Vertrouwen in toezicht 10 april 2015 Frédérique Six Vrije Universiteit Amsterdam
Om te beginnen…. “Een commissaris heeft drie functies. Als toezichthouder moet je een gezond wantrouwen hebben, als adviseur sta je naast de ceo en als werkgever er boven.”
Mijntje Lückerath (hoogleraar corporate governance) FD 25/8/2014 2
Onderwerpen • Wat is vertrouwen? • Drie verwarringen over vertrouwen • Omgaan met verstoringen: een lastig gesprek
3
Oefening • Beantwoord voor jezelf onderstaande drie vragen. 1. Wat is vertrouwen voor jou? 2. Wanneer is het aan de orde? 3. Geef voorbeeld van situatie waarin je je bewust was van vraag of je ander kan vertrouwen. Welke overwegingen had je? Waar keek je naar?
• Bespreek dit in 2-3 tallen
4
Vertrouwen is aan de orde als • je afhankelijk bent van iemand anders… • …… om iets te bereiken dat belangrijk voor je is…… • …. en je het handelen van die ander niet volledig kan controleren…. • ….. noch met zekerheid kan voorspellen wat de ander zal doen. 5
Wat is vertrouwen? • Vertrouwen is een relationeel begrip
Roy vertrouwt Fatima
6
Wat is vertrouwen?
• Redenen/routines • Sprong in het ongewisse (Leap of faith)
Bron: Möllering, 2006
Positieve verwachtingen
7
Basismodel voor vertrouwen Beeld over betrouwbaarheid vertrouwde - Competenties - Intenties
Vertrouwen: positieve verwachtingen
Algemene houding vertrouwer (basisvertrouwen versus basiswantrouwen)
Bron: Mayer, Davis en Schoorman, 1995
8
Wat is vertrouwen? • Vertrouwen is taakspecifiek
Roy vertrouwt Fatima om Iets te doen
9
Proces van vertrouwen bouwen Roy’s intenties en verwachtingen
Roy’s handelen
Fatima’s waarneming
10
Proces van vertrouwen bouwen Roy’s intenties en verwachtingen Roy’s conclusie Roy’s waarneming
Roy’s handelen
Fatima’s waarneming
Fatima’s handelen Fatima’s conclusie Fatima’s intenties en verwachtingen
11
Vertrouwensrelaties in toezicht 1. Vertrouwen RvT in bestuurder Risico’s te beheersen en publieke belangen te borgen 2. Vertrouwen individuele toezichthouder in mede-toezichthouders, m.n. voorzitter Rollen als toezichthouder goed vervullen 3. Vertrouwen samenleving in RvT Rollen als toezichthouder goed vervullen 12
Onderwerpen • Wat is vertrouwen? • Drie verwarringen over vertrouwen • Omgaan met verstoringen
13
Drie conceptuele verwarringen 1. Vertrouwen = niks doen 2. Gebrek aan vertrouwen = wantrouwen 3. Vertrouwen en controle zijn substituten
14
1. Vertrouwen = niks doen “Het vertrouwensprincipe indachtig wordt dan ook een drastische reductie van het toezicht doorgevoerd.”
Vertrouwen is hard werken
Bron: Ministerie BZK, Nota vernieuwing rijksoverheid, (2007), p. 7
15
2. Gebrek aan vertrouwen = wantrouwen • Belang informatie
• Voordat vertrouwen gebouwd kan worden, eerst legitiem wantrouwen wegnemen Vertrouwen en wantrouwen zijn twee aparte variabelen
16
3. Vertrouwen en controle zijn substituten Twee perspectieven op de relatie: 1. Vertrouwen en controle zijn substituten
2. Vertrouwen en controle kunnen complementair zijn
17
Voorwaarden controle voor versterken vertrouwen • Bestuurder via dialoog betrokken bij inrichten toezichtsysteem • Dialoog over belang en betekenis normen • Evalueren, beoordelen, belonen en straffen wordt ervaren als rechtvaardig en respectvol – Kader streng maar rechtvaardig gehandhaafd – Verkeerd gedrag bestraft, met zekere mildheid en onderscheid naar oorzaak overtreding
• Bestuurder ervaart dat RvT hen vertrouwt, zolang zij/hij vertrouwen niet schendt Bestuurder onderschrijft en internaliseert normen en waarden 18
Wat maakt bestuurder betrouwbaar? • Hoe bepaal je intenties? • Hoe schat je mate van ‘in control’ zijn in? blijft moeilijk vereist vakmanschap en onderlinge dialoog binnen RvT
19
Onderwerpen • Wat is vertrouwen? • Drie verwarringen over vertrouwen • Omgaan met verstoringen
20
Verstoord vertrouwen • Verstoringen zijn onvermijdelijk • Verstoord vertrouwen ≠ wantrouwen
• Omgang met verstoring cruciaal: lastig gesprek – Schort oordeel op – Vraag om toelichting
– ‘ja’, tegen de persoon, ‘nee’ tegen het gedrag 21
Omgaan met verstoringen
Schort oordeel op
Constructieve interactie
Verantwoord vertrouwen en wantrouwen
Verstoring Trek direct conclusie
Onterecht wantrouwen
22
Mogelijke verklaringen verstoring • Ongelukkig voorval • Misverstand • Foutje
Vertrouwen kan waarschijnlijk gehandhaafd blijven
23
Mogelijke verklaringen verstoring • • • • •
Ongelukkig voorval Misverstand Foutje Meningsverschil Bedrog
Vertrouwen kan waarschijnlijk gehandhaafd blijven
(Gedeeltelijk) wantrouwen lijkt gerechtvaardigd
24
Goed bestuur • Wat is je maatschappelijke meerwaarde? Je bedoeling?
• Welke waarden horen daarbij? • Hoe ga je om met botsende waarden? • Hoe organiseer je de checks &
balances? 25
Vertrouwen als interactief leerproces • In verschillende situaties leren in hoeverre ander te vertrouwen is – Niemand is in alle opzichten en onder alle omstandigheden te vertrouwen – Verstoring als kans om ander beter te leren kennen
26
Contact • Dr ir Frédérique Six MBA afdeling Bestuurswetenschap en Politicologie, FSW Vrije Universiteit Amsterdam E
[email protected] T 020 – 598 6908 M 06 4821 1892 Website: www.frederiquesix.nl
