Verslag van de expertmeeting over de toekomst van het Poldermuseum die het programma Herbestemming Noord-Holland op 19 juni 2012 organiseerde. Het Poldermuseum is gevestigd in het voormalige gemaal aan de Huygendijk 17 in Heerhugowaard. Het gebouw staat op de gemeentelijke monumentenlijst. Voor Heerhugowaard is het behoud van het Poldermuseum van groot belang. Het monumentale pand is mede bepalend voor de identiteit van de gemeente. Door het Poldermuseum op duurzame wijze te vernieuwen, krijgt het een bredere betekenis. Het kan een toeristische trekker worden, een geliefde pleisterplaats voor recreanten en zo van meerwaarde zijn voor de bewoners. De locatie biedt mogelijkheden om de historie, het heden en de (duurzame) toekomst van de gemeente met elkaar te verbinden. De locatie is vanwege zijn ligging bij het water en het park interessant voor recreatieve (horeca) exploitatie. De museale presentatie dient vernieuwd te worden om toekomstbestendig te zijn.
1. Herbestemming Noord-Holland 1.1. Doelstelling Created in Noord-Holland, het innovatieve programma van Cultuurcompagnie Noord-Holland, zoekt in opdracht van de Provincie Noord-Holland nieuwe bestemmingen voor karakteristieke gebouwen. De Provincie Noord-Holland wil haar rijke culturele erfgoed, waaronder monumenten, behouden en toegankelijk maken. Herbestemming draagt bij aan de aantrekkelijkheid van de omgeving voor bewoners, bezoekers en ondernemers en geeft een gebied een eigen identiteit. Monumenten een nieuwe bestemming geven voorkomt leegstand. De provincie Noord-Holland stimuleert herbestemming. Niet alleen in financiële zin, maar ook door omwoners, gemeenten en ontwikkelaars bij elkaar te brengen. 1.2. Selectieprocedure Iedereen met een goed idee voor herbestemming van een karakteristiek, leegstaand gebouw in Noord-Holland kon meedoen aan het programma Herbestemming Noord-Holland en zijn idee voor herbestemming van een specifiek pand indienen bij het programmabureau. De aanmeldingen dienden wel aan een aantal voorwaarden te voldoen. Zo moest de aanmelding worden gedaan door de eigenaar of met toestemming van de eigenaar van het pand en mocht er op het pand geen woonfunctie zitten. Alle criteria zijn te lezen op www.herbestemmingnh.nl Een speciaal benoemde externe selectiecommissie, bestaande uit herbestemmingsexperts Liesbeth Jansen, voormalig directeur van de Westergasfabriek Amsterdam, Frank Strolenberg van het Nationaal Programma Herbestemming en Onno Meerstadt van Stadsherstel Amsterdam, kozen de plannen voor het Poldermuseum Heerhugowaard, het Logementsgebouw Den Helder en het Badhuis Haarlem uit voor het programma in 2012. In de periode van begin mei tot begin september 2012 organiseert het programma Herbestemming NH voor de drie winnende ideeën inspirerende sessies waarbij omwonenden en experts innovatieve ideeën voor herbestemming van de betreffende gebouwen genereren. Het programma speelt ook een regisserende rol in de uitvoering van de plannen, waarbij het programma verschillende stakeholders en partijen aan elkaar koppelt. 1.3. Kick-off Tijdens de druk bezochte Kick-off van het programma Herbestemming NH op 10 mei 2012 in het Badhuis te Haarlem gaf Elvira Sweet, gedeputeerde van Cultuur van de provincie Noord-Holland, het startsein voor het programma Herbestemming 2012. Tijdens de succesvolle startbijeenkomst stonden vooral de drie objecten die dit jaar voor het programma zijn geselecteerd, centraal. Gastspreker Liesbeth Jansen, voormalig directeur Westergasfabriek, vertelde over de kansen van herbestemming en het rendabel exploiteren van gebouwen met een cultuurhistorische waarde. Stadsdichter van Haarlem Sylvia Hubers vatte de startbijeenkomst samen in een aantal krachtige gedichten. Het gedicht ‘Tips voor herbestemming’ is geïnspireerd door het verhaal van Liesbeth Jansen: Wees groen! Schijn tijdelijk! Doe het samen! Doe het zelf! Doe het anders! Start een café! Verleid het publiek! Laat je zien! Vorm een team! En begin onmiddellijk, want het verval is onverbiddelijk.
Verslag expertmeeting 19 juni 2012
3
1.4. Expertmeeting en bewonersbijeenkomst Herbestemming NH organiseert voor het Poldermuseum, het Logementsgebouw en het Badhuis inspirerende sessies met bewoners, bestuurders en deskundigen om zo tot innovatieve ideeën voor herbestemming te komen. Voor de expertmeeting nodigt het programmateam belangrijke stakeholders en experts vanuit verschillende, elkaar verrijkende disciplines uit. Met behulp van de lokale pers worden bewoners en belangstellenden uitgenodigd om aan de bewonersavonden deel te nemen. Zestien experts vanuit de creatieve sector, de gemeente, vanuit NME en het Poldermuseum deelden tijdens de expertmeeting op 19 juni 2012 hun ideeën over de toekomst van het Poldermuseum met elkaar. Een kleine twintig bewoners en belangstellenden vonden hun weg naar het Poldermuseum voor de bewonersavond, waar zij op de geopperde plannen voor het Poldermuseum reageerden en eigen ideeën aandroegen. 1.5. Verslaglegging en regie op vervolg Het programmateam van Herbestemming NH verslaat alle bijeenkomsten in tekst en beeld: naast een geschreven verslag worden foto’s van zowel de expertmeeting als de bewonersavond gemaakt. ‘Visuele notulisten’ vatten de resultaten van elke expertmeeting in een tekening samen. Alle resultaten worden met de deelnemers gedeeld. In vervolgbijeenkomsten met de meest belangrijke stakeholders worden de conclusies uit expertmeeting en bewonersbijeenkomst geanalyseerd. Het programmateam Herbestemming NH stuurt in het vervolg op een concreet Plan van Aanpak om de toekomstplannen voor het betreffende gebouw te concretiseren. 1.6. Uitvoering Plan van Aanpak Herbestemming NH zorgt ervoor dat het niet bij op papier geformuleerde plannen blijft. Als een ‘achterbordmotor’ speelt het programmateam een regisserende en verbindende rol in de uitvoering van het Plan van Aanpak. 1.7. Dag van de Herbestemming Tijdens het symposium Dag van de Herbestemming NH, die op vrijdag 7 september 2012 in Gemaal Lynden te Lijnden wordt gehouden, worden de voorlopige resultaten van de drie Herbestemmings-initiatieven van 2012 gepresenteerd.
Verslag expertmeeting 19 juni 2012
4
2. Kritische vragen en denkrichtingen Ontwikkeling Poldermuseum Het Poldermuseum in zijn huidige vorm heeft in principe al een bestemming. De expertmeeting heeft tot doel om ideeën rondom de toekomst van het Poldermuseum te vinden en te verbinden om de identiteit en uitstraling van het Poldermuseum versterken. Waar liggen kansen voor de verdere ontwikkeling van het Poldermuseum, bijvoorbeeld op het gebied van Natuur- en Milieueducatie en horeca? Essentiële vragen voor elke succesvolle organisatie: Waarom ben je er? Voor wie ben je er? Wat is jouw verhaal? Samenwerken – Samenwerken – Samenwerken Welke ideeën leven er al, zowel bij het Poldermuseum als bij andere organisaties en initiatieven? Wat zijn de mogelijkheden om het Poldermuseum voor de toekomst een nieuwe kans te geven? Hoe kan het toekomstige Poldermuseum met haar toeristisch-recreatieve, educatieve en duurzame missie aan bestaande initiatieven aansluiten zoals het programma Westfriese Omringdijk, Land van Leeghwater en anderen? Criteria Raad voor Cultuur, ter inspiratie • Kwaliteitseisen (vakmanschap, oorspronkelijkheid, zeggingskracht, vernieuwend karakter) • Publieksbereik (leeftijd, levensfase, opleiding, doelgroep en bezoekersanalyses, strategieën om potentiële doelgroepen te bereiken/vernieuwing en ontwikkeling) • Cultuurbereik en deelname: verdienstrategie van een instelling • Ondernemerschap • Internationaal belang • Educatie • Geografische spreiding • Talentontwikkeling • Wetenschappelijke functie • Missie/visie/doelstelling
Verslag expertmeeting 19 juni 2012
5
3. Deelnemende experts Steven Yperlaan is voorzitter van de Stichting Den Huygendijck. Hij ziet de kracht van het Poldermuseum erin besloten dat het de omgeving van Heerhugowaard in al haar facetten laat zien. Henk Aandewiel is sinds 30 jaar vice-voorzitter van de Stichting Den Huygendijck. Jan de Vries is penningmeester van de vrienden van de Stichting Den Huygendijck en lid van de Historische Vereniging Heerhugowaard. Sam van Bakel, penningmeester de Stichting Den Huygendijck. Rob Estoppey is vriend van het Poldermuseum en lid van de Historische Vereniging Heerhugowaard. Bob Kiel van de Museummolen Schermer staat open voor samenwerking met het Poldermuseum. Hans Jansen, redacteur van het Stadsnieuws, verslaat de expertmeeting en de aansluitende bewonersavond. Mieneke van Gogh van de Museummolen Schermer maakt 3D modellen voor musea en werkt onder anderen voor initiatieven binnen de Natuur- en Milieueducatie (NME). Yvonne Stokman en Angela Nagel van de Werkgroep Natuur in de Klas zijn onderwijzers en actief bezig met NME. Hans Visscher, gemeente Heerhugowaard, is als stedenbouwkundige actief betrokken bij gebiedsontwikkelingen rondom het Poldermuseum. Margriet van Scheppingen werkt binnen de afdeling Cultuur van de gemeente Heerhugowaard. Haar droom is dat het Poldermuseum meer bezoekers trekt, dat er meer reuring komt en dat het Poldermuseum het omliggende landschap bij zijn toekomstplannen betrekt. Gerlof Kloosterman is coördinator voorzieningen bij gemeente Heerhugowaard en heeft een plan voor de toekomst van het Poldermuseum bij het programma Herbestemming Noord-Holland ingediend. Als deskundige cultureel erfgoed en projectleider voor het recreatiebeleid is het Poldermuseum zijn speerpunt. Marielle Beek en Albert Diederik zijn als creatieve experts ‘museum-nieuwe stijl’ voor de expertmeeting uitgenodigd. Samen leiden zij het bureau Perspekt Studio’s en maken zij tentoonstellingen voor landelijke musea. Tevens zijn zij bezig met herbestemmingsprojecten. Frank Schuitemaker is projectmanager duurzaamheid – NME bij de gemeente Heerhugowaard. Guido van Belle is water- en klimaatexpert en heeft als zelfstandige ondernemer ‘Belevingsonderwijs’ opgezet.
Verslag expertmeeting 19 juni 2012
6
4. Inspirerende presentaties Zie de bijlage van het verslag voor de volledige presentaties van het Poldermuseum (Henk Aandewiel), Gemeente Heerhugowaard (Gerlof Kloosterman) en Perspekt Studio’s (Marielle Beek). Hieronder de kern van de presentaties samengevat: Henk Aandewiel, Poldermuseum Het Poldermuseum staat open voor vernieuwing, maar is teleurgesteld in de houding van gemeente Heerhugowaard in het verleden. Het werk van de vrijwilligers van het Poldermuseum verdient respect. Om samen met de gemeente Heerhugowaard de weg naar de toekomst van het Poldermuseum te banen, is volgens het bestuur van het Poldermuseum een realistisch bedrijfsplan, een stapsgewijze aanpak en goed overleg tussen alle partijen vereist. Gerlof Kloosterman, gemeente Heerhugowaard ‘Wie niet kan dromen, is geen realist.’ Gerlof Kloosterman hoopt zijn droom voor de toekomst van het Poldermuseum te bereiken door kleine stappen te zetten. Laat het toekomstige Poldermuseum drie functies verenigen die elkaar versterken, namelijk 1) het museum dat de cultuurhistorie van de polder op een eigentijdse manier vertelt, 2) een NME centrum (Natuur- en Milieueducatie) dat thematisch aan het verhaal van het Poldermuseum, namelijk de strijd tegen het water, aansluit en tegelijk de link legt met de duurzame ‘Stad van de Zon’ en 3) een horeca als financiële drager voor museum en NME centrum. Doel van de gemeente is om met het vernieuwende Poldermuseum een grote en diverse doelgroep aan te trekken, het Poldermuseum tot de rode loper voor het Park van Luna te verheffen en samen met ondernemers van het Park van Luna het gebied te promoten. De gemeente is bereid om in het Poldermuseum te investeren om deze doelstelling te realiseren. Marielle Beek, Perspekt Studio’s Verhaal én belevenis, daarom draait het bij eigentijdse musea. Perspekt Studio’s richt in heel Nederland tentoonstellingen voor musea in. Hun tips aan het Poldermuseum: • zoek naar nieuwe functies • zet bezoekers aan het doen • denk erover na welk medium het best jouw verhaal vertelt • hoe kun je het museum tussentijds gebruiken, op weg naar de grote droom • is het gebouw voor jouw ambities geschikt?
Verslag expertmeeting 19 juni 2012
7
5. Van droom naar realiteit – een eerste aanzet voor de invulling van het toekomstige Poldermuseum De deelnemers gingen uiteen in twee groepen om gezamenlijk te brainstormen over de mogelijke toekomst van het Poldermuseum. De discussie focuste op: • Doelgroepen • Programmalijn • Identiteit • Kansen t.b.v. de ligging • Verdienmodel
5.1. Doelgroep --- > nu ---> Jeugd, middelgroep en ouderen. Naast scholieren bereikt het Poldermuseum meest de oudere inwoners van Heerhugowaard met een leeftijd tussen 50 en 80 jaar. --- > toekomst --- > • onderwijs (basis en voortgezet) • inwoners Heerhugowaard o ouders met kinderen o allochtonen o 50+ recreanten o fietsers / wandelaars • jeugd en familie, inclusief grootouders • toeristen van Alkmaarse Kaasmarkt en Broekerveiling
5.2. Programmalijn --- > nu ---> Poldermuseum levert praktijkuitvoering van het leskisten-project, scholen kunnen de leskisten bij de bibliotheek betrekken. Het Poldermuseum heeft moeite om leskisten in scholen weg te zetten omdat de bibliotheken vaak niet van het bestaan van de leskisten afweten en scholen zich passief opstellen. Poldermuseum hoopt op meer response en actievere begeleiding. Er moet meer leven in de brouwerij! --- > toekomst --- > Combinatie met NME • Poldermuseum als locatie voor NME NME helpt vraag en aanbod verbinden, werkt drempelverlagend. • ideeën voor NME betaalde workshops o kikkervissen vangen o water pompen o ‘doe-middag’ • locatiegebonden producten en activiteiten o excursie naar het Park van Luna o excursie ‘Hoe werkt de polder?’ • brug vanuit Poldermuseum om met kinderen het landschap in te gaan, vertel ze het verhaal van het landschap • voeg een kinderboerderij toe
Verslag expertmeeting 19 juni 2012
8
5.2. Programmalijn --- > toekomst --- > Het Verhaal van het Poldermuseum • vertel het verhaal van de inpoldering, ‘huzarenstukje’: droogmaking met wind, excursie, molenbezoek • verbind het verhaal van de polder met het verhaal van de Schermermolen • verkaveling en maling, geschiedenis van de mens • stel het veranderende landschap centraal in het verhaal, gekoppeld aan de groei van het bewonersaantal • vertel het verhaal van een stad wiens bewonersaantal zich binnen 30 jaar van 5.000 naar 50.000 bewoners heeft ontwikkeld --- > toekomst --- > Duurzaamheid en Park van Luna • Poldermuseum als poort voor informatie over duurzaam Heerhugowaard (Heerhugowaard staat in de Top 5 van duurzame steden binnen Nederland) • Poldermuseum als startpunt voor wandeling door Park van Luna --- > toekomst --- > Gebiedspromotie • tussentijdse evenementenprogrammering in samenwerking met gebiedsversterkende programma’s zoals Westfriese Omringdijk
5.3. Identiteit, organisatie en expertise --- > nu ---> • onvoldoende bereikbaarheid • kleine organisatie met veel oudere vrijwilligers, te weinig mankracht. Behoefte aan verjonging van organisatie. • bij Poldermuseum aanwezig: historische kennis van de polder van Heerhugowaard en waterbeheer. Technische expertise en goed verhaal over Noord-Holland ook aanwezig • 1.500 bezoekers per jaar • 1,5 dag per week open • samen met vrijwilligers tentoonstellingen maken --- > toekomst --- > • Poldermuseum wil bereikbaarheid verbeteren (brug, goede bewegwijzering), identiteit bewaren, huidige functie bewaren • Gemeente wil een stap verder gaan dan Poldermuseum, o.a. middels sponsoring en financiering
Verslag expertmeeting 19 juni 2012
9
5.4. Kansen t.b.v. ligging --- > nu ---> • mooie omgeving • voldoende parkeergelegenheid • dichtbij nieuw ontwikkelde stad / Park van Luna • fiets- en wandelvriendelijk gebied • ideale terrasplek met uitzicht over het water en Park van Luna • bijzonder gewelvenkelder, uniek binnen Heerhugowaard • meerwaarde Poldermuseum: het enige gebouw dat voor de jaren 1960 is gebouwd --- > toekomst --- > • zodra er meer duidelijkheid is over aanbod en inrichting, contact opnemen met lokale horecaondernemers
5.5. Verdienmodel --- > toekomst --- > • investering van gemeente in het gebouw i.h.k.v. recreatie en toerisme, ontsluiting en deels exploitatie • horeca • bied arrangementen aan, bijvoorbeeld: vergaderen, wandeling en varen • deal met VVV sluiten • vergadercentrum • workshops • horeca: ‘Het Gebouw met Gewelf’ • infrasubsidies • subsidies i.h.k.v. duurzaamheid, meer beweging (volksgezondheid) • Europese subsidies
Verslag expertmeeting 19 juni 2012
10
6. Suggesties en ideeën van bewoners Aansluitend aan de expertmeeting bespraken bewoners en belangstellenden met de experts hun ideeën voor de toekomst van het Poldermuseum. Hieronder een samenvatting van de geopperde ideeën: • Het Poldermuseum is uniek voor Heerhugowaard, een van de weinige oude gebouwen van de stad. Doe er iets bijzonders mee! • Koppel een camping en bootverhuur aan het gebouw, zo krijg je het exploitabel. • Maak het gebied voor recreanten aantrekkelijker, bied voorzieningen en arrangementen. • Ontwikkel samen met de VVV een poldertocht van Alkmaar naar Heerhugowaard, zo trek je toeristen. • De achterkant van het gebouw is schitterend! Maak er letterlijk de voorkant van, belicht de gevel. • Denk groot en til het Poldermuseum naar een hoger niveau: laat een commercieel expert de exploitatie op zich nemen, bijvoorbeeld horeca met streekproducten. Zo creëer je een kans voor Poldermuseum en NME centrum die zich tegen lage kosten in gebouw kunnen huisvesten. • Geef alle partijen de ruimte om mee te doen aan de ontwikkeling van toekomstplannen voor het Poldermuseum. • Buurman van het Poldermuseum wil een Bed & Breakfast in zijn huis beginnen. Gemeente Heerhugowaard staat in haar beleidsnota kleinschalige overnachtingsmogelijkheden toe mits er goede parkeermogelijkheden op het terrein van de ondernemer zijn, de veiligheid van de bezoekers gegarandeerd is en de overnachtingsmogelijkheid kleinschalig van aard is. Dit zorgt voor nieuwe activiteit rond het museum! • Leg een link met het open gebied achter het Poldermuseum, er ligt bijvoorbeeld de constructie voor een podium. • Richt je meer op jongeren en schoolgroepen. • Organiseer betaalde jeugdvakantiekampen in het Poldermuseum, gekoppeld aan een NME-programma. • Organiseer betaalde activiteitenworkshops voor kinderen. • Betrek de zakelijke markt bij ontwikkeling van het Poldermuseum. • Bied meer programma’s voor scholen aan.
Verslag expertmeeting 19 juni 2012
11
