RIS097551b_11-07-2002
Verslag van de missie naar Managua en Juigalpa in Nicaragua van 6 tot 12 februari 2002. De missie stond onder leiding van drs. W. Deetman, voorzitter van de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG) en burgemeester van Den Haag. Andere leden van de delegatie waren: - W. van Putten - Dienst Stadsbeheer Den Haag - C. Rog - Bestuursdienst Den Haag - H. Verheul - Stichting Invulling Stedenband Den Haag-Juigalpa (SIS) - N. Fonville - tolk. De Terms of Reference, die voorafgaand aan de missie waren geformuleerd, bevatten drie onderdelen: - het VNG-deel in Managua; - het collegiaal bezoek aan zusterstad Juigalpa; - de toekomstige samenwerking met Den Haag en Leiden in een communicatieproject dat gericht is op de in- en externe communicatie van de gemeente Juigalpa en dat ondersteunend is aan het SIS-project: “Een toekomst voor de kleine boer”.
Het VNG-deel in Managua De delegatie werd ontvangen door de Nederlandse ambassadeur drs. Kees Rade. De onderwerpen van gesprek waren voornamenlijk informatief van karakter. Zo ontving de delegatie informatie over de politieke en economische situatie in Nicaragua. Van de zijde van de VNG werd een toelichting gegeven op het beleid dat VNG-International voor staat ten aanzien van Nicaragua en in het bijzonder de uitvoering van het GSO-programma (Gemeentelijke Samenwerking met Ontwikkelingslanden). Zowel van de zijde van de ambassade als de VNG wordt veel waarde toegekend aan de aanpak die gebaseerd is op kennisoverdracht van collega aan collega en die gericht is op het versterken van de gemeentelijke structuur van de steden in Nicaragua. Stedenbanden vormen daarbij een onmisbare schakel. Aansluitend vond overleg plaats met de Stichting Nederlandse Vrijwilligers (SNV) vertegenwoordigt door Sjef Gussenhoven en Reintje van Haeringen, die al vele jaren voor diverse organisaties actief is in Nicaragua. De SNV gaf een toelichting op haar rol bij het lokaal bestuur, die er op gericht is om een bijdrage te leveren aan het versterken van lokale organisaties, zodat deze hun eigen capaciteit vergroten en een lokale agenda kunnen opstellen die een duurzame sociaal economisch ontwikkeling garandeert. Daarnaast heeft men als doelstelling om gemeenschappelijke oplossingen te vinden voor de problematiek van de minder bedeelde groepen uit de samenleving. De SNV richt zich daarbij op een aantal gemeentelijke overheden. Momenteel zoeken SNV en VNG naar mogelijkheden om meer en beter samen te werken.
Daartoe wil de SNV meer samenwerken met de Vereniging voor Nicaraguaanse Gemeenten (AMUNIC). Deze organisatie behartigt de belangen van alle gemeenten in Nicaragua en is de zusterorganisatie van de VNG. Tussen de SNV en de VNG-International is een dialoog gaande over de wijze waarop aan de beoogde samenwerking inhoud kan worden gegeven. De toegevoegde waarde hiervan moet gezocht worden in het complementair zijn van SNV en VNG. De VNG heeft specifieke expertise in de te behandelen thema’s, terwijl de SNV garant staat voor permanente aanwezigheid en daarmee intermediair kan zijn. Vervolgens werd de missie ontvangen door dr. Carlos Duarte, directeur van het Instituto de Fomente Municipal (INIFOM), hetgeen betekent: Instituut voor Stedelijke Ondersteuning. Deze aan de overheid gelieerde organisatie is de belangrijkste schakel tussen de centrale en de lokale overheid. Met de verkiezing van Enrique Bolaños tot president van Nicaragua in januari van dit jaar is er ook een nieuwe regering aangetreden met vele nieuwe beleidsvoornemens. Zo ook INIFOM, waar de Haagse delegatie een uiteenzetting kreeg over het meerjarenplan dat is opgesteld. Men onderscheidt daarbij een tweetal speerpunten: versterken van de gemeentelijke organisatie; bevorderen van decentralisatie. Bij het versterken van de gemeentelijke organisatie heeft men als speerpunten het verbeteren en versterken van het gemeentelijke administratiesysteem en het opzetten en professionaliseren van het kadaster. Alles is er op gericht om ordening aan te brengen in de kosten en baten van de gemeentes en vooral structuur en continuïteit bij het innen van diverse belastingen. In het kader van decentralisatie streeft men naar meerjaren-planningen. Ook wil men zoveel mogelijk verantwoordelijkheden en bevoegdheden bij de gemeenten neer leggen. INIFOM verdeelt ook het gemeentefonds. Voor Juigalpa is de komende 3 jaar $ 225.000 gereserveerd uit dit fonds om te besteden aan verbetering van de gemeentelijke organisatie. De monitoring van dit proces geschiedt door middel van een gedelegeerde die INIFOM vertegenwoordigt in de provincie Chontales, waarin Juigalpa is gelegen. Tot slot van het VNG-deel in Managua bezocht de delegatie de Vereniging van Nicaraguaanse Gemeenten (AMUNIC). Burgemeester Deetman werd als voorzitter van de VNG hartelijk welkom geheten door collega-voorzitter dr. Melvin Romero, burgemeester van Boaco. Deze gaf samen met directeur Alejandro Bravo een uiteenzetting van het werk van AMUNIC. Ook hier veel aandacht voor een meerjaren-ontwikkeling met als speerpunten: versterken van bevolkingsparticipatie; versterken van de organisatie en communicatie van gemeentelijke diensten; versterken van de positie van AMUNIC tot sterke gesprekspartner van de regering van Nicaragua. AMUNIC vraagt de VNG om steun bij dit beleid, hetgeen door de heer Deetman werd toegezegd.
2
In dat verband zijn uitwisselingen met Nederland door middel van missies van deskundigen en stages van Nicaraguaanse ambtenaren naar Nederland een belangrijk middel. De VNG organiseert deze zogenaamde MMTP-stages in samenwerking met AMUNIC. Daarnaast organiseert AMUNIC zelf trainingen voor raadsleden en ambtenaren om op die wijze de kwaliteit van het lokale bestuur op te waarderen.
Conclusies en aanbevelingen van het VNG-deel van het bezoek • •
•
•
Regelmatig contact tussen de Nederlandse ambassade, de VNG en SNV is noodzakelijk voor de coördinatie van de Nederlandse steun. SNV en VNG werken op korte termijn een strategie uit die er toe leidt dat beide organisaties complementair aan elkaar worden en gebruik kunnen maken van elkaars activiteiten. SNV en VNG werken samen aan de versterking van AMUNIC tot een krachtige, landelijke koepel die een volwaardige gesprekspartner is voor de Nicaraguaanse voor de ontwikkeling en versterking van het lokale bestuur . Dit geldt zowel voor de organisatie als de institutionalisering en het genereren van de benodigde fondsen. De VNG onderzoekt mogelijkheden voor fondsenverwerving bij de Europese Unie.
Het collegiaal bezoek aan zusterstad Juigalpa De ontvangst Burgemeester Erwing de Castilla heeft zijn collega Deetman en de Haagse delegatie een aantal onvergetelijke dagen bezorgd. Op vele plaatsen in de stad ontmoette de delegatie de bevolking die telkenmale haar dank uitte voor de Haagse steun van de afgelopen 18 jaar. Het geheel werd onderstreept door spandoeken voor drs. Wim Deetman en tal van oranje vlaggen. Tijdens de diners en de door Den Haag aangeboden afscheidsreceptie werden woorden van dank en waardering uitgesproken. Het eerste inhoudelijke programmapunt was een vergadering met de gemeenteraad. Tijdens deze bijeenkomst werd voornamenlijk teruggekeken naar 18 jaar stedenband. De directeur Communicatie, Omar J. Lazo, gaf een schets van de ontstaansgeschiedenis van Juigalpa, thans 123 jaar geleden. De stad wordt bewoond door 50.000 à 70.000 inwoners. Hij belichte de sociaal culturele achtergrond van de bevolking. Door middel van vragen ging burgemeester Deetman in op de wijze van functioneren van de gemeenteraad en het ambtelijk apparaat en hij vergeleek dat met de organisatie van de lokale democratie in Nederland. De burgemeester van Juigalpa gaf aan wat momenteel de grootste problemen zijn. Toen deze raad aantrad trof het een schuld van 4 miljoen Cordoba (circa € 350.000), hetgeen een enorm beslag legde op de gemeentebegroting van in totaal € 2.000.000. Tot nu toe is men nog steeds doende deze schuld af te betalen, deels aan gemeentelijke ondernemers deels aan externen. Het gevolg daarvan is dat men nu, na ruim een jaar pas voorzichtig toe kan komen aan een nieuw beleid en dat de bevolking , die hoopvol heeft gekozen voor deze sandinistische burgemeester, tekenen van ongeduld begint te vertonen. 3
Erwing de Castilla benadrukte dat de gemeenteraad ondanks de samenstelling uit 3 stromingen (liberaal, conservatief en sandinistisch) vastbesloten is om samen te werken aan het welzijn van de stad en de partijpolitiek daaraan ondergeschikt te maken. “Mijn team is klaar, zowel de gemeenteraad als de ambtelijke top hebben veel ambitie en willen resultaten zien. Het trieste alleen is dat we de middelen niet hebben om dat te effectueren.” De burgemeester van Juigalpa deed in een emotioneel betoog een beroep op zijn collega uit Den Haag om steun te blijven geven. Hij noemde het bezoek van Deetman van grote betekenis voor de stad en sloot de vergadering met de wens dat de stedenband met Den Haag verdiept en versterkt zou worden door het bezoek van deze delegatie. Aansluitend aan de vergadering met de gemeenteraad werd kennis gemaakt met het dagelijks bestuur van de Stedenband comité (Comité de Vinculo), de counterpart van de SIS in Nederland. Dit comité bestaat uit 35 leden (de assemblea) en een dagelijks bestuur (directiva) van 6 leden. Het is een breed samengestelde organisatie die de overheid, de NGO’s en bewonersorganisaties vertegenwoordigt. Het comité ontvangt projectaanvragen van allerlei organisaties en personen en beoordeelt deze en stuurt ze vervolgens met een advies naar de SIS in Nederland. Na uitleg over de werkwijze van het Comité werd met de delegatie van gedachten gewisseld over het nieuwe hoofdproject: “Steun voor de kleine boeren”. Na rijp beraad heeft het Comité gekozen voor dit project en heeft daarbij de steun van de gemeenteraad. Essentie is verdere plattelandsontwikkeling, met name om de economische positie van de kleine boeren te verbeteren. Zij produceren te weinig om een redelijke marktpositie op te bouwen en hebben soms nog niet eens voldoende voor eigen consumptie. Door deze slechte economische situatie trekken veel mensen op goed geluk naar de stad. Daar is echter onvoldoende werkgelegenheid en de bevolkingsaanwas veroorzaakt weer problemen op het gebied van huisvesting, drinkwatervoorziening, gezondheidszorg en afvalproblematiek, Voor zowel de stads- als plattelandsbevolking is het dus van groot belang om de kleine boeren te helpen. Burgemeester Deetman en de delegatie hebben kennis genomen van dit probleem en wachten met belangstelling op de verdere concretisering. De SIS, zowel in Den Haag als in Juigalpa, zijn leidend in dit project en het wachten is op hun voortgangsrapportage. Hierna was het tijd voor een aantal bezoeken aan projecten die met Haagse steun zijn gerealiseerd. De delegatie bezocht de mediatheek (een resultaat van het herbebossingsproject Pro Verde) en het computercentrum van de UNAN (dependance van de universiteit van Nicaragua in Juigalpa). Beide projecten functioneren uitstekend. De mediatheek ontvangt zo’n 100 schoolkinderen per dag voor studie naar allerlei vormen van natuur en milieuwetenswaardigheden. Wat hierbij nog ontbreekt is een internet-abonnement. Via een projectvoorstel van de SIS zal hier echter een oplossing voor worden gevonden. De UNAN geeft via het computerproject aan vele studenten informatica-onderwijs. Dagelijks kunnen zo’n 50 studenten gebruik maken van de apparatuur die door Den Haag via de SIS werd gedoneerd. De problematiek van de kleine boeren kwam ook op de 3e dag van het bezoek prominent in beeld. Een bezoek aan de UNAC ( een landbouworganisatie voor de kleine agrarische bedrijven) gaf de delegatie nog meer inzicht in de problematiek van deze groep. Het werd een zeer verhelderend bezoek aan een organisatie, die zich met circa 3.000 aangesloten leden 4
uitstekend profileert. De gemeente Den Haag wacht de verdere ontwikkelingen af maar kan via haar netwerk ondersteunend zijn aan deze organisatie. Achtereenvolgens werden daarna de volgende projecten bezocht: • Een bejaardenhuis voor ouderen die vrijwel zonder inkomsten zijn en geen familie hebben om in hun onderhoud te voorzien, dat grotendeels met Haagse steun is gerealiseerd. • De stadskwekerij, resultaat van het project Pro Verde. Na 10 jaar is de kwekerij uitgegroeid tot een stabiel bedrijfje dat planten kweekt voor zowel de gemeentelijke als de particuliere markt. Men verwacht binnen 2 jaar kostendekkend te zijn en dat heeft gezien de opzet destijds langer op zich laten wachten dan was gepland. De schaduwhal die tevens als verkoopruimte dienst doet verricht goede diensten. De kwekerij heeft binnen de gemeente ook een educatieve taak. Leerlingen van de kweekschool en de landbouwschool komen er hun lessen voorbereiden over bomen en planten, een en ander in combinatie met de informatie uit de mediatheek. • Vervolgens werd een bezoek gebracht aan een tehuis voor zwerfkinderen (Casa Hogar). In dit project speelt de bisschop van Juigalpa en Chontales een zeer belangrijke rol. Men heeft capaciteit om maximaal 40 kinderen op te vangen en te voorzien van voedsel en kleding. Op deze wijze probeert men te voorkomen dat deze kinderen, die geen ouders of familie hebben die ze verzorgt, uit het crimineel circuit te houden. De kinderen, variërend in leeftijd tussen 6 en 14 jaar, komen vrijwillig. Als ze toch weglopen worden ze na twee keer niet meer opgenomen. De delegatie was zeer onder de indruk van dit project, waarbij andermaal Haagse steun werd gegeven. In de middag werd een bezoek gebracht aan het museum van Juigalpa, dat vooral bijzonder is om zijn pre-Colombiaanse kunst. De delegatie heeft toegezegd om bij terugkomst in Nederland te overleggen over ondersteuning door het Museon in Den Haag en het Museum voor Volkenkunde in Leiden. Het gaat daarbij vooral om hulp bij inventariseren , catalogiseren en archiveren. De 3e dag werd afgesloten met een bezoek aan de wijk Nuevo Amenecer, dat door de Stichting Burgerzin met Haagse steun begin jaren ‘90 werd gebouwd. Het is sociale woningbouw en heeft honderden gezinnen aan een huis geholpen. In het begin moest men daarvoor een zeer bescheiden bijdrage geven. Nu zijn de huizen grotendeels in eigendom overgedragen. Het was een waar wijkfeest met dans, declamatie en muziek en uiteraard weer vele toespraken. De laatst dag van het officiële bezoek begon met een ontbijt met de Clan Intelectual. Deze vereniging behartigt los van politieke belangen de promotie van het culturele erfgoed van Juigalpa. Het volgende programmaonderdeel was een bezoek aan het Centro Educativo La Haya, een schooltje dat gebouwd is door een Haagse bouwbrigade en waar 80 kinderen de delegatie warm onthaalden. Hier krijgen dagelijks kinderen en volwassenen les en het centrum vervult tevens een belangrijke sociale functie in de wijk. Het programma van het bezoek van burgemeester Deetman werd afgesloten met het tekenen van een intentieverklaring door hem en burgemeester Erwing de Castilla.
5
Dit gebeurde tijdens de afscheidslunch die door de Haagse delegatie was georganiseerd en waar allen, die tijdens het bezoek acte de présence hadden gegeven, hartelijk werden bedankt voor de ontvangst in Juigalpa. De belangrijkste conclusies uit de intentieverklaring zijn: -De stedenband, die 18 jaar de steden Juigalpa en Den Haag verbindt, wordt versterkt. -Er wordt een communicatieplan opgesteld, waarvoor drie personen uit Juigalpa een stage zullen volgen in Nederland. De VNG betaalt deze stage. Binnen dit project worden ook plannen opgenomen voor verbetering en versterking van het gemeentelijke apparaat. -Het project: “Een toekomst voor de kleine boeren”, ontwikkeld door de gemeente Juigalpa via het comité de Vinculo en de SIS-Juigalpa, kan rekenen op de sympathie van de gemeente Den Haag. De gemeentelijke kwekerij wordt direct gesteund door levering van materialen en bij de gemeentelijke mediatheek wordt een internetverbinding geïnstalleerd. -De SIS en Nederland zullen de steun en uitwisseling tussen Nederlandse instellingen/organisaties en Juigalpese organisaties bevorderen in het kader van een duurzame ontwikkeling van de gemeente Juigalpa. Met een ontvangst door de burgemeester van Juigalpa werd het programma informeel afgesloten. De stedenband Den Haag-Juigalpa gaat een nieuwe toekomst tegemoet, waarbij nogmaals de intentie werd uitgesproken dat intensivering en verdieping van beide kanten van harte wordt gestimuleerd.
Naschrift Na het vertrek van burgemeester Deetman heeft een deel van de delegatie nog een aantal zaken verder uitgewerkt. De intentieverklaring werd besproken met de gemeenteraad en het Stedenband-comité. Men leek wat teleurgesteld over de mate van concreetheid van de intentieverklaring. Na uitleg door de burgemeester van Juigalpa en de leden van de delegatie begreep men echter wel wat de achtergrond was van de intentieverklaring. Daarbij stak men ook hand in eigen boezem door te erkennen dat er erg veel is gepraat de afgelopen maanden en dat het tijd wordt om concreet te worden. De missie Deetman is voor Juigalpa van groot belang geweest. In het kader van de stedenband is sprake van verdieping en verbreding en er zijn mogelijkheden om via Den Haag, en in het bijzonder via het netwerk van burgemeester Deetman in Nederland, nieuwe initiatieven te ontwikkelen. De delegatie benadrukte nog eens dat het vooral aan de gemeente Juigalpa is om met haalbare, realistische projectvoorstellen te komen, die voor wat het GSO-programma betreft vooral liggen op het vlak van ondersteuning van collega naar collega. Met de directeur Communicatie werd vervolgens gesproken over het communicatieplan dat door het gemeentelijke managementteam is opgesteld. Dit plan zal, tijdens een stage van een raadslid en twee directeuren in Nederland in juni van dit jaar, verder worden uitgewerkt met deskundigen uit Leiden en Den Haag.
Conclusies en aanbevelingen van het bezoek aan Juigalpa 6
• • • • • •
De conclusies en aanbevelingen uit de intentieverklaring worden onderschreven en zullen vanuit Den Haag en Juigalpa ter hand worden genomen. Op korte termijn zal de Mediatheek worden voorzien van een internet-aansluiting. Een voorstel daartoe wordt via de SIS naar de gemeente Den Haag gestuurd. De Bestuursdienst onderzoekt of er mogelijkheden zijn om een eerste impuls te geven aan het verbeteren van de automatisering in Juigalpa. Met Museon en Museum voor Volkenkunde wordt overlegd over het museum in Juigalpa. Zodra meer duidelijk is over het hoofdproject van de SIS zal Den Haag zonodig bemiddelen bij het vinden van fondsen via de landbouworganisaties in Nederland. Het verzoek van de 4 vrouwelijke raadsleden uit Juigalpa om stage te lopen in Nederland en kennis te maken met de Haagse vrouwelijke gemeenteraadsleden en de Haagse vrouwenorganisaties zal door burgemeester Deetman na de installatie van de nieuwe gemeenteraad worden overgebracht.
Wouter van Putten 1 maart 2002
7
