprijzen zijn de laatste jaren erg laag en ook de Europese melkquota die er in 2015 aankomen, zorgen voor onzekerheid. Zullen we het als klein landje, goed voor 3% van de Europese melkproductie, niet erg lastig krijgen? Het blijft koffiedik kijken.” Grégoire wil nog iets kwijt: “Ik toon de robot graag aan mijn vrienden. Ze vinden hem megacool en willen hier allemaal komen wonen.” Geert haakt daarop in: “De robot en bijbehorende informatica kunnen jongeren opnieuw zin doen krijgen in de stiel. Ze zijn allemaal gebeten door computers, die het nu ook mogelijk maken om als boer een echt gezinsleven te hebben.”
Dat Geert in aanmerking kwam voor subsidies bij de aankoop, was mooi meegenomen, maar toch heeft de melkveehouder twee jaar nagedacht over zijn investering. “Ik bezocht veel collega’s die een melkrobot hadden, onder andere in Nederland. Wat me meteen opviel, is dat ze tijd hadden voor mij, wat niet vanzelfsprekend is voor een landbouwer.” En inderdaad: niet alleen de koeien hebben minder stress, ook het gezin Feys ondervindt de voordelen van de melkrobot. “Mijn vrouw heeft de handen nu helemaal vrij voor ons winkeltje met hoeveproducten.” Zoon Grégoire (11) reageert ook enthousiast: “Vroeger kwamen we vaak te laat op school omdat mama eerst de koeien moest melken. Nu ben ik zelfs te vroeg en krijg ik daarom complimentjes van de juf.” Plots behoort een namiddaguitstapje naar zee of een avondje uit tot de mogelijkheden. “Het zijn kleine dingen die ons dagelijks leven meer kwaliteit geven. Als er zich een probleem voordoet met de robot of een koe, dan krijg ik een
6
Expert Crelan Wim Vranken Verantwoordelijke landbouwkredieten
Opsporing infectie De robot geeft ook de kwaliteit van de melkproductie een boost. “Ik heb nu meer tijd om mijn dieren beter op te volgen en de kwaliteit van het voeder te optimaliseren. De robot is natuurlijk geen wondermiddel, de gezondheid van de dieren blijft het belangrijkste vertrekpunt! Het voordeel is wel dat ik nu automatisch een signaal krijg wanneer een koe een beginnende uier infectie heeft. Zo kan ik snel ingrijpen.” Ging het werken met zo’n robot van een leien dakje? Niet echt. Voor Geert de vruchten kon plukken van zijn robot, heeft hij ’s avonds ettelijke uren achter zijn bureau doorgebracht. “Ik ben geen krak in informa tica. Omdat ik nogal fier ben, wou ik zo veel mogelijk zelf uitzoeken. Bij problemen kon ik gelukkig online bij specialisten terecht.”
Iedereen melkveehouder
“Als kredietverstrekker vertrekken we van een totaalplaatje. Ik vergelijk onze taak graag met het werk van een architect: die start ook steeds met een degelijk plan. We kennen de sector door en door, want de landbouwspecialisten van Crelan volgden niet alleen een landbouwopleiding, een groot deel van hen zijn kinderen van landbouwers. Dankzij die kennis kunnen we echt meedenken met onze cliënt en tot een kredietvoorstel komen dat inspeelt op zijn behoeften. We gaan zelfs zo ver dat we een aparte entiteit hebben die zich bezighoudt met alles wat met de overheid en overheidssteun te maken heeft. Daarbij helpen we niet enkel met de administratie om in aanmerking te komen voor subsidies, maar we zoeken ook uit op welke steun de cliënt recht heeft.”
In Vlaanderen heeft 29% van de landbouwers investerings plannen op lange termijn. In Wallonië is dat 30%. Zowel in Vlaanderen als in Wallonië heeft ongeveer 1/3 van de landbouwers in 2013 een grote investering gedaan. Alle resultaten van de Crelan Vertrouwensindex Landbouw vind je op www.crelan.be
7
trend ¬
De coöperatie: samen sterker Samen met zijn 3 collega’s van de coöperatie volgt Fabrice Flamend een dag lang een opleiding bij een fabrikant. Ze hebben gezamenlijk een nieuwe maaidorser gekocht en willen er allemaal mee leren werken. “Duur materiaal dat de meeste tijd ‘op stal’ staat, is echt pure verspilling.”
E
en coöperatie als Cuma de Frocourt deelt landbouwmachines én kennis. Dat is een zeldzaamheid in België. “Belgische landbouwers zijn individualisten”, geeft Fabrice toe. “Maar kenners geven ons gelijk. Omdat de markten en de winsten krimpen, kun je duur materieel zoals een maaidorser beter gezamenlijk aankopen. Als we met zijn allen hetzelfde materieel gebruiken, rendeert dat ook beter. Onderhoudskos ten delen we. De opbrengst van land bouwproducten blijft bij elke boer apart.”
maal van kwaliteitsvol werk. Ieder van ons werkt voor de ander alsof hij voor zichzelf werkt.” Openheid is een andere succesfactor. Zit iemand met een probleem? Dan is hij moreel verplicht om het direct in de groep te gooien. Zo ontstaan er geen on derhuidse spanningen. “Vorig jaar hadden we bijvoorbeeld een heel slecht aardappelseizoen. Logisch dat iedereen wat nerveus was, maar alle ambetantigheden hebben we netjes uitgepraat. En zo zijn we er sterker uitgekomen.”
Werkvolume delen
Schaalvergroting en betere prijzen
Twee jaar geleden nam Fabrice Flamend de boerderij in Eghezée over van zijn vader. “Omdat het bedrijf niet zo groot is, wilde ik samenwerken met anderen. Al snel vond ik een buur, en voor we het wisten, waren we met zijn vieren.” Vier gelijkgestemde zielen, want dat is nood
Het arsenaal aan materieel groeit intus sen gestaag aan. “Elk jaar stellen wij ons de vraag welk materieel we noodzakelijk moeten aanschaffen. Neem bijvoorbeeld de nieuwe maaidorser. We hebben eerst en vooral berekend of onze gezamenlijke oppervlakte groot genoeg was voor een eigen maaidorser. We hebben ook het prijskaartje van een maaidorser afgewo gen tegen de kosten van een gespeciali seerde maaifirma. Toen bleek dat een aankoop voordeliger was, schoot de technische specialist onder ons in actie. Hij verzamelde alle mogelijke informatie en bezocht verkopers om uit te zoeken welke machine het best bij ons past. Tijdens een van onze regelmatige vergaderingen heeft hij zijn conclusies voorgelegd. We wogen de pro’s en contra’s af en hebben gestemd. Et voilà, we hebben onze eigen maaidorser.” Door het grotere volume dat ze verte genwoordigen, kunnen ze het zich veroorloven om te onderhandelen over wat ze aankopen, maar ook over de
Fabrice Flamend
“Ik zaai bij alle vier, een andere ploegt... Ieder van ons werkt voor de ander alsof hij voor zichzelf werkt” zakelijk voor een succesvolle coöperatie. Terwijl de leden van veel buitenlandse coöperaties enkel landbouwmaterieel delen, gaan Fabrice en zijn collega’s een stapje verder. “We werken echt samen en delen het werkvolume. Ik zaai bijvoor beeld bij ons alle vier. Een andere boer ploegt of oogst. Eigenlijk houden we alle
8
Expert Crelan Jean-Paul Grégoire Commercieel directeur
Fabrice Flamend (tweede van links) met een vertegenwoordiger van de families die tot de coöperatie behoren: Samuel van de familie Rase en Jean-Marc en Stéphan van de familie Henry. De familie Dejardin ontbreekt op de foto.
“We evolueren mee met onze klanten, die almaar vaker op zoek gaan naar diversificatie. Dat biedt nieuwe opportuniteiten. Als adviseur helpen we de klanten om een gezonde basis te ontwikkelen, van waaruit ze kunnen diversifiëren. We kunnen gerust stellen dat Crelan intussen specialist is op het vlak van hoeveverkoop. Ook voor alternatieve vormen van bedrijfsvoering zoals een coöperatie zijn we de aangewezen partner. Als coöperatieve bank kennen we daar zelf de voordelen van. Het aantal landbouwers dat gezamenlijk materiaal aankoopt en gebruikt om het beter te laten renderen, blijft groeien.”
verkoop van hun producten. “Die schaal vergroting zal zich steeds sterker door zetten. Het ideaal voor mij is dat alles ge meenschappelijk wordt, zelfs de grond. Momenteel heeft elk van ons zijn eigen oppervlakte met granen, bieten, cichorei. Ik wil groeien naar een model waarbij ik op mijn grond het ene jaar bijvoorbeeld enkel tarwe kweek en het volgende jaar een ander gewas. Door zo’n schaalver groting kunnen we efficiënter werken en dus besparen.”
Gedeelde expertise = meer expertise Ook hun expertise gooien de vier in de groep. “Voor ik de boerderij overnam, werkte ik tien jaar in de suikerraffinaderij van Tienen. Die ervaring maakt van mij de specialist op het vlak van suikerbieten in Cuma de Frocourt. Alles wat met aard appelen te maken heeft, is dan weer de branche van een collega die daar erva ring in heeft. Zo vullen we elkaar echt aan.” Onderhoudstaken worden eerlijk
verdeeld. “We willen vermijden dat het steeds dezelfde persoon is die de maai dorser moet onderhouden. Dat leidt alleen maar tot conflicten. Om het even wicht te behouden, noteren we de uren die elk van ons besteedt aan gemeen schappelijke taken.”
Weerklank in de buurt Wie denkt dat de vier van Cuma de Frocourt nu minder uren kloppen door samen te werken, heeft het mis. “Het werk is niet verminderd. Als coöperatie kunnen we wel diversifiëren en ons per soonlijk rendement verhogen. Ik teelde bijvoorbeeld geen wortelen en doe dat
nu wel. Het is een veeleisende cultuur, maar ik kan wel rekenen op mijn collega’s. Momenteel is het niet zo van zelfsprekend, omdat we veel materieel moeten aankopen. Het zal pas makkelij ker worden wanneer de eerste machines zichzelf terugbetaald hebben.” Krijgt het idee van een coöperatie voet aan de grond bij andere landbouwers? “Collega’s houden ons zeker in de gaten. We hebben indruk gemaakt met onze maaidorser. Die aankoop was alleen mo gelijk omdat we met z’n vieren genoeg oogstvolume hebben om de machine te laten renderen. Misschien volgen onze collega’s nu ons voorbeeld?”
20% van de Vlaamse landbouwers maakt deel uit van een samenwerkingsverband. In Wallonië is dat 35%. Schaalvoordelen, de werkdruk verlagen en de kosten delen zijn de belangrijkste motivaties om samen te werken. Alle resultaten van de Crelan Vertrouwensindex Landbouw vind je op www.crelan.be
9
5stellingen afgetoetst
¬
opinie
klopt het beeld van de landbouwer ?
Stelling 5
Stelling 2
Welk beeld hebben landbouwers van zichzelf? En wat denkt het publiek daarvan? Voor de Vertrouwensindex legde Crelan twintig stellingen voor aan beide groepen. Die hebben in het algemeen een gelijkaardig beeld van de boer. We legden enkele stellingen voor aan vijf landbouwers en luisterden naar hun commentaar.
Stelling 1
Landbouwers dragen bij tot de duurzame ontwikkeling en het onderhoud van landelijke gebieden
Ja
Landbouwers: 95% Publiek: 81%
Landbouwer Johan Schouteden uit Helchteren: “De tijd dat we met onze mest konden doen wat we wilden, is al lang voorbij. Met ons melkvee moeten we zeer strenge regels volgen. De mensen beginnen dat ook in te zien, denk ik. Naast onze koeien hebben wij 770 schapen, en die zijn een echte ecologische troef. Onze boerderij grenst aan een militair oefendomein van de luchtmacht. Dat is 2.000 hectare ongerepte heide waar nog veel zeldzame planten en dieren voorkomen. We krijgen van het leger de toestemming en een kleine vergoeding om onze schapen daar te laten grazen. Een situatie waar iedereen bij wint. De schapen kunnen zich gezond voeden met een grote variatie aan planten. Door hun graasgedrag helpen ze bij het onderhoud van de heide. Ze zorgen ook voor de verspreiding van zaden, via hun mest en omdat zaden in hun wol blijven hangen en een stuk verder weer in de bodem vallen.”
10
Landbouwers zouden meer steun van de overheid moeten krijgen
Ja
Landbouwers: 61% Publiek: 73%
Caroline Ducarmois, producent van ambachtelijke melkproducten, Villers Saint-Amand: “Wat de directe verkoop betreft, ontvang ik weinig ondersteuning van de overheid. Ik krijg vooral te maken met allerlei eisen en de bijbehorende betalende controles. Zo ben ik verplicht om mijn melkproducten twee keer per jaar te laten analyseren. Dat is een vrij dure aangelegenheid. De gemaakte kosten moet ik doorrekenen in mijn prijs en dus aan mijn klanten. Op die manier begint de schaalgrootte te spelen. Iemand die bijvoorbeeld 200 kilo boter produceert, heeft dan een voordeel in vergelijking met iemand die 20 kilo produceert, want beiden moeten evenveel betalen voor de analyses. In de tijd van mijn ouders kon iedere landbouwer nog echt kleinschalig produceren en verkopen aan een beperkt klantenbestand. Sedert die controles er zijn, ben je bijna verplicht om op grotere schaal te gaan produceren, wat ik jammer vind. De overheid helpt me wel als het op dienstverlening aankomt. Een poos geleden hielp men mij met informatie over hoe ik mijn nieuwe fabricatieruimte moest inrichten om aan alle voorschriften te voldoen. Die service waardeer ik.”
Stelling 4
Stelling 3
Landbouwers krijgen eerlijke prijzen voor hun producten
Ja
Landbouwers: 12% Publiek: 29%
Varkenshouder Christophe Decaigny uit Emelgem: “Als je eerlijk bent en je kijkt naar de prijs die je betaalt voor varkensvlees in de winkel, dan weet je dat het antwoord ‘nee’ is. Volgens mij kun je de lage prijzen voor landbouwproducten verklaren door het onderscheid te maken tussen de burger en de consument. Beiden zitten in elk van ons. De burger is idealistisch: als kwaliteitslabels om inspanningen vragen op het vlak van milieu en dierenwelzijn, gaat hij daarmee akkoord. In de winkel kijken we echter naar onze portemonnee: als consument vragen we ons dan af waarom een kwaliteitsproduct meer moet kosten dan een importproduct dat niet aan die eisen voldoet. Als consument vinden we de extra inspanningen die geleverd worden voor kwaliteitsproducten eigenlijk maar standaard. Er extra voor betalen willen we niet. Ook als de prijzen van grondstoffen stijgen, merkt de consument daar vaak niets van. Wij vangen die schommelingen op. Een deel van dat probleem ligt bij de winkelketens. Voor producten uit een derdewereldland is fair trade een aandachtspunt, maar voor de producten uit eigen streek onderhandelt men op het scherp van de snede.”
Landbouwers zijn mannen en vrouwen die hard werken
Ja
Landbouwers: 98% Publiek: 99%
Melkveehouder Geert Feys uit Quevaucamps: “We werken inderdaad hard, maar ik voeg daar graag aan toe dat we met plezier hard werken. Als je werk goed loopt, kun je niet neen zeggen. Je wilt evolueren en je zaak steeds verbeteren. Dat betekent dat je er telkens werk bijneemt. Intussen moet je jezelf wel in vraag stellen, want de wereld verandert constant. De keerzijde? Vakantie behoort niet tot de mogelijkheden. Maar mijn vrouw en ik zijn heel gelukkig thuis. Daarom is het belangrijk dat je als landbouwer niet alleen investeert in je bedrijf. Je moet ook zorgen dat je tevreden kunt zijn met je thuis en daarin investeren. Toch zou het fijn zijn als ik op een bepaald moment kon rekenen op een betrouwbare extra kracht die inspringt als mijn vrouw en ik eens willen genieten van een avondje uit.”
Landbouwers spelen een essentiële rol in de samenleving
Ja
Landbouwers: 97% Publiek: 94%
Fabrice Flamend van Cuma de Frocourt, Eghezée: “Ik zou graag hebben dat de landbouwer wat meer geapprecieerd wordt. We spelen een essentiële rol in de samenleving. We zorgen voor voedsel, maar worden te vaak gezien als vervuilers of lastposten. Het tegendeel is echter waar. Ik vind het bijvoorbeeld heel inspirerend dat een Duitse coöperatie aan biomethanisering doet. Alle organische afval afkomstig van de landbouw wordt er verwerkt en levert elektriciteit en warmte voor het hele dorp. Dat is volgens mij de echte waarde van de landbouw: dingen doen ten voordele van de samenleving. Er is wel nog werk aan de winkel wat ons imago betreft. Door de weersomstandigheden kunnen we soms enkel ’s nachts oogsten. Het gebeurt dat omwonenden dan de politie bellen wegens nachtlawaai…”
99% van de Vlaamse en de Waalse landbouwers vindt dat hij of zij voedsel van hoge kwaliteit produceert Alle resultaten van de Crelan Vertrouwensindex Landbouw vind je op www.crelan.be
11
¬
van vader op zoon
Mathijs Schouteden
“Ik werk graag samen met mijn vader. Ik heb nog veel te leren, ook over de financiële kant. Ik ben blij dat ik daar alle tijd voor krijg”
IDENTIKIT Melkveeboer Johan (53), helchteren Leukste aan de stiel: groeien en mee zijn met de wereld
Het water aan de lippen
Zo vader zo zoon? “Ik kan een sms sturen, maar de computer is voor de jeugd” Droom: het bedrijf klaarmaken voor als de kinderen erin willen stappen
Zoon Mathijs (24) Leukste aan de stiel: investeren in moderne snufjes Zo vader zo zoon? “Hij draagt graag een hoed, ik heb het meer voor petten” Droom: de zorg voor de koeien combineren met een deeltijdse job buitenshuis
“Ze moeten niet, maar we willen hen wel de kans geven” H
Aan uitbollen denken Johan en Carla Schouteden uit Helchteren nog niet. Het bewijs: ze breidden hun veestapel fors uit en bouwden een splinternieuwe 24-stands draaimelkstal. “We houden het bedrijf in orde. De kinderen zijn niet verplicht ermee verder te gaan, maar ze krijgen wel de kans.”
12
onderd melkkoeien, een volauto matisch voedersysteem, een draaimelkstal voor 24 koeien, 770 schapen en een ijssalon met zelf bereid ijs: Johan Schouteden leidt ons met gepaste trots rond op boerderij De Sonnisheide. En ook wel met een stijf been: “Ik moet onder het mes. Een ge scheurde meniscus. We hebben de nieu we stal zelf gebouwd, en dan durft een mens al eens overdrijven, hé. Het doet verdorie veel pijn. Het was een zwaar jaar, maar het was de moeite waard.”
De start van De Sonnisheide was be scheiden. Johans opa Leonard Schouteden keerde in 1918 van het IJzer front terug, trok de heide in en stampte een boerderijtje uit de grond, met een paar koeien, schapen en wat bijen. “Ze hadden melk, wol, vlees en honing. Niet veel, maar ze leefden. Mijn vader Hendrik nam de zaak over in 1960. Hij werkte in de bouw, moeder verzorgde de koeien. Na mijn legerdienst in 1980 begon ik met de schapen, maar ik verdiende de kost als kraanmachinist. Mijn vader had im mers nog geen zin om te stoppen. In 1992 was hij de mestbankaangiftes en de andere paperassen echter zo beu, dat ik de zaak mocht overnemen. Rijkelijk laat, vond ik zelf. Want aangezien de melk quota toen al negen jaar bestonden, heeft het ons handenvol geld gekost om er nog voldoende te kunnen overnemen. Daardoor heeft het water ons lang aan de lippen gestaan en hadden we geen geld meer om nog meer te groeien.”
Klaar voor de toekomst De Sonnisheide overleefde de moeilijke jaren dankzij de schapen en het ijssalon. “Door onze melk te verwerken tot room ijs en zelf lamsvlees te verkopen, creëer den we een meerwaarde. We hebben het gered, met de hulp van de kinderen. Toon geeft les aan de landbouwschool en trekt zich de schapen aan. Mathijs doet de koeien. Tineke helpt Carla in het ijssalon. Ze hebben het nooit anders geweten: boer ben je zeven dagen per week.” Het was met de kinderen in het achter hoofd dat Johan en Carla beslisten de melkveestapel van veertig naar honderd koeien uit te breiden en nieuwe stallen en melkinfrastructuur te bouwen. Ze wilden dat doen voor de melkquota afgeschaft worden (in 2015). Als de melkprijzen dan even een dip maken, wordt het immers weer zwaarder om te investeren. “Doen we die investeringen niet, dan blijft het
bedrijf ter plaatse trappelen. Nu zijn we klaar voor de toekomst. Willen de kinde ren voortdoen, dan kan het: ze hoeven zelf niet meer zwaar te investeren. Kiezen ze een andere weg, dan blijft het bedrijf zijn waarde behouden.”
Expert Crelan Stef Mertens Market Manager Land- & Tuinbouw
Van riek tot computer Mathijs luistert in stilte mee. Zijn mening komt er in korte zinnen uit. “Vader heeft er op voorhand wel met ons over ge praat. Ik sta in elk geval achter die inves teringen. Ik werk als loonwerker in het maaiseizoen. Zoals ik het nu zie, zou ik dat graag combineren met de boerderij. Samen met mijn vader, ja. Ik heb nog veel te leren, ook over de financiële kant. Ik ben blij dat ik daar alle tijd voor krijg.” Echt heel verschillende ideeën hebben vader en zoon niet, vindt Johan. “Toon en Mathijs zijn wel meer met de computer bezig. Die nieuwe stal is met software uit gerust. Je kunt alles invoeren: registraties, inseminaties, behandelingen,… Dat is nut tig, want met honderd koeien kun je het niet meer allemaal uit het hoofd kennen. Maar ik ben er niet goed in. Als zij op de computer werken, kijk ik over hun schou der mee. Voor de generatie van mijn vader is het nog moeilijker te begrijpen. Hij is trots op wat we doen, ook al is hij zelf ooit nog begonnen met een riek en een kruiwagen. De wereld is enorm ver anderd. En het zal nog sneller gaan. Je kunt het aan je laten voorbijgaan, maar ik sta er liever middenin.”
“Dit Limburgs melkveebedrijf mikt niet alleen op schaalvergroting, maar ook op activiteitsverbreding. Een keuze waar toekomst in zit. In de moderne landbouw heeft een ondernemer ook visie, creativiteit, planning, ondernemingszin, managementcapaciteiten, doorzettingsvermogen en financieel inzicht nodig. Willen de kinderen het ouderlijk bedrijf later overnemen, dan hebben ze nood aan een goede scholing en deskundige begeleiding. En de ouders blijven best investeren, zodat de onderneming aangepast blijft aan de moderne bedrijfsvoering. Als bankier denken, rekenen, wikken en wegen we graag met de landbouwer mee. De ondernemer koestert zijn dromen, wij helpen ze waar te maken. En daar zijn we trots op.”
Uit het onderzoek blijkt dat het vertrouwen van landbouwbedrijven zonder opvolger lager ligt dan dat van bedrijven met een opvolger (maar zo zijn er veel minder). 21% van de Vlaamse bedrijven hebben al een opvolger. In Wallonië heeft 27% van de bedrijven een opvolger. Deze cijfers zijn stabiel. Alle resultaten van de Crelan Vertrouwensindex Landbouw vind je op: www.crelan.be
13
inspiratie ¬
Meer dan boer alleen
4 landbouwers over creatief ondernemen Een leghennenhoudster die ook tv maakt, een duurzame tomatenkwekerij, veehouders die in een thuiswinkel zuivel of vlees van eigen kweek verkopen: wie goed wil boeren, moet creatief zijn en nieuwe paden durven te verkennen.
1
2
Ellen Vaneynde
John Vermeiren
Geen hanen in het kippenhok van Marja Both en Ellen Vaneynde: moeder en dochter vormen sinds 2009 een tweevrouwszaak. “Ik was in 2006 al overgestapt naar een volièresysteem met een overdekte wintergarden”, vertelt Marja. “Zo kunnen de kippen overdag naar buiten. Dat systeem werd pas in 2012 verplicht, maar ik wilde die investering zo snel mogelijk doen.” Na haar scheiding moest Marja het negen jaar in haar eentje bolwerken. Ze heeft het haar nooit gevraagd, maar was erg gelukkig toen Ellen mee in de zaak stapte. Vier handen en gedeelde zorgen maken het werk lichter, ook al werd het aantal kippen uitgebreid van 36.000 naar 60.000. Ellen zorgt ook voor een bijzondere diversificatie. Het begon met haar verkiezing tot ‘Schoonste Boerin van Vlaanderen’ begin 2013. “In die functie ben ik nu druk bezig met opnames voor Boer@ work, een 13-delige tv-reeks. Een boeiend extraatje naast het werk!”
Tomatenbedrijf Hortipower stelt 35 vaste arbeidskrachten en 65 seizoenarbeiders tewerk. John Vermeiren: “Innovatie is de sleutel. We verwarmen onze serres met een houtverwarmingsinstallatie in combinatie met warmtekrachtkoppeling. Mede door het gebruik van diffuus glas besparen we ook energie per eenheid product en verbeteren we de kwaliteit en het rendement van onze teelt.” Het bedrijf introduceerde ook als een van de eerste een traliekolom. Die vergroot de afstand tussen de goten, waardoor de oogstkarren meer ruimte krijgen. De opslag van regenwater, innovatieve verpakkingen… Hortipower legt alles onder de loep. “In een markt die onderhevig is aan prijsschommelingen, specialiseren we ons met pruimtomaten, trostomaten en nieuwe innovatieve types.” En ook op sociaal vlak draagt het bedrijf zijn steentje bij door laaggeschoolde arbeidskrachten kansen te geven.
Kippenvel voor de lens...
“Voor mijn televisieprogramma ga ik op bezoek bij dertien landbouwbedrijven”
Leghennenbedrijf Both-Vaneynde, Balenbergstraatje 10, 3128 Baal. Tel. 0477 42 28 13
Groene tomaten?
“Energie besparen én kiezen voor speciale rassen: zo maken we het verschil...”
Hortipower, Berkelaar 7, 2330 Merksplas. Tel. 014 70 05 09
14
3
Biofarm met supervlees Vanessa Bruyninckx
“Ik denk dat we een beetje zot waren, als ik zie wat we allemaal hebben gedaan” Met hun biofarm in het hartje van de Ardennen bouwden Patrick Feller en Vanessa Bruyninckx letterlijk een succesverhaal uit. “Bij de overname van de familieboerderij in 1996 lag de focus op melkvee. We zijn gestart met buitenloopvarkens in 2005. Toen de melkprijzen kelderden, hebben we het melkvee vervangen door Ardeense voskopschapen en het aandeel van de buitenloopvarkens uitgebreid”, zegt Vanessa. Toen de prijzen van de graangewassen ook nog eens de lucht inschoten, herdacht het koppel het concept van de boerderij. “We kozen voor een nieuwe aanpak: van grond tot mond. We kweken nu zelf graan op biologische wijze om onze dieren te voederen, waardoor we als bedrijf autonoom blijven. Toen wandelaars ons vroegen of ze een stukje varkensvlees konden kopen voor op de barbecue, groeide het idee van de eigen beenhouwerij”, vertelt Vanessa. “Mijn man volgde een opleiding tot slager en we bouwden de slagerij en nieuwe stallen met extra aandacht voor dierenwelzijn.” De slagerij, waar ook vlees van aberdeen angus-runderen wordt verkocht, ging in oktober 2011 open. “Het is een succesverhaal: klanten komen van heinde en ver voor ons vlees, en wij zijn heel tevreden”, besluit Vanessa. La Ferme des Frênes, Cens 12a, 6970 Tenneville. www.biofarm.be
4
Passie voor zuivel Caroline Ducarmois
“Mensen weten dat ze hier authentieke producten kopen” Samen met haar moeder Brigitte is Caroline Ducarmois druk in de weer in haar atelier, dat bij de boerderij van haar man hoort. De passie voor melkproducten kreeg Caroline met de moedermelk mee. “Als kind hielp ik al bij het maken van boter, maar ik leer nog elke dag bij.” Zeker toen de melkcrisis toesloeg, beseften Caroline en haar man, die zorgt voor de koeien, dat
ze moesten diversifiëren. Caroline volgde cursussen om kaas te leren maken. “Ik heb familiegeheimen meegekregen, maar zelf ook research gedaan om goede recepten te vinden. Het is belangrijk dat ik het spannend hou, zowel voor mezelf als voor de klanten.” De winkel lokt niet enkel klanten uit de omgeving, maar ook uit Vlaanderen. Allemaal zijn ze op zoek naar authentieke producten. Caroline staat ook op markten. “We maken boter, yoghurt en verschillende kazen. We proberen ook vernieuwend te zijn : met een product zoals mijn Villeta, een soort feta op basis van koeienmelk, kan ik mij onderscheiden. Ferme de Foucaumont, Rue de Foucaumont 113, 7812 Villers Saint-Amand. Tel. 0495/40.72.57.
15
Mijn bank weet hoe je iets laat groeien. Of we nog steeds de bank zijn waar u als tuin- of landbouwer het meest op kunt vertrouwen? Natuurlijk. Hoe kan het ook anders? Als ‘Landbouwkrediet’ zijn we het jaren geweest, en als ‘Crelan’ blijft dat zo. Want als coöperatieve bank zijn we nu éénmaal diep geworteld in de land- en tuinbouw. Net daarom blijven we de sector ondersteunen zoals we altijd al hebben gedaan. Door goed te luisteren
naar de 40.000 land- en tuinbouwers in België, bijvoorbeeld. Of door persoonlijke service aan te bieden die tegemoet komt aan hun behoeften. Wist u overigens dat Crelan ook investeert in duurzame ontwikkeling van de Belgische land- en tuinbouw? Kom gerust eens langs in één van onze kantoren in uw buurt. We helpen u graag verder met al uw land- en tuinbouwprojecten.
Bankieren met gezond verstand
