Verslag regionale bijeenkomsten Vensters PO 1 Inleiding In de maanden mei, juni en juli is een aantal regionale bijeenkomsten georganiseerd voor bestuurders en schoolleiders over Venster PO. Deze bijeenkomsten hadden een dubbel doel. Enerzijds werden de deelnemers geïnformeerd over de achtergronden en ontwikkelingen van Vensters PO. Anderzijds werd hen gevraagd naar hun meningen over en suggesties voor de inhoud van Vensters PO. De sfeer tijdens deze bijeenkomsten was zeer positief: scholen en besturen waren enthousiast om snel met Vensters te beginnen. Daarnaast hebben de constructieve discussies in de bijeenkomsten bijgedragen aan het advies over de in Vensters PO op te nemen indicatoren. Tijdens de bijeenkomsten is de deelnemers gevraagd welke indicatoren zij in Vensters PO terug zouden willen zien. Basis voor de discussie was een eerste voorstel van indicatoren door de Expertgroep (waarin schoolbesturen, OCW, Inspectie, DUO en ouderorganisaties zijn vertegenwoordigd). Dit verslag is een korte samenvatting van wat in de regiobijeenkomsten aan de orde is gekomen. Het voorstel voor indicatoren Vensters PO door de Expertgroep ziet u in de bijlage van dit document.
2 Bespreking in Vensters PO op te nemen indicatoren In de bijeenkomsten is stilgestaan bij de indicatoren die scholen/besturen terug willen zien in het Horizontale Venster en het ManagementVenster. Het Horizontale Venster is bedoeld om op de website van de eigen school te plaatsen. Aan de hand van gegevens uit dat venster kunnen scholen het gesprek aangaan met hun belanghebbenden zoals ouders, gemeenten, vervolgonderwijs, en dergelijke. Het ManagementVenster is bedoeld voor intern gebruik binnen de school. Het venster verschaft gegevens en achtergrondinformatie, die scholen en besturen een betrouwbare basis geven voor het professioneler besturen van hun eigen organisatie (mede met het oog op opbrengstgericht werken). Het biedt ook de mogelijkheid tot benchmarken met andere scholen of besturen. Over de meeste voorgestelde indicatoren (zie bijlage) waren de deelnemers het eens dat deze belangrijk zijn om in Vensters PO op te nemen. Over een aantal indicatoren ontstond tijdens de bijeenkomsten discussie. Het ging hierbij vaak om de vraag of de betreffende indicator relevant is voor het PO en of deze geschikt is om op te nemen in het Horizontale Venster.
Huisvesting: het belangrijkste argument tegen opname van deze indicator was dat de school daar weinig invloed op heeft, vanwege de rol van de gemeente op dit vlak. Als in de toekomst de bevoegdheden hieromtrent worden gedecentraliseerd, is huisvesting 1
mogelijk wel interessant. Ook werd de vraag gesteld welke informatie over huisvesting voor ouders interessant is. Ouders hechten waarde aan zaken als veiligheid en uitstraling van het gebouw en speelplaats. Een bezoek aan de school zegt wat dat betreft meer dan het opnemen van het aantal vierkante meters in Vensters. Gemiddelde groepsgrootte: bij deze indicator ging de discussie over de informatieve waarde van de gemiddelde groepsgrootte. Het is de vraag wat deze indicator zegt over de kwaliteit van onderwijs. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat groepsgrootte geen invloed hoeft te hebben op de kwaliteit. Ook gaat deze indicator uit van een leerstofjaarklassensysteem, terwijl veel scholen leerlingen op andere wijze groeperen. Ouders vinden gemiddelde groepsgrootte wel vaak interessante informatie. De suggestie werd gedaan te kijken naar een indicator die in algemene zin iets zegt over het organiseren van het onderwijsleerproces. Marktaandeel en voedingsgebied: opgemerkt werd dat vooral de discussie over de definitie van het voedingsgebied van een school, lastig is. Is het voedingsgebied te baseren op postcodes, hoe verhoudt zich dat tot het plaatsingsbeleid van een gemeente en wat doe je met een school die een regionale functie heeft (zoals een islamitische school, een vrije school of een reformatorische school)? Ook over de waarde van het marktaandeel wordt getwijfeld. Wil een groot marktaandeel zeggen dat de school beter is of juist niet? Kortom, de indicator kan ouders op het verkeerde been zetten. Leerlingenverzuim: bij deze indicator speelde de vraag wat voor verzuim de vensters laten zien: ongeoorloofd verzuim of geoorloofd verzuim (zoals ziekteverzuim). Bij ongeoorloofd verzuim is er een onderscheid tussen vakantieverzuim en spijbelen. Op het eerste verzuim heeft een school weinig invloed. Wat betreft spijbelen werd opgemerkt dat dit in het primair onderwijs nauwelijks een issue is. Het vermelden van het aantal leerlingen dat verzuimt zegt volgens de deelnemers niet veel en kan zijn eigen leven gaan leiden. Thuiszitters: de deelnemers merkten op dat ‘thuiszitten’ in het primair onderwijs niet heel veel voorkomt. Als het al aan de orde is, zijn het hele specifieke gevallen waarbij sprake is van multi-problematiek. Ook werd opgemerkt dat het lastig kan zijn om een thuiszitter aan een school toe te wijzen en dat deze indicator in het kader van Passend Onderwijs wel interessant is op het niveau van het samenwerkingsverband. Baten uit sponsoring en ouderbijdrage: tegenstanders van opname van deze indicator merken op dat de verantwoording van deze gegevens al plaatsvindt via de schoolgids, waarin aan ouders wordt toegelicht wat er met de ouderbijdrage gebeurt. Voor ouders is de hoogte van de vrijwillige ouderbijdrage echter wel interessante informatie over de school. De voorstanders benadrukten het belang van publieke verantwoording van de extra middelen die een school of bestuur genereert. Belanghebbenden kunnen dan bijvoorbeeld zien dat een school of bestuur zijn best doet om meer middelen te genereren om het onderwijs aantrekkelijker te maken. Ouder- en leerlingparticipatie: enkele deelnemers gaven aan dat het niet zo zeer gaat om participatie, maar om betrokkenheid van leerlingen en ouders. De suggestie werd
2
gedaan om deze indicator niet apart op te nemen, maar onder te brengen bij leerling- en oudertevredenheid. Aantal klachten: de belangrijkste argumenten om deze indicator niet op te nemen waren de wijze van definiëring (wat is een klacht?), het feit dat een school al over officiële klachten rapporteert en dat het aantal klachten ook weinig zegt over de kwaliteit van een school. De deelnemers vonden dat een indicator als oudertevredenheid meer informatie biedt dan een indicator over het aantal klachten.
3 Suggesties voor aanvullingen Op hoofdlijnen zijn er op drie thema’s opmerkingen gemaakt over aanvullingen. Ten eerste is de suggestie gedaan om een indicator ‘(Onderwijskundig) profiel van de school’ toe te voegen. Daarin kunnen zaken aan de orde komen als de onderwijskundige insteek van de school en waar de school accenten legt. Hierdoor kan een school belanghebbenden breed laten zien wat men in huis heeft als het gaat om sociale, culturele, technische en motorische vorming. Dit zou kunnen worden aangevuld met informatie over de aanwezige expertise in de school op deze onderwerpen. Ook over Passend Onderwijs werden voorstellen gedaan. Er was behoefte aan een apart thema Passend Onderwijs met daarin aandacht voor kengetallen, zoals tussentijdse in- en uitstroom naar so en sbo, aantal thuiszitters en het schoolondersteuningsprofiel. Hierbij werd wel de vraag gesteld op welk niveau er behoefte is aan deze informatie (school, bestuur of samenwerkingsverband?). En of deze informatie in Vensters PO thuishoort of in een apart Venster voor bijvoorbeeld samenwerkingsverbanden of in verschillende Vensters. Tot slot is, op verzoek van OCW, nagegaan of een indicator op het gebied van medezeggenschap een plaats zou kunnen krijgen binnen het Horizontale Venster. Hier zijn de meningen over verdeeld. Informatie over de medezeggenschap zou eventueel bij indicatoren over ouder/leerlingtevredenheid en –participatie aan bod kunnen komen.
4 Aandachtspunten bij de verdere ontwikkeling van Vensters PO Tijdens de regionale bijeenkomsten hebben de deelnemers constructief meegedacht over de verdere inrichting van Vensters PO. Dit leverde een aantal aandachtspunten op waar in de rest van het project rekening mee wordt gehouden. - Uitdaging is om de extra administratieve last te beperken en ‘dubbel werk’ voor de scholen/besturen te voorkomen. Van belang is om te onderzoeken hoe data uit de eigen systemen van scholen automatisch ingelezen kunnen worden in Vensters PO. - Het is de wens om bij het Horizontale Venster een evenwicht te vinden tussen het geven van informatie, zonder dat belanghebbenden overspoeld worden met informatie waardoor zij door de bomen het bos niet meer zien. Ook is het belangrijk dat belanghebbenden de informatie juist (kunnen) interpreteren en dat er ruimte is om de cijfers in Vensters toe te lichten zodat ook het ‘het verhaal achter de cijfers’ ruimte krijgt.
3
-
-
Een aantal indicatoren, zoals leerwinst en sociale opbrengsten, lijkt zeer complex meetbaar te maken. Aandacht moet worden besteed aan eenduidige definities en een goede operationalisatie van de verschillende indicatoren. De deelnemers wensen dat Vensters PO een dynamisch systeem wordt, dat scholen/besturen de mogelijkheden biedt om diagnoses te stellen en kengetallen te koppelen aan verbetertrajecten. Dit stelt wel eisen aan de actualiteit van data en snelheid waarmee gegevens beschikbaar worden gesteld.
5 Vervolgtraject De resultaten van de regionale bijeenkomsten, de input verkregen uit gesprekken met besturen en twee uitgevoerde vooronderzoeken, worden meegenomen in een advies over de in Vensters PO op te nemen indicatoren. Dit advies wordt aan de Expertgroep voorgelegd. Vervolgens wordt het advies besproken door de programmacommissie (waarin schoolbesturen zijn vertegenwoordigd) en tot slot door het bestuur van de PO-Raad. Nadat de indicatoren zijn vastgesteld, worden zij in de volgende fase van het project gedefinieerd en via pilots (startend in het voorjaar van 2013) geleidelijk ontsloten voor scholen en besturen.
4
Bijlage: Voorlopige set van indicatoren Vensters PO Horizontale Venster Thema: algemeen 1. Algemene gegevens school (naw-gegevens, denominatie) 2. Aantal leerlingen (totaal aantal, aantal per leerjaar, aantal per onderwijstype (bao, sbo, so)) 3. Gemiddelde groepsgrootte 4. Marktaandeel/voedingsgebied 5. Voor-, tussen- en naschoolse organisatie Thema: strategie en onderwijsbeleid 1. Leerlingendoorstroom/tussentijdse in- en uitstroom (verwijzing naar s(b)o en terugkeer vanuit s(b)o); versnelde en vertraagde leerlingen; % kleuterverlengers) 2. Onderwijstijd/schooltijden 3. Leerlingenverzuim 4. Aantal thuiszitters Thema: personeel en organisatie 1. Huisvesting (vb aantal vierkante meter per leerling; aantal locaties; leeftijd gebouw; aanwezigheid gymlokaal; oppervlakte speelplein) Thema: financiën 1. Baten school uit sponsoring en ouderbijdrage 2. Financiële kengetallen bestuur (vb solvabiliteit, kapitalisatiefactor, liquiditeit en rentabiliteit) Thema: kwaliteit/resultaten 1. Resultaten leerlingvolgsysteem/tussentijdse resultaten (rekenen, technisch lezen, begrijpend lezen) 2. Eindresultaten (eindtoets) 3. Schooladvies type vervolgonderwijs 4. Uitstroom naar VO per schooltype e 5. Uitstroom VO na 3 jaar (vergelijking schooladvies/score eindtoets met positie 3 leerjaar) 6. Toezichtarrangement Onderwijsinspectie 7. Score op toezichtkader Onderwijsinspectie (op de deelgebieden: Opbrengsten, Leerstofaanbod Tijd, Schoolklimaat, Didactisch handelen, Afstemming, Begeleiding, Zorg, Kwaliteitszorg) 8. Leerwinst 9. Sociale opbrengsten Thema: stakeholders/kwaliteit 1. Leerlingtevredenheid 2. Oudertevredenheid 3. Schoolklimaat en veiligheid 4. Ouder- en leerlingparticipatie 5. Aantal klachten
5
Management Venster Thema: algemeen 1. Algemene gegevens school (naw-gegevens, denominatie) 2. Aantal leerlingen (totaal aantal, aantal per leerjaar, aantal per onderwijstype (bao, sbo, so)) 3. Gemiddelde groepsgrootte 4. Marktaandeel/voedingsgebied 5. Voor-, tussen- en naschoolse organisatie Thema: strategie en onderwijsbeleid 1. Onderwijstijd/schooltijden 2. Leerlingenverzuim 3. Leerlingendoorstroom/tussentijdse in- en uitstroom (verwijzing naar s(b)o en terugkeer vanuit s(b)o); versnelde en vertraagde leerlingen; % kleuterverlengers) 4. Prognose aantal leerlingen 5. Aantal thuiszitters Thema: personeel en organisatie 1. Huisvesting (vb aantal vierkante meter per leerling; aantal locaties; leeftijd gebouw; aanwezigheid gymlokaal; oppervlakte speelplein) 2. Verhouding leerling/personeel 3. Personeelskenmerken (totaal aantal en ontwikkeling fte, % m/v, gemiddelde leeftijd, leeftijdsopbouw, aantal jaren werkervaring, aantal tijdelijk/vast contract, parttimeratio, mobiliteitsratio) 4. Verhouding personeel (vb LA/LB/LC of OP/OOP/management, aantal vakleerkrachten) 5. Uitvoeren gesprekkencyclus 6. Ziekteverzuim 7. Leraren- en schoolleidersregister Thema: financiën 1. Baten school uit sponsoring en ouderbijdrage 2. Financiële kengetallen bestuur (vb solvabiliteit, kapitalisatiefactor, liquiditeit en rentabiliteit) 3. Professionalisering/scholingsuitgaven 4. Lasten (opgesplitst naar administratie, huisvesting, leermiddelen, meubilair, schoonmaken) 5. Financiële baten en lasten per leerling Thema: kwaliteit/resultaten 1. Resultaten leerlingvolgsysteem/tussentijdse resultaten (rekenen, technisch lezen, begrijpend lezen) 2. Eindresultaten (eindtoets) 3. Schooladvies type vervolgonderwijs 4. Uitstroom naar VO per schooltype e 5. Uitstroom VO na 3 jaar (vergelijking schooladvies/score eindtoets met positie 3 leerjaar) 6. Toezichtarrangement Onderwijsinspectie 7. Score op toezichtkader Onderwijsinspectie (op de deelgebieden: Opbrengsten, Leerstofaanbod Tijd, Schoolklimaat, Didactisch handelen, Afstemming, Begeleiding, Zorg, Kwaliteitszorg) 8. Leerwinst 9. Sociale opbrengsten Thema: stakeholders/kwaliteit 1. Leerlingtevredenheid 2. Oudertevredenheid 3. Medewerkertevredenheid 4. Schoolklimaat en veiligheid 5. Ouder- en leerlingparticipatie 6. Aantal klachten
6
