Ver slag van de expertm eeting m u ziekth eater 12 ju ni 2010 in de Ku nstlinie te Alm er e ‘Het is geen h ard w er kveld m aar h et is h ard werk en’
Opzet van de exper tm eeting Musicalscholen schieten als paddenstoelen uit de grond. Dankzij Idols en andere televisieprogramma’s hebben zowel kinderen als jongeren en volwassenen grote belangstelling voor het spelen in een musical of het volgen van een vooropleiding muziektheater om er later een beroep van te maken. Kunstfactor ziet het als haar taak scholen en opleidingen te inventariseren en een raamleerplan te schrijven voor jeugdtheaterscholen, centra voor de kunsten en particuliere scholen. Dit is een verslag van de aftrap van dit initiatief: een expertmeeting met experts uit het werkveld muziektheater en musical, die plaatsvond in de zomer van 2010, tijdens de Jeugdmusicaldagen in Almere. Experts uit de muziek, het theater en de dans gaven hun verschillende visies en aanpakken met betrekking tot het werken met muziek, theater en dans. Het publiek, bestaande uit studenten, docenten en consulenten uit de muziek, het theater en de dans reageerden op de volgende gedachten: wat zijn de motieven om theater, muziek en dans te verbinden; wat zijn de kenmerken van de verschillende verbindingsvormen tussen muziek , theater en dans; hoe kun je kinderen en jongeren laten participeren in muziektheater en musicalprojecten; welke competenties en/of vaardigheden vragen deze drie disciplines van de makers en/of docenten; welke competenties en/of vaardigheden vragen deze gecombineerde disciplines van de deelnemers; welke rol heeft elk vak binnen muziektheater/musical en hoe ligt de verhouding van die vakken ten opzichte van elkaar (muziek met een gedeelte theater, theater met een vleugje dans, etc.) welke organisatorische randvoorwaarden vereisen de projecten muziektheater/musical; welke valkuilen zie je voor je bij het opzetten van muziektheatermusicalprojecten. Na een uitgebreide brainstormsessie volgde een lezing van Ivar Constanoble van Fontys Hoge Scholen Conservatorium, afdeling Muziektheater, waarin hij zijn ideale muziektheateropleidjng schetste. Uitgangspunt: Wat is er nodig voor een goeddraaiende muziektheateren musicalopleiding? Wat maakt een opleiding succesvol? Naar aanleiding van de hierboven genoemde gedachten presenteerde het publiek vervolgens aan het panel van experts hoe zij de ideale muziektheaterloopbaan zien van een leerling van 8 tot 18 jaar. Het panel reageerde hierop.
1 De exper ts: Ivar Constable , zangdocent en uitvoerend coördinator aan de Fontys Hoge scholen Tilburg, Conservatorium, afdeling Muziektheater: de opleiding bachelor Muziektheater
is onderdeel van het conservatorium. Naast zang is drama het hoofdvak. Er bestaat vaak een conflict tussen de twee disciplines: het stelt namelijk verschillende eisen aan de student. Daarom worden de disciplines in de eerste twee leerjaren apart aangeboden en in het derde jaar pas samen. Dan zien studenten dat verbinding versterkt. Bijvakken : dans en theorie. K r a cht v a n de opleiding is het goede en veelvuldige contact met Musical Factory, de vooropleiding musical van de muziekschool in Tilburg; Qu inten Fau st, Faust Jeugdtheaterschool Almere; In 1998 is hij begonnen met deze particuliere school. Nu heeft hij 700 leerlingen. Het is een jeugstheaterschool met alleen musical/muziektheater onderwijs. Hij organiseert veel evenementen zoals de intocht van Sinterklaas elk jaar in Almere. De school start vanaf vijf jaar. ½ uur zang 1/2 uur dans ½ uur drama per week. Momenteel is er een splitsing van musical en puur theatercursussen omdat er weer behoefte kwam aan theatercursussen. Ta lentontw ikk eling : Naast de T.kids, die langer les krijgen en doorstromen naar Joop van de Ende en casting bureau’s is er ook een High School vooropleiding van drie jaar. Hier komen alleen leerlingen terecht na het doen van audities. . Faust heeft ook nog een nieuwe vorm van talentontwikkeling in huis: Podiumhelden. Met veel coaching en workshops in de weekenden worden hier leerlingen getraind die graag door willen stromen naar de kunstvakopleidingen. Quinten zou deze leerlingen daarna graag behouden voor Almere en is daarom nu in overleg met de Windesheimacademie om een HBO musicalopleiding in Almere te krijgen;
Far uda Nabibaks , dansdocent STA (Stichting Theater Apeldoorn); Ju dith Rich el, theaterdocent STA: 15 jaar geleden gestart als particuliere
vooropleiding da ns. 7 jaar geleden kwamen daar zang en theater bijen dat werd STA. Visie: alle drie de disciplines moeten gelijke aandacht krijgen. Naast gedegen techniek staat de eigenheid van de leerling centraal. Er bestaan twee richtingen binnen de school, de recreanten en de vooropleiding. De recreanten kunnen voor losse cursussen kiezen of in showgroepen en musicalproductiegroepen plaats nemen. De vooropleiding is voor cursisten die een kunstvakopleiding willen volgen. Daarbinnen zijn twee richtingen te onderscheiden : popshowmusical (met nadruk op dans) en de theater zangopleiding. Beide richtingenbestaan uit ongeveer 9 uur per week. Deze groepen werken een half jaar productiegericht en treden met hun producties op voor scholen. Dit is financieel mogelijk omdat de recreanten afdeling bij STA veel inkomsten brengt vanwege het hoge aantal cursisten. Ro se Th eesing, UCK coördinator van de jeugdtheaterschool. Vanwege de terugloop van het aantal leerlingen van de jeugdtheaterschool is er in 2002 een musicalgroep gestart vanuit de impuls docent schr ijv env or m g eving m u ziek en da ns. De school is gegroeid van 25 naar 500 leerlingen. 13 kinderen jongerengroepen en 7 volwassen groepen. Er zijn ook dependances in wijken en op scholen. Voor de Vrede van Utrecht (die ook de ontwikkeling van het materiaal betaald) wordt nu een nieuw musical geschreven dat als project een maand lang op een school staat. Alle scholen in Utrecht kunnen dit project afnemen. Dit is dus een prachtig voorbeeld van een samenwerking tussen de actieve kunstbeoefening en het onderwijs. De eisen van een musicalschool worden steeds hoger vanwege o.a. de audities voor de vooropleidingen. Daarom is er ook veel aandacht voor techniek (notenleer,auditietraining). Daarnaast is er een brede instroom, waarvoor geen
audities gelden. Er vinden twee toetsingsmomenten in het jaar plaats met een evaluatie en een advies. Het uitgangspunt bij deze toetsing is: waar wordt het kind gelukkig van. Ta lentontw ik k eling : de jongere maakt een keuze of hij/zij musicalmuziektheater als hobby of als vak wil beoefenen. Er is daarom een goede begeleiding nodig als hij/zij kiest voor het vak. W ens: Lotopleiding Musical. Dit is een landelijk oriëntatiejaar voor een vakopleiding muziektheater.
Jo hn ter Riet, musicalacteur, afgestudeerd aan de Fontys Hogeschool Conservatorium; John is een ervaringsdeskundige! Hij heeft het traject van
jeugdtheaterschool tot en met het conservatorium doorlopen. Hij heeft drie jaar Musical Factory gedaan aan de muziekschool Tilburg (eerste en tweede jaar 1 avond per week, derde en vierde jaar 1 dagen per week) en is vervolgens op het conservatorium aangenomen. Musical Factory sluit heel goed aan op het Fontys conservatorium omdat de docenten op beide opleidingen lesgeven en omdat zij de basistechnieken consequent vanaf het kind tot en met de volwassene goed aanleren. Dit biedt weer houvast voor het doen van audities. geeft een goed houvast bij audities. So nja Bo llen, consulent AK Flevoland. Sonja heeft de kaderopleiding musical/muziektheater ontwikkeld voor dansscholen die musicalscholen wilden worden. Zij ontdekte dat dansscholen ondernemers zijn en daarom veel producties willen opvoeren en dat musicalschool laagdrempelig moet zijn. Ook ontdekte Sonja dat je met drie vakdocenten (muziektheaterdans) nog geen muziektheater maakt. Vakdocenten zijn moeilijk te motiveren om verder te kijken dan hun eigen vakgebied, want ze voelen zich al professional (terwijl ze vaak semiprofessional zijn), ze hebben weinig tijd en ze hebben weinig geld. W ens: vakdocenten moeten een binding aangaan met de groep( maar niet alle docenten kunnen dat). Visie: docenten moeten beseffen dat kinderen zich ontwikkelen als mens. Ze moeten het kind uitdagen in zijn talent. Kijk naar het kind! Meer w aar de m u ziek th eater /m u sical: de dans is gedisciplineerd en draait vaak om vorm en het theater draait om improvisatie, samenwerking en zelfvertrouwen. Dit v er ster kt elka a r !
Over ige aanw ezigen: Mark Boog, docent drama aan de JTSA en schrijft musicals; JTA heeft een Werkplaats Musical. Dit is een vooropleiding van 8 ½ uur per week theater en zang. Zijn vraag is: hoe voorkom je competitie tussen de cursisten? Marijke van Es, HKU afgestudeerd dramadocent met een onderzoek naar Muziektheater. Hierin toont ze aan hoe je als regisseur muzikanten en acteurs goed kunt begeleiden. Jacolijn Booy, theaterdocent aan JTS Woerden. Aan de HKU en de Fontys Hogeschool conservatorium geeft zij het vak repertoire kennis muziektheater/opera. Zij heeft een muziektheatervoorstelling gemaakt met 40 amateurs; Irene Martin, hoofd afdeling cursussen CKE Sneek. Binnen dit cursuscentrum kan muziektheater vanaf 8 jaar t/m volwassenen gevolgd worden; Annemarie Krijgsman, zangdocent aan de muziekschool Doetinchem. Zij is een klassieke zangdocent maar nu krijgt zij steeds meer de vraag les te geven aan de musicalafdeling. Hierdoor moet zij ook popmuziek doceren. Haar vraag is: bestaat er bijscholing voor ons soort klassiek geschoolde docenten of kan er bijscholing komen? Elisabeth Lijster, theaterdocent en coördinator JTS Harderwijk. Zij heeft een pilot musical en pilot theater ontwikkeld.
Janine Slijkhuis, consulent Stichting de Kunst Noord Holland voor theater en muziek. Een periode lang heeft zij het Netwerk Jeugdtheaterscholen ondersteund in Noord Holland voor musical. Maar door de grote diversiteit aan vragen en behoeften van de jeugdtheaterscholen is zij hiermee gestopt.
W at m aak t een opleiding su ccesvo l? B r ainsto rm tussen de gasten en de experts. Edu catie: competenties van de docenten goed draaiend docententeam, vier hoofddocenten en komend uit diverse achtergronden; Overstijgend denken; Kennis van de belevingswereld van de kinderen; Buiten kaders kunnen denken; Houdt de leerlijn van de leerling centraal: de leerling krijgt alle techniek aangereikt maar de diepgang wordt per leerling bepaald; Laat oefeningen van de vakopleidingen terugkomen in de vooropleiding; Stimuleer het volgen van lessen in plaats van alleen maar in producties te willen spelen; Laat elkaar in zijn waarde, weet dat er zeer diverse visies zijn op onderscheid per discipline. Edu catie: competentie van de deelnemers openheid voor alle disciplines; openheid voor elkaar; in het eerste jaar de combinatie van zang en drama nog niet aanbieden; Gebruik bij zang diverse technieken en kies bewust niet voor 1 techniek; Ontwikkel deelcompetenties Zoek een passende plek bij de wens van de deelnemer en het talent van de deelnemer. Or ganisato r isch : denk aan de concurrentie tussen de docenten; wees je bewust van de training versus de producties; stel een coördinator aan; zorg voor een goede afstemming tussen docenten producties – deelnemers/ouders; het niveau van de scholen is erg verschillend. Hoeveel geld is er voor hoeveel docenten? welke combinaties van disciplines kies je? Waar ligt de behoefte? drie disciplines tegelijk kost veel geld. Zorg dus voor een roostermaker die affiniteit heeft met de werkvloer en het rendement tussen kosten en tijd zo hoog mogelijk maakt; nascholing is heel belangrijk voor muziektheaterdocenten. Met name voor zangdocenten die vaak klassiek geschoold zijn en daardoor de ervaring met popmuziek missen. Bovendien leren zij op hun opleiding weinig aan interpreteren. Valku ilen: het ego van een docent; uitspraken over het harde werkveld; onderwijsontwikkelingen (lees: vernieuwingen) zijn vaak niet passend voor kunstvakopleidingen; management: geen feeling met kunstvakonderwijs; hebben wij nog wel meer muziektheater en musicalopleidingen nodig? te snel productiegericht werken; in Nederland ligt de nadruk vaak op zang en dans; er zijn genoeg musical en zangdocenten. (zij treden liever op.
De ideale m u ziek th eatero pleiding vo lgens Ivar Co nstano ble Ivar is zangdocent en uitvoerend coördinator aan het conservatorium van de Fontys Hogeschool Tilburg, afdeling Muziektheater. Hij coördineert alle disciplines binnen MT, maakt de roosters en regelt de masterclasses. Hij is daardoor zeer goed op de hoogte van alles wat er op de opleiding gebeurt. Ten eerste stelde hij zich de vraag: is er verschil tussen musical en muziektheater of moet je dat verschil helemaal niet maken en gewoon kijken wat je cursisten als groep willen. Is musical puur entertainment en is muziektheater kunst, oftewel moet muziektheater het publiek aan het denken zetten? Het is de verantwoordelijkheid van de docenten om musical/muziektheater kunst te laten zijn (als een school/vooropleiding dit wil). Ten tweede: wat maakt een opleiding succesvol? als er veel publiek op afkomt als je gelukkige cursisten hebt. Zorg dat cursisten breed opgeleid worden. Zowel op zang spel en dansniveau. Door goede basistechnieken kunnen allerlei soorten regisseurs met cursisten werken en een cursist krijgt zelfvertrouwen om audities te doen. Zorg voor een goed draaiend docententeam: zang: bekend met de musicaltechnieken. Nu zijn popmusicals populair dus moet er een popmusical zangdocent komen; drama: biedt een breed en divers dramaaanbod aan; dans: in Tilburg is dans geen hoofdvak en heet het movement. Daar is bewust voor gekozen. Biedt de vakken eerst apart aan. Na twee jaar samen. Dan ziet cursist pas dat de vakken elkaar versterken; Muziektheater is ook een ambachtelijk vak. Besteedt veel aandacht aan de basistechnieken; Zorg dat een vooropleiding direct goede contacten heeft met een vakopleiding en het zou ideaal zijn als de docenten van de vakopleiding ook lesgeven op de vooropleiding van een CKE, muziekschool of particuliere school; Biedt vanaf de onderkant goede structuur aan (als kind al basistechnieken aanleren en doorgaan bij jongeren en volwassenen). Dit levert heel veel op voor het spelen in producties en het doen van audities. Hier is dan sprake van een doorlopende leerlijn; Rooster creatief om het financieel gezond te houden. Vooruitzicht: stel met elke cursist een menu samen met ingrediënten wat deze cursist nodig heeft om alles uit zijn talent en mogelijkheden te halen. Door Idols en ander en tvprogramma’s is musical zeer populair geworden maar wat kan een cursist aan? Zowel voor een recreant als voor een cursist die naar een vakopleiding wil kan zo’n menu worden samengesteld. Bovendien is er momenteel een grote markt voor musicalcursussen voor volwassenen. En wordt er bij zangkoren steeds meer gebruik gemaakt van choreografie en theater. Hieruit zullen ook weer musicalopleidingen voor volwassenen uit volgen. Tot slot: terugkomend op de vraag ‘ noemen we het musical of noemen we het muziektheater?’ Een tip: stel je groep de vraag, wat is musical en waarom? Voor Ivar geldt dat muziektheater meer vrijheid geeft en meer van de maker en de samenwerking vraagt. Besef je als instituut wat je bent en wilt zijn: Ben je een opleiding (veel lessen) dan ben je een ontwikkelplek en heb je een educatieve taak; Ben je een productiehuis dan draait het om presentaties en producties en houd je audities. Het houden van audities geeft een kwaliteitsnorm aan.
Ivar heeft een website ontwikkeld waar gouden tips op staan voor het voorbereiden voor een auditie. Deze website gaat binnenkort de lucht in!
Vo or w aarden voo r een ideale m u ziek th eater loopbaan van een leer ling van 8 tot 18 jaar Co m petenties Algem een/Ar tistiek Ver sterk en do or h et ver binden van de disciplines: muziek kan uitdrukken wat je soms in woorden niet kunt vertellen; tekst kan een verdieping geven aan wat je met muziek oproept; muziek, dans en theater kunnen vaak niet zonder elkaar bij de podiumkunsten; verbinding van de disciplines geeft meer uitingsvormen en (kan) daarmee verder verdiepen; Het is belangrijk dat de sfeer die in een stuk aan de hand is, in alle disciplines zichtbaar is. Zodat het geen losse, op zichzelf staande elementen meer zijn; Verbinding geeft verdieping; Theater en muziek verbinden om tot een zo compleet mogelijke productie te komen waarin alle facetten aandacht krijgen; Muziek vertelt een eigen (abstract verhaal, theater vertelt (vaak) een concreter verhaal; Motieven om theater en muziek te verbinden: · Het versterkt elkaar; · Het vult elkaar aan; · Het doet elk een ander beroep op de kijker waardoor je als kijker geprikkeld en geïnspireerd wordt; · Doorgaande lijn in energie. Algemeen kenmerk muziek en theater: de rol van de speler stuurt zijn INTENTIE en OVERDRACHT aan. Intentie en overdracht draagt de rol; Behoefte van de MAKER: je wilt iets maken met een specifieke groep mensen/kinderen; Algemeen/artistiek: een van de weinig algemeen te formuleren kenmerken= het VERHAAL stuurt spel, beweging, zang/muziek aan. Het verhaal leidt de overdracht. Gegeven waar we rekening mee moeten houden: Bij kinderen is grote behoefte aan afwisseling. Het niet kunnen kiezen; Jongeren hebben grote ambities, dromen.
Vak disciplines Mak er , do cent of leer ling k iest een ver h aal vanu it zijn h aar discipline? de muziektheaterdocent heeft de keuze of iedere discipline een eigen verhaal vertelt of dat muziek en theater elkaar enkel ondersteunen; het kan danig in de weg staan bij de interpretatie en het vertellen van een verhaal; als verhalen vertellen het doel is, satan de disciplines ten dienste daarvan. Zang technisch goed onderlegd zijn is vereist wanneer je 8 voorstellingen in de week zingt/speelt; Alle mixen van disciplines zijn geoorloofd. Het verhaal leidt de overdracht.
Gelijkwaardige rol van de disciplines. Per productie kiezen voor accenten: op basis van de inhoud; Verhouding vakdisciplines afhankelijk van de keuze van de opleiding of productie; Elke discipline even zwaar en afzonderlijk om ze vervolgens te integreren; 3 disciplines samen. Welke krijgt wanneer de ruimte? Valkuilen: · Veel tijd voor uit trekken; · Iedereen, docent en deelnemer, op 1 lijn krijgen; · Strak schema aanhouden;
Het ligt aan de visie en ook aan het vakgebied van de maker welke discipline(s) het accent krijgt. Zeer diverse visie o p onder sch eid van disciplines Zang staat bij ons centraal. Dans en acteren is ondersteunend. Dit is meer tijdgebrek dan keuze. Goede dansers en acteurs onderscheiden zich wel; Muziek krijgt meer zeggingskracht als het goed wordt gebracht. Uitstraling van de zanger geeft veel mee aan het lied. Theater mag soms de inhoud loslaten en gaan voor de discipline; Theater is hoofdvak, zang en dans zijn aanvullend; Interactie van de verschillende disciplines. Zelfde sfeer ademen. Geen losse onderdelen (lees: disciplines) aan elkaar geplakt maar hetzelfde verhaal vertellen. = verdiepend; Leerlingen niet alleen als uitvoerende scholen maar ook als maker. Hoe geef je je eigen ideeen vorm? Niet alleen kijken naar de techniek maar ook naar de interpretatie. Laat kinderen begrijpen waar het over gaat; Hoe het zangdansspel zich verhoudt in b.v. een voorstelling is een KEUZE. Training dient gelijkwaardig te zijn in niveau en aandacht.
Edu catie: m etho diek en didaktiek Passende plaatsing op talent en op wens deelnemers zijn zeer verschillend van niveau; het gaat bij deelnemers om INLEVING – TIJD – KENNIS; Jongeren (en ouders!) kunnen eigen niveau moeilijk inschatten; Flexibiliteit: de vaardigheid om buiten de kaders te denken; Betrek kinderen bij alle aspecten van de productie: bv teksten laten schrijven; Participatie: als los project aanbieden met optreden (=doel) als eindpunt; Leerlingen als makers scholen= leer kiezenvoor bepaalde disciplines als vorm om je verhaal te vertellen; Kinderen zelf de vormgeving laten doen; Docent moet kennis van alle disciplines hebben en ervaring met samenvoegen van deze disciplines; Coordinator moet kennis van alle disciplines hebben en ervaring met samenvoegen van de disciplines; Werken rondom een thema; Buiten kader en discipline overstijgend denken Makers moeten kennis hebben van meerdere disciplines;
Docent moet bekwaam zijn maar moet vooral een voorliefde en een interesse in de combi hebben; Competenties: makers moeten: belevingswereld van kinderen begrijpen; § Maar zeker ook de kennis van de groeiontwikkeling (geestelijk en fysiek) van kinderen. do centen m o eten o pen staan voo r elk aar s disciplines, u itgaan van gelijk waar digheid en bewu ste verschillen per pr o du ctie. In team ver band k unnen sam enw erk en; Docenten en deelnemers goed begeleiden in het volgen van die verschillende disciplines; Durf buiten je eigen vakgebied te denken. Dat je bv als theaterdocent verder kijkt dan het spelen van een tekst. Je kunt het bv ook door een leid of een dans laten zien; Theaterdiscipline overbrengen op de leerlingen: respect, genereusiteit en rust. Jongeren sturen op openheid houden en leiding aanvaarden; Participatie van deelnemers: maak regieoefeningen die materiaal aan spelers ontlokken; Competenties deelnemers: OPEN staan voor alle disciplines, onderzoeksgericht, coaching door docent; Participatie is mogelijk vanuit deelkwaliteit en vanuit deelbehoefte; Laat kinderen vooral beleven en dat doen wat ze kunnen. Dat stimuleert en krijgen ze behoefte om zich te ontwikkelen. Dan gaan ze ook gemotiveerd studeren; Deelnemer: enthousiast, leergierig, open instelling, neemt leiding aan;
Deelcompetenties ontwikkelen dat deelnemers zich binnen de verschillende disciplines willen/durven uiten; leerling kan twee/drie disciplines met elkaar verbinden tot een geheel; deelnemersmoeten RITME kunnen begrijpen, ook het ritme van teksten; deelnemersmoeten een uitdaging voelen en willen aangaan met meerdere disciplines; de basistechnieken goed aanleren vanaf 8 tot 80 jaar. Hierdoor kan de cursist met verschillende regisseurs werken en het biedt groot houvast voor audities. Or ganisato r isch Afstemming docenten producten – deelnemers valkuil: concurrentie tussen de verschillende disciplines; goede samenwerking tussen de disciplinaire docenten; r o oster en vanuit inh ou d , vanuit direct co ntact m et de vlo er ; valkuil: er is bij de instroom een hoge verwachting: iedereen kan een ster worden. In hoeverre ga je daar in mee? Of ben je realistisch?; maak de keuze: interdisciplinair of multidisciplinair : muziek heeft een snellere maaktijd dan theater (minder repetities nodig); financieel: meerdere docenten is duurder; minimaal 2 lokalen per lesmiddag/avond; meer docenten tegelijk op een groep is relatief duur, daardoor ontstaan grote groepen; Een musical is vaak : · Te groot; · Te ambitieus; · Te veel op productie gericht;
valkuil: te hoge inzet op artistiek eindproduct doordat de docent zijn eigen ei kwijt wil;
valkuil: te weinig aandacht voor ontwikkeling door te snel productiegericht. Te veel optreden, te weinig training; motief: laagdrempelig werken; maandelijks optreden legt een te grote claim op het lesprogramma; een goede coördinator zorgt voor een goede afstemming met docenten zodat verbinding tussen de disciplines ontstaat; trek zeker in het begin veel uren uit voor overleg tussen de verschillende docenten; valkuil: er is geen begrip voor de keuzes van de docenten van andere disciplines. Babylonische spraakverwarring tussen diverse vakdocenten kan hoge kosten met zich meebrengen; Auteu rsr ech ten: wees goed op de hoogte van de auteursrechten. Via de website van Kunstfactor is aan voldoende informatie te komen.
Co nclusie Een raamleerplan muziektheater/musical is een plan gebouwd op een visie die gevoed wordt door de drie disciplines binnen de podiumkunsten: dans, muziek en theater. Een goede afstemming tussen deze disciplines is een vereiste. Het is uniek, maar ook gecompliceerd, een opleiding te hebben die bestaat uit drie disciplines. Aangezien volwassenen ook steeds meer aan musical willen gaan doen wordt deze doelgroep ook betrokken bij het raamleerplan. Er zijn grote verschillen te zien bij de opsomming voor de ideale opleiding: elke opleiding zal daarom anders zijn. Is een musicalschool een educatieve plek waar cursisten zich ook als mens leren ontwikkelen of is het puur voor de lol? Houden we direct audities of kiezen we voor een brede instroom? Laten we de cursisten ook makers zijn, wat een andere leerhouding van de docent betekent. En waar blijft een goede opleiding voor docenten muziektheater waar steeds meer behoefte aan is? In het raamleerplan zullen we zoveel mogelijk rekening houden met deze enorme diversiteit zodat iedereen er zijn eigen opleidingsplan mee kan schrijven. De k r ach t van een opleiding m u ziek th eater/m usical is dat do or h et ver binden van theater , dans en m u ziek zij elk aar versterk en en dit de o pleiding een gr ote m eer waar de geeft!
