Het debat over de toekomst van de provincie Groningen

Het debat over de toekomst van de provincie Groningen

Denk mee over een nieuw Provinciaal Omgevingsplan

POP UP Groningen Provinciaal Omgevingsplan Update Hoe zal de provincie Groningen er volgens u in de toekomst uitzien? Hoeveel huizen hebben we de komende jaren nodig, in welke soorten en maten en waar zetten we die neer? Hoe kunnen we meer ruimte geven aan ondernemerschap en tegelijkertijd de kwaliteit van het landschap bewaken? Welke gevolgen heeft de vergrijzing voor onze provincie en hoe bereiden we ons daarop voor? De toekomst van Groningen gaat ons allemaal aan. Daarom gaat het College van Gedeputeerde Staten van Groningen de komende maanden op pad om met burgers praten. Er moet namelijk een nieuw Provinciaal Omgevingsplan (POP) komen. Hierin staat omschreven hoe de provincie in de komende jaren moet worden ingericht. In 2009 moet het POP klaar zijn. Het plan komt in overleg met deskundigen, organisaties en burgers tot stand. Ook u kunt er invloed op hebben. Er is al heel wat voorwerk verricht. De afgelopen maanden heeft het provinciebestuur met tal van deskundigen, gemeentebestuurders en vertegenwoordigers van organisaties en belangengroepen de stand van zaken geanalyseerd. De problemen en vooral de uitdagingen zijn in kaart gebracht. We zijn tot de conclusie gekomen dat de provincie Groningen op de goede weg is, maar als we innovatief en pro-actief willen blijven, moeten we op tijd de bakens verzetten. De vraagstukken zijn omvangrijk: hoe bereiden we ons voor op de vergrijzing, kan onze provincie een voorloper zijn op het gebied van duurzaamheid, spelen we op tijd in op de veranderingen in het klimaat? Hoe houden we het platteland leefbaar en vitaal? Hoe zorgen we ervoor dat er genoeg banen zijn en dat mensen hun werk ook in de toekomst goed kunnen bereiken?

Het woord is aan u U kunt reageren op onze speciale POP UP-website, waar alle stukken en ook de volledige analyse van de situatie in Groningen te vinden zijn. U kunt ook daadwerkelijk laten horen wat u ervan vindt: op zes avonden en zes locaties in de provincie. Daar komen de acht dilemma’s aan de orde die in de afgelopen maanden naar voren zijn gekomen en hierna kort worden toegelicht. Dit zijn de belangrijkste dilemma’s waar wij als provinciebestuur en als inwoners van Groningen voor staan. Of u nu jong bent of oud, ondernemer, werknemer of student, de toekomst van Groningen gaat u allen aan. Hoe wilt u dat onze provincie erover tien jaar uitziet? Denk mee, praat mee! Het College van Gedeputeerde Staten van Groningen

WWW.DENKMEEPRAATMEE.NL

Provincie Groningen, ook ik doe mee!

Groningen Nu - de stand van zaken Groningen is op de goede weg. Daarom houden we vast aan onze uitgangspunten: we kiezen voor sterke steden en een vitaal platteland. We willen het eigen karakter van onze provincie behouden en versterken. En we werken aan een duurzame leefomgeving. In de praktijk betekenen deze uitgangspunten onder meer dat we investeren in hoogwaardig openbaar vervoer, in fietspaden en in oplossingen voor verkeersknelpunten. We stimuleren bedrijvigheid in economische kernzones. We vinden dat nieuwbouwprojecten zorgvuldig in het landschap moeten worden ingepast. We nemen maatregelen om het risico van wateroverlast en overstromingen te verminderen. We toetsen of nieuwe plannen voldoen aan duurzaamheidseisen en we werken aan energiebesparing en nieuwe vormen van energiewinning. De provincie speelt in dit alles een actieve rol. Vroeger was zij vooral toetser en beheerder van beleid, tegenwoordig is de provincie steeds vaker initiatiefnemer: ze wil kansen signaleren en vernieuwingen stimuleren. Daarom is het voor het provinciebestuur ook zo belangrijk om te weten wat er onder de Groningers leeft, wat hun wensen en ambities zijn en wat er nodig is om die tot realiteit te maken. De komende maanden krijgen de burgers het woord. Het provinciebestuur gaat op pad, trekt de provincie in, verzamelt alle reacties van mensen en bekijkt welke ideeën kunnen worden opgenomen in het Provinciaal Omgevingsplan. Via het forum op de website (www.denkmeepraatmee.nl) kan er over verschillende onderwerpen gediscussieerd worden. Ook zijn er achtergrondfilmpjes te bekijken. In het voorjaar van 2008 zal het provinciebestuur het nieuwe POP presenteren en duidelijk maken wat het met alle ingebrachte ideeën en suggesties heeft gedaan. De toekomst van Groningen draait in hoofdlijnen om de volgende opgaven: · Inspelen op demografische veranderingen Sommige delen van Groningen groeien, andere delen krimpen. Er komen meer ouderen en minder jongeren. Daardoor gaat de gemiddelde leeftijd van de bevolking omhoog. Dat heeft consequenties voor de eisen die we stellen aan zorgvoorzieningen en woningen.

· Voorbereiden op veranderingen in het klimaat De opwarming van de aarde zorgt voor zachtere winters, warmere zomers, hevigere regenbuien en een stijgende zeespiegel. Dat stelt hoge eisen aan de manier waarop we met water en veiligheid omgaan. · Stimuleren van een gezonde economische ontwikkeling Om de internationale concurrentie het hoofd te bieden, richten wij ons in het noorden op de thema’s energie, life sciences (biotechnologie en farmacie), chemie, ict, agribusiness en scheepsbouw. De provincie wil het midden- en kleinbedrijf (inclusief landbouw) op het gebied van innovatie, kennis, export en investeringen ondersteunen. Een belangrijke vraag is of vrijkomende agrarische gebouwen in het landelijke gebied gebruikt mogen worden voor bedrijfsactiviteiten of woonfuncties. Een viertal gebieden in onze provincie krijgen in het POP bijzondere aandacht: het Lauwersmeer, de Veenkoloniën, de Eemsdelta en de stad Groningen. Het gaat erom in die gebieden de juiste balans te vinden tussen natuur en toerisme, tussen open ruimte en woningbouw, tussen bedrijvigheid en rust, tussen bereikbaarheid en duurzaamheid. De toekomst van Groningen vraagt om visie en maatwerk. Elk gebied in onze provincie verdient en krijgt een eigen benadering.

Groningen Straks 8 dilemma’s die om visie vragen Dilemma 1

Dilemma 2

Krimp van de bevolking: ontkennen of erop inspelen?

Woningbouw: stimuleren of stoppen?

Groningen groeit én Groningen krimpt. Het aantal inwoners groeit met name in de regio Groningen-Assen, maar krimpt in de regio Delfzijl/Oost-Groningen. Die trend zet zich de komende jaren voort. Het aantal inwoners in Oost-Groningen daalt tot 2030 naar verwachting met 11 procent en in de regio Delfzijl zelfs met 34 procent. Krimp kan gevaarlijk zijn. Krimp kan leiden tot leegstand van woningen, verslechtering van de leefomgeving en het verdwijnen van voorzieningen als winkels zorgvoorzieningen en scholen. Want krimp gaat gepaard met vergrijzing, waardoor de voorzieningen voor kinderen en jongeren ook onder druk komen te staan. Maar krimp biedt ook kansen: als natuur en milieu een impuls krijgen, wordt de leefbaarheid van het gebied verbeterd en de aantrekkingskracht op potentiële nieuwe inwoners versterkt. De situatie in Delfzijl en Oost-Groningen vraagt om een nieuwe visie op woningbouw, voorzieningen, zorg en welzijn. Willen we in deze regio de leefkwaliteit hoog houden, dan moet er wat gebeuren. We kunnen bijvoorbeeld ervoor kiezen om nieuwe groene gebieden te ontwikkelen en het wonen meer te concentreren rond de voorzieningen. Dit betekent dat we oude woningen in het landelijk gebied gaan slopen en dat er nieuwbouw komt in de stedelijke gebieden. De vragen waar we voor staan: • Hoe vangen we de krimp op zonder dat het welzijn van de inwoners en de leefbaarheid van de provincie daaronder lijden? • Kan het probleem van krimp worden omgezet in een kans door het groen meer ruimte te geven in de bebouwde kom en zo de leefbaarheid van de woonomgeving te vergroten? • Wat vraagt dit van lokale overheden, woningcorporaties en marktpartijen? Welke rol kan de provincie daarbij vervullen?

Het aantal inwoners in de provincie Groningen blijft de komende jaren groeien, met name in de regio Groningen-Assen. Het gaat alleen minder snel dan was ingeschat. Dit betekent dat de vraag naar woningen blijft toenemen, zij het eveneens minder snel dan verwacht. Als het woningbouwprogramma volgens het huidige schema wordt uitgevoerd, komen er te veel vergelijkbare woningen tegelijk op de markt en kan er forse leegstand ontstaan. Het lijkt daarom raadzaam om grote, nieuwe woningbouwlocaties de komende jaren niet allemaal tegelijk, maar in fasen te bouwen. De aandacht zal zich in de toekomst meer richten op de kwaliteit van woningen en de woonomgeving. Woningen moeten voldoen aan de eisen die mensen in deze tijd en in de toekomst stellen, qua comfort, gemak en ruimte. De kwaliteit van de omgeving speelt daarbij een belangrijke rol. Investeringen in natuur en landschap kunnen een omgeving aantrekkelijker maken voor (nieuwe) inwoners. De vragen waar we voor staan: • Voldoen de huidige woningen aan de eisen die (ouder wordende) mensen aan woningen stellen? • Kunnen we de kwaliteit van minder aantrekkelijke woongebieden verbeteren door de kernwaarden te versterken? Een mooier landschap, donkerdere nachten, schonere luchten, schoner water, meer stilte en meer rust? • Zijn er mogelijkheden om in het landelijk gebied aantrekkelijke woningbouwprojecten op te zetten, waardoor mensen van buiten Groningen zich aangetrokken voelen?

Dilemma 3 Zorg en welzijn: meer zorgcentra of meer diensten aan huis? De gemiddelde leeftijd in Groningen gaat omhoog. De vergrijzing is de afgelopen jaren hard gegaan, met name in de regio Oost-Groningen en Delfzijl. Dit gebied heeft zowel met vergrijzing als met ontgroening te maken. Jonge, kansrijke gezinnen verlaten het gebied. Het percentage ouderen, laag opgeleiden en werklozen is daardoor relatief hoog. Het voorzieningenniveau staat onder druk, omdat er (te) weinig mensen zijn om de voorzieningen in stand te houden. Er zijn minder voorzieningen voor de kleiner wordende groep jongeren. Maar ook voor ouderen wordt de beschikbaarheid van voorzieningen een probleem, met name voor de groep kwetsbare inwoners die hiervan afhankelijk is. In heel Groningen wordt de groep 75-plussers groter. Er komen meer chronisch zieke mensen, dus meer zorgvragers, maar er zijn relatief minder mantelzorgers en professionele zorgverleners beschikbaar. Negen van de tien 75-plussers wonen op zichzelf. Er zijn inmiddels wachtlijsten voor hulp en zorg. De vraag is hoe we ervoor kunnen zorgen dat mensen die zorg nodig hebben die zorg ook daadwerkelijk krijgen, met name in gebieden waar de bevolking krimpt. De provincie denkt hierbij bijvoorbeeld aan het bouwen van aangepaste woningen. De vragen waar we voor staan: • Welke concepten kunnen we ontwikkelen om te voldoen aan de extra vraag naar hulp en zorg? Hoe kunnen we wonen, welzijn en zorg beter combineren? • Hoe houden we het voorzieningenniveau op peil? • Hoe houden we de voorzieningen bereikbaar en welke rol kan het openbaar vervoer daarbij spelen?

Dilemma 4 Klimaatbeleid: vooruitschuiven of doorpakken? Wij kunnen als provincie het klimaatprobleem niet oplossen, maar we moeten wel wat doen. De vraag is of we er nú mee aan de slag gaan of hier nog even mee wachten. Het probleem is duidelijk: de opwarming van de aarde leidt tot zachte, natte winters, warme zomers, hevige regenbuien en een verdere stijging van de zeespiegel. In 2050 zal de zeespiegel een halve meter gestegen zijn ten opzichte van de zeewering. De provincie heeft de laatste jaren allerlei projecten uitgevoerd om het water meer ruimte te geven. Door de aanleg van waterbergingsgebieden en het verhogen van kades is er tot 2015 voldoende bescherming tegen wateroverlast in kanalen en meren. De zeespiegelstijging in combinatie met de bodemdaling en de grotere stormkracht vragen in de toekomst extra aandacht voor de kustverdediging. Er zijn twee opties: verhoging van de zeedijken of de aanleg van een bredere kustverdedigingszone, inclusief de slaperdijken en de zeedijk. Deze optie biedt nieuwe kansen voor recreatie, wonen en natuurontwikkeling langs de kust. Ook in de woningbouw moet rekening worden gehouden met klimaatveranderingen. De vragen waar we voor staan: • Wat moet er gebeuren om bewoonde gebieden voor te bereiden op de verwerking van grotere hoeveelheden regenwater? • Wat betekenen de klimaatveranderingen voor bijvoorbeeld landbouw en toerisme? Hoe bereiden we ons voor op de komst van warme, zonnige zomers? • Gaan we de zeewering versterken door de dijken te verhogen of kiezen we voor bredere kustverdedigingszones?

Dilemma 5 Energiegebruik: middenmoter of voorloper? De klimaatveranderingen vragen niet alleen om veiligheidsmaatregelen, maar ook om beperking van het energiegebruik. We zullen wel moeten, want de fossiele grondstoffen zijn over een aantal decennia uitgeput. Bovendien heeft Nederland zich verplicht om de uitstoot van CO2 te verminderen. De uitstoot van broeikasgassen in onze provincie was in 2000 met 14 procent gestegen ten opzichte van 1990. Dat is bijna helemaal toe te schrijven aan de uitbreiding van de elektriciteitsproductie in onze provincie. Door de ingebruikname van twee kolencentrales in de Eemshaven en de groei van het aantal woningen zal de CO2-uitstoot verder toenemen. De centrales leveren overigens energie voor het hele land. De CO2uitstoot kan in belangrijke mate worden teruggedrongen door energiebesparing in woningen, gebouwen en in de industrie. Ook kan er winst worden behaald door de opwekking van duurzame energie: wind, biomassa, koude/warmteopslag in het grondwater. Het noorden heeft hoge ambities op het gebied van energie. Dit blijkt wel uit de oprichting van de stichting Energy Valley, een initiatief van overheid, bedrijven en kennisinstellingen. Het doel is de versterking van de economie en de werkgelegenheid in Noord-Nederland door optimale benutting van energie-activiteiten. Door nu met kracht in te zetten op nieuwe technieken, nemen we een voorsprong op anderen. Klimaat en energie vragen om veranderingsprocessen. We moeten anders omgaan met energie. Dat betekent allereerst: de energievraag beperken, vervolgens: duurzame energie gebruiken. En als het niet anders kan: fossiele energie zo efficiënt en schoon mogelijk gebruiken. De provincie speelt in dit veranderingsproces een belangrijke rol, omdat het energievraagstuk alle gemeenten gezamenlijk aangaat en niet in één periode kan worden opgelost. De burger wil de zekerheid dat zijn energierekening ook in de toekomst betaalbaar blijft. De vragen waar we voor staan: • Willen wij als provincie voorloper zijn in Nederland en Europa op het gebied van duurzame energie? • Wat moeten we daarvoor doen? • Moet er een energiebesparingprogramma komen voor woningen? • Gaan we meer mestvergistingsinstallaties bouwen, zodat woningen van duurzame energie worden voorzien?

Dilemma 6 Economie: ondernemerschap inperken of ruimte geven? De aanwezigheid van kleine bedrijvigheid in en rond de dorpen is van groot belang voor de leefbaarheid van het platteland. In veel dorpen bestaat de wens om woningen te bouwen. Gemeenten doen hun best om voorzieningen en kleinschalige bedrijvigheid vast te houden. De provincie krijgt steeds vaker de vraag ruimhartiger om te gaan met uitbreiding en ontwikkeling van grootschalige landbouwbedrijven. Daarnaast is er discussie over nieuwe bestemmingen voor vrijkomende agrarische gebouwen buiten de bebouwde kom. De vraag is of hier bedrijvigheid of woonfuncties kunnen komen, zonder de bestaande bedrijvigheid in de dorpen te benadelen. Een groot aandachtspunt hierbij is de kwaliteit van het landschap. Tot nu toe gaat het in Groningen heel goed met de ruimtelijke kwaliteit. In veel provincies wordt geklaagd over verrommeling, maar op dat punt voert de provincie Groningen een strak beleid. Het uitgangspunt is de concentratie van bedrijvigheid in economische kernzones. De provincie is heel alert op de sluipende aantasting van het landschap door stads- en dorpsuitbreidingen, recreatievoorzieningen en agrarische nieuwbouw. Ook houdt zij de plaatsing van alleenstaande windmolens en hoge reclamemasten zoveel mogelijk tegen. Op die manier bewaakt de provincie de kwaliteit van de ruimte. De vragen waar we voor staan: • Moet de provincie een soepeler beleid voeren ten aanzien van bedrijfsontwikkelingen in het landelijk gebied? • Waar trekken we de grens als het gaat om de aantasting van de belangrijkste waarden van onze provincie: rust, ruimte, natuur, landschap, toeristische aantrekkelijkheid en concentratie van bedrijvigheid? • Hoe ver gaan we met het ondersteunen van grootschalige, traditionele landbouw en in hoeverre willen we intensieve veehouderij nog toestaan?

Dilemma 7

Dilemma 8

Provinciaal bestuur: richting gevend of ondersteunend?

Gebiedsopgaven: voorzichtig of vooruitstrevend?

De nieuwe wet op de ruimtelijke ordening geeft de provincie vanaf juli 2008 meer instrumenten in handen om het ruimtelijk beleid te sturen. De provincie had voorheen vooral de taak om plannen te toetsen, straks kan zij vooraf algemeen bindende eisen stellen, aanwijzingen geven en bestemmingsplannen opstellen. Tegelijkertijd is het de bedoeling dat de provincie zoveel mogelijk overlaat aan de gemeenten. ‘Decentraal wat kan, centraal wat moet’, is het uitgangspunt. De provincie moet dus loslaten, minder regels opstellen en de uitvoering van beleid meer aan anderen overlaten. De provincie zit daarmee enigszins in een spagaat. Aan de ene kant wordt er een toenemend beroep op haar gedaan om de basiskwaliteiten van de provincie te behouden en te versterken, aan de andere kant moet de provincie zoveel mogelijk aan anderen overlaten. Nuchter bekeken gaan veel vraagstukken op het gebied van ruimtelijke ordening het niveau van gemeenten te boven. Daarom wordt goede samenwerking tussen provincie en gemeenten in de toekomst steeds belangrijker. Dat vraagt een duidelijke rolverdeling tussen de verschillende overheden. Hoe sturend mag de provincie zijn? De vragen waar we voor staan: • Moet de provincie vooral nieuwe ontwikkelingen stimuleren en innovatieve projecten opzetten zoals De Blauwe Stad en Meerstad? Of moet zij vooral controleren of de gemeenten hun werk goed doen? Ofwel: moet de provincie zich pro-actief of reactief opstellen?

De provincie Groningen heeft de ambitie om vaker op te treden als regisseur en initiatiefnemer van grote projecten. De provincie wil met grootschalige, gebiedsgerichte ingrepen nieuwe impulsen geven aan de ontwikkeling van de hele provincie. Zo zijn er diverse ideeën over de ontwikkeling van de gebieden Lauwersmeer, de Eemsdelta, de Veenkoloniën en de stad Groningen. Met name de ontwikkeling van het Lauwersmeergebied en de Veenkoloniën levert een aantal dilemma’s op. Het Lauwersmeer bijvoorbeeld zou veel beter benut kunnen worden voor toerisme en recreatie. Maar dat moet wel samengaan met de bescherming en de versterking van de natuurwaarden in het gebied. Dit is een kwetsbaar punt, omdat het gebied ook een belangrijke rol speelt in de waterhuishouding van de noordelijke provincies. De provincie Groningen wil samen met de provincie Fryslân en de Groningse en Friese gemeenten in het gebied een ontwikkelingsplan opstellen. Een ander gebied waar we graag een impuls aan geven, is de Veenkoloniën. Het negatieve imago van dit gebied moet veranderen in een imago van initiatief en ondernemerschap. Mogelijk liggen hier kansen voor een wooneconomie: de realisatie van kwalitatief hoogwaardige woongebieden, ondersteund door investeringen in het landschap. Dit alles moet natuurlijk goed worden afgestemd op de demografische ontwikkelingen in het gebied De vragen waar we voor staan: • Lauwersmeer: is het gewenst dat hier meer mogelijkheden voor recreatie komen? Mag dat ten koste gaan van de natuur? • Veenkoloniën: hoe stimuleren we initiatief en ondernemerschap? Waar liggen de kansen voor woningbouw? Hoe houden we de voorzieningen op peil?

Doe mee en meld je aan op www.denkmeepraatmee.nl

POP UP - praat mee Meedenken en meepraten over de toekomst van Groningen? Dat kan! Uw ideeën en reacties zijn van harte welkom. U kunt reageren via de website: denkmeepraatmee.nl of per e-mail: [email protected] U kunt op verschillende manieren meedenken en meepraten:

De Provincie gaat Op Pad! Onder leiding van de commissaris van de koningin Max van den Berg trekt het college van Gedeputeerde Staten door de provincie. Op verschillende locaties gaan zij in gesprek met inwoners. Wilt u een bijeenkomst bijwonen? Meldt u zich dan aan via www.denkmeepraatmee.nl. De bijeenkomsten beginnen om 19.30 uur en vinden plaats op: maandag 5 november: Baflo - Zalencentrum Concordia

Kamers van Groningen Op 24 november vinden er enkele bijeenkomsten in het provinciehuis plaats, onder de titel ‘De Kamers van Groningen’. Tijdens deze interactieve bijeenkomsten worden verschillende onderwerpen door deskundigen belicht. Vervolgens kunt u - samen met andere deelnemers - een advies opstellen voor de provincie. Wilt u hieraan deelnemen? Op www.denkmeepraatmee.nl, onder Praat mee, vindt u hierover meer informatie en het aanmeldformulier. Omdat het aantal plaatsen beperkt is, wordt uit alle aanmeldingen een selectie gemaakt.

dinsdag 6 november: Stadskanaal - Theater Geert Teis woensdag 7 november: Marum - De kruisweg, Grote Zaal maandag 12 november: Delfzijl - De Molenberg, Zaal Commandeur dinsdag 13 november:

Meepraten op de website Kunt u niet aanwezig zijn bij de bijeenkomsten, maar wilt u wel meepraten? Kijk dan op de website. Daar kunt u bijvoorbeeld meediscussiëren in het forum of achtergrondartikelen lezen uit de bibliotheek.

Winschoten - De Klinker, Grote zaal woensdag 14 november: Groningen - Martiniplaza, zaal 11

En verder... De komende periode zal in het teken staan van luisteren naar en discussiëren met u als inwoner van onze provincie. Daarna gaat het provinciebestuur alle informatie verwerken. In het voorjaar van 2008 zal het provinciebestuur duidelijk maken wat het met alle ingebrachte ideeën heeft gedaan en welke keuzes er gemaakt zijn.

Provincie Groningen POP secretariaat Postbus 610 9700 AP Groningen Tel.: 050 316 4980 E-mail: [email protected]

WWW.DENKMEEPRAATMEE.NL