VERSLAG OVER DE SOCIALE ONTWIKKELING JAAR 1988 Brussel Luxemburg (Behorende bij het „Tweeëntwintigste Algemeen Verslag over de werkzaamheden van de Gemeenschappen 1988" in toepassing van artikel 122 van het EEGVerdrag)
COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN
NT DOC
ΤΡΑΦί
Deze publikatie wordt eveneens in de volgende talen uitgegeven: ES DA DE GR EN FR IT PT
ISBN ISBN ISBN ISBN ISBN ISBN ISBN ISBN
92-826-0222-2 92-826-0223-0 92-826-0224-9 92-826-0225-7 92-826-0226-5 92-826-0227-3 92-826-0228-1 92-826-0230-3
Bibliografische data bevinden zich aan het einde van deze publikatie.
Luxemburg : Bureau voor officiële publikaties der Europese Gemeenschappen, 1990 ISBN 92-826-0229-X Catalogusnummer: CB-58-90-465-NL-C
© EGKS-EEG-EGA, Brussel · Luxemburg, 1990 Overneming met bronvermelding toegestaan, doeleinden Printed in Belgium
behalve
voor
commerciële
Commissie van de Europese Gemeenschappen
VERSLAG OVER DE SOCIALE ONTWIKKELING - JAAR 1988 -
Brussel - Luxemburg
(behorende
bij
het
"Tweeëntwintigste
ALgemeen
Verslag
over
de
werkzaamheden van de Gemeenschappen 1988" in toepassing van artikel 122 van het EEG Verdrag)
Dokument
Dit dokument is opgesteld voor intern gebruik door de diensten van de Commissie. Het wordt ter beschikking van het publiek gesteld, doch mag niet worden beschouwd als een officiële standpuntbepaling van de Commi ssie.
Copyright EGKS-EEG-EGA, Brussel - Luxembourg, 1990 Overneming met bronvermelding toegestaan, behalve doeleinden.
voor
commerciële
INHOUD
Α. Inleiding
Β. Sociale ontwikkeling in de Gemeenschap in 1988
C. Statistische bijlagen
INLEIDING In 1988 gaf
de Commissie
interne markt. dimensie
een nieuwe
Op 14 september
van
de
interne
impuls aan de sociale
keurde zij een werkdocument
markt"(D
goed,
waarin
zij
dimensie over de
het
belang
van
"Sociale van
fundamentele component voor de opbouw van de Gemeenschap onderstreept. document
geeft
voeren.
Het
bijzonder
van
de
ligt
in
de
artikelen 118A,
werden
lijn
van
118B
ingelast - waarin
en
de
de
Europese
130A
die
een
logisch
staats- en dimensie
In het
uitvloeisel
regeringsleiders
van
versterking
de Europese
de nadruk
voor de verwezenlijking
Raad
legden op
van
de de
Akte
2
Hannover^ ), belang
van de doelstelling 1992.
van In de
te
in
het
in
het
economische
is opgenomen.
van het
Akte - en
door
sociale samenhang als doelstelling voor de Gemeenschap ook
deze
de Commissie ook aan welke acties zij op dit gebied wenst
document
EEG-Verdrag
de
en
Het
is
waar
de
de
sociale
conclusies
van het voorzitterschap van die Europese Raad staat te lezen dat de voltooiing van de
interne markt
arbeidsvoorwaarden
alle burgers ten goede moet komen en dat
en
hun
levensstandaard
moeten
worden
derhalve
verbeterd,
dat
hun hun
gezondheid en veiligheid beter moeten worden beschermd, dat zij gemakkelijker toegang
moeten
raadpleging
krijgen
van
tot
alsmede
de
beroepsopleiding dialoog
met
de
en
dat
sociale
de
voorlichting
partners
moeten
en
de
worden
verruimd.
Het
document
van
de
Commissie
beantwoordt
dus
aan
een
tweevoudig
doel.
Enerzijds geeft het de beginselen aan waarvan bij de inaanmerkingneming van de sociale dimensie van de interne markt moet worden uitgegaan : bevordering van de
werkgelegenheid,
intensivering
versterking
van
de
economische
van de dialoog met de sociale partners.
en
sociale
samenhang,
Anderzijds
is het een
"werkprogramma" waarin de op korte termijn te voeren acties zijn uiteengezet.
(1) SEC(88)1148 def. van 14.9.1988 (2) Buil. EG 6-1988, punten 1.1.1 en volgende, en punt 3.4.1
- 2 -
In het kader van de uitwerking van een sol lede communautaire zijn
de
te
bereiken
doelstellingen
werkgelegenheidsbeleid,
concrete
talrijk
en
"sociale sokkel"
uiteenlopend
verwezenlijking
van
het
: een
vrije
actief
verkeer
van
personen, een betere bescherming van gezondheid en veiligheid van de werkenden, ontwikkeling
van het
sociale dialoog. doelstellingen worden
arbeidsrecht
en aanmoediging
van de solidariteit
en de
De beginselen en de essentiële elementen ten aanzien van die
zouden
opgenomen.
in een Gemeenschapshandvest
In november 1988 verzocht
van sociale
de Commissie
het
rechten
kunnen
Economisch
Sociaal Comité om een algemene gedachtenwisseling over de mogelijke
en
inhoud van
een dergelijk document. Onder
impuls
van
de Commissie
werd
de dialoog
tussen
begonnen op basis van de conclusies van de bijeenkomst 12 november 1985 Verdrag,
in
16 februari
en
1988
verder
actief
ontwikkeld
voortgezet.
overeenkomstig De werkgroep
de
sociale
partners,
van Hertoginnedal artikel 118B
van
"Macro-economie",
die
en 28 juni bijeenkwam, wisselde enerzijds van gedachten over
werkdocument
van
de
Commissie
inzake
de
economische
toestand
en
groe ivooruitzichten voor de Gemeenschap en anderzijds over het verband groei en werkgelegenheid.
op het op een de
tussen
Op 6 december bespraken de vertegenwoordigers van de
sociale partners het Economisch Jaarverslag 1988/1989, de factoren die bepalend zijn voor de Investeringen en de verschillen inzake arbeidskosten. het evenwel Werkgroep van
niet wenselijk een gemeenschappelijk standpunt uit te werken.
"Nieuwe technieken en sociale dialoog" werkte
11 april,
standpunt
ZIJ achtten
over
aanpasbaarheid
5 juli, de en
28 oktober
gevolgen
van
flexibiliteit,
en
9 december
de met
nieuwe name
aan
in zijn een
bijeenkomsten
gemeenschappelijk
technologieën ter
De
ter
verbetering
zake
van
van
het
concurrentievermogen van de Europese ondernemingen en van de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden.
Gelet op de aanhoudend hoge werkloosheid, bleef de Commissie in 1988 haar actie oriënteren
aan de politieke
van de werkgelegenheid,
richtlijnen van het Actieprogramma
zoals door de Raad vastgelegd
1)
voor de groei
In zijn resolutie
22 december 1 9 8 6 ( . Wat de analyse van de arbeidsmarkt betreft, begon de
(1) PB C 340 van 31.12.1986
van
3 -
Commissie
een
inschakeling jongeren
diepgaande
reflexie
inzake
de
nieuwe
arbeidsvormen,
de
in het arbeidsproces van Jongeren - en met name de creatie door
van
nieuwe
communautaire
ondernemingen -,
enquêtes.
Verder
gaf
de
zwartwerk,
en
Commissie
het
gebruik
uitbreiding
van
aan
het
LEDA-Programma^1) voor analyse van de ontwikkeling op lokaal niveau, bereidde zij de uitvoering voor van de conclusies van de Raad van 1 december 1987 inzake langdurige werkloosheid^2) en ontwikkelde zij het systeem voor de wederzijdse Informatie inzake werkgelegenheidsbeleid (MISEP)(3). Op het gebied van de gezondheid en de veiligheid Commissie
de Raad op
actieprogramma^ )
21 december 1987(5).
en
reeks voorstellen van
de
toe op
resolutie
zond de
basis van het
van
de
Raad
van
Die voorstellen omvatten een kaderrichtI iJn^6) en vijf
toepassingsrichtIIJnen
arbeidsplaatsen,
de
uitrustingen
beschermingsuitrustingen, gewerkt
een 4
desbetreffende bijzondere
11 maart
van de werkenden
de
met en
minimumvoorschriften de
arbeidsplaatsen
machines, waar
met
en de werkzaamheden die verplaatsing van zware
de
voor
de
individuele
beeldschermen
wordt
lasten omvatten.
De
Raad "Arbeid en Sociale Zaken" keurde in zijn bijeenkomst van 16 en 17 december een gemeenschappelijk standpunt over de voorgestelde kaderrichtlijn goed. Op 9 juni hechtte de Raad zijn goedkeuring aan de richtlijn ter bescherming van werknemers
door 7
werkzaamheden^ ). op voorstel
een Op
verbod
van bepaalde 8
16 december^ )
specifieke
hechtte
agentia
hij eveneens
van de Commissie, aan een richtlijn
en/of
bepaalde
zijn
goedkeuring,
tot wijziging
van die van
27 november 1980 inzake de bescherming van de werknemers tegen de risico's van blootstelling aan chemische, fysische en biologische agentia tijdens het werk.
(1) Actieprogramma voor plaatselijke werkgelegenheidsontwikkeling PB C 161 van 21.6.1984 (2) PB C 335 van 15.12.1987 (3) Mutual Information System on Employment Policies (4) PB C 28 van 3.2.1988 (5) PB C 28 van 3.2.1988 (6) PB C 141 van 30.5.1988 en Bull. EG 2-1988, punt 1.2.4 (7) PB L 179 van 9.7.1988 (8) PB L 356 van 24.12.1988
- 4
Op 9 juni nam de Raad een gemeenschappelijk standpunt in over het voorstel voor een richtlijn inzake de bescherming van werknemers tegen de risico's In verband met blootstelling aan benzeen^ 1 ) (vijfde richtlijn in de zin van artikel 8 van de richtlijn
van 27 november 1980).
12 oktober door het Parlement In
1988
Sociaal
bedroegen
de
Dat gemeenschappelijk
standpunt
werd op
2
in tweede lezing verworpen^ ).
beschikbare
vastleggingskredieten
Fonds 2.899,18 miljoen ecu.
voor
Van de verleende bijstand
19,1 % naar het Verenigd Koninkrijk, 18,6 % naar
het
Europees
ging ongeveer
Italië, 15,5 % naar Spanje,
11,7 % naar Frankrijk, 10,4 % naar Portugal, 7,6 % naar Griekenland en 6,7 % naar Ierland.
Op 16 december hechtte de Raad zijn goedkeuring^ 3 ), op voorstel
van de Commissie^ 4 ), aan een uitzonderlijke financiële steun op sociaal gebied ten behoeve van Griekenland. Inzake
onderwijs
en
Onderwijs, op 24 mei van
de Commissie
lange
termijn :
beroepsopleiding
bogen
de
Raad
en
de
ministers
van
in het kader van de Raad bijeen, zich over een mededeling
over
"Het
onderwijs
1988-1992"( 5 ).
Zij
in de Gemeenschap. wisselden
van
Vooruitzichten
gedachten
over
op de
prioritaire thema's en actieterreinen voor de samenwerking op onderwijsgebied, meer bijzonder tot
in 1992.
Met name bespraken zij het onderwijs van vreemde
talen, waarna zij akte namen van de voornemens van de Commissie op dit gebied. Op 21 december keurde de Commissie voor toezending aan de Raad twee voorstellen goed
voor
besluiten
Inzake
bevordering van de opleiding
respectievelijk In vreemde talen
het
LINGUA-Programma
in de Gemeenschap en
bevordering van het onderwijs en het aanleren van vreemde talen van dat programma.
(1) PB C 349 van 31.12.1985 (2) PB C 290 van 14.11.1988 en Buil. EG 10-1988, punt 2.1.82 (3) PB L 362 van 30.12.1988 (4) PB L 209 van 9.8.1988 (5) Buil. EG 5-1988, punten 1.2.3 tot 1.2.9
voor
de
inzake de
in het kader
- 5 -
Het L INGUA-Programma streeft vooral twee doelstellingen na : enerzijds betere mogelijkheden voor de burgers van de Gemeenschap om met elkaar te communiceren door een kwantitatieve en kwalitatieve verbetering van het onderwijs van de officiële talen van de Gemeenschap, en anderzijds door tenuitvoerlegging van doeltreffende maatregelen om de arbeidskrachten de talenkennis bij te brengen die de ondernemingen Interne markt.
in staat moet stellen volledig profijt te trekken van de
Het programma, dat over
de periode
1990^1994
loopt en naar
raming een totaalbudget van 250 miljoen ecu zal vereisen, omvat acties op vier grote
gebieden :
versterking initiële
van
bevordering het
opleiding
Europees van
van
de
taalkundige
Universitair
leraren
vorming
Netwerk
vreemde
en
talen;
van
ontwikkeling
bevordering
jongeren; van van
de het
talenonderwijs in het economisch leven-, aanvullende maatregelen ter bevordering van innovaties waardoor het onderwijs In vreemde talen kan worden verbeterd. Op 24 mei 1988 namen de Raad en de ministers in het kader van de Raad bijeen eveneens resoluties aan inzake de Europese dimensie in het onderwiJs^1), en de mi Iieu-educatie^2), Actieprogramma
alsmede
(1982-1987)
3
beroepsleven^ ).
conclusies
over
Inzake de overgang
het van
Tweede
Jongeren
Communautaire
van school
naar
Op 18 oktober zond de Commissie de Raad een mededeling over
een werkprogramma tot bevordering van de innovatie in het middelbaar onderwijs. Tijdens
zijn
Onderwijs,
zitting
van
23 november
namen
de
Raad
en
de
ministers
van
in het kader van de Raad bijeen, een resolutie over onderwijs en
gezondheid aan^ 4 ). Op
voorstel
van
de
Commissie,
die
hem
op
26 juli
een
mededeling^)
had
toegezonden met een tweede voorstel voor een besluit Inzake uitbreiding van het COMETT-Programma tot de landen van de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA)
(1) PB C 177 van 6.7.1988 en Bull. EG 5-1988, punt 1.2.2 (2) PB C 177 van 6.7.1988 en Bull. EG 5-1988, punt 2.1.76 (3) PB C 177 van 6.7.1988 en Buil. EG 5-1988, punt 2.1.76 (4) Bull. EG 11-1988, punt 2.1.124 (5) PB C 239 van 14.9.1988 en Bull. EG 7/8-1988, punt 2.1.87
- 6 -
alsmede inzake samenwerking met de Internationale organisaties, nam de Raad op 16 december het besluit aan over de voortzetting van de tweede fase (1990-1994) van het Programma voor samenwerking tussen universiteit en onderneming op het gebied van de opleiding voor nieuwe technologieën (COMETT II). Commissie
376 projecten
en
aanvragen
om
beurzen
In Juli had de
geselecteerd
waarvoor
zij
8,4 miljoen ecu toekende^ 1 ). In
het
kader
van
de
tenuitvoerlegging
van
het
ERASMUS-Programma
voor
het
academiejaar 1988/1989 besloot de Commissie op 15 juni tot toekenning van meer dan
23 miljoen ecu
26 juni
kende
zij
voor
83
interuniversitaire
27 miljoen ecu
toe
voor
samenwerkingsprogramma's.
een
nieuwe
reeks
aanvragen
Op om
financiële steun voor bezoekbeurzen, steun voor verenigingen van universiteiten en
pubi ¡kat i es.
Op
22 april
en
23 november
zond
de Commissie
de
Raad
een
eerste Jaarverslag over de werkzaamheden In het kader van dit programma alsmede een mededeling over de eerste resultaten en de vooruitzichten
toe^2).
Nadat
het programma twee jaar had gewerkt, stelt de Commissie de grote belangstelling daarvoor
in
aanvragen
in te willigen.
Comité
academische
ERASMUS
voor
kringen
vast,
alsmede
Verder
neemt
zij de evaluatie van het
Raadgevend
dat
een
haar
rekening-,
de
comité
onmogelijkheid suggereerde
om
alle reeks
wijzigingen, met name ten aanzien van de wijze van toekenning van de financiële steun.
Op
16 juni
voor
nam de Raad een besluit
Europa"
("Yes
for
Europe")
aan^ 3 )
tot
inzake het Actieprogramma
bevordering
van
de
"Jeugd
uitwisseling
van
4
jongeren in de Gemeenschap^ ). Op 11 juli eerste drie
legde de Commissie aan de Raad een eerste v e r s l a g e ) voor over de jaar
(1985-1987) van het
Derde Gemeenschappelijk
uitwisseling van werkende jongeren^ 6 ).
(1) PB C 326 van 19.12.1988 en Bull. EG 11-1988, punt 2.1.127 (2) PB L 166 van 25.6.1988 (3) PB L 158 van 25.6.1988 en Bull. EG 6-1988, punt 2.1.143 (4) PB C 72 van 27.3.1986 en PB C 77 van 24.3.1987 (5) Bull. EG 7/8-1988, punt 2.1.89 (6) PB L 331 van 19.12.1984
Programma
voor
- 7 -
Op het gebied van de beroepsopleiding nam de discussie op Gemeenschapsniveau, die door de Commissie was begonnen In haar mededeling van Januari 1987 over de bijscholing
in de ondernemingen^ 1 ), een
van werknemers
2
Europese Raad van Hannover op 27 en 28 jun i ^ ) . een werkdocument
nieuwe
vlucht
De Commissie
voor aan het Permanent Comité voor
na
de
legde hierover
Arbeidsmarktvraagstukken,
waarvan de voorzitter, na de 36e zitting op 25 november, conclusies formuleerde waarin de nadruk wordt gelegd op het belang dat het comité aan dit onderwerp hecht^ 3 ). In 1988 werd de steun van de Gemeenschap voor de beroepsopleiding met
een
Actieprogramma
voor
de
beroepsopleiding
jongeren op het volwassen beroepsleven
(PETRA).
en
de
uitgebreid
voorbereiding
van
Dat programma, gebaseerd
op
het besluit van de Raad van 1 december 1987, trad op 1 januari 1988 In werking. Het
omvat
de
oprichting
van
een
Europees
opleiding en specifieke bijstand voor
netwerk
van
initiatieven
innoverende projecten
Inzake een betere
voorlichting over de overgang van school naar beroepsleven. ook
bedoeld
als
aanmoediging
ondernemingsvermogen, Jongeren
willen
jongeren
aan
de
voor
projecten
creativiteit
bevorderen.
Het
de
programma,
de hen betreffende
reeks andere maatregelen, die
en
projecten
in het
de
Het programma
ontwikkeling
van
de
actieve
stimuleert, bedoeld
gaat
van
deelneming gepaard
zijn om de
is het
verantwoordelijkheidszin
dat
in hoofdzaak
verworvenheden op dit gebied
die
inzake
van
met
een
communautaire
licht te stellen en de uitwisseling
van
ervaringen tussen Lid-Staten te concretiseren.
De
Commissie
heeft
eveneens
besloten
om
de
vrije
toegang
voor
alle
Gemeenschapsburgers tot overheldsbetrekkingen
in alle Lid-Staten te bevorderen.
Het
eerste
optreden
betrekkingen specifieke
van
de
waarbij
Commissie taken worden
uitoefening
van
het
(1) PB C 178 van 7.7.1987 (2) Bull. EG 6-1988, punt 3.4.1 (3) Bull. EG 11-1988, punt 2.1.118
zal
in
de
vervuld nationale
die zover
plaats
gericht
verwijderd
overheidsgezag
dat
zijn
op
zijn
van
de
zij
slechts
- 8 -
uitzonderlijk
zullen
vallen
onder
artikel 48,
lid 4,
van
het
Verdrag
dat
bepaalde overheidsbetrekkIngen van het beginsel van vrij verkeer van werknemers uitsluit^1).
Hierbij
handelsdiensten
zal
het
beheren,
om
om
te beginnen
ziekenhuizen,
gaan
om
het
om
de organisaties
onderwijs
in
die
openbare
onderwijsinstellingen en om burgerlijk onderzoek in openbare Instellingen. Op 29 juni zond de Commissie de Raad een ontwerp toe voor een resolutie inzake de strijd tegen racisme en vreemdelingenhaat^2) tot tenuitvoerlegging van de interinstitutionele
verklaring
van
11 Juni 1986^ 3 ).
Het ontwerp
formuleert,
zowel ten behoeve van de Gemeenschapsinstellingen als van de Lid-Staten, drie reeksen van concrete voorstellen op juridisch en institutioneel gebied, inzake voorlichting
en
inzake
onderwijs
en
opleiding.
Op
23 november
bracht
het
Economisch en Sociaal Comité advies uit over de voorgestelde RaadsresolutIe. Op het gebied van de sociale zekerheid en de sociale acties zond de Commissie op 29 november
aan de Raad een tussentijds verslag over de tenuitvoerlegging
van de specifieke communautaire actie tot bestrijding van de armoede^ 4 ). 21 december mededeling
keurde goed
communautair sociale
met
de
Commissie^5),
een
voorstel
actieprogramma
op
integratie van de meest
voor
voor een
middellange
toezending
aan
de
Raad,
besluit
tot opstelling
termijn
voor
kansarme groepen.
de
Dat
Op een
van een
economische
nieuwe
en
programma,
met een voorgestelde duur van vijf jaar, is een voortzetting en uitbreiding van de communautaire inspanningen ter bestrijding van de armoede. Op 5 februari
zond
de Commissie
de Raad een voorstel (6)
tot wijziging
van
Verordening 1408/71(7) over de sociale zekerheid van migrerende werknemers en zelfstandigen en hun gezinsleden die zich binnen de Gemeenschap verplaatsen.
(1) PB C 72 van 18.3.1988 en Bull. EG 3-1988, punt 2.1.94 (2) PB C 214 van 16.8.1988 en Bull. EG 6-1988, punt 2.1.146 (3) PB C 158 van 25.6.1986 (4) PB L 2 van 3.1.1985 (5) Bul I. EG 12-1988 (6) PB C 52 van 24.2.1988 en Bull. EG 1-1988, punt 2.1.47 (7) PB L 149 van 5.7.1971 en PB L 74 van 27.3.1972
- 9 -
De wijzigingen
zijn gericht
op een veralgemening
van de toekenning
van de
gezinstoeslagen van het werk land, in welk land de gezinsleden ook wonen. het voorstel werd gunstig advies uitgebracht
Over
door het Economisch en Sociaal
Comité^1) en het Parlement^2). Wat de gelijke kansen voor mannen en vrouwen betreft, ging de Commissie verder met
de
tenuitvoerlegging (3
(1986-1990) )
waaraan
steun toezegde.
de
Op 5 april
van Raad
haar
programma
in zijn
op
resolutie
middellange
van
termijn 4
7 Juni 1984Í )
zijn
legde zij een tussentijds verslag hierover voor.
Op 16 december nam de Raad een resolutie aan betreffende de reïntegratie en integratie op latere leeftijd van vrouwen in het arbeidsproces^). De Commissie
zond de Raad, respectievelijk op 25 maart
en 14 december, ook
twee verslagen toe inzake enerzijds de maatregelen die door de Lid-Staten zijn getroffen
voor
de
tenuitvoerlegging
van
de
resolutie
van
de
Raad
van
7 juni 1984 over de bestrijding van de werkloosheid onder vrouwen^8) (eerste evaluatie) en anderzijds over de tenuitvoerlegging van diezelfde resolutie. Op 5 juli zond de Commissie de Raad een verslag over de tenuitvoerlegging van de aanbeveling van de Raad van 13 december 1984 behoeve van vrouwen^7). toepassing
van
de
tenuitvoerlegging vrouwen op het
Op 22 december zond zij de Raad een verslag over de
richt iJn
van
gebied
Inzake positieve acties ten
het
van
beginsel
14 december 1978 van
van de sociale
gelijke
inzake
behandeling
zekerheid^8).
Op
de
geleidelijke
van
mannen
15 december
en
hechtte
zij haar goedkeuring aan een mededeling aan de Raad inzake de sociale situatie en de werkgelegenheid voor vrouwelijke migranten.
(1) PB C 134 van 24.5.1988 en Bull. EG 3-1988, punt 2.4.35 (2) PB C 122 van 9.5.1988 en Bull. EG 4-1988, punt 2.1.93 (3) PB C 356 van 31.12.1985; Supplement 3/86 - Bull. EG (4) PB C 203 van 19.8.1986 (5) PB C 333 van 28.12.1988 en Bull. EG 12-1988 (6) PB C 161 van 21.6.1984 (7) PB L 331 van 19.12.1984 (8) PB L 6 van 8.1.1979
- 10 -
In
het
kader
van 1
24 november 1987^ ) IRIS^ 2 ).
naam inzake
de
tenuitvoerlegging
ontwikkelde
Hierbij
gaat
beroepsopleiding
de
het
voor
Commissie om
een
vrouwen.
van een
nieuw
netwerk
De
haar
aanbeveling initiatief
van
van
onder
de
demonstratieprojecten
officiële
lancering
vond
plaats
tijdens een studiebijeenkomst op 12 en 13 december 1988. hechtte de Raad zijn goedkeur ing^ 3 ) aan het Tweede
Op 18 april
Actieprogramma en
voor
een
samenhangend
Communautaire
4
"Hel ios"^ ) voor de maatschappelijke en economische betere
autonomie
van
gehandicapten.
Dat
integratie
programma
beleid voor alle vraagstukken die voor gehandicapten
moet
een
van belang
zijn mögel i Jk maken. Ten einde de EGKS-wederaanpassIngssteun Lid-Staten
beter
te
harmoniseren
voor werknemers uit
en
de
baan
voorziet
vroegtijdig
uittreding,
verschillende
wederaanpasslngsultgaven
bewaken, keurde de Commissie en nieuw gemeenschappelijk Het stelsel
de
beter
te 5
steunstelsel
goed^ ).
voor de vijf typesituaties waarin de werknemers die hun moeten
interne
bedrijven, opleiding -
opgeven
zich
overplaatsing,
kunnen
werkloosheid,
bevinden - vroegtijdige omscholing
in steun die voortaan gebonden
grenzen ten aanzien van duur en maximumbedrag.
zal
voor
andere
zijn aan
uniforme
De Commissie besloot
eveneens
het toepassingsgebied van de steunverlening uit te breiden, zodat voortaan ook steun
kan
worden
verleend
"rational isatiemaatregelen" gemeenschappelijke
in
steunstelsel
voor de vanaf
de
sociale
kolensector. 1989
Ten
kosten einde
operationeel
te
van het
maken
de nieuwe
heeft
de
Commissie, na raadpleging van het Raadgevend Comité EGKS, aan de Lid-Staten de aanvaarding voorgesteld van de bilaterale overeenkomsten inzake steunverlening, zulks volgens een eenvormig schema.
Op 31 mei wisselden de Raad en de ministers van Volksgezondheid, van de Raad bijeen, van gedachten over de stand van zaken waarmee zij in mei 1987 hadden Ingestemd.
In het kader
Inzake de acties
Zij keurden conclusies goed inzake
(1) PB C 342 van 4.12.1987 (2) PB C 184 van 14.7.1988 en Buil. EG 7/8-1988, punt 2.1.91 (3) PB L 104 van 23.4.1988 en Bull. EG 4-1988, punt 2.1.92 (4) PB C 257 van 28.9.1987 (5) Buil. EG 3-1988, punt 2.1.95; Buil. EG 6-1988, punt 2.1.137
- 11 -
de bestrijding van Aids^1) en besloten tot een procedure voor regelmatige en snelle
uitwisseling
van
epidemiologische
alsmede tot onderlinge uitwisseling van genomen
maatregelen.
Tijdens dezelfde
gegevens
op
Gemeenschapsniveau,
informatie over de vergadering
keurden
conclusies goed betreffende het communautaire optreden
In de Lid-Staten de ministers ook
tegen kanker^ 2 ).
Aan
de hand van een mededeling van de Commissie verstrekten zij richtsnoeren voor de voortzetting van het actieprogramma op het gebied van de toxicologie ter bescherming van de volksgezondheid^3). In het
vooruitzicht
kanker
zond
de
van de
Commissie
lancering van een Europees actieprogramma de
Raad
op
4 februari
twee
voorstellen
tegen voor
richtlijnen tot harmonisatie van de nationale bepalingen Inzake de etikettering van
tabaksprodukten
en het max¡mumteergehalte
van sigaretten^4).
Op 7 juli
bracht het Economisch en Sociaal Comité over die twee voorstellen advies uit (5). Na advies van het Parlement^6) keurden de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen der Lid-Staten, in het kader van de Raad bijeen, op 21 Juni formeel een besluit^7) goed houdende een actieplan 1988/1989 voor een voor Iichtingsen bewustmakingscampagne in het kader van het Programma "Europa tegen kanker" (8).
In
1988
werden
de
eerste
positieve
douanesamenwerking tegen de drugsmokkel. de
tenuitvoerlegging
resultaten
verkregen
bij
Verder werd dat jaar gekenmerkt door
van een operationeel
programma
voor
intracommunautaire
samenwerking met een budget van 1,125 miljoen ecu.
(1) PB C 197 van 27.7.1988 en Bull. EG 5-1988, punt 2.1.85 (2) PB C 50 van 26.2.1987 (3) PB C 184 van 23.7.1986 (4) PB C 48 van 20.2.1988 en Bull. EG 1-1988, punt 2.1.48 (5) PB C 237 van 12.9.1988 en Bul (6) PB C 68 van 14.3.1988 en Buil
de
. EG 7/8-1988, punten 2.4.65 en 2.4.66 EG 2-1988, punt 2.1.85
(7) PB L 160 van 28.6.1988 en Bul
. EG 6-1988, punt 2.1.148
(8) PB C 50 van 26.2.1987 en Buil
EG 4-1988, punt 2.1.195
Β. Sociale ontwikkeling in de Gemeenschap In 1988
Hoofdstuk I
- Werkgelegenheid (inclusief migrerende werknemers)
Hoofdstuk I I
- Onderwi Js
Hoofdstuk I I I
- Beroepsopleiding
Hoofdstuk IV
- Sociale Dialoog en arbeidsbetrekkingen
Hoofdstuk V
- Arbeidsvoorwaarden en arbeidsrecht
Hoofdstuk VI
- Lonen en inkomens
Hoofdstuk VI I
- Levensomstandigheden en gezinsbeleid
Hoofdstuk VIII
- Sociale Zekerheid
Hoofdstuk IX
- Arbeidsveiligheid en -hygiene
Hoofdstuk Χ
- Gezondheidsbescherming
HOOFDSTUK I WERKGELEGENHEID (inclusief migrerende werknemers) Tendensen In de Gemeenschap
De
groei
van
de werkgelegenheid
In de Gemeenschap
+ 1,2 %, het hoogste niveau sinds 1973.
ligt
voor
1988 op
Hoewel die groei met de groei van
de economie gepaard gaat, volstaat hij niet om het (actuele en potentiële) overmatige arbeidsaanbod zeer hoog.
te absorberen en blijft de totale werkloosheid
Daar de groei van de bevolking in de werkende leeftijd sedert
haar historisch hoogtepunt van de Jaren zeventig is gedaald, houdt de groei van het werkaanbod hoofdzakelijk verband met de toegenomen deelneming van de vrouw aan het arbeidsproces.
Hoewel de werkgelegenheidsgroei de laatste
jaren gedomineerd werd door de schepping, vooral in de dienstensector, van deeltijdbanen voor vrouwen, is het aandeel werkloosheid aan het toenemen.
van de vrouwen
in de totale
Het aandeel van Jongeren beneden de 25 jaar
binnen de totale werklozengroep daarentegen blijft thans gestadig zakken.
Werkloosheid blijft het grootste zorgenkind van de Gemeenschap. 10,9 % van
de
actieve
burgerbevolking
lichtjes tot 10,5 % in 1987.
te
hebben
bereikt,
Na in 1985 daalde
zij
Tegen december 1988 was zij verder gedaald
tot 9,6 %, en het gemiddelde percentage voor het hele Jaar wordt geraamd op 10,0 %, waarmee zij nog steeds bijna tweemaal zo groot als in 1979 Is en viermaal zo groot als in 1973.
Volgens prognoses op middellange termijn
van de diensten van de Commissie zal het werkloosheidspercentage
In 1992,
tien jaar na het einde van de laatste recessie, niet verbeterd zijn. De langdurige werkloosheid bleef ook toenemen. helft van de werklozen
Naar raming is meer dan de
In de Gemeenschap (52 %) reeds meer dan één Jaar
werkloos en een derde reeds langer dan twee Jaar.
I - 2 Daarom
legt het werkgelegenheidsbeleid
alleen op de noodzaak de werkloosheid
van de Gemeenschap de nadruk te verminderen maar ook het
belang
van gerichte maatregelen om kansarme groepen te helpen, te weten : wen, het
niet vrou-
langdurig werklozen, etnische minderheden en gehandicapten, die over algemeen
het minste profiteren
In 1988 stelde de Commissie gelegd
van het
herstel
van de
arbeidsmarkt.
In antwoord op het verzoek van de Raad, neer-
in zijn besluit van 1 december 1987 betreffende een actie ter be-
strijding
van de
langdurige werkloosheid, plannen op voor een
gramma voor bijstand aan verschillende
langdurig werklozen".
"Actiepro-
Gelijklopend daarmee
zijn
landen reeds begonnen met de uitvoering of uitbreiding
van
maatregelen voor een betere afstemming van de middelen op die groepen : de langdurig nieuwe
werklozen
taken
van
hebben
geprofiteerd
van
bijna
de arbeidsbemiddelingsdiensten,
alle uitbreidingen terwijl
voor
of
de
andere
het
vinden
kansarme groepen de nadruk eerder op opleiding werd gelegd.
De regeringen blijven meer van werk/opleiding
aanmoedigen.
Ie idi ngstoegangspunten" werklozen
gratis de
dat
en
andere
vergelijkbare ter beschikking
in het arbeidsproces.
de steunprogramma's
bij werklozen voor
Dat gebeurt meestal
infrastructuur
voor hun wederopneming vast
zelfredzaamheid
voor
via "Jobclubs", "opinstellingen, stellen
In bepaalde
de schepping
die
die nodig
de is
landen stelt men
door werklozen
van
eigen
bedrijven plaats lijken te maken voor programma's voor het consolideren van reeds bestaande bedrijven.
I - 3
Ontwikkelingen In de Lid-Staten België De regeringsverklaring
van het nieuwe kabinet omvat handhaving van con-
currentiekracht, stimulering van kosten, herverdeling
van werk
investeringen, laag houden van arbeids-
door maatregelen
voor
deeltijdwerkers en
aanmoediging van onderhandelingen tussen sociale partners.
In het kader
van de staatshervorming werden verschillende nationale taken voor de uitvoering van werkgelegenheidsmaatregelen overgedragen naar de gewesten en gemeenschappen. Betaling van en regelen voor de werkloosheidsuitkeringen taken van de centrale overheid
behoren.
In de
loop van
blijven tot de 1988 heeft de
regering de regeling Inzake de dagelijkse stempelplicht versoepeld.
Vooral
verschillende groepen jongeren zijn van de stempelplicht ontslagen gedurende een periode die tot vier maanden kan duren.
Werklozen van ouder dan
50 Jaar en personen die langer dan 20 Jaar hebben gewerkt, hoeven slechts een keer per week te gaan stempelen.
De bedoeling is de werklozen ertoe te
brengen werk te zoeken, maar ook de menselijke problemen van de werkloosheid tot op zekere hoogte op te lossen. Op regionaal vlak stelde de Vlaamse Executieve het "TOP-Plan" op waardoor werkgelegenheidsgericht.
De
en
nieuwe
opleidingsacties "jobclubs"
op
langdurig
In Vlaanderen
werklozen
hebben ook
tot
worden
doel
deze
langdurig werklozen te helpen om beter hun weg te vinden naar de arbeidsmarkt.
Harerzijds
lanceerde
de
Waalse
Executieve
een
nieuw
programma
waarbij bestaande geavanceerde technologieondernemingen tot expansie worden aangemoedigd en nieuwe tot oprichting in de Waalse regio worden aangespoord door betaling van 50 % van bepaalde selectie- en aanwervingskosten.
De nieuwe regering heeft het voornemen om de stopzetting van de Immigrât Ie te handhaven, maar voorziet ook in een vastberaden beleid voor de Integratie van immigranten die In België wonen.
In dat akkoord
is ook overeen-
gekomen een koninklijk commissaris voor de Immigratie aan te stellen.
I - 4 Op grond van de verdeling van de bevoegdheden
in het kader van de nieuwe
grondwet
coördineren,
geeft
ondersteunen
de
van
regering het
voorrang
aan
het
migratiebeleid
van
de
begeleiden
en
gewesten
en
gemeenschappen,
plaatselijke autoriteiten. In september
legde de commissaris-generaal
voor de hulp aan vluchtelingen
en staatlozen een evaluatie van de eerste zes maanden van toepassing van de nieuwe wet betreffende de vluchtelingen voor, waarbij hij onder meer wees op de maatregelen voor het garanderen van de rechten van asielzoekers en de vermindering
van
het
aantal
kandldaat-vluchtelIngen
ten opzichte
van
de
twee vor ige jaren.
Denemarken De nieuwe in de zomer gevormde regering zette de actie voort om de werkgelegenheid
te doen toenemen
begrotingsevenwicht balanstekort
te
aanmoedigen
van
worden
à
één
georganiseerd.
(met nadruk op exporterende
te komen, de belastingen te verlagen en het betalings-
verminderen.
Bijzondere
aandacht
werd
langdurig werklozen om actiever werk twee
Industrieën), tot
weken
durende
op lei dings-
en
besteed
te zoeken.
aan
het
Daartoe
voorlichtingscursussen
De steunprogramma's voor werklozen na zes en twaalf maanden
werkloosheid werden opnieuw bekeken.
Een belangrijk doel
In dit verband Is
werklozen aan te moedigen om hun tijd actiever te besteden aan de schepping van eigen werkgelegenheid of de verbetering van hun opleiding. Meer bevoegdheden en de nodige middelen werden overgedragen aan de regionale arbeidsmarktorganen.
Voor al die organen wordt vooral een afzonder-
lijk krediet verstrekt waardoor zij in staat zijn werkgelegenheidsprojecten te financieren, loonsubsidies voor indienstneming van werklozen te verlenen en bepaalde hulpprojecten te financieren die hoofdzakelijk op de opleiding betrekking hebben.
I 5
De aandacht van de Deense regering op immigratiegebied ging vooral naar de kwestie
van de asielzoekers.
initiatief waardoor teitspapieren jaarlijks
Vanaf
1 Januari 1988 nam
zij met
name
luchtvaartmaatschappijen die passagiers zonder
vervoeren,
beboet
νluchtel ingenquotum
kunnen
worden.
500
gebracht,
op
Tegelijkertijd en
worden
een
Identi
werd
het
Inspanningen
gedaan voor het verbeteren van de opvang op de luchthaven van Kopenhagen.
Ook moet worden opgemerkt dat de Deense autoriteiten de politieke gevolg trekkingen
trachten te evalueren van twee conferenties die op
aansporing
van de minister van Binnenlandse Zaken werden gehouden en die betrekking hadden op enerzijds de huisvest¡ngsvoorwaarden zijds de voorwaarden van toegang tot werk. de
Immigrâtieraad
zetten.
De raad
na zijn vijfjarig
van
immigranten en
ander
Tenslotte zij erop gewezen dat
bestaan
zijn opdracht
blijft
voort
is belast met raadgevende taken ten aanzien van de rege
ring en is samengesteld uit leden van
immigrantenverenigingen.
Bondsrepubliek Duitsland
De
demografische
tendensen
in de
gevolgen voor de arbeidsmarkt. haar
rol
in
het
Bondsrepubliek
Duitsland
Zo heeft de Duitse
opleidingsproces
heeft
erkend,
hebben
grote
industrie, die altijd steeds
meer
moeite
om
Jeugdige werknemers in het kader van het alternerende opleidingssysteem aan te
trekken.
Dank
zij
dit
systeem
krijgen
de
Jongeren
een
tegelijk
praktische en theoretische opleiding, maar voor de eerste keer In acht Jaar eindigde
het
aangeboden het
gevolg
beroepsopleidingsjaar 1987/1988
dan gevraagde opleidingsplaatsen. van
zowel
de daling
van het
(in
september)
Een dergelijke
aantal
Jongeren
met
meer
situatie
als de
Is
belang
stelling die voor hen wordt betoond door de bedrijven die deze ontwikkeling vrezen.
Er zij op gewezen dat de regering bijzondere aandacht
besteedde
aan het aantrekken van kinderen van buitenlandse werkkrachten voor deel neming aan deze opleidingsprogramma's.
I - 6 Tegelijkertijd
I Iep de wet op de vervroegde pensionering van 1984 af, zoals
reeds in die wet zelf was bepaald. Als vervanging werd een wetsontwerp voor een
glijdende
gedeeltelijke
vervroegde
pensionering
vanaf
55 Jaar
Ingediend. De negende herziening van het Arbeitsförderungsgesetz werd goedgekeurd. Dit betekent
een
verlenging
ficaties
en
opleidingen
van bepaalde op
een
hoog
vormen
van steun
niveau
te
ten einde
kunnen
houden.
kwaliVolgens
artikel 49 van die wet kunnen voortaan werkloze werknemers die na voor de opvoeding van kinderen te hebben gezorgd, hun herintrede proces
doen,
inwerkingstoelagen
ontvangen
om
hun
in het arbeids-
terugkeer
op
een
geschoolde arbeidsplaats te vergemakkelijken. Het streven naar een betere bestrijding van illegale arbeid, waardoor
ieder
jaar voor miljarden economische schade ontstaat, werd voortgezet. Om illegale tewerkstelling, misbruik van uitkeringen en abusief gebruik van de vrijheid
Inzake sociale verzekeringen
voor
kortdurende
tewerkstelling
beter te kunnen bestrijden, werd besloten dat op 1 Juli 1991 een socialezekerheidskaart
voor
de
sectoren
economische
ledere werknemer wordt waar
tot
dusver
ingevoerd. Deze kaart moet vaak
illegale
In
tewerkstelling
voorkomt, door de werknemers op zich worden gedragen en op verzoek aan de controlerende beambten worden voorgelegd. Wie sociale uitkeringen ontvangt, moet de kaart bij de betaler van die uitkeringen
inleveren.
De sedert einde 1987 geplande nieuwe regeling van het vreemde I Ingenrecht werd
in 1988 druk
besproken
door
de partijen,
de
sociale
partners,
de
kerken en alle betrokken kringen. Daarbij ging het hoofdzakelijk om vragen zoals integratie, gezinshereniging en verblijfsrecht. Omdat de Oostbloklanden hun emigratieprocedures vergemakkelijkt hebben, is de stroom van migranten uit die landen aanhoudend toegenomen. De emigranten zijn Duitsers volgens artikel 116 van de grondwet. Als Duitser hebben zij recht op verblijf
in de Bondsrepubliek Duitsland en op intégrâtiesteun. De
- 7 Bondsregering
heeft
dan ook
een gedetailleerd
programma
voor
de
onder-
steuning van deze personen voorgelegd. Voor de komende Jaren wordt nog een aantal emigranten verwacht. De Bondsregering deelstaten
heeft
afgestemde
einde
1988 op bestuursniveau
noodgevallenregeling
een
getroffen
tussen
voor
Bond
en
buitenlandse
Jongeren die met hun ouders moeten terugkeren naar hun land van herkomst; onder
bepaalde
voorwaarden
kunnen
deze
Jongeren
voortaan
naar
de Bonds-
republiek terugkeren. Deze maatregel, die door enkele deelstaten reeds in hun interne recht werd opgenomen, moet
In het kader van de nieuwe regeling
van het vreemdelingenrecht bij de wet worden vastgelegd. Tenslotte zij op het gebied van de beroepskeuzevoorlichting vermeld dat er een stijging met 17 % ten opzichte van 1987 kan worden vastgesteld bij de vragen
die
door
jeugdige
lichting werden gericht.
migranten
tot
de centra
van
beroepskeuzevoor-
Die ontwikkeling wijst op de constante
inspanning
van die jongeren om zich een vakbekwaamheid eigen te maken en in de wereld van de arbeid te worden opgenomen.
Gr iekenland Het programma 1988 voor de werkgelegenheid maakte het mogelijk 16.000 banen voor
personen
creëren.
tot 25 Jaar en 26.000 voor personen boven die
leeftijd
te
Datzelfde programma maakte ook de schepping van 1.400 banen voor
gehandicapten en 12.500 zelfstandige functies mogelijk.
Geraamd wordt dat
de verandering van de openingsuren van winkels die bij wijze van proef in Athene
en daarna
in het
hele
land wordt
ingevoerd, ook
zal
lelden
tot
ongeveer 10.000 extra banen. Wat
de opleiding
betreft, voorziet
de nationale collectieve
arbeidsover-
eenkomst van 1988 in het reserveren van 0,2 % van de loonstijging voor de financiering van opleidingscursussen of opleidingsstages in het algemeen in ondernem i ngsverband.
I - 8 In
1988
organiseerde
Griekenland
het
Secretariaat-generaal
talrijke activiteiten voor Grieken
voor
de
EmlgratIe
In
In het buitenland om daar-
door de banden met het land van oorsprong te versterken. Door ontmoetingen, studiestages en opvanginlt lat leven werd aldus een groot aantal
emigranten
bereikt.
Er werd
vooral
aandacht
besteed
aan de
pro-
blemen - en de mogelijke oplossingen daarvan - van bepaalde doelgroepen van Grieken die
in het buitenland wonen, zoals Jongeren die
in het
buitenland
geboren zijn, geëmigreerde vrouwen en bejaarden. Ook maakte de regering bekend dat zij voornemens is nieuwe maatregelen goed te keuren
ten behoeve van
telingen.
Tenslotte werd binnen het Ministerie van Arbeid een overleggroep
opgericht
om de problemen
immigranten
in Griekenland
te onderzoeken
en politieke
van werknemers die zich
vluchIn een
illegale situatie bevinden.
Spanje Spanje
is begonnen met de aanpassing en herstructurering van zijn openbare
dienst voor arbeidsbemiddeling.
De hervorming
is er vooral op gericht
de
bestaande structuren dynamischer te maken door de kwaliteit en de opleiding van de werknemers te verbeteren, meer hulp aan hulpbehoevenden te bieden en bedrog tegen
te gaan.
Bij gebrek aan
instemming
van de sociale
met de hervorming voert de regering alleen de wijzigingen uit.
partners Een voor-
spel op deze hervorming zijn de "werkplaats - scholen", een van de belangrijkste
instrumenten die worden gebruikt
van jongeren.
voor de
Hun aantal steeg van 150 tot bijna 550.
cio" zijn een andere
innovatie.
opleiding
De "casas de ofi-
Het gaat om centra voor bevordering
beroepsopleiding en werk voor jongeren, waarvan er ger icht.
integratie en
van
in 1988 750 werden op-
I - 9 Het nationaal opleidingsprogramma werd herzien en afgestemd op het Europees Sociaal Fonds.
Zo wordt nu vooral aandacht besteed aan de ontwikkeling van
een echte permanente opleiding
en de opneming
van
Jeugdige
stagiairs
en
langdurig werklozen in het arbeidsproces. In 1985 had de Spaanse regering een wet goedgekeurd tot bevordering van de indienstneming van Jongeren op grond van arbeidscontracten voor onbepaalde duur.
Drie jaar na de invoering van die wet
vruchten
afwerpt
26 Jaar afnam.
aangezien
de
werkloosheid
onder
Jongeren
beneden
Ook zij vermeld dat de regering haar strijd tegen
beroepsuitoefening en zwart werk voortzet. waardoor
lijkt het erop dat die goede
de overheidsinstanties
in staat
de
illegale
In 1988 keurde zij een wet goed zijn werkgevers
en
uitkerings-
trekkers te bestraffen. Bij ministerieel decreet van 15 januari 1988 nam de regering
verschillende
maatregelen
geremigreerde
Spanjaarden,
die
vormen
van
steunverlening
in het bijzonder
omvatten
voor bejaarden en
voor
invaliden, de
van de jongsten op de arbeidsmarkt en steun voor centra voor
integratie
verenigingen
en cultuur. Om op het Spaanse grondgebied wonende buitenlanders te helpen de regering een groot
aantal
programma's
voor sociale
financierde
Integratie,
talen-
cursussen en beroepsopleidingscursussen, welke vooral ten goede kwamen aan Marokkanen en Portugezen. riteiten treffende
Illegale
Gelijklopend daarmee proberen de Spaanse auto-
immigratie
tegen te gaan.
De wet van 7 april 1988 be-
inbreuken en sancties van sociale aard voorziet
in sancties bij
niet-nalevlng van de immigratieregels.
Frankr I Jk Een nieuw stelsel voor het betalen van cursisten die een
beroepsopleiding
volgen (inclusief de "allocation de formation reclassement" - herschol Ingsuitkerlng),
werd
in mei
ingevoerd.
gebruik van de geldmiddelen
Dit
stelsel
van de overheidsdienst
maakt voor
het
mogelijk
het
werkloosheldsuit-
I - 10 keringen geren
"UNEDIC" te verminderen en ook een snellere
Integratie van
Jon-
in het arbeidsproces aan te moedigen en tegelijkertijd de toeneming
van de langdurige werkloosheid tegen te gaan. Een
decreet
van
april
belastingvermindering
had voor
betrekking
op
ondernemingen
hun werknemers financieren.
het
"crédit
impôt
die vrijwillig
formation" :
bijscholing
voor
Deze belastingvermindering betreft 25 % van de
jaarlijkse stijging van de opleidingsuitgaven. De nieuwe regering
lanceerde
in september
plan houdt de voortzetting en uitbreiding
haar werkgelegenheidsplan.
in van bestaande acties voor het
opnemen van contact met en het opleiden van werklozen. meen wordt
Dit
daarbij grotere nadruk gelegd op opleiding
Meer als
in het algesleutelelement
voor werkgelegenheidsprogramma's en op het overtuigen van ondernemingen dat opleiding een hoofdfactor van de ondernemingsstrategie is. Vanaf
dit
groter
jaar
aantal
financiert
de
Staat
ook
opleidingsprogramma's
ontslagen werknemers : van 12.000
voor
in 1987 steeg het
een
aantal
tot 30.000 in 1988 en zou het tot 42.000 in 1989 moeten stijgen. Mobiliteitsovereenkomsten het
kader
van
het
("conventions de mobilité") werden
Nationaal
Werkgelegenheidsfonds.
50-70 X-subsidle aan ondernemingen die verhuls- en
Zij
ingevoerd
verstrekken
inrichtingskosten
In een
voor
afgevloeide werknemers betalen. Ook moet erop worden gewezen dat vanaf Juli bepaalde werknemers van ouder dan 60 jaar een gedeeltelijk ouderdomspensioen
kunnen combineren
met
In-
komsten uit deeltijdarbeid. Het Commissariat Général au Plan legde een gedetailleerd verslag ties
: integratieplicht" voor over de situatie van
kingsgroepen
die uit
verslag
ervan uit
gaat
permanente actief
vestiging
de
Immigrât Ie dat
gaat.
integratiebeleid
te
in Frankrijk
het voortaan meer Daarbij voeren
wordt en
een
het
"Immigra-
immigranten en bevol-
voortgekomen
en meer
om
zijn.
Dit
Immigratie
met
noodzakelijk
regeringsstrategie
termijn uit te voeren die duidelijk is gekozen en openbaar
geacht op
een lange
is bevestigd.
I - 11 Wat de in de loop van het voorbije jaar werkelijk genomen maatregelen betreft,
moet
worden
1 augustus 1988
gewezen
in werking
op
de
Frans-Algerijnse
overeenkomst
is getreden en de geschilpunten
die
op
regelt op het
gebied van toezicht over kinderen en bezoekrecht voor feitelijk gescheiden of
uit
de echt
gescheiden
gemengde
paren.
betreffende het gegarandeerd minimuminkomen 8) ook geldt voor buitenlanders uit derde
Vermeld (details
zij
ook
dat
de wet
In hoofdstukken 7 en
landen, voor zover zij aan be-
paalde voorwaarden inzake de periode van wettelijk verblijf voldoen. Tenslotte zij vermeld dat de president van de republiek naar aanleiding van de Jaarwisseling de wens te kennen heeft gegeven dat de overheid ernaar zou streven de rechtspositie van de Immigranten te verbeteren en de procedures voor de uitwijzing van buitenlanders te herzien.
Ier land De regering kwam met een nationaal programma voor herstel, waarin de acties worden
genoemd
naamste doel
die
voor
eind
1990 moeten
worden
ondernomen.
Het
voor-
is in de komende tien Jaren 1988-1997 in de industriële sector
20.000 extra banen per jaar te scheppen. De wet van 1988 inzake de inspraak van werknemers heidsbedrijven steunt de
inspraak
in het beheer van over-
in de middelbare beheersorganen, d.w.z.
alle organen die zich bevinden op een lager niveau dan dat van de Raad van Bestuur.
Zij breidt ook het aantal
semi-overheidsbedrIjven uit
kiezingen voor werknemersvertegenwoordigers
die ver-
in de Raad van Bestuur moeten
organiseren.
Er werd
een
nieuw plan
ingevoerd
"Youthreach".
In het
kader
daarvan
krijgen ongeschoolde schoolverlaters twee Jaar verder onderwijs en verdere opleiding.
Voor
breid
het
tot
langdurig werklozen werden twee model ini t lat leven uitgehele
land : het
Part-time
Job
Incentive
Scheme
en
het
I - 12 Educational Opportunities Scheme, terwijl een Voluntary Work Option en een modeIbeursprogramma
werden
ingevoerd om vrIjwiI IIgersgroepen
In staat
te
stellen gebruik te maken van de bekwaamheden van werklozen. De
regering
heeft
ook
beschermende
wetgeving
ingevoerd
voor
onbillijk
ontslag, gelijke behandeling bij werk en loonbetal ing. De nieuwe leiding
Instantie
(FAS),
die verantwoordelijk
begon
haar
werkzaamheden
is voor op
arbeidskrachten
1 Januari 1988;
zij
en
op-
nam
de
functies over van AnCO, de National Manpower Service en de Youth Employment Agency. Met
Ook is zij belast met bepaalde emigratieproblemen.
het oog op de netto-emigratie bleef FAS een voorlichtingsdienst
toekomstige advies
om
verstrekt
emigranten ongeplande
ook
handhaven. of
slecht
Deze dienst voorbereide
zorgt
voor
emigratie
voor
begeleiding
tegen
te
gaan
advies over opleidings- en werkgelegenheidsprogramma's
en en ter
plaatse. De
overheidssubsidies
voor
hoofdzakelijk
in Groot-Brittannië
gevestigde
vrijwilligersorganisaties die zich met maatschappelijk werk voor emigranten bezighouden, werden 1987.
in 1988 verder toegekend en bleven op het niveau van
Subsidies worden
verstrekt
op grond
van aanbevelingen
van een
In
Groot-Brittannië gevestigd adviescomité. Tenslotte diende de regering
In het Oireachtas (parlement) een wetsontwerp
in waardoor aanzetting tot haat op grond van ras, godsdienst, kleur, nationaliteit
of
etnische
oorsprong
wetsontwerp zal er ook toe voor verspreiding
als misdrijf
moet
worden
beschouwd.
leiden dat het maken van racistisch
in het buitenland als misdrijf wordt aangemerkt.
Het
materiaal
I - 13 Ital ¡ë In 1988 werd een fonds Ingesteld ter vermindering van de werkloosheid.
Het
doel
het
is de schepping
land,
aan
Vooral
van arbeidsplaatsen,
te moedigen
door
de
vooral
financiering
bepaalde categorieën ondernemingen
minder dan 100 werknemers komen
in het
van
zuiden
aangepaste
van
programma's.
in het zuiden van het
in 1988-1992 voor subsidies
land met
in aanmerking
wanneer zij extra personeel voor onbepaalde duur in dienst nemen. Een speciaal banenplan voor werkzoekende jongeren wordt ook gefinancierd en loopt
tot
1990.
Het
dient
moeten een plaatselijk
om deeltijdarbeid
karakter
te gaan en de
en openbaar
belang
hebben.
jeugdbanenplan van 1986 werd verlengd tot eind 1988. gebreid
tot
200 uren
jongeren
theoretische
met
een
hogere
opleiding.
opleiding
Verlichting
Het
speciale
Omdat het werd uit-
omvat
van
initiatieven
de
het
nu
ten
minste
sociale-zekerheids-
bijdragen blijft ook gehandhaafd als sleutel instrument voor opleidings/arbeidscontracten voor jongeren. Tenslotte
werden
districtsbureaus
voor
arbeidsvoorziening
opgericht
als
belangrijke innovatie voor een actief werkgelegenheidsbeleid. Aan
het
einde
van
emlgratIe plaats. bespraken
het
jaar
vond
de
Tweede
Nationale
Conferentie
over
Rond 1.000 afgevaardigden uit alle delen van de wereld
thema's zoals sociaaI-economisehe
rol
van emigranten,
integra-
tieproblemen, onderwijs, opleiding en culturele kwesties, voorlichting vrije
tijd
en
burgerlijke
en
politieke
rechten.
Aan
deze
en
conferentie
gingen twee wetgevende maatregelen vooraf. Door de ene (wet van 29 september 1988) werd bepaald dat alle Italianen in het buitenland moesten worden geteld om een samenhangend beter
te kunnen ontwerpen en toe te passen.
vorm van een wetsontwerp - voorziet van
Italianen
all'Estero),
in
het
die een
buitenland
institutionele
De tweede maatregel
-
in de
in de oprichting van een algemene raad (Consiglio band
tussen
Generale
degli
de emigranten
moet scheppen en de eerbiediging van hun rechten in het en het woonland moet bevorderen.
emlgratlebeleld
Italiani en
Italië
land van oorsprong
- 14 Op 30 december 1988 I lep de regular isat ie van de rechtspositie van buitenlanders die
Italië vóór 27 januari 1987 binnen waren gekomen, ten einde :
circa 100.000 gevallen werden geregulariseerd.
Als gevolg van het "geogra-
fische voorbehoud" komen alleen vluchtelingen uit Europese merking
voor
toepassing
van de waarborgen
landen
In aan-
van de Conventie van New York
over het statuut van de vluchtelingen, terwijl de anderen formeel als zijnde op doorreis worden beschouwd.
Luxemburg Het Werkgelegenheidsfonds
(vroeger Werkloosheidsfonds) kreeg een
speciale
afdeling voor financiële steunverlening voor opleidingsprogramma's, bijzonder het
leerlingwezen.
in het
Het bedrag van de subsidies die de Staat aan
leerlingen toekent, wordt bij groothertogelIJk besluit vastgesteld. Bij het parlement werd een wetsontwerp aspecten van het arbeidscontract. op de problemen
ingediend betreffende verschillende
Dit wetsontwerp heeft vooral
betrekking
In verband met ontslag en de harmonisatie van de rechtspo-
sitie van hand- en hoofdarbeiders, en is ook bedoeld om tijdelijke krachten een passende bescherming
te geven.
In dezelfde geest werd
het
nationaal
minimumloon herzien. Tenslotte zij erop gewezen dat het beleid
inzake zondagwerk
In Luxemburg
ook werd gewijzigd om een intensiever gebruik van het kapitaal mogelijk te maken. De reeds blijkt
in 1987 vastgestelde
in 1988
door
arbeidsvergunningen staatsburgers.
hervatting
te zetten. (vooral
Momenteel
voor
In dit
van de Jaar
Immigrât Ie
werden
zowat
1.500
nieuwe
aan
Portugese
maken de buitenlanders +_ 28 % van de
bevolking
uit.
Een dergelijke situatie
haar
integratiebeleid
de bouwsector) uitgereikt
in Luxemburg
leidt
tot conflicten, en de regering
heeft
voortgezet, met name door voor Iichtingsactles
tegen
I - 15 vreemdelingenhaat.
ZIJ zet ook haar beleid ter verbetering van de woonom-
standigheden van de immigranten voort, vooral door hen ertoe aan te sporen hun woning te kopen.
Een op ruime schaal verspreide brochure bevat de bij-
zonderheden inzake toegang tot financieringen en steun.
Neder land Het
beleid
van
de
oriëntatiegesprekken
werd
in
1988
voortgezet.
Deze
gesprekken, waarvan er bijna 45.000 per jaar zijn, zijn bedoeld om
lang-
durig werklozen te helpen en werden tot nu toe vooral georganiseerd kader
van talrijke nationale programma's.
lende programma's
evenwel
hoofdzaak geconcentreerd
samengebracht
Dit
in het
jaar werden die verschildat
in
is op hulp voor werkgelegenheid van vrouwen.
Op
dezelfde wijze worden alle regelingen
tot een enkel voor
programma,
loonkostensubsidiëring
samen-
gebracht tot een enkele "gebruikersvriendelijke" regeling. Verder heeft de regering de leeftijdsgrens voor deelneming aan het door de Staat gefinancierde gramma
voor
leerlingstelsel
de opleiding
1988 verlengd.
(BVJ) tot 25 Jaar verhoogd.
van werklozen
tot
computerdeskundigen
Ook werd een nieuw modeIprogramma gelanceerd.
Het prowerd
tot
Daarbij
is
het de bedoeling werknemers met scholingsverlof door werkzoekenden te vervangen.
De diensten hebben ook meer geld voor gebruik naar eigen
inzicht
gekregen om langdurig werklozen de kans te geven werkervaring op te doen. Uitgaande van de opgedane ervaringen werden nieuwe maatregelen goedgekeurd voor betere bijstand aan etnische minderheden.
Zij behelzen hoofdzakelijk
het overdragen aan de plaatselijke overheden van een deel van het beleid inzake maatschappelijk werk voor de minderheden. onder geïmmigreerde projecten
opgezet
bevolkingsgroepen die
Om de grote werkloosheid
te verminderen werden
beroepskeuzevoorlichting,
onderwijs
verschillende en
beroepsop-
leiding omvatten waardoor de betrokkenen gemakkelijker werk krijgen,
c.q.
aansluiting vinden bij diverse vormen van scholing en beroepsopleidingen.
I - 16 Organisaties kader
van
van de
minderheden
inspanningen
vervullen
een
steeds
van de overheid
actievere
en de sociale
rol
in het
partners om
de
werkloosheid onder minderheden terug te dringen. Tenslotte blijkt de nieuwe regeling voor asielzoekers van november 1987 te leiden tot bevredigende resultaten, vooral op het gebied van opvang, huisvesting en samenwerking met de plaatselijke overheden. echter
niet
toegestaan
gedurende
de
behandeling
Het is asielzoekers
van
hun
asielaanvraag
arbeid te verrichten.
Portugal Het parlement
verleende de regering toestemming om de wettelijke
inzake beëindiging van de individuele arbeidsovereenkomst
regeling
te herzien en er
de voorwaarden voor het afsluiten en het aflopen van de arbeidsovereenkomst voor bepaalde duur
in op te nemen, evenals de procedure voor
het
onder-
breken van de loopbaan en de arbeidstijdverkorting. Bij wet nr. 50/88 van 19 april werd de werkingssfeer van de uitkering voor opneming
van
aanmerking
jongeren
te
kunnen
in het komen
arbeidsproces
moet
men
van
18
uitgebreid. tot
25 jaar
Om
hiervoor
oud
zijn.
In De
betrokkenen moeten op zoek zijn naar hun eerste werkkring en mogen in geen geval gedurende meer dan 180 dagen gewerkt hebben dat
voorafgaat
aan de toekenning
in de loop van het Jaar
van de uitkering.
Hun
inkomsten
mogen
niet meer bedragen dan 60 % van het minimumloon, zij moeten ten minste zes maanden
bij
een
arbeidsbureau
ingeschreven
bepaald opleidingsniveau bezitten. aan dat
van het
pensioen
zijn
en
moeten
verder
Het bedrag van de uitkering
van het niet-contributieve
stelsel
een
is gelijk
van
sociale
zekerheid.
De prioriteitsnormen voor de subsidies voor beroepsopleiding gepubliceerd.
in 1989 werden
Deze normen houden rekening met de door het Europees Sociaal
Fonds verleende bijstand.
De subsidies zijn bedoeld voor steun voor
op-
I - 17 leiding
In verband met herstructurering, nieuwe technologieën,
van de positie van de werknemers en goede Prioriteit gramma's
wordt en
gegeven
acties
aan acties
voor
werkgelegenheidsvoorultzIchten.
in het
kansarme
verbetering
kader
groepen
van
en
regeringskaderpro-
regio's.
Een
nieuw
tweejarenprogramma voor werk/opleiding startte voor langdurig werklozen van 25 jaar
en ouder
cultureel
om
erfgoed.
aldus Een
bij
te dragen
programma
van
tot
de
instandhouding
financiële
van
steunverlening
het voor
bedrijfsleiders tot 30 jaar werd op gang gebracht en biedt de mogelijkheid om een managementopleiding te volgen. In het kader van het beleid
inzake gelijkheid van mannen en vrouwen
in het
beroepsleven en In het bedrijf werd decreet-wet nr. 426/88 van 18 november uitgevaardigd, waarbij het beginsel van gelijke behandeling van mannen en vrouwen tot de overheidsdienst werd uitgebreid. In
het
begin
werkenden
van
(CARE)
het
jaar
werden
oriëntatiecentra
voor
opgericht,
waarin
de
van
verenigingen
teruggekeerde migranten,
de
vakbonden en de kerkgenootschappen vertegenwoordigd zijn. Tot
de doelstellingen
van de regering
in het
buitenland
behoren met name het behoud van taal en cultuur en constantere
informatie
van niet alleen Portugezen in het
buitenland
voor
Portugezen
in het buitenland maar ook tussen de Portugezen
onderling;
daartoe
werd
met
het
Agentschap
Lusa
een
die naar
hun
protocol ondertekend voor informatieproefnemingen per satelliet. Er werd een gids verspreid om Portugezen land terugkeren bij te staan.
in de Gemeenschap
I - 18 Verenigd KonlnkrI Jk De
arbeidsbemiddel ings-
Services
Commission
Departement
van
en
daarmee
(MSC) werden
verwante
in
Werkgelegenheid.
functies
1988 opnieuw
De
nieuwe
vroeger
gescheiden
uitkeringen.
De
ringsbeleid
op
trouwd, werd beurt
als
uitkeringen;
arbeidsbureaus
tripartiete het
gebied
in mei
in september
dat
MSC,
en
Employment
vereist diensten
waaraan
de
van werkgelegenheid
vervangen
door
aan
het die
is, zorgt voor zowel
de
Integratie
voor
van
verstrekking
uitvoering
van
en opleiding
het was
de van
regetoever-
die op
haar
De activiteiten daarvan werden over-
genomen door
het Training Agency, dat
antwoording
schuldig
Het
Manpower
Service,
de Training Commission,
werd ontbonden. Is.
de
overgedragen
rechtstreeks aan de minister verantwoording schuldig arbeidsbemiddeling
van
rechtstreeks aan de minister
werkgelegenheids/opIe ldIngsprogramma
veris
bedoeld voor 600.000 langdurig werklozen (zes maanden en langer) per Jaar. Hierdoor
worden
de
twee
bestaande
programma's
vervangen,
en
wordt
de
mogelijkheid geboden om gedurende ten hoogste twaalf maanden een opleiding te volgen en praktijkervaring op te doen bij werkgevers en In het kader van projecten. ertoe
Een bijzondere uitkering moet werklozen met personen ten laste
aanzetten
"positieve
aan
het
programma
discriminatie"
deel
toegepast,
onder
"Action for Cities Programme", dat erop en
te nemen. meer
In binnensteden in
het
kader
In sommige gevallen wordt
bedrijven
stadscentra;
in
in andere
het
Is gericht plaatselijke bedrijven
initiatieven te bevorderen door raadgevende, opleldings- en
maatregelen.
van
werd
financiële
loonsubsidie uitgebreid tot kleine is er
het
opleidingscontract,
een
overeenkomst tussen een school en plaatselijke werkgevers voor wederzijdse steun in de vorm van opleiding en latere indienstneming.
In
het
regels
Verenigd
Koninkrijk
traden
op
1 augustus 1988
In werking, waarbij wijzigingen werden
gevallen van
ingevoerd
nieuwe die
Immigrât Ie· in bepaalde
invloed zijn op gezinshereniging; het vervolgen van personen
die te lang blijven, werd vergemakkelijkt.
- 19 Op 26 Juli kondigde de minister van Binnenlandse Zaken aan dat
In de toe-
komst alle Immigranten die in staat zijn hun verwantschap door een DNA-test te bewijzen, de kans krijgen om zich in het Verenigd Koninkrijk te vestigen wanneer zij ook aan de andere eisen voldoen (bij voorbeeld onderdak en financiële steun In het kader van een nieuwe w e t ) . Vanaf 1988 hebben asielzoekers in het Verenigd Koninkrijk geen automatisch recht meer op het aantekenen van beroep of geen garantie dat hun geval door de minister kelijk
van Binnenlandse
lichaam :
de
Zaken wordt
Adviesdienst
voor
doorverwezen
naar
Immigranten
in
een het
onafhanVerenigd
Koninkrijk. Na een stijging met 25 % van de klachten inzake raciale pesterijen in 1988 werd op 29 februari 1988 door de politie een nieuwe campagne ter bestrijding van racisme in Londen gelanceerd. op
100.000 UKL
grootschalige
geschat. verspreiding
Zij
berust
van
De kosten van deze campagne worden op
brochures
een en
nieuwe de
pol i t le-op Ie ld Ing,
publikatie
meertalige gids inzake bestrijding van raciale pesterijen.
van
een
HOOFDSTUK II ONDERWIJS Tendensen In de Gemeenschap
De bijdrage van het onderwijs tot de voltooiing van de interne markt in 1992 blijft een
gespreksonderwerp In de Lid-Staten, die zich alle
voornamelijk bezighouden met de noodzaak om de kwaliteit van het voltijdse verplichte onderwijs te verbeteren. De Lid-Staten worden geconfronteerd met een groot aantal gemeenschappelijke vraagstukken met betrekking tot de aard en de doelstellingen van het elementaire onderwijs en de basisprogramma's ten behoeve van alle schoolverlaters. Met het oog op de komende ontwikkelingen brengen de Lid-Staten belangrijke wijzigingen aan in hun onderwijsbeleid.
Terwijl sommige oorspronkelijk
gecentraliseerde Lid-Staten overgaan tot decentralisatie, gaan andere een meer gecentraliseerd beleid volgen. Alle Lid-Staten streven naar behoorlijk basisonderwijs ten einde de Jongeren in staat te stellen het hoofd te bieden aan nieuwe technologieën In de beroepswereld.
Dit omvat een toereikende opleiding van de leerlingen in
informatie- en communicatietechnieken door hun het gebruik van computers In verschillende toepassingen bij te brengen .
11-2
Voorts wordt getracht de schakels tussen onderwijs, opleiding en bedrijf te verstevigen door verbetering aan te brengen In de middelbare
schoolprogramma's,
de beroepskeuzevoorlichting, de programma's voor het opdoen van werkervaring en de bljschol ing van
leerkrachten.
In het hoger onderwijs stellen de Lid-Staten hun nationaal beleid bij met het oog op de vereisten van de interne markt, hetgeen het volgende inhoudt : gemakkelijker toegang tot hoger-onderwiJslnstelI ingen (hoewel
sommige
universiteiten nog steeds te kampen hebben met een te groot aantal studenten), hervorming van studieprogramma's, onderlinge erkenning van diploma's, uitwisseling van studenten en onderwijzend personeel, aanwerving van internationale stafleden, enz. Gezien de tendensen
in de Gemeenschap en ten einde de samenhang van de
communautaire actie te waarborgen, stelde de Commissie een mededeling op over de vooruitzichten op middellange termijn (1988-1992) in het onderwijs. Dit was één van de voornaamste onderwerpen die de Raad Onderwijs op 24 mei in Brussel behandelde.
In het document van de Commisie zijn de volgende drie
hoofddoelstellingen uitgestippeld : - vaststellen
in hoeverre onderwijs- en ople¡dingsstelsels kunnen bijdragen tot
de verwezenlijking van de interne markt door belemmeringen
in het vrije
verkeer van personen weg te werken en initiatief en innovatie op elk niveau te st imuleren; - de schakels tussen onderwijs en bedrijfsleven op elk vlak verstevigen en met name nauwkeurig de nodige wijzigingen vaststellen die uit de interne markt voor tv loe ien ; - via het onderwijsbeleid bijdragen tot vermindering van de regionale ongelijkheden en tot de sociale samenhang van de Gemeenschap.
11-3
De Raad hechtte verder zijn goedkeuring aan : - een resolutie over de bevordering van de Europese dimensie in het onderwijs; - een resolutie over het milieu-onderwijs-, - conclusies over het Tweede Communautaire Actieprogramma (1982-1987) inzake de overgang van Jongeren van school naar het volwassen- en beroepsleven. De Raad besprak eveneens een korte mededeling van de Commissie over het vreemde-talenonderwlJs. Het uitwisselingsprogramma van de Europese Gemeenschap "Jeugd voor Europa" ter bevordering van bilaterale en multilaterale uitwisselingen van jongeren tussen 15 en 25 jaar buiten school verband, werd op 24 mei 1988 in Brussel door de Raad Algemene Zaken aangenomen en op 16 juni officieel goedgekeurd. In 1988 is de werkgroep van de
Commissie
voor het Actieprogramma inzake
gelijke kansen voor jongens en meisjes in het onderwijs tweemaal bijeengekomen. De werkgroep bestaat uit vertegenwoordigers van de nationale Ministeries van Onderwijs en van de nationale commissies voor gelijke kansen. Van de initiatieven die de groep in het kader van het actieprogramma begeleidt, moeten er twee worden onderstreept : een actieonderzoek
over de invoering
van nieuwe technologieën in het onderwijs, waarmee in 1987 is begonnen; en een ander actieonderzoek
inzake
initiële en permanente opleiding van
leerkrachten, dat einde 1988 is gelanceerd.
11-4 Ontwikkeling van de toestand In de Lid-Staten België De belangrijkste gebeurtenis van 1988 in België, wat het onderwijs betreft, is ongetwijfeld de goedkeuring van de federalisering van het onderwijs. was met name een grondwetsherziening nodig.
Hiertoe
Met deze federalisering werden
tevens de In het schoolpact (een politieke overeenkomst van 1958) vervatte waarborgen vervangen door constitutionele garanties vla een herziening van de grondwetsartikelen 17 en 107 ter. Ten einde tijdens de overgang naar een gecommunautariseerd onderwijsbeleid een beleidsvacuiim te vermijden, werden door de nationale regering een aantal dringende maatregelen getroffen voor het schooljaar 1988-1989.
Dit gebeurde
vla de zogenaamde "Wet houdende dringende maatregelen ter zake van het onderwijs" van 1 augustus 1988 en ook vla een aantal Koninklijke Besluiten. De bestaande "omkader inqsnormen" voor het secundair onderwijs, het basisonderwijs en het hoger onderwijs buiten de universiteit worden verlengd; in het buitengewoon onderwijs wordt het onderscheid ten aanzien van kinderen wier ouders in België niet belastingplichtig zijn, opgeheven : voortaan worden zij weer voor 100 % in plaats van voor 80 % meegeteld voor de bepaling van de "omkaderingsnormen".
Wat de fInancier ina van het onderwijs betreft, legt de
wet In grote lijnen een status quo vast ten opzichte van de situatie van het vorige school/academische Jaar. Tevens bracht de wet van 1 augustus 1988 drie belangrijke wijzigingen aan in de "Wet op de toekenning van de academische graden en het programma van de universitaire examens" (1949).
11-5 Ten eerste werd in het kader van de herwaardering van het beroepsonderwijs wettelijk vastgesteld dat voortaan voltooiing van het zevende Jaar beroepssecundair onderwijs recht geeft op een gehomologeerd getuigschrift van hoger secundair onderwijs. Een ander belangrijk punt is ook dat het ERASMUS-Proaramma
van de EEG een
wettelijke basis kreeg, zodat het voor universiteitsstudenten operationeel kon worden gemaakt.
Bij Koninklijk Besluit (dat in beginsel door de Ministerraad
op 15 augustus 1988 werd goedgekeurd) zal deelneming aan het
ERASMUS-Programma
ook mogelijk worden voor het hoger onderwijs bulten de universiteit Een derde wijziging
(HOBU).
In de wet op de academische graden is de bepaling dat
afgestudeerden van het HOBU korte type voortaan rechtstreeks (d.w.z. zonder voorafgaand bekwaamheidsdiploma) toegang krijgen tot de univers!telt. Tevens werd besloten om in het volgende schooljaar de blI- en nascholIna van leerkrachten en het experiment van het deel t Ilds leren voort te zetten. Gedurende de periode september 1988-Januari 1989 zal de verdere federalisering van het onderwijs, met overheveling van de onderwijsadministratie naar het gemeenschapsniveau, ongetwijfeld centraal staan.
Voorts bepaalt het
regeerakkoord dat zo snel mogelijk een Autonome Raad voor het RIIksonderwlIs moet worden opgericht.
Deze raad zal In plaats van de minister van Onderwijs
optreden als inrichtende macht (bevoegd gezag) voor het rijksonderwiJs, waardoor dat onderwiJsnetwerk onafhankelijk wordt van politieke veranderingen. Tegelijkertijd
is een decentralisatie van de besluitvorming van het
rIJksonderwiJs gepland naar het niveau van de scholengemeenschap.
Dit betekent
een belangrijke stap In de richting van een grotere zelfstandigheid van het rIjksonderwiJs. De subsidies voor de bijscholing van leerkachten zijn aanzienlijk verhoogd. Die bijscholing
is gericht op recente didactische en technologische
ontwikkelingen en is aangepast aan de vraag op de arbeidsmarkt circulaire van 24 maart 1988).
(ministeriële
II-ó De salarissen van kleuteronderwlJzeressen zijn aangepast aan die van leerkrachten in het lager onderwijs (ministeriële circulaire van 29 apri I 1988). Een Hoge Raad voor het Basisonderwijs (kleuter- en lager onderwijs) Is opgericht, terwijl het Comité voor de Hervorming van het Basisonderwijs weer in functie is getreden.
Subsidies voor de hervorming van de scholen in de vijfde
tot de achtste klas en voor de Individualisering van het onderwijs en psychomotorische activiteiten zijn verhoogd (ministeriële circulaire van 29 jul I 1988). Het Koninklijk Besluit van 14 september 1988 (BS 6 oktober 1988) bepaalt het gebruik van het urenpakket voor het administratief en onderwijzend personeel en voor het paramedisch personeel
in de rijksinstituten voor buitengewoon
onderwijs en in de tehuizen van de rijksoverheid. Het Koninklijk Besluit van 17 december 1976 tot regeling van de oprichting en de werking van de Commissie voor Homologatie werd gewijzigd bij Koninklijk Besluit van 14 september 1988 (BS 6 oktober 1988) waarbij de Commissie voor Homologatie een andere samenstelling kreeg. Het Koninklijk Besluit van 2 september 1988 bepaalt dat op het niveau van het lager en het hoger middelbaar beroepsonderwijs een experimentele middelbare opleiding met een beperkt
leerplan In het leven wórdt geroepen ten einde te
voorzien in deeltijds verplicht onderwijs. In afwijking van het Koninklijk Besluit van 6 november 1987 werden In de wijziging op het Koninklijk Besluit van 14 september 1988 (BS 6 oktober 1988) de voorwaarden vastgesteld waaronder Belgische studenten uit het hoger onderwijs examens kunnen afleggen aan een universiteit of Instelling voor postsecundair onderwijs in een andere Lid-Staat van de EG.
11-7 Denemarken
In het voorjaar van 1988 legde het zogenaamde Perspectievencomité een verslag voor over de basiskennis en de algemene waarden die de school de Denen moet bijbrengen ten einde hen i n staat te stellen aan de uitdagingen van de 21e eeuw te beantwoorden.
In dit verslag wordt er de nadruk op gelegd dat de jongeren vertrouwd moeten raken met hun culturele achtergrond als Denen.
Verder moeten zij hun
verantwoordelijkheid Jegens de Gemeenschap, de samenleving, de natuur en hun eigen studie nader leren bepalen.
De door het Parlement ti jdens zijn zitting 1986/1987 goedgekeurde hervormi ng van het hoger middelbaar onderwi js trad i n werking vanaf het. begin van het schooljaar 1988/1989.
In het najaar van 1987 diende de minister van Onderwijs twee wetsontwerpen i n bij het Parlement over een hervorming van het beroepsonderwijs en de vakopleidingscursussen.
In het ene wetsontwerp worden de huidige drie
basisopleidingssystemen (leer I ingenstel sel , basisberoepsonderwlJs en -opleiding en de cursussen voor de basisexamens) tot één systeem samengekoppeld.
In het
andere wetsontwerp kri jgen de vakscholen meer zelfstandi ghei d.
Samen zullen de wetsontwerpen de jongeren meer op leidingsmoge Ι iJkheden bieden, de cursussen meer flexi bi li tei t geven en de i nvloed van elke vakschool en de bij de plaatselijke arbeidsmarkt betrokken partijen vergroten.
Door de parlementaire verki ezi ngen In mei 1988 werden beide wetsontwerpen tijdens de zitting 1987/1988 niet door het Parlement afgewerkt; zij zullen derhalve ti jdens de zitting 1988/1989 opnieuw worden i ngedi end.
In het voorjaar van 1988 legde de regering een verslag aan het Parlement voor over de beleidslijnen voor de jaren negentig In het beroepsonderwijs en de voortgezette opleiding.
Doel van dit verslag was de weg te banen naar een
grotere samenhang tussen basis-, voortgezette en aanvullende opleiding.
Ten
11-8 eerste werden experimenten voorgesteld in samenwerking met handel en industrie met het oog op een betere samenhang tussen de verschillende op leidingscursussen. Op het gebied van het hoger onderwijs wordt ernstig de mogelijkheid nagegaan om de graad van baccalaureus In te voeren.
Tevens wordt getracht als algemeen
schema een studieduur van maximum vijf jaar vast te stellen voor de bestaande universitaire cursussen.
Ook zullen studenten die nu beginnen hun studie na
drie Jaar met een examen kunnen afronden en de graad van baccalaureus kunnen behalen als zij niet de volledige studie wensen af te maken. In het voorjaar van 1988 keurde een meerderheid
In het Parlement (met
uitzondering van de regeringspartijen) een wijziging goed In de huidige wet inzake studiefinanciering. Overeenkomstig deze wijziging wordt het beursbedrag aanzienlijk verhoogd, terwijl de leningen met staatswaarborg worden afgeschaft.
Verder zal de
subsidieduur worden verkort, daar voortaan alleen een beurs kan worden verkregen voor de officiële studieduur. Aan het begin van de parlementaire zitting van 1988/1989 legde de minister van Onderwijs en Onderzoek opnieuw de wetsontwerpen inzake een hervorming van het beroepsonderwijs en de opleidingscursussen met enkele wijzigingen voor (de wetsontwerpen waren tijdens de laatste zitting niet afgewerkt vanwege parlementaire verkiezingen die In mei 1988 plaatsvonden). Een nieuw uitvoeringsbesluit
is goedgekeurd op grond waarvan studenten na drie
jaar studie de graad van baccalaureus kunnen behalen die van toepassing Is voor langere hoger-onderwijscursussen.
De graad van baccalaureus In de letteren kan
In de humaniora, de theologische en sociale wetenschappen worden behaald en de graad van baccalaureus in de wetenschappen in de natuurwetenschappen en de gezondheidszorg.
11-9 In december 1988 legde de minister van Onderwijs en Onderzoek het Parlement een algemeen verslag voor over de stand van zaken in het hoger onderwijs.
In dit
verslag wordt een wijziging van de numerus clausus-regelingen voorgesteld die Inhoudt dat beroepservaring als criterium voor toelating zal worden afgeschaft. Een ander essentieel punt in bovengenoemd verslag is de kwestie van het beheer en de administratie van de Instellingen.
Er wordt voorgesteld de
zelfstandigheid van deze Instellingen verder te onderstrepen en uit te breiden. Vanaf begin 1989 zal het traditionele model van een ministeriële structuur met een "departement" en een aantal daarbij behorende directoraten in het Ministerie van Onderwijs en Onderzoek worden afgeschaft.
Dit houdt in dat de
vroegere directoraten zullen ophouden te bestaan als zelfstandige leidende eenheden en onderafdelingen van het ministerie zullen worden die op één lijn staan met de huidige onderafdelingen van het "departement". BondsrepubIIek Du ItsI and Het aantal
leerlingen in het algemene onderwijs Is enigszins gestegen op de
lagere scholen, maar op de middelbare scholen verder gedaald met ongeveer 298.000 of 4,3 %. Het aantal docenten is met ongeveer 1 % gedaald. BIJ de besprekingen over het onderwijsprogramma spelen onderwerpen als werk/bedrijfsleven, Europa, vreemde talen, milieu en culturele vorming een steeds grotere rol. BIJ besluit van de ministers van Onderwijs en Wetenschappen van de deelstaten is het algemene basisonderwijs in de hogere klassen van de middelbare school ui tgebreid. Bovendien werd het vroegere algemene vakkenpakket Duits, vreemde taal, geschiedenis, wiskunde en natuurwetenschappen met handel en technologie ui tgebreid.
11-10 Verder hielden de ministers van Onderwijs en Wetenschappen en de senatoren van de deelstaten zich bezig met onderwijsproblemen van leerlingen die bijzondere pedagogische begeleiding nodig hebben. Het gaat er hen om de tot nu toe geldende maatregelen uit te breiden in de zin van preventie en Integratie en de aanbeveling te herzien van de Conferentie van ministers van Onderwijs en Wetenschappen van 1972 over het systeem van de "Sonderschulen". Op het gebied van onderwiJssubsidles werd de financiële steun voor studenten verder uitgebreid met de op 2 A juni aangewaidigde gewijzigde elfde Bondswet inzake onderwijssubsidles. Deze wet bepaalt tevens dat buitenlandse EEG-onderdanen die als kinderen van migrerende werknemers zich vrij mogen verplaatsen of verblijfsrecht hebben, in de toekomst gelijk zullen worden gesteld met Duitse studenten, zelfs wat betreft steun voor studie in het bui ten land. De
kanselier van de Bondsrepubliek Duitsland en de
regeringsleiders van de deelstaten keurden respectievelijk op 21 maart 1988 en 30 mei 1988 een algemeen concept goed voor het onderwijs In de informatietechnologie : Invoering van een basisopleiding In de informatietechnologie In de lagere klassen van het middelbaar onderwijs; een meer gevorderde opleiding In de Informatietechnologie in de vorm van informatica; aan het bedrijfsleven gekoppelde opleiding in informatietechnologie; cursussen over Informatica en de toepassing ervan; informatietechnologie in onderzoek en onderwijs; opleiding In de Informatietechnologie in het voortgezet onderwijs en met name de voorbereiding van het personeel op deze taken, alsmede problemen op het gebied van het mediaonderwi js. in het hoger onderwijs werden de bedragen voor uni versi teitsonderzoek en het Duitse onderzoekcentrum evenals de bedragen voor de bouw van universiteiten verder verhoogd In de begroting van 1988. Gezien de groeiende betekenis van het voortgezet onderwijs werden de bedragen ter bevordering van projecten op dit gebied in de begroting van 1989 aanzienlijk (met 26,7 %) verhoogd. Gezien het grote aantal personen uit de Sovjet-Unie, Polen, TsjechoslowakI Je en andere Oosteuropese landen die jaarlijks naar de Bondsrepubliek Duitsland emigreren, keurde de Bondsregering
in het kader van haar verantwoordelijkheid
een bijzonder programma goed dat onder andere maatregelen op alle onderwijsgebieden bevat.
11-11 Griekenland Aan het begin van het schooljaar 1988-1989 ging de eerste klas van het muziekgymnasium (lagere middelbare school) In Palmi (Attica) met 100 leerlingen van start. Dit muziekgymnasium
is gericht op de algemene esthetische
ontwikkeling van kinderen op leder gebied van intellect en kunst, maar met bijzondere nadruk op de muziek. Leerlingen van lycea (hogere middelbare school) kregen te horen dat de vijfde keuzemogelijkheid vanaf het schooljaar 1989/1990 zal worden afgeschaft. Bij besluit van de minister van Onderwijs is extra subsidie verleend aan technische beroeps lycea voor bijzondere vakken en praktisch werk in de tweede klas. Een verder besluit van de minister van Onderwijs bevatte bijzonderheden over het functioneren van de centra van schoolwerkplaatsen (SEK) en de schooIwerkplaatsen, de bijzondere taken van de leiders van deze centra en van degenen die belast zijn met schoolwerkplaatsen, "sectorlële" werkplaatsen en "oriëntatie"-werkpIaatsen, en de verantwoordelijkheden van het genootschap van docenten aan deze centra. Op lagere scholen is een begin gemaakt met de proeffase van programma's om leerlingen/kinderen van werkende ouders bezig te houden. Een wettelijke regeling is goedgekeurd over bijzondere pedagogische begeleiding op lagere scholen en gymnasia. In groepen voor buitengewoon onderwijs zijn 149 arbeidsplaatsen
in het leven geroepen in de nieuwe afdelingen :
1. 17 plaatsen voor
logopedisten
2. 33 plaatsen voor psychologen 3.
8 plaatsen voor fysiotherapeuten
4.
9 plaatsen voor ergotherapeuten
5. 50 plaatsen voor sociaal werkers 5. 32 plaatsen voor toezichthoudend personeel.
11-12 In de centrale bureaus van het Ministerie van Onderwijs is een bijzonder secretariaat voor het buitengewoon onderwijs In het leven geroepen dat de activiteiten van alle bevoegde diensten zal coördineren ten einde de talrijke facetten van het buitengewoon onderwijs volledig te ontwikkelen en tegemoet te komen aan de vereisten van de moderne samenleving. In het particuliere onderwijs zijn geen veranderingen geconstateerd. In het kerkelijk onderwijs zijn geen veranderingen geconstateerd. Spani« De belangrijkste ontwikkelingen in het Spaanse onderwijsstelsel tussen Januari en september 1988 betreffen hoofdzakelijk de volgende drie gebieden : de geplande hervorming van het nlet-unlversi tair onderwijs, de hervorming van universitaire specialismen en het Nationale Plan voor wetenschappelijk onderzoek en technologische ontwikkeling (PLANICYT) voor (1988-1991). De nieuwe minister van Onderwijs en Wetenschappen, Javier Solana, bekrachtigde deze beleidslijnen bij zijn benoeming in Juli 1988.
Hij volgde José Maria
Maravall op die minister was van 1982 tot juli 1988.
De hervorming van het niet-universitair onderwijs is afgerond met een voorstel voor het technisch beroepsonderwijs dat in drie niveaus moet worden onderverdeeld: programma's beroepsinitiatie
en modulen II en III.
Tevens wil men directere banden leggen tussen het technisch beroepsonderwijs en de beroepswereld.
De modulen II en III zullen beantwoorden aan de com-
munautaire niveaus voor beroepskwalificatie II en III. Dit meest recente voorstel werd evenals de andere met betrekking tot de hervorming uitgebreid besproken in talrijke vergaderingen georganiseerd door het ministerie, scholen, vakbonden en vakscholen, enz.
waarin nader op de
voorstellen werd ingegaan. Ook in het kader van de hervorming zijn de experimentele programma's voor s t u d i e - en beroepskeuzevoorlichting in het basisonderwijs en de cursus ter voorbereiding van het bachillerato
uitgebreid.
Verder zijn de subsidies
verhoogd voor het Programma betreffende de integratie op normale scholen voor kinderen met bijzondere behoeften.
11-13 Op 8 Juni 1988 werd een Ministerieel Besluit uitgevaardigd om op experimentele basis een tweede vreemde taal op te nemen In de cursus ter voorbereiding van het bach IIlerato.
Wijzigingen werden tevens aangebracht
In het programma van
de universitaire oriëntatiecursus en de toelatingsexamens voor de universiteit. In het laatste kwartaal van het schooljaar 1987/1988 begonnen onderhandelingen tussen de vakbonden van leerkrachten en het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen over salarissen, wettelijke aansprakelijkheid, overplaatsingen, de opleiding van leerkrachten en de situatie van tijdelijk en contractueel personeel.
De onderhandelingen gingen gepaard met een staking van de
leerkrachten van de openbare lagere en middelbare scholen.
Bij besluit van de
Raad van Ministers van 1 juli werden de salarissen van de leerkrachten verhoogd en bij Ministerieel Besluit van 6 augustus werd het contract voor een verzekeringspolls Inzake de wettelijke aansprakelijkheid van onderwijzend en niet-onderwljzend personeel op openbare scholen aanbesteed.
Desondanks worden
de onderhandelingen tussen het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen en de vakbonden van de leerkrachten voortgezet. Op grond van voorstellen van Deskundigencomltés begon de Raad van Universiteiten besprekingen over universitaire graden, programma's en specialismen.
Woordvoerders van de beroeps- en zakenwereld nemen aan dit debat
deel evenals vertegenwoordigers van de verschillende universiteiten (waaronder ook studenten en docenten). De goedkeuring van het Nationaal Plan voor Wetenschappelijk Onderzoek en voor Technologische Ontwikkeling (1988-1991) door de Raad van Ministers betekent een aanzienlijke verhoging van de onderzoeksuitgaven en leidt voor de eerste maal tot een geïntegreerd en samenhangend beleid voor wetenschappelijk onderzoek. In het kader van de hervorming van het middelbaar onderwijs zijn regelingen uitgevaardigd over de beroepsmodulen van niveau II voor leerlingen die de eerste cyclus van het hervormd middelbaar onderwijs (14-16 jaar) hebben doorlopen. (Deze zijn bestemd voor degenen die aan het experimentele hervormingsprogramma deelnemen). Op grond van de na beëindiging van de modulen van niveau II behaalde kwalificatie, moeten de leerlingen als geschoold arbeider in een bepaald beroep kunnen gaan werken.
11-14 Bij Ministerieel Besluit van 20 december werd het Spaanse Comité voor Sport aan de universiteit opgericht; hierbij werden tevens structuur en functies van de organen vastgesteld. In november werd een actieplan goedgekeurd voor de technische Inspectie van het onderwijs voor het schooljaar 1988/1989. Dit bevat de organisatie- en uitvoerIngscrI ter ia, de richtlijnen voor het opzetten van provinciale actieplannen en de In het schoojaar 1988/1989 te volbrengen taken en de évaluât ie ervan. Op i.9 november ondertekenden de vakbonden en het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen een akkoord over de eisen van de docenten, waarin de basis wordt gelegd voor de modernisering en de verbetering van het Spaanse onderwiJssysteem. Dit akkoord voorziet in loonsverhogingen en vormt de basis voor toekomstige regelingen inzake overplaatsingen, burgerlijke aansprakelijkheid, docentenopleiding, arbeidsvoorwaarden, duur van de werkdag en het schooljaar, tijdelijke leerkrachten en verschillende categorieën ongeschoold personeel. Frankrl Ik Onderwijs vormt de eerste nationale prioriteit van de Franse regering. In Juni 1988 werden spoedmaatregelen getroffen - waarmee een bedrag van 1,2 miljard FF was gemoeid - om het schooljaar 1988/1989 met name op de volgende gebieden beter te beginnen : scholenbouw, arbeidsvoorwaarden van docenten en beroepsintegratie van Jongeren. Een subsidiefonds voor innovatie werd in het leven geroepen om lagere en middelbare onderwijsinstellingen in de gelegenheid te stellen nieuwe onderwijsprojecten te financieren. Over het algemeen stijgt het aantal leerlingen. Vanwege schommelingen in de geboortecijfers daalt dit aantal op kleuterscholen en middelbare scholen en
11-15 stijgt het op lagere scholen. Vooral het aantal
leerlingen van lycea (hoger
middelbaar onderwijs) stijgt gestadig : het schoolbezoek van 18-Jarige leerlingen steeg in zes Jaar tijd van 30 tot 47 % van deze
leeftijdsgroep.
Met het oog op de bestrijding van sociale ongelijkheden en de vermindering van het aantal mislukkingen op school werden de nodige maatregelen getroffen om de in 1981 ingevoerde prioritaire onderwijsgebieden weer tot leven te brengen. Dit programma, dat scholen en middelbare scholen bestrijkt, wordt gekenmerkt door zijn globale aanpak met betrekking tot onderwijsproblemen
: opleiding van
leerkrachten, voorlichting van ouders, aansluiting met de soci aal-economi sehe wereld en pedagogische begeleiding van de leerlingen. De modernisering en ontwikkeling van succesvolle opleidingen aan technische scholen wordt
intensief voortgezet met het tweeledige doel van aanpassing aan
technologische veranderingen en Integratie van Jongeren in het arbeidsproces. Vijf BEP's (vakopleldlngsdiploma's) zijn ingevoerd of gerenoveerd. Het aantal cursussen dat opleidt voor het beroepsbaccalauréat
is gestegen : vijf nieuwe
diploma's ter afronding van deze opleiding zijn Ingevoerd, hetgeen het aantal op 19 brengt
: het aantal
leerlingen steeg van 10.200 tot 28.200 dank zij de
opening van nieuwe afdelingen. Voor de bedrijfsopleiding die verplicht
Is voor
leerlingen van vakscholen en leerlingen die het beroepsbaccalauréat voorbereiden, worden extra subsidies verleend in het kader van de spoedmaatregelen. Eind 1988 werd een maatregel getroffen om scholen te voorzien van automatische gegevensverwerking, kantoorautomatisering en technologische systemen, de belangrijkste sedert het plan "dataverwerking voor allen". Deze actie betreft 3.400 middelbare scholen en meer dan 500 lycea, die 13.000 professionele microcomputers zullen ontvangen. 52 technische en vaklycea die met robotica te maken hebben, zullen worden uitgerust met systemen die geschikt zijn voor computergesteund ontwerpen en fabriceren (CAD-CAM). Deze maatregelen gaan gepaard met een plan betreffende de voortgezette opleiding van Het aantal
leerkrachten.
leerlingen aan lycea zal in de komende jaren blijven stijgen. Gezien
deze opwaartse tendens zullen op grote schaal
leraren moeten worden
aangeworven. In oktober 1988 ging een campagne van start die erop gericht was voorlichting te verschaffen over het onderwijsberoep en de keuze van deze
1116 loopbaan te stimuleren. ZIJ ging gepaard met verscheidene financiële en administratieve maatregelen ter verbetering van de situatie van deze leerkrachten en van de voorwaarden voor vooraanwerving. Aan het begin van het nieuwe schooljaar 1988/1989 trad een aantal besluiten In werking met betrekking tot de hervorming van de rechtspositie van hoofden van middelbare scholen en hun assistenten. Op grond van deze hervorming wordt nieuw personeel gecreëerd; zij voorziet
In aanwerving vla vergelijkende onderzoeken en In betere
opleidingen, terwijl doorstroming wordt bevorderd bij de toegang tot deze dl reetleposten.
Uitwisselingen van klassen en educatieve actieprogramma's dragen bij tot de ontwikkeling van de Europese dimensie In het onderwijs. Op nationaal vlak zal een experiment plaatsvinden met betrekking tot het onderricht
In moderne talen
op Jonge leeftijd, waarbij zowel de overheid als de plaatselijke autoriteiten ζ ΙJn betrokken.
Het hogeronderwlJsbeleid blijft aan een algemeen onderwijsproject gekoppeld. Het werd In 1988 gelanceerd en was gericht op rechtstreekse maatregelen en een planmatige en samenhangende actie op lange termijn. Deze actie heeft tot doel het hoger onderwijs aan het onderzoek en de economische wereld aan te passen en het bij het begin van de 21e eeuw in een gunstige positie te plaatsen.
Het voornaamste doel
Is een steeds groter aantal baccalaurel op te nemen in
onderwijsinstellingen die hun de beste kans van slagen geven. Met het oog hierop is de opvangcapaciteit van deze Instellingen uitgebreid : opening van elf nieuwe IUTafde I ingen (technologische universitaire instituten) en overheveling van zes DEUG 's (diploma voor algemene universitaire studie) naar de provincie. Een belangrijke Impuls werd gegeven aan het beleid voor renovatie, regionalisatie en dlversiflërIng van de eerste studiejaren. Dit opvangbeleid gaat gepaard met een beleid ter verbetering van de situatie van de student : het aantal beurzen is met 20 % gestegen en de kredieten voor sociale bijstandsacties met 9,4 %. Deze acties worden geconsolideerd door de oprichting van een Studentenbureau dat tot taak heeft een beter inzicht te krijgen In de behoeften en aspiraties van de studenten.
De officiële erkenning van het onderwijs van het tweede en het derde universitaire studieniveau maakte een uitbreiding van de opleidingen mogelijk, met name in bijzonder gespecialiseerde vakken : zo werden ongeveer 100 nationale diploma's en ongeveer 20 officiële universitaire beroepsdiploma's ("magistère") In het leven geroepen.
II - 17
Op langere termijn zullen twee nieuwe programma's worden gelanceerd. Het eerste is een programma met het oog op de ontwikkeling van de opleidingen na het baccalaureaat.
De bedoeling is de hoofden van administratieve
districten ("académies") te verzoeken om samen met de directeuren en plaatselijke overheden te trachten het evenwicht tussen de opleidingen te herstellen.
Door een grotere continuïteit tussen middelbaar en hoger onderwijs zal
de mogelijkheid worden geschapen de jongeren de weg te wijzen naar opleidingen die overeenstemmen zowel met hun aspiraties en mogelijkheden als met de behoeften van het economisch milieu. Het tweede programma voorziet een contractueel beleid met de universiteiten. Bij deze algemene en gezamenlijke maatregelen zullen zowel nationale doelstellingen als regionale realiteiten en aspiraties in aanmerking kunnen worden genomen.
Dit beleid vormt een hoofdbestanddeel van de werkelijke
autonomie van hoger-onderwijsinstellingen waardoor een grotere samenhang zal ontstaan in het nationale streven op het gebied van het hoger onderwijs. De eerste reeks van vierjarencontracten is voor 1989 gepland.
Ierland Op verzoek van de minister van Onderwijs hield de Nationale Raad voor Leerplannen en Beoordelingen op 25 Januari 1988 een nationale studiebijeenkomst over de ontwikkeling van de moderne Europese talen.
De studiebijeenkomst werd
bijgewoond door vertegenwoordigers van het onderwijs en het bedrijfsleven. Op 18 februari 1988 werd de Primary Review Body gelanceerd.
Dit orgaan zal
zich bezighouden met de structuur van het lager onderwijs, de demografische tendensen en de gevolgen ervan, de kwaliteit van het lager onderwijs en de school organ Isat le. Op 1 maart 1988 werd over de ontwikkeling van de technologie In het onderwijs een studiebijeenkomst gehouden die aansloot bij de in Januari gehouden studiebijeenkomst over moderne talen.
11-18 Na behandeling van het verslag van het Comité voor Schooldiscipline werd voorschrift 130 van de voorschriften voor staatsscholen gewijzigd en vaardigde het ministerie In maart 1988 richtlijnen uit voor schoolbesturen en docenten over disc lp I Ine. In april 1988 werden afschriften van het verslag van het Comité voor Studiekeuzevoor IIchtIng aan alle postprimalre scholen verzonden. In mei 1988 werd In Dublin een bijeenkomst gehouden over werkervaring voor Jongeren.
Deze bijeenkomst maakte deel uit van het Actieprogramma van de EG
inzake de overgang van jongeren van school naar het volwassen- en beroepsleven; gebruik werd gemaakt van ervaringen opgedaan bij Ierse projecten, andere projecten van het netwerk op dit gebied en andere soortgelijke activiteiten. Op 20 september 1988 werd het nieuwe "Junior Certificate" aangekondigd.
Dit
nieuwe diploma zal In de plaats komen van het bestaande overgangsdiploma en het diploma beroepsdagoplelding ("Group Certificates").
Leerlingen die het
goedgekeurde programma van de "Junior cycle" (drie Jaar) hebben afgemaakt aan postprimalre scholen, mogen examen doen om dit diploma te behalen.
Leerlingen
die in september 1989 aan het eerste Jaar van het postprimaire onderwijs beginnen, zullen als eersten het programma voor het "Junior certificate" volgen.
Zij mogen in 1992 examen doen om dit diploma te behalen.
In oktober 1988 kondigden de ministers van Onderwijs en Arbeid gezamenlijk de invoering aan van een nieuw programma voor vroege schoolverlaters.
Dit
Programma "Youth Reach" is bedoeld om Jongeren die de school met geringe of geen kwalificaties verlaten, de gelegenheid te geven speciale onderwijs- en opleidingsprogramma's van ten hoogste twee Jaar te volgen.
11-19 Italië In de balans die wij eind 1988 van het onderwijs opmaken, komen twee belangrijke punten naar voren : de plaats die de regering het onderwijs In haar programma geeft en de voortdurende onrust onder de leerkrachten. In het in maart jongstleden aan het parlement voorgelegde programma wees de regering op de noodzaak de herstructurering van het onderwijsstelsel een centrale plaats In haar actie te geven, daar dit als doorslaggevend wordt gezien voor een evenwichtige economische en sociale ontwikkeling van het land. Zoals de Eerste Minister zei : gezien de tijdslimieten waaraan wij ons moeten houden willen getuigschriften en kwalificaties vrij circuleren, is hetnoodzakelIjk het systeem grondig te herzien, te streven naar een betere kwaliteit van het onderwijs en een rationeler gebruik van het menselijk en economisch potentieel.
In het licht hiervan stelde de regering prioriteiten
vast die uitgewerkt zullen worden In het kader van een plan op lange termijn tot uitvoering van de verschillende hervormingen van scholen van alle categorieën en niveaus.
Sommige punten van het regeringsprogramma zijn reeds
werkelijkheid geworden, terwijl andere nog bestudeerd of toegepast worden.
De
nieuwe programma's voor het lager onderwijs werden vanaf het schooljaar 1987/1988 In de eerste klassen gevolgd, terwijl het wetsontwerp over de reorganisatie van het onderwijs nu In het parlement wordt behandeld. De verlenging van het verplichte onderwijs tot 16 jaar en de hervorming van de eindexamens worden besproken en uitgewerkt aan de hand van uitvoeriger projecten betreffende de herziening van programma's en de reorganisatie van het gehele hoger middelbaar onderwijs-, een comité bekijkt reeds nieuwe ontwerp-programma's voor de middelbare cursus van twee Jaar. Verder heeft de regering een kaderwet
ingediend over het recht op onderwijs ten
einde een algemene referentie vast te stellen voor plaatselijke verordeningen in de regio's, die gemachtigd zijn zich bezig te houden met kwesties op het gebied van de scholenbouw en schema's hieromtrent te bespreken. De voorgestelde vernieuwingen zullen als één geheel deel uitmaken van een ontwikkelingsproces waarbij de scholen qua organisatie, administratie en onderwijs meer zelfstandigheid krijgen, een kwestie die op het ogenblik onder de loupe wordt genomen.
11-20 Ten aanzien van het hoger onderwijs wil de regering het wetsvoorstel op grond waarvan de universiteiten onder toezicht van het Ministerie van Wetenschappelijk Onderzoek komen te staan, snel door het Parlement
laten
goedkeuren. Het Onderwijsprogramma van de regering wordt afgesloten met een verklaring dat de kwalificaties van het onderwijzend personeel dringend moeten worden verbeterd door maatregelen ten aanzien van reglementering en salarissen. Wij hebben dus te maken met een bijzonder ruime algemene context, terwijl de schoolwereld al enige maanden uitdrukking geeft aan haar gevoelens van ontevredenheid. Aan het begin van het Jaar vroegen de leerkrachten om toepassing van de afspraken die door de regering zijn gemaakt bij de ondertekening van het contract dat eind 1987 afliep, en om onderhandelingen voor een arbeidsovereenkomst van drie jaar (1988-1990). Maandenlang heerste er grote spanning op de scholen vanwege de voortzetting van de stakingen van de leerkrachten waardoor beoordeling en andere bijkomende taken van de docenten werden stopgezet. De organisaties die spontaan onder het personeel bulten de vakbonden om tot stand kwamen, waren bijzonder actief bij de protestbewegingen. De overeenkomst werd in juni en Ju i i door regering en vakbondsvertegenwoordigers ondertekend : de onderhandelingen werden afgerond met belangrijke salarisverhogingen en wijzigingen In de reglementen. Met betrekking tot initiatieven op wetgevend vlak beloofde de regering - naast de uitvoering van alle punten van het regeerakkoord - een wetsontwerp In te dienen over een universitaire opleiding voor alle leerkrachten, te streven naar een rationelere verdeling van de lesuren, een nieuwe beroepsstatus In het lager en middelbaar onderwijs In te voeren en mogelijkheden te zoeken om de kwaliteit en de werking van het onderwijs na te gaan. De overeenkomst voorziet ook in wijzigingen ten aanzien van de werkuren : misschien via een uitbreiding van het rooster of van deel 11Jdwerkzaamheden. De werkuren bestaan uit lesgeven en activiteiten in verband met het functioneren van de school. Laatstgenoemde werkzaamheden worden dus voor het eerst officieel erkend. Verder wordt melding gemaakt van mogelijkheden tot mobiliteit binnen de scholen of naar andere afdelingen van de overheidsdienst.
11-21 Tenslotte zullen de basisopleiding en de bijscholing van de leerkrachten worden verbeterd gezien de bijzondere betekenis ervan in het algemene herstructureringsproces : voor belde opleidingen zal de universiteit het voornaamste referentiekader zijn, terwijl
iedere leerkracht verantwoordelijk
zal zijn voor de samenstelling van zijn eigen bijscholingscursus, gebaseerd op het nationale plan op lange termijn dat het Ministerie van Onderwijs In samenwerking met de vakbonden heeft opgesteld. Luxemburg Het Ministerie van Onderwijs heeft onlangs de eerste versie van het nieuwe leerprogramma voor de lagere school en een nieuw lesrooster opgesteld. In een rondschrijven van het Ministerie van Onderwijs van februari 1988, gericht tot gemeente-Instel I ingen die extra achtste en negende of laatste klassen hebben, worden deze verzocht leerlingen van deze klassen vertrouwd te maken met de geheimen van de nieuwe Informatietechnieken zoals de leerlingen van het middelbaar en het technisch middelbaar onderwijs. Gedurende het hele schooljaar 1987/1988 werden de besprekingen voortgezet over de formulering van het project In verband met de hervorming van het hoger middelbaar onderwijs. Het wetsontwerp van het Ministerie van Onderwijs over de organisatie van het godsdienstonderwijs en de cursussen zeden- en maatschappijleer en de intrekking van de mogelijkheid die leerlingen vroeger hadden om geen van beide cursussen bij te wonen, werd door de Kamerleden voor het zomerreces tot één geheel samengebundeld.
De nieuwe regelingen stellen echter leerlingen voor wie,
gezien hun godsdienstige overtuigingen, geen lessen godsdienst en zedenleer binnen de schooluren zijn gepland, steeds In de gelegenheid om van belde cursussen te worden vrijgesteld.
Een dergelijke vrijstelling kan worden
verleend door een Nationale Raad voor Onderricht
In Zeden- en Maatschappijleer,
die In het kader van de nieuwe regelingen zal worden opgericht. Leerlingen die voor beide cursussen zijn vrijgesteld, moeten zich echter binnen de school bezighouden en mogen deze niet verlaten.
11-22 Gezien het voorbehoud van de Luxemburgse Raad van State ten aanzien van het door de Kamer goedgekeurde wetsvoorstel en gezien de weigering van de Raad van State om af te zien van de tweede constitutionele stemming, Kamerleden de tekst van het wetsvoorstel moeten onderwerpen.
hebbende
In het najaar aan een tweede stemming
Ka deze tweede stemning, die in oktober 1988 plaatsvond, werd het wets-
ontwerp definitief goedgeKeurd. In november trad de wet in werking. Gedurende de periode Januar i-september 1988 deden zich weinig belangrijke veranderingen voor op het gebied van het technisch middelbaar onderwijs. Enkele wijzigingen werden aangebracht leer I ingenopleiding
In de voorwaarden voor toelating tot de
in sommige beroepen en in de voorwaarden met betrekking tot
de bevordering van de leerlingen In de observatie- en de oriëntatiegraad. Het Ministerie van Onderwijs ging eveneens over tot een hervorming van de beroepsopleiding
in de tuinbouw. Deze hervorming die van kracht werd vanaf het
begin van het nieuwe schooljaar opleiding
in september 1988, voorziet
in een voltijdse
in de tiende klas, gevolgd door een deeltijdse opleiding
in de
elfde en de twaalfde klas, In plaats van een deeltijdse opleiding van drie Jaar. Ook moet erop gewezen worden dat het Ministerie van Onderwijs een ontwerp opstelt met het oog op de hervorming van het huidige technisch en beroepsonderwi js. In de afgelopen vier maanden zijn ettelijke GroothertogelIjke wetsontwerpen of ontwerp-verordenIngen goedgekeurd en
inzake het lager onderwijs door de Regeringsraad
voor advies aan de Raad van State voorgelegd.
1. Wetsontwerp tot invoering van de opleiding voor gezinsonderwijzers en van opleidingscursussen voor onderwijzers die in een bepaald vak les geven (kunst, muziek, lichamelijke opvoeding en sport, handenarbeid). 2. GroothertogelIJke ontwerp-verordeningen tot vaststelling van de programma's en de organisatie van de voortgezette opleiding van leerkrachten en van de wijze waarop het bijscholIngsdiploma kan worden behaald. 3. Groothertogelijke ontwerp-verordeningen tot vaststelling van de taakomschrijving van leerkrachten In het kleuteronderwijs, het lager onderwijs, het aanvullend en het buitengewoon onderwijs.
11-23 Voorts moet erop gewezen worden dat na vaststelling van een nieuw studieprogramma verder wordt gegaan met de samenstelling van nieuwe schoolboeken.
In het technisch middelbaar onderwijs zijn praktisch geen nieuwe regelingen getroffen.
Daarentegen werd het voorlopige wetsontwerp tot hervorming van het
technisch en beroepsonderwijs voor advies aan de Raad van State en de beroepsorganisaties voorgelegd. Vanaf het begin van het schooljaar 1988-1989 voerde het Ministerie van Onderwijs een algemene basisopleiding
in nieuwe informatietechnieken
de achtste en de negende klas van het aanvullend onderwijs.
In voor
Voortaan zullen
alle Luxemburgse leerlingen vóór het einde van het verplichte onderwijs een Inleiding In de nieuwe technieken hebben gevolgd.
Verder voerde het Ministerie
van Onderwijs onlangs automatische beeldverwerking
in bij de opleiding van
kunsttechnici. Nederland De hoofdlijnen van het beleid worden in toenemende mate gekenmerkt door globale regelgeving, een overheid die minder regelend optreedt en nadruk op de eigen verantwoordelijkheid van de meest betrokken partijen : de instellingen, de school zelf.
Deze verschuiving in de beleidsaccenten resulteerde In een groot
aantal wettelijke bepalingen en andere besluiten. Met het oog op een doelmatige en verantwoorde controle op de groei
is een
pakket gerichte en samenhangende maatregelen samengesteld voor het basisonderwijs (BO) en het speciaal voortgezet onderwijs.
In dit pakket
11-24 komen ook maatregelen aan de orde voor zorgverbreding
in het normale onderwijs.
Begin 1988 Is het concept-invoeringsplan basisvorming uitgebracht.
Hierin zijn
bepalingen opgenomen met betrekking tot de definitieve eindtermen voor het basisonderwi Js. Dit wetsvoorstel betreft niet alleen het basisonderwijs maar ook de onderbouw van het voortgezet onderwijs.
Zoals aangegeven in de (concept-) Beleidsnota
"OPSTAP" krijgt het in 1988 aflopende Informat leastImulerIngsplan (INSP) een vervolg.
Deze nota geeft een beleidskader aan voor de activiteiten op het
gebied van de informatietechnologie beroepsonderwijs
in het onderwijs tot aan het hoger
in de periode van 1989 tot 1992.
in het concept-Invoeringsplan basisvorming wordt aangegeven dat de eerste te verrichten activiteiten op het gebied van de basisvorming voornamelijk op nationaal niveau liggen.
Gaandeweg komt het zwaartepunt van het
invoeringsproces meer bij de scholen te liggen.
Een wetsvoorstel
betreffende
herziening van het bekostigingsstelsel en gericht op verdere deregulering en grotere autonomie Is begin 1988 in de Tweede Kamer
ingediend.
In maart 1988 zijn twee concept-wetsvoorstellen (onder andere de wet op het cursorisch beroepsonderwijs, WCBO) verschenen, waarin voornemens werden uiteengezet om tot een intensiever opleidingsbeleid voor werkenden en werklozen te komen.
Scholen dienen (financieel) in staat te worden gesteld
beroepsgerichte en deeltijdcursussen te geven.
Daarnaast moeten scholen zelf
gefinancierde cursussen kunnen geven waarvoor de cursist (of een bedrijf of instelling) betaalt - het zogenaamde contractonderwijs. In juli 1988 is het wetsvoorstel SVM (sectorvorming en vernieuwing middelbaar beroepsonderwijs) uitgebracht.
De doelstellingen hiervan zijn uitbreiding van
het hoger middelbaar beroepsonderwijs (HMBO), de scholen de mogelijkheid bieden tot onderwijshervormingen en zorgen voor een betere aansluiting tussen HMBO en beroepspraktijk. modulering
Tot slot zij gewezen op ontwikkelingen met betrekking tot
in het VO, harmonisatie van examenregelingen en verbreding en
structurering van vakkenpakketten
in het HAVO/VWO.
Op 22 maart voorgelegd.
11-25 is het definitieve Hoger-OnderwiJs- en Onderzoekplan (HOOP) Het HOOP bevat een analyse van het door de overheid gefinancierde
hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.
Ook wordt aangegeven hoe
(vanuit die sector) het best kan worden ingespeeld op de ingrijpend veranderende eisen die de samenleving stelt.
Flexibiliteit door deregulering
vormt daarbij een belangrijk uitgangspunt. In het begin 1988 uitgebrachte concept-wetsontwerp HO en WO (WHW) worden voornemens en ideeën uit de Nota HOAK (hoger onderwijs : autonomie en kwaliteit, 1988) en het HOOP vergaand uitgewerkt.
Een minder regelende overheid en grotere manoeuvreerruimte voor de
instellingen krijgen zodoende een wettelijke basis. De instellingen zijn zelf In de eerste plaats verantwoordelijk voor de handhaving van de kwaliteit.
Dé
HO-inspect Ie ziet toe op de deugdelijkheid van dit systeem. Portugal Ter voorkoming van mislukkingen op school werd een belangrijk programma ter bevordering van goede resultaten in het lager onderwijs bij besluit van de Raad van Ministers goedgekeurd en gepubliceerd 21 Januari 1988.
in de Diario da Republica van
Dit heeft tot doel de kwaliteit en de doelmatigheid van het
onderwijs te verbeteren door goede resultaten bij leerlingen in de basisopleiding te bevorderen.
Dit zou bereikt worden door voorrang te verlenen
aan de eerste cyclus (lager onderwijs).
De eerste fase van het programma Is
reeds geëvalueerd en wijst over het algemeen op positieve resultaten. Met betrekking tot de beroepsopleiding en de inleidende beroepsopleiding werd eind 1987 onder auspiciën van de Ministeries van Onderwijs, Werkgelegenheid en Sociale Zekerheid een gezamenlijk comité opgericht ter bevordering van studies waarin wordt nagegaan in hoeverre de oprichting van vakscholen haalbaar Is. Met het oog op de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven werd een Raad voor Samenwerking tussen de Universiteit en de Ondernemingen opgericht (bij Gezamenlijk Besluit 86/ME/88 van 17 m e i ) , die tot taak heeft een nationaal
11-26 beleid te bepalen voor de samenwerking tussen universiteit (en andere officiële onderzoek- en ontwikkelingsorganisaties) en bedrijfsleven en iedere andere activiteit te bevorderen die daarmee verband houdt. Zelfstandigheid van de scholen : de belangrijkste maatregel was hier het lanceren van een proefproject (Gezamenlijk Besluit 100/ME/88 van 4 mei) waarbij 100 lagere en middelbare scholen waren betrokken.
In het kader van dit project
zouden In het begrotingsjaar 1988 de overheidssubsidies voor de scholen In de vorm van een forfaitair bedrag worden verstrekt, waarbij de scholen grotere vrijheid krijgen om over de besteding van het geld te beslissen mits de beginselen van competentie, doelmatigheid en bezuiniging in acht worden genomen. Rationele Invoering van computers op school (MINERVA-project) : het aantal bij dit project betrokken scholen steeg van 154 in 1987/1988 tot 234 In 1988/1989, d.w.z. een stijging van 34,2 %. Scholennetwerk : wettelijke maatregelen zijn getroffen om het aantal scholen uit te breiden. Een comité werd opgericht (bij Besluit 53/ME/87 van 15 december) om de uitvoering na te gaan van het Bijzonder Programma voor de bouw van lagere en middelbare scholen. Dit programma bevat het minimumaantal maatregelen dat nodig Is om het schooljaar 1988/1989 te beginnen (Besluit 63/ME/87, gepubliceerd In de Diario da Republica van 16 Januari 1988).
Een comité werd opgericht om toe
te zien op de uitvoering van deze maatregelen (Besluiten 76/ME/88 van 4 mei en 28/SEAM/88 van 30 Juni). Bovendien moeten op middellange en lange termijn geleidelijk meerjarenprogramma's worden uitgevoerd ten einde de spreiding van onderwijsfaciliteiten doeltreffender te maken.
Plaatsen voor de bouw van
school faci I i tel ten moeten nauwkeurig worden geselecteerd in overeenstemming met vastgestelde normen.
Een lijst van prioriteiten is opgesteld met een aantal
doelstellingen en criteria voor het samenstellen van een schooIhandvest, het verrichten van onderzoek om de betrekkingen tussen het Ministerie van Onderwijs en de plaatselijke autoriteiten duidelijker vast te stellen en om een orgaan in het leven te roepen voor de coördinatie en de toepassing van het beleid inzake onderwijsfaciliteiten, alsmede voor het aanpassen van de planningsnormen voor het reeds bestaande scholennetwerk, waarbij rekening moet worden gehouden met het streef jaar 1993 (Besluit 76/ME/88 van 4 mei en Gezamenlijk Besluit 28/SERE/SEAM/88 van 30 juni).
11-27
Een organieke wet van het Ministerle van Onderwijs (Beslult-wet 3.87 van 3 januari) regelt de herstructurering van het administratieve apparaat van het onderwijsstelsel. Hoewel de organieke wet nog niet in werking is getreden, hebben de regionale directoraten reeds bepaalde bevoegdheden gekregen die vroeger behoorden tot de centrale diensten of de vertegenwoordigers ervan, d.w.z. :
beheer van de onderwijsfaciliteiten; beleid Inzake het onderwijzend
en niet-onderwljzend personeel aan Instellingen die niet tot het hoger onderwijs behoren; maatschappelijk werk op school; onderwiJssubsidles en uitbreiding van onderwijsmogelijkheden en zelfs onderwijsprogramma's (Besluiten 19-A/SEAM/88 en 16/SERE/88 van 18 april). De voorzitter van de Nationale Onderwijsraad meeste leden zijn beëdigd.
Is in functie getreden en de
In juli 1988 trad de raad In werking.
Met betrekking tot de opleiding van leerkrachten Is een nieuw systeem van bijscholing
ingevoerd, dat voor het schooljaar 1988/1989 reeds van toepassing
is op leerkrachten met tijdelijke posten In het lager en het middelbaar onderwijs (Beslult-wet 287/88 van 19 augustus). Bijscholing wordt gezien als de eerste fase van de permanente opleiding en zal tevens onderdelen bevatten voor leerkrachten In vaste dienst, ook in verband met een permanente bijscholing. Op hetzelfde gebied bestaat ook een nieuwe regeling voor stages ten behoeve van leerkrachten in de lerarenopleidingen aan de Faculteiten voor Geesteswetenschappen van de Universiteiten van Coimbra, Oporto en Lissabon, de Faculteit van Sociale en Menswetenschappen van de Nieuwe Universiteit van Lissabon en de opleiding voor geograf ieonderwljs aan de Faculteit voor Geesteswetenschappen van de Universiteit van Lissabon (Besluit 659/88 van 29 september).
Maatregelen zijn getroffen om de positie van de leerkrachten in het particuliere en coöperatieve onderwijs dichter te brengen bij die van de leerkrachten aan officiële scholen.
Doel
is om alle leraren samen te brengen
In dezelfde gemeenschappelijke loopbaanstructuur.
Deze maatregelen betreffen
pensioenuitkeringen en toelagen voor ziektekosten (Beslult-wet 321/88 van 22 september
1988).
11-28 Tenslotte Is een wet aangenomen met betrekking tot de autonomie van de universiteiten (wet 108/88 van 24 september).
In deze wet wordt de
universiteit bestempeld als een collectief persoon die onder het publiekrecht valt en zelfstandigheid bezit op juridisch, wetenschappelijk, pedagogisch, administratief, financieel en disciplinair vlak. Op het gebied van de toegang tot het hoger onderwiIs werd bij wetsbesluit 354/88 van 12 oktober een nieuw systeem voor de toegang tot dit onderwijsniveau goedgekeurd dat geldt voor openbare hoger-onderwiJsinste I I ingen die onder het Ministerle van Onderwijs vallen. De voornaamste kenmerken van dit nieuwe systeem zijn : - goedkeuring van een algemeen toelatingsexamen
in het twaalfde schooljaar ter
beoordeling van de intellectuele ontwikkeling, de beheersing van de Portugese taal (bevattlngs- en uitdrukkingsvermogen) en de culturele rijpheid van de kandidaat ; - vaststelling voor elke hoger-onderwijslnstelI ing van specifieke middelbare onderwijskwalificaties die de kandidaat voor elke cursus moet bezitten en eventuele organisatie voor deze hoger-onderwiJslnstelI ingen van examens om de kandidaten voor elk van hun cursussen naar volgorde de rangschikken; - invoering van een nationale kandidaatstelling waarin elke kandidaat In volgorde van voorkeur opgeeft welke cursus/instel I ing hij wenst te bezoeken; - vaststel II ing en toepassing voor elke hoger-onderwijslnstelI Ing van criteria om de kandidaten voor elk van deze cursussen in groepen In te delen; - vermelding van het hoofdvak door de student; - rangschikking van de kandidaten op grond van criteria waarbij de door hen opgegeven voorkeur wordt gecombineerd met de volgorde waarin zij voor elke hoger-onderwiJslnstelI Ing zijn gerangschikt met betrekking tot de cursussen die zij wlI len volgen. Onder het hoger onderwi is valt ook de integratie van hogere technische Instituten In het netwerk van polytechnische scholen; het doel
Is namelijk In
de eerste plaats om op hoger niveau technici op te lelden In hun respectieve activiteiten en experimentele ontwikkeling op dit gebied te bevorderen ten einde het onderwijs te koppelen aan het produktieproces en de sociale activiteiten (Wetsbesluit 389/88 van 25 oktober).
11-29 Op het gebied van het hoger onderwijs moge tenslotte nog gewezen worden op de oprichting van de open universiteit, een hoger-onderwiJslnstelI ing die speciaal is bedoeld voor afstandsonderwijs aan de hand van eigen methoden. Dit kan als volgt worden omschreven : "de combinatie van middelen, methoden en technieken voor het onderwijs aan volwassenen die hun kennis via zelfstudie verkrijgen en zowel schriftelijke als andere hulpmiddelen gebruiken, terwijl tussen de studenten en het onderwijssysteem een regelmatige briefwisseling plaatsvindt" (Wetsbesluit 444/88 van 2 december). Op het gebied van de onderwiIsadmlnistratIe moge gewezen worden op de oprichting bij Wetsbesluit 397/88 van 8 november van het Gabinete de Educação Tecnologica, Artistica e Profissional
(GETAP), een instelling die zich
bezighoudt met concipiëren, voorlichten en coördineren in het hoger onderwijs met betrekking tot de technologische, artistieke en beroepsopleiding. Dit komt steeds meer naar voren als een van de prioriteiten van het regeringsbeleid gericht op integratie en kwalificatie van Jongeren In het maatschappelijke leven. In het particulier en coöperatief onderwijs moge gewezen worden op de herstructurering van de Conselho Coordenador do Ensino Particular e Cooperativo die op elk onderwijsniveau zijn functies uitoefent en onlangs een minimale technische structuur heeft gekregen voor de volledige uitoefening van zijn bevoegdheden (Wetsbesluit 484/88 van 29 december). Verenigd Konlnkrllk Engeland en Wales - Dit Jaar stond in het teken van de goedkeuring (In juli) van de wet op de onderwijshervorming (1988), een hoofdbestanddeel van het constante beleid van de regering om de onderwiJsnormen te verhogen en de scholen zelf verantwoordelijk te stellen voor hun resultaten. De wet Is veelomvattend en zet het via de Onderwijswet (nr. 2) van 1986 begonnen hervormingsproces voort met maatregelen Inzake leerprogramma, schoolbeheer en -financiën, inschrijving van leerlingen en andere innovaties.
11-30 De voornaamste hervormingen van de wet met betrekking tot de scholen In Engeland en Wales zijn : . Invoering van een nationaal
leerprogramma met drie hoofdvakken (wiskunde,
Engels, wetenschappen) en zeven andere basisvakken (plus Welsh in Wales), met beoordeling en examens op de leeftijd van 7, 11, 14 en 16 Jaar); . nadere bepaling van de plaats van godsdienstonderwijs en godsdienstoefeningen in het schoolprogramma en van het beginsel en de omvang van vrij onderwijs; . overdracht van de verantwoordelijkheid van het begrotingsbeheer naar het merendeel van de scholen; . vereiste voor de scholen om In aanmerking komende kinderen toe te laten tot het niveau van de fysieke capaciteit van de school om de ouders meer keuze te geven; . scheppen van de mogelijkheid voor de scholen om los te komen van de plaatselijke overheidscontrole en rechtstreeks door de centrale overheid te worden gefinancierd als gesubsidieerde scholen; . toestemming aan de minister om financieringsakkoorden aan te gaan met sponsors van een nieuw soort zelfstandig beheer der middelbare school
: de
City Technology Colleges (CTC's) en de Colleges for the Technology of the Arts (het eerste CTC werd In september
in Solihuli geopend).
De volgende drie nieuwe organen werden in het leven geroepen om advies en bijstand te verlenen bij het opstellen van het nationale leerprogramma, het aanvullende programma voor de beoordeling van leerlingen en schoolexamens In het algemeen : de National Curriculum Council, de School Examinations and Assessment Council en de Curriculum Council for Wales. In augustus werden de resultaten bekendgemaakt van de eerste examens voor het General Certificate of Secondary Education (GCSE) waaraan ongeveer 700.000 16-Jarlgen van elk niveau deelnamen die In 1986 met hun cursus zijn begonnen. Het nieuwe systeem Is gebaseerd op nationale criteria en legt grotere nadruk op praktische, mondelinge en experimentele werkzaamheden. In het naschools onderwijs bepaalt de wet het volgende : . hervorming van de bestuursorganen van scholen voor voortgezet onderwijs ten einde de vertegenwoordiging van werkgevers uit te breiden en hun invloed te vergroten;
11-31 . vorming van polytechnische en andere hogescholen In Engeland - die op het ogenblik onder de plaatselijke overheden vallen - tot autonome hoger-onderwiJslnstelI ingen; in Wales zullen dergelijke instellingen onder de plaatselijke overheid blijven vallen; . nieuwe plannings- en financieringsregelingen voor het hoger onderwijs met de oprichting van de Universities Funding Council (UFC) - die In de plaats komt van het University Grants Committee ( U G O - en, In Engeland, van de Polytechnics and Colleges Funding Council
(PCFC);
. aanpassing van de arbeidsvoorwaarden voor academisch personeel aan universiteiten aan die van andere beroepen; . uitroeiing van de handel
in valse VK-diploma's.
Na goedkeuring van de wet inzake de onderwijshervorming werden de twee nieuwe financieringscommissies voor het hoger onderwijs en de raad van commissarissen die de dienstregelingen aan de universiteiten moeten herzien, in het leven geroepen. De regering verleende een maximumbedrag van 83 miljoen pond voor de eerste vijf programma's In het kader van haar LINK— initiatief dat tot doel heeft samenwerking te stimuleren In belangrijke onderzoek- en ontwikkelingswerkzaamheden tussen het bedrijfsleven en de wetenschappelijke wereld. De samenwerking tussen het hoger onderwijs en het bedrijfsleven vond eveneens baat bij de lancering van 56 nieuwe VK-proJecten In Europa op het gebied van de opleiding In de technologie vla het COMETT-Programma van de EG. Een VK-bureau - dat door de Universiteit van Kent en Thames Polytechnic gezamenlijk wordt gerund -
werd opgericht om VK-studiebeurzen in het kader van
het ERASMUS-Programma van de EG te verlenen.
SCHOTLAND - Besprekingen werden gehouden over voorstellen betreffende de hervorming van het leerprogramma en de examens van de leeftijdsgroep 5-16 Jaar. De wet inzake schoolbesturen (Schotland) werd In november goedgekeurd. Deze wet voorziet
in de oprichting van één bestuur voor elke door de overheid
gesubsidieerde school. De besturen zullen grotendeels bestaan uit ouders plus vertegenwoordigers van de plaatselijke gemeenschap en de schoolstaf. De besturen zullen zeggenschap hebben In het schoolbeleid en deze verantwoordelijkheden kunnen uitbreiden. De eerste bestuursverkiezingen zullen eind oktober 1989 worden gehouden.
11-32 In april kondigde de regering een nieuw Initiatief aan om de toegang tot het hoger onderwijs te verruimen. In het kader van het Scottish Wider Access Programme zullen bedragen worden verleend aan regionale consortia van onderwiJslnstantles en hoger-onderwiJslnstelI ingen om ontwikkelingen te stimuleren die erop gericht zijn een groter aantal rijpe studenten en personen zonder traditionele schooldiploma's tot het hoger onderwijs toe te laten. Het Parlement begon besprekingen over wetsontwerpen om het aantal werkgeversvertegenwoordigers uit te breiden in besturen van scholen voor voortgezet onderwijs, om belangrijke financiële en administratieve verantwoordelijkheden van de onderwijslnstantles naar die besturen te delegeren en om het voortgezet onderwijs In de gelegenheid te stellen zich bezig te houden met commerciële activiteiten die met het onderwijs in verband staan. In augustus werd een werkdocument uitgegeven over de vraag of Schotland zou moeten deelnemen aan de opdracht van de National Council for Vocational Qualifications die een schema opstelt voor beroepskwalificaties in de rest van het Verenigd Koninkrijk. NOORD-IERLAND - In oktober kondigde de regering na uitgebreide raadplegingen besluiten aan over een aantal onderwijshervormingen
in Noord-1er land. In 1989
zullen wetsontwerpen aan het Parlement worden voorgelegd ten einde deze van kracht te laten worden. De hervormingen zullen hetzelfde patroon volgen als dat van de wet Inzake de onderwijshervorming van 1988 voor Engeland en Wales, maar zij zullen bepalingen bevatten die - in de context van Noord-Ier land - er speciaal op zijn gericht om meer rekening te houden met de wensen van de ouders om geïntegreerde scholen in te voeren waar protestantse en katholieke kinderen samen onderwijs kunnen volgen.
Hoofdstuk I 11
BEROEPSOPLEIDING
Tendensen In de Gemeenschap
In bijna alle landen werd In 1988 een aanzienlijke
inspanning gele-
verd om de opleldingssystemen aan de eisen van een versnelde economische ontwikkeling aan te passen.
Het vooruitzicht van een grote Europese markt
en een bewustwording ten aanzien van de leemten In de opleidingssystemen lagen
duidelijk
Sommige
aan
daarvan
de basis waren
opleidingsmogeliJkheden,
van
tal
gericht maar
de
van
op
maatregelen
het
meeste
hadden
op
dit
opzetten
van
tot
In
doel
gebied. niewue
bestaande
systemen elementen op te nemen die tot dusver ontbraken. De gevolgde benadering
had soms het karakter
van een
Innovatie, vooral
wanneer de maatregeien werden genomen in het kader van een hervorming van het
onderwijsapparaat.
getracht
¡n
het
bijzonder
werd
de programma's en de verworvenheden
in
sommige
Lid-Staten
van buitenschoolse oplei-
dingen te formaliseren, ten einde een groter aantal
jongeren toegang te
kunnen geven tot het arbeidsproces, waarnaast met dezelfde middelen ok werd gestreefd
naar
een
vergemakkelijking
bijscholing van volwassenen.
Zo ging
van
de
wederaanpassing
en
de
in de meeste Lid-Staten veel aan-
I I I- 2 dacht naar de problemen naar de voorschriften
inzake overgang van school naar beroepsleven en
Inzake het
leerlingwezen.
Elders werd
het accent
gelegd op de herorganisatie van de reeds bestaande structuren door middel van
een
nieuwe
verdeling
van
bevoegdheden,
doel
langdurig
vaak
op
basis
van
decentral Isat ie. Veel
programma's
hadden
tot
werklozen
opnieuw
in
het
beroepsleven In te schakelen en, In het algemeen, om alle kansarme groepen uitzicht op werkgelegenheid te bieden. Geleidelijk ziet men een veralgemening van de opleidingen die gebaseerd zijn op een Initiatie voor nieuwe technologieën; een dergelijk beleid wordt in vele nationale onderwijsstelsels gevolgd.
Dat impliceert een herziening
van de opleidingsprogramma's aan de hand van de nieuwe bekwaamheidsnormen die voor
Ider beroep worden
aangelegd.
Het
valt
te verwachten
dat de
belangstelling voor dit essentiële aspect van de beroepskwalificaties de volgende jaren nog aanzienlijk zal toenemen.
I I I - 3
Ontwikkeling van de toestand In de Lid-Staten
België Op het gebied
van beroepsopleiding
en
inschakeling
in het
arbeidsproces
wordt 1988 voornamelijk gekenmerkt door de ontwikkeling van de verschillende mogelijkheden geboden door de in 1987 genomen maatregelen. daarbij om het
leren van beroepen die door
Het ging
loontrekkenden worden uitge-
oefend, In het kader van de zogenaamde industriële leer Iingenopleiding, het contract
werk-oplelding,
waarbij
een
systeem
van
alternerende
stelling en opleiding voor Jongeren van 18 tot 25 jaar werd
tewerk-
ingesteld, de
door de bevoegde gemeenschapsministers erkende ondernemingen waar beroepen worden
geleerd,
de
stageovereenkomst
die
in de
Franse
gemeenschap
een
nieuwe mogelijkheid voor het opdoen van praktijkervaring biedt aan Jongeren die een opleiding
tot bedrijfsleider
slotte de beroepsopleiding
voor
bij de middenstand
volwassenen
volgen, en ten-
die eveneens door
de
Franse
gemeenschap wordt georganiseerd.
Aan deze maatregelen moeten die worden werklozen
Indirect
mogelijkheid
dat
in
de
hand
toegevoegd
werken.
volledig werklozen die
Deze
die de opleiding
voorzien
vooral
ten minste een Jaar
In
van de
uitkeringen
ontvangen, na instemming van de werkloosheIds Inspecteur cursussen van hoger onderwijs
kunnen
uitkeringen.
volgen
met
behoud
van
het
recht
op
werkloosheids-
Ook zij gewezen op de bijstand aan zelfstandigen en kleine en
middelgrote bedrijven, alsook de opening van onderwijscentra met lesrooster
voor
Jeugdige werkzoekenden
(al of niet
beperkt
uitkeringsgerechtigde
werklozen) van 18 tot 25 jaar. 1988 valt ook op door acties voor
het opzetten
de beroepsopleiding
arbeidsproces.
in verschillende
van vrouwen en hun
bedrijfstakken Inschakeling
van
In het
Hierbij kan melding worden gemaakt van de bevordering in de
I II sectoren metaalconstructies, machinebouw en elektrische constructies van de industriële leer Iingenopleiding voor meisjes van 16 jaar en ouder. Tenslotte kan 1988 ook worden beschouwd als een scharnier Jaar op het gebied van
beroepsopleiding
partners
wijdden
en
inschakeling
immers
voor
in
de eerste
het
arbeidsproces.
keer
De
in de geschiedenis
sociale van
de
centrale akkoorden een belangrijk hoofdstuk aan de opleiding van Jongeren. Zij verbinden er zich toe deze opleiding gedeeltelijk
te financieren met
een ondernemingsbijdrage.
Denemarken De Deense regering bereidt op dit ogenblik een algemene hervorming van de structuren
en
de
inhoud
opleiding en het beheer wetsontwerpen
(wet
van
de
basisberoepsopleiding,
van de scholen voor
inzake
beroepsopleiding
beroepsopleiding) werden bij het Parlement
de
leer Iingen-
beroepsopleiding en
wet
Inzake
voor.
Twee
scholen
voor
ingediend en zouden in het voor-
jaar van 1989 moeten worden goedgekeurd. Het wetsontwerp een
inzake de beroepsopleiding
"eenbaans"-opleldingsstelsel
schappelijk
kader
voor
de
met
opleiding
een
Is gericht op de Invoering van basisstructuur
van
leerlingen,
en de
een
gemeen-
basisberoeps-
opleiding en de basisopleiding voor technici. Het wetsontwerp
inzake scholen voor beroepsopleiding
is gericht op de in-
voering van een nieuwe regeling betreffende de rechtspositie, de organisatie en het beheer van die scholen
(samenstelling
personeel, financieel
Bijzonder
van financieel vastgestelde
beheer, e n z . ) .
van het
leidinggevend
is dat het nieuwe
systeem
beheer voornamelijk berust op het beginsel van door de wet
subsidiëring
van de directe onderwijsuitgaven.
De
betrokken
subsidie wordt berekend op grond van de jaarlijkse aantallen leerlingen die de betrokken opleidingen volgen.
II
Tenslotte
zij erop gewezen dat de regering
keurde wet nieuwe
op de opleiding
regeling
die met
van hogere
ingevolge de
technici
name bepalingen
bevat
in 1987 goedge-
momenteel
werkt
aan
een
Inzake examens, beheer
en
opleiding van die technici.
Bondsrepubliek Duitsland in 1988 daalde het aantal gegadigden voor een leer Iingplaats duidelijk (met ongeveer
10 % ) ,
terwijl
tewerkstellingsbureaus ontwikkelingen
het
aantal
veel
hoger
vloeien voort uit
beschikbare lag
dan
leer Iingplaatsen in
de demografische
1987.
bij
Deze
de
beide
tendensen, waarbij
het
aantal jongeren elk jaar afneemt, terwijl de ondernemingen, die de gevolgen van die ontwikkeling vrezen, jongeren proberen aan te trekken door hun meer plaatsen aan te bieden. Opvallend
is dat
de meeste onbezet
blijvende
leer Iingplaatsen
te
vinden
zijn In de In economisch opzicht meest ontwikkelde regio's, terwijl
andere
regio's altijd te veel kandidaten hebben. Naast tekort
de
regionale
aan
jeugdige
vakken, zulks
verschillen kandidaten
in tegenstelling
springt
ook
geregistreerd
in het oog wordt
dat
voor
het
meer
grootste "manuele"
tot de dienstensector, waar voor de meeste
beroepen het aantal kandidaten het aanbod ruimschoots blijft overschrijden. Verder
blijven de kansen van
jeugdige vrouwen om een plaats op de
lingenmarkt te vinden toenemen.
leer-
Wanneer zij echter meer moeilijkheden
dan
mannen ondervinden, is dit vooral omdat zij hun keuze dikwijls beperken tot een te klein aantal beroepen. Om deze reden
Is de Bondsminister van Onderwijs en Wetenschappen van plan
voor het tijdvak 1989 tot 1991 een voorlichtingscampagne op touw te zetten om meisjes en Jonge vrouwen ertoe te brengen hun keuzegamma uit te breiden.
I I I - 6 Ook
nam
de
minister
in
de
wet
op
de
bevordering
van
de
1 januari 1988 (Arbeitsförderungsgesetz) een programma op tot van de beroepsopleiding van kansarme Jongeren. kelijk
in een vorming
onderwijs,
voorzien voor gewezen
leerlingen
die
de
lagere
arbeid
stimulering
Dit programma wil leerlingen
school
zonder
van
van het diploma
hoofdzaspeciaal verlaten,
jeugdige buitenlanders en andere kansarme Jongeren.
Gr iekenland In 1988 ontwikkelde de minister van Onderwijs een uitgebreide activiteit op het gebied van onderwijs en opleiding. maticacursussen leerkrachten
aan
In het oog hierbij springen
150 scholen, zulks nadat
plaatsvonden.
Op
dit
ogenblik
technisch onderwijs programmeringscursussen dat
een
inzake
waarin
beroepskeuzevoorlichting
proefd. zicht
"PETRA"-Programma, Dit
van
programma,
waaraan
de ontwerpers,
zijn
opgenomen,
tien scholen
aan
ingevoerd.
initiatieven
zijn
te weten
studiebijeenkomsten
van
voor
27 lycea
een
groep
staat
en
onder
van Onderwijs
zij
jongeren
uitgewerkt
deelnemen,
de
voor
Ook opgemerkt
werd
het Ministerie
Infor-
en
betoeEre-
dienst, het OAED (Orgaan voor Tewerkstelling van de Arbeidskrachten) en het Algemeen Secretariaat voor de Jeugd. Op b ijscholingsgebied behoeve
legde het OAED de nadruk op bepaalde programma's ten
van werknemers, vooral
in de sectoren waar
de
Informatica
wordt
ingevoerd. De van nu af beschikbare programma's hebben betrekking op de opleiding van tekenaars voor CAD, de opleiding van boekhouders op informatIcagebi ed en de inleiding van kantoor- en bedr iJfsbeambten In de bureautica. In 1989 is het OAED trouwens voornemens nieuwe informat ica-afdel ingen voor werknemers
en
werklozen
open
(Thessaloniki, Patras, Larissa).
te
stellen
in
de
grote
provinciesteden
I I I - 7 In heei 1988 hebben de opleidingsdiensten van het OAED hun actie uitgebreid om meer
Jongeren
opleiding
voor
te
lichten over
en beroepskeuzevoorlichting.
van actieve beroepskeuzevoorlichting leerplicht
van
de mogelijkheden Tegelijkertijd
voor
Jongeren
negen
Jaar
gerealiseerd,
waarmee
vooral
melding worden gemaakt
inzake
beroeps-
een
programma
werd
aan
het einde van
3.000
Jongeren
de
konden
worden bereikt.
Spanje Voor
1988 moet
van twee besluiten van het
Ministerie van Arbeid en Sociale Zekerheid betreffende de organisatie van de beroepsopleiding het nationaal
in Spanje. Het eerste besluit (22 januari 1988) regelt
plan voor beroepsopleiding en opneming
(PLANFIP) en de permanente-opleidingscursussen door
de
centra
Werkgelegenheid
die
samenwerken
(INEM),
terwijl
met het
het
in het
die zullen worden
Nationaal
tweede
arbeidsproces
besluit
Instituut
gegeven voor
de
(29 maart 1988)
de
regeling bevat betreffende de programma's van de scholen/werkplaatsen en de centra voor alternerende opleiding (Casas de Oficios). Het ministerieel
besluit van 22 januari vervangt dat van 9 februari 1987,
dat tot dan toe de permanente opleiding reguleerde. Het brengt belangrijke wijzigingen In de desbetreffende bepalingen aan en stemt die zodoende af op de
richtsnoeren
gewenst. Ook inzake
die
door
betekent
beroepsopleiding
het
Europees
Sociaal
het een verbetering en
opneming
Fonds
van het
in het
voor
beheer
arbeidsproces
1988
van
de
dank
worden acties zij
een
betere coördinatie en een soepeler administratie. Tenslotte worden met het nieuwe besluit ook bereikt
: betere opleiding van
de opleiders, ontwikkeling van de speciaal op Jongeren, langdurig werklozen en
vrouwen
afgestemde
programma's
en
stimulering
van
de
permanente
opleiding van werknemers in het bedrijf, verlenging van de gemiddelde duur
I I I - 8 van de cursussen door daarin modules betreffende de nieuwe technologieën op te nemen, verhoging
van het
aantal
beurzen
en de financiële
steun
voor
bepaalde leerlingen, en meer deelneming van de sociale partners aan beheer, verloop en controle van PLANFIP. Anderzijds
bevat
het
tweede
besluit
van
29 maart
de
regeling
Inzake
de
scholen/werkplaatsen en de centra voor alternerende opleiding. Het gaat om programma's waarbij werk en opleiding alterneren en die bedoeld zijn voor het bestrijden van de werkloosheid onder de Jongeren door het
verbeteren
van de vakbekwaamheid van werklozen van Jonger dan 25 jaar. Dit gebeurt bij voorkeur
door
viteiten
in
stimulering verband
met
van de werkgelegenheid
in het
de
instandhouding
restauratie
artistiek, historisch, cultureel verbetering
van
de
kwaliteit
en
de
en natuurlijk erfgoed,
van
het
bestaan
en
kader
van activan
het
stadsvernieuwing,
invoering
van
nieuwe
technologieën in ambachtelijke werkplaatsen.
Frankr i Jk Bij het beroepsopleldingsbeleid
van de regering wordt uitgegaan van
twee
hoofdbeginselen : enerzijds de strijd tegen ongelijkheden, en anderzijds de noodzaak
het
Franse
bedrijfsleven
ertoe
in
staat
te
stellen
de
grote
Europese markt onder goede omstandigheden te bereiken. Deze beide elementen worden door bijna alle bij de beroepsopleiding
be-
trokken personen en kringen reeds lang zeer belangrijk geacht en vormen een bevoorrecht terrein van het overleg op alle niveaus. Wat
de voortzetting
van de
inspanningen voor de
inschakeling
in het
ar-
beidsproces van Jongeren betreft, zij erop gewezen dat de ontwikkeling van de programma's van alternerende opleiding voor jongeren met
moeilijkheden
in 1988 zeer aanzienlijk was. Ook werd verder gewerkt aan de modernisering van het
leerlingwezen, zulks
in nauwe samenwerking met de regio's, om de
leer Iingenopleiding tot een volwaardige op le idingsmogeIIJkheld te maken die het technologisch onderwijs aanvult en niet beconcurreert.
I I I - 9 Om de betere inschakeling van langdurig werklozen te bevorderen breidde de regering ook de voor hen bestemde acties uit. De nieuwe door de wet
van
10 juli 1987
met
Ingestelde
formules,
waarbij
van
contracten
en
stages
alternerende weder inschakel ing gebruik wordt gemaakt, kenden snel een echt succes (verdrievoudiging van het aantal). Aan alle werkzoekenden werden door de sociale partners op le i dIngsmogeIIJkheden geboden bij de uitvoering van het akkoord
inzake de hervorming
UNEDIC (30 december 1987). De opleiding van de werkzoekenden wordt
van
bevor-
derd om het weder Inschakel ingstempo te versnellen en de werkloosheidsduur te verkorten. Tripartiete overeenkomsten tussen Staat, regio's en beheersorganen werden in die zin gesloten. Voorts was het dank zij een nieuwe regeling voor de beloning van stagiairs mogelijk deze in overeenstemming
te brengen met de werkloosheidsuitkering.
De uitkering voor opleiding/wederopneming de formation reclassement - AFR) werd treffende
de
in het arbeidsproces
(allocation
Ingesteld door een overeenkomst
werkloosheidsverzekering,
die
op
26 februari 1988
door
bede
sociale partners werd gesloten. Voor
bepaalde
specifieke
groepen
acties
op
met touw
de
minste
gezet.
Het
kansen gaat
met
werden name
sedert om
weder inschakelIngs- en opleidingsacties voor gehandicapten, migranten, alsook gevangenen
juli 1988
inschakel ings-, vluchtelingen,
(in het verlengde van de hervorming
van het
gevangen i swezen). Er wordt gewerkt aan de teksten tot
instelling van het
opleidingskrediet.
Iedereen die het onderwijs voortijdig heeft verlaten of die niet het niveau heeft kunnen bereiken waarop hij op grond van de basisopleiding kon maken, moet daardoor hervatten.
Een dergelijk
aanspraak
in staat zijn de draad van de kennisverwerving te doel
kan evenwel
alleen geleidelijk
worden
be-
reikt. De grootste aandacht zal eerst gaan naar Jongeren die het onderwijs zonder
diploma verlaten, maar er moeten geleidelijk ook nieuwe
heden worden geboden aan degenen die al werken.
mogelijk-
Ill - 10 Bijzondere aandacht werd ook besteed aan de strijd tegen het analfabetisme. Er werd immers vastgesteld dat zeer veel personen het slachtoffer zijn van dit verschijnsel van verstandelijke en maatschappelijke achteruitgang; het gaat hierbij ook om Jongeren, en naar schatting 9 % van alle leeftijdsgroepen zou met dit verschijnsel te kampen hebben. De inspanningen van de ondernemingen op opleldingsgebied blijven sinds 1972 alsmaar toenemen ondanks de tragere economische groei. Geraamd wordt dat in 1987 het reële aandeel van de werkgevers in de financiering daarvan 2,54 % van de loonsom bedroeg. Om die Inspanningen aan te moedigen zette de Staat in 1988 een stimuleringsbeleid voort in bepaalde bedrijfstakken zoals UIMM (Union des Industries Métallurgiques et Minières), bouw, meubelen, textiel, kleding en papier/karton. Daarenboven was de steun voor investester Ingen in opleidingen van de ondernemingen vanaf 1988 gebaseerd op een tweede element dat het eerste aanvulde : een belastingkrediet voor opleidingen. In 1988 werd ook gewerkt aan de vernieuwing van de plancontracten tussen Staat en regio's voor 1989-1993, waarbij de prefecten de onderhandelIngsopdracht kregen. Deze opdracht behelst voor de beroepsopleiding de volgende punten : ontwikkeling van Instrumenten voor steun bij besluitvorming (regionale
observât I eposten,
voorzieningen
voor
steun
bij
advies,
voorlichting), programma's van strategische acties voor de regio's, modernisering van het opleidingsapparaat, vernieuwing van het leerlingwezen en specifieke programma's voor het AFPA (Agence pour
la Formation Permanente
des Adultes - Bureau voor Permanente Opleiding van Volwassenen). Tenslotte zij melding gemaakt van verschillende aanbestedingen bij opleidingsorganen en ondernemingen om de multimediale opleidingsprogramma's op te zetten, de opleiding van de opleiders te ontwikkelen, vernieuwingen tot stand
te brengen op het gebied van gebruikmaking van de nieuwe techno-
logieën bij de opleiding, instrumenten voor het inventariseren en evalueren van de bevoegdheden tot stand te brengen. Dit bij
tot
de
maatregelen.
aanpassing
en
de
modernisering
initiatief droeg duidelijk van
de
Franse
opleidings-
Ill - 11 1er land In 1988 was de voornaamste gebeurtenis op beroepsopleldIngsgebled
de op-
richting per 1 Januari van FAS (Foras Aiseanna Saothair). Deze organisatie werd opgericht in het kader van de Labour Services Act (1987) (wet arbeidsbemiddelingsdiensten)
tot
oude organisaties - AnCO
samenvoeging (National
van de werkzaamheden
van
Training Authority), Youth
de
drie
Employment
Agency en National Manpower Service. In de
loop van het jaar namen
in totaal 44.860 personen deel aan oplei-
dingscursussen van de FAS-opleidingscentra of door
FAS aan externe oplei-
ders uitbestede cursussen, wat een aanzienlijke verhoging ten opzichte van de voorafgaande
jaren betekende. Daarenboven
verschafte FAS werkgelegen-
heid aan circa 11.600 langdurig werklozen en nog eens 2.100 personen beneden de 25 jaar kwamen in aanmerking voor deelneming aan "Teamwork Schemes". FAS heeft een gestroomlijnde, geïntegreerde en geregionaliseerde structuur ontworpen en ingevoerd. Het plan werd in tien autonome regio's ingedeeld om plaatselijk
diensten
te verlenen
die op
de plaatselijke
behoeften
zijn
afgestemd, en elke regio heeft voor 1989 een regionaal plan opgesteld. In het midden van het Jaar werd de "North East Enterprise Pilot" (proefprogramma) opgezet om een nieuwe geïntegreerde benadering een beter
afgestemd
te testen waarbij
antwoord wordt gegeven op de behoeften van werkloze
individuen en groepen. Uitgaande van de opgedane ervaringen zal In 1989 een landelijk programma worden ingevoerd. in oktober werd na overleg met FAS en andere betrokken organen een
"New
deal" (nieuw programma) voor voortijdige schoolverlaters gelanceerd door de ministers van Arbeid en Onderwijs. FAS zal groep met de plaatsen
voor
In 1989 2.400 plaatsen voor de
laagste scholing ter beschikking stellen, en nog eens 2.000 personen
met
getuigschriften
"intermediate/Group Cert if i cate".
op
het
niveau
van
het
111-12 Ook
werd
aanzienlijke
vooruitgang
geboekt
bij
het
uitbreiden
van
het
terrein van de diplomeringsregeI Ingen In alle FAS-programma's. Op Europees niveau bleef men discussiëren over wederzijdse erkenning van diploma's. Tenslotte ontwikkelde FAS een geïntegreerd programma dat speciaal afgestemd is op
gebieden
met
ernstige
problemen.
Dit programma heeft betrekking
op samenwerking inzake ondernemingen en de bevordering van nieuwe bedrijven met alle staatsinstanties en plaatselijke vrijwilligersorganisaties en groepen in de aangewezen gebieden.
Aanvankelijk wordt het als modelactie uitgevoerd
in het Tallaghtgebied van het County Dublin.
Ital ië Aan
het
programma
van
het
"Fondo
per
il
Rientro
dalla
(Fonds voor Weder intreding na Werkloosheid) werd de Het
voorziet
voor
1988/1989
In de financiering
Disoccupazione"
laatste hand
van projecten
gelegd.
voor
steun
voor de werkgelegenheid
van kansarme groepen en voor onderbreking van de
langdurige werkloosheid
van alle werklozencategorieën. Voor het
betrokken
tijdvak is in totaal 1.600 miljard LIT uitgetrokken. Bij het Ministerie van Arbeid vond een belangrijke hervorming plaats. De gemeentelijke arbeidsbureaus werden afgeschaft en er kwamen administratieve districten. Deze districten, waarvan er circa 500 zijn, komen
in geogra-
fisch opzicht met de werkgelegenheidszones overeen. Zij worden beheerd door tripartiete commissies en moeten zorgen voor betere verbindingen met de arbeidsmarkt.
Ook
werden
regionale
diensten
voor
arbeidsbemiddeling
opgericht. Er zijn er 21, en zij moeten fungeren als uitvoerend orgaan van de verschillende regionale commissies voor de werkgelegenheid. Wat
het
laatste
regionaal
niveau betreft,
is de situatie
Jaren sterk achteruitgegaan, zodat
van de Mezzogiorno
de plaatselijke overheid
de
zich
moeite getroostte om de gevolgen van deze ongunstige economische conjunc-
Ill - 13 tuur
voor
legging
de werkgelegenheid van
de
van
wet-De Vito
jongeren
van 1986
te verzachten. De tot
stimulering
tenuitvoer-
van
Jeugdige
ondernemers werd daarom voortgezet, en er werden subsidies ten belope van 500 miljard LIT toegekend. Anderzijds wordt
in de Mezzogiorno
een buitengewone overheldsactie gevoerd die gericht van
de contracten
voor
werk-opleiding
(voor
twee
is op de Jaar) en
sinds
1986
bevordering de
omzetting
daarvan tot werk voor onbepaalde duur. Tenslotte werd
in 1988 een drieja-
renplan
een
voor
werkzaamheden
van
openbaar
nut
met
begroting
van
500 miljard LIT per Jaar op gang gebracht waarbij jongeren gedurende 20 uur per week tewerk worden gesteld. Hun loon bedraagt 500.000 LIT per maand, en zij krijgen aldus een eerste werkkring.
Luxemburg In 1988 werd de hervorming van het beroepsople Idingsbeleld
In het
Groot-
hertogdom voortgezet. Die hervorming is hoofdzakelijk gericht op een betere afstemming van het technisch middelbaar onderwijs op de marktbehoeften. De regering
tracht
die
behoeften
beter
te begrijpen
en
de
leerlingen
een
betere studie- en beroepskeuzevoorlichting te bieden. Het bestaande gebrek aan evenwicht tussen het aanbod van en de vraag naar opleiding is vooral in ambacht en Industrie voelbaar. Daarom wordt nauwe samenwerking tussen technische lycea en bedrijven aangemoedigd. De opleiding voor bepaalde beroepen onderging een diepgaande hervorming. Zo werden de beroepen dakwerker, plaatwerker, timmerman en isoleerder samengebracht
onder
de
benaming
"dakwerkberoepen".
Het
eerste
leerjaar
zal
voortaan voor de vier genoemde beroepen gemeenschappelijk zijn, terwijl de meer gespecialiseerde komen. Parallel opleiding
voor
aspecten pas vanaf
het
tweede
jaar aan bod
daarmee vond een reorganisatie plaats van de tuinbouwberoepen,
beroepsonderwijs zal zijn.
waarvan
het
eerste
Jaar
zullen
leeriingenvoltijds
Ill - 14 Neder land In de economische teruggang van de Jaren zeventig Is het aantal aan het
leerlingwezen op basis van een
leerovereenkomst
(veelal
natie met een arbeidsovereenkomst) sterk gedaald. Gezamenlijke van overheid
en sociale partners hebben geleid
deelnemers in combi-
inspanningen
tot een ommekeer
kader van de verdubbelingsoperatie, die een verdubbeling van de van
leerlingen ten opzichte van 1982 op het oog had. Deze
nomen bereikt. Gelet op de demografische ontwikkelingen
in het instroom
Is globaal
Is het echter
gete
verwachten dat het volume weer zal slinken, tenzij nieuwe deel nemersgroepen worden bereikt. Het gezamenlijke streven van overheid en sociale partners is daarom nu gericht op het bevorderen van Instroom uit culturele minderheden, vrouwen en meisjes, maar ook volwassenen
In algemene zin (werkenden
en werklozen). Wat het beroepsonderwijs betreft, Is een diepgaande vernieuwing aan de gang in het kader van de operatie SVM (Samenwerking en Vernieuwing Middelbaar Beroepsonderwijs). Er komen brede instellingen die een substantiële omvang hebben,
intersectoraal
kunnen
zijn en zowel
lange als korte
opleidingen
kunnen omvatten. Deze Instellingen krijgen meer onderwijskundige autonomie In de zin dat scholen
binnen nationale exameneisen een programma-aanbod
kan worden
bepaald. Dit gaat
gepaard met
een vergroting
door
de
van
de
op
de
financiële autonomie. Wat
de
volwasseneneducatie
arbeidsvoorziening
dat het
en
-scholing
betreft,
tripartiete bestuur op
bepaalt
de wet
landelijk en
regionaal
niveau zeggenschap krijgt over scholing in de sfeer van de beroepsgerichte volwasseneneducatie; Jongeren kunnen hieraan ook deelnemen. Tot slot
Is nog van belang het jeugdwerkgarantieplan, dat thans nog In een
voorbereidingsfase verkeert. Dit plan voorziet
in hoofdzaak
In het bieden
van werkervaring aan Jongeren, maar deelname aan scholing zal ook worden gestimuleerd (leerlingwezen en regulier onderwijs- en scholingscIrcult).
Ill - 15
Portugal In 1988 bleef de Portugese regering de nadruk
leggen op de kwestie van de
beroepsopleiding. Er moet vooral op worden gewezen dat de grote opties van het plan op middellange termijn (aan het einde van het jaar goedgekeurd) de voorrang geven aan belangrijke investeringen op deze gebieden. Bij
de
op
beroepsopleidingsgebied
worden
gemaakt
eerste
regelt
van de
het
decreet
rechtspositie
goedgekeurde
van
7 Juli
en
en bepaalt
wetteksten dat
alle
van
moet
melding
23 november.
Het
en
van
rechten
plichten
personen die aan beroepsopleidlngsactles deelnemen maar niet meer onder het onderwijs vallen. Het tweede wijzigt de wet op het
leerlingwezen van 1984
en Is gericht op het verbeteren van het functionele karakter van de organisatiestructuur beurzen voor
daarvan.
Het
wijzigt
ook
de
regeling
van
leerlingen, bepaalde financieringsaspecten
alsook de structuur
de
opleidings-
van het
van de schoolprogramma's, zulks om de
programma
Inhoud van de
algemene opleiding te versoepelen. Wat
de
betrekkingen
met
het
Europees
Sociaal
Fonds
betreft,
werden
de
structuur en de organisatie van het daarmee belaste nationale departement herzien, en werd op 15 Juni een ministerieel besluit gepubliceerd waarin de prioriteiten vermeld staan die moeten worden gevolgd voor de beroepsopleidingsacties waaraan het ESF bijstand verleent, alsook voor acties die op grond van de nationale wetgeving zouden worden medegefinancierd. Doel dit besluit
van
is een precies oriënteringskader voor de toekomstige beroeps-
opleiding in het land vast te stellen.
Wat het officieel
onderwijsstelsel
zaamheden
nationale
van
de
betreft, was er de start van de werk-
onderwijsraad
waardoor
ontwikkeling van de bepalingen van de basiswet
de
toepassing
en
de
inzake het onderwijsstelsel
worden voorbereid (wet nr. 46/86 van 14 oktober).
Ill - 16 Verder
leidde de publikatie op 8 november van het decreet nr. 397/88 tot de
oprichting voor
In het kader van het Ministerie van Onderwijs van een
technologisch,
artistiek
en beroepsonderwijs", dat wordt
"bureau
belast
met
concipiërende, oriënterende en coördinerende taken op de genoemde gebieden van het niet-hoger onderwijs. Tenslotte
werd
een
gemengde
commissie
met
vertegenwoordigers
van
de
Ministeries van Onderwijs, Werkgelegenheid en Sociale Zekerheid belast met het
lanceren van een project voor het oprichten van scholen voor beroeps-
opleiding op plaatselijk vlak. Deze scholen moeten de scholing
voor
een
beroep
van
Jongeren
aanmoedigen.
inleiding
De
In en de
inleidingsfase
Is
bedoeld voor Jongeren die het zesde Jaar van de leerplicht hebben beëindigd (tweede cyclus van het verplicht onderwijs) of die de derde cyclus vóór het einde
daarvan
voortijdig
hebben
verlaten
en die minder
dan
18 Jaar
oud
zijn. De scholingsfase staat open voor Jongeren die de derde cylcus van het verplicht
onderwijs
arbeidswereld
(negende
gerichte
Jaar)
hebben
beëindigd
en
die
een
op
de
studie willen voortzetten, alsook diegenen
die
de
In leidingsfase hebben voltooid.
Het Verenigd Koninkrijk In
1988
bleef
de
Training
beroepsopleldingsgebled Training
Initiative
Agency
lelden
(NTI)
te
om
(TA) de
de
nationale
ontwikkelingen
hoofddoelstellingen
bereiken.
In
het
kader
van
het
hiervan
op New
werden
verschillende programma's op touw gezet. Op
het
gebied
van
de
beroepskwalificaties
werd
een
National
opgericht die verder werkt aan zijn taak op het gebied van het
Council
verbeteren
van de kwalificaties op basis van bij het werk vereiste vaardigheden. Op dit
gebied
voert
de
Training
Agency
een
nationaal
programma
uit
om
I I I - 17 bekwaamheidsnormen
te ontwikkelen die door organen van het
zijn vastgesteld. De Training Agency onderneemt normen gebaseerde kwalificaties op te nemen
bedrijfsleven
stappen om de nieuwe op
in haar Youth Training Scheme
(YTS) en Employment Training Programme. Het
in
april
verschaft
1986
begonnen
twee
jaar
durende
Youth
Training
Scheme
16-jarige schoolverlaters gedurende twee jaar een basisberoeps-
opleiding (één Jaar voor 17-jarigen), waarbij de gelegenheid wordt geboden een erkend getuigschrift werven. Ongeveer
of een
"credit" voor een getuigschrift
400.000 Jongeren kregen
te ver-
in 1987/1988 een YTS-opIe id ing.
Het hoofdthema van het Jaar was het onafgebroken streven om de kwaliteit te verbeteren. YTS, dat voor zowel werkende als werkloze jongeren geldt, wordt steeds meer de normale doorgangsroute van school naar werk. In 1988 werd een nieuw opleidingsprogramma zes maanden of
ingevoerd om volwassenen die al
langer werkloos zijn, gedurende ten hoogste één Jaar op te
lelden. Het is een programma van geplande en gecontroleerde opleiding om in de individuele behoeften van werkloze volwassenen te voorzien en om dezen te helpen bij het verwerven van de vaardigheden en het opdoen van de ervaring die zij nodig hebben om voor betrekkingen komen.
In het kader van het programma
in aanmerking te kunnen
zal de kans bestaan om een erkend
getuigschrift of een "credit" voor een getuigschrift te verwerven. Door het Employment
Training
Programme
wordt
een
aantal
bestaande
programma's
vervangen, Inclusief het Community Programme en het Job Training Scheme.
De Training Agency maakte het publiek bewust van de voordelen van opleiding en
steunde
In 1988 de eerste
"National
(nationale opleidingsbeloningen stellingen
voor
voortgezet
voor
Training
werkgevers).
onderwijs
Awards
for
Zij bleef
onderhandelen
om
ontwikkelingsplannen voor hun met het werk verband houdende (NAFE) op
te
stellen
om
deze
zo goed
arbeidsmarkt te helpen afstemmen.
mogelijk
op
de
Employers" ook
met
in-
overeengekomen voorzieningen
behoeften
van
de
Ill - 18 Een
ondernem Ingsgericht
Initiatief
in
het
hoger
onderwijs
werd
In
december 1987 genomen om het hoger onderwijs in staat te stellen afgestudeerden
voort
ondernemingen.
te brengen met
hogere bekwaamheden
inzake het
leiden
van
Hoofdstuk IV
SOCIALE DIALOOG EN ARBEIDSBETREKKINGEN
Communautaire sociale dialoog op Interprofessioneel niveau
De meest opmerkelijke gebeurtenis van 1988 Is zonder twijfel geweest dat onder auspiciën van de Commissie de sociale dialoog tussen de organisaties van
werknemers
en
van
werkgevers
op
communautair
niveau
actief
is
voortgezet. De twee ingevolge de conclusies van de bijeenkomst van Hertoginnedal van 12 november 1985Í1) opgerichte
werkgroepen
hebben
in de
loop
van
1988
herhaalde malen vergaderd. De
Groep
"Macro-economie"
heeft
gedurende
het
afgelopen
Jaar
drie
vergaderingen gehouden onder voorzitterschap van de heer SCHMIDHUBER : - op 26 februari en 28 Juni heeft de groep een gedachtenwisselIng gehouden over
de
economische
situatie, ontwikkeling
en
vooruitzichten
van
de
Gemeenschap en over het onderwerp van de groei en de voltooiing van de Interne markt ; - op 6 december heeft de groep drie documenten van de Commissie behandeld : het
Economisch
Jaarverslag 1988/1989, de
Investeringen, en de niveauverschillen
bepalende
factoren
voor
de
in de loonkosten; hoewel ze zich
ingenomen verklaarden met de positieve ontwikkeling van de economie van
(1) Sociaal verslag 1985, nr. 94
IV - 2 de Gemeenschap meenden de sociale partners toch dat er geen aanleiding was een gemeenschappelijk advies uit te brengen. Onder
voorzitterschap
van
de
heer Manuel MARIN,
vlce-voorzltter
van
de
Commissie, heeft de Werkgroep "Nieuwe Technologieën en Sociale Dialoog" op de
vergaderingen
van
11 april,
5 Juli
en
28 oktober
de
diepgaande
behandeling voortgezet van de vraagstukken In verband met de flexibiliteit en aanpasbaarheid van de arbeidsmarkt, en Is zij voortgegaan met het zoeken van punten van overeenstemming op dit gebied, zodat de vertegenwoordigers van UN ICE, ECG en E W
tot besluit van de vergadering van 9 december de
laatste hand hebben kunnen leggen aan een ontwerp-gemeenschappelIJk advies betreffende de nieuwe technologieën, de organisatie van de arbeid en de aanpasbaarheid van de arbeidsmarkt. Dit ontwerp werd ter goedkeuring voorgelegd aan de bevoegde instanties van de 3 organisaties.
Het uitvoerend Comité van het EVV heeft geoordeeld dat
het ontwerp slechts aanvaard kon worden door de syndicale organisaties na een meer bevredigend akkoord over bepaalde onderwerpen.
Het heeft aan de
UNICE en het ECG voorgesteld de dialoog voort te zetten, hetgeen aanvaard werd.
Sectorlële sociale dialoog
De sectoriële sociale dialoog is in 1988 krachtiger aangevat in de sectoren vervoer, landbouw, visserij en industrie en verdiept In de dienstensector. Ten aanzien van bepaalde sectoren, met name het vervoer, de landbouw en de visserij, heeft de Commissie bij de werkzaamheden comités betrokken van vertegenwoordigers van representatieve vakorganisaties die niet aangesloten zijn bij het E W .
IV Het
Paritair
Comité
betreffende
het
Wegvervoer
uniforme
procedures
gunstig
ontvangen;
verordeningen wijziging
voor
van
genoemde
voor het
heeft
de
richtlijnvoorstel
toepassing
voorstel
verordeningen
het
werd
voor
van
een
de
sociale
verordening
daarentegen
niet
tot
gunstig
onthaald. Het Paritair Comité voor de Binnenscheepvaart heeft een advies goedgekeurd over het voorstel voor een verordening betreffende de structurele sanering van
de
binnenvaart,
met
name
ten
aanzien
van
de
sociale
bege I e i d 1ngsmaatrege I en. Het
Paritair
Comité
voor
de
Spoorwegen
heeft
adviezen
vastgesteld
betreffende de sanering van de spoorwegondernemingen, de ontwikkeling van de spoorweginfrastructuur en de ontwikkeling van het gecombineerd vervoer. Het
Paritair
Comité
openingsvergadering gewijd
aan
Transport",
een
voor
gehouden
evaluatie
opgesteld
het en
van
door
zijn
de
het
Vervoer
over
eerste
studie
"A
Maritime
Zee
werkzaamheden social
Survey
Economie
heeft
zijn
grotendeels in
Research
Maritime
Centre
en
gepubliceerd door de Commissie. In de sector van de burgerluchtvaart hebben er contacten plaatsgevonden met de sociale partners met het oog op de oprichting van een Paritair Comité voor deze sector in 1989. In de
landbouw
heeft
richtlijnen
voor
werktijden
(vooral
het
Paritair
gezondheid
beroepskwalificaties
in
en
comité zijn de voltooiing
de
zich
veiligheid.
Portugal)
kregen
Comité en
aandacht.
de
Ook
vooral de
toegelegd
harmonisatie
gelijkwaardigheid
Praktische
van een onderzoek onder
resultaten
op
de
van
de
van
de
van
het
de producenten
en de
publikatie van statistieken betreffende contractuele arbeidsvoorwaarden In deze sector. Op horecagebied
heeft de
informele groep de conclusies besproken van de
studie "Werkgelegenheid en arbeid" in deze sector, die was uitgevoerd onder auspiciën van de Commissie.
IV - 4 De
suikersector
ontwikkelingen,
heeft met
nota
name
de
genomen
van
richtlijnen
alle
recente
betreffende
de
communautaire
zoetstoffen,
de
etikettering en de vooruitzichten van de nieuwe Lomé-Overeenkomst. Het Paritair Comité voor de Sociale Vraagstukken zich op
In de Zeevisserij heeft
In 1988 beziggehouden met het ontwikkelen van specifieke programma's het
gebied
van
de
beroepsopleiding,
de
veiligheid
op
het
werk
en
medische blJstand. In 1988 werd een belangrijke studiebijeenkomst Tot
de
deelnemers
ambtenaren,
behoorden
beroepsopleiders
leidinggevende en
deskundigen
georganiseerd
in Sevilla.
overheidsfunctionarissen, uit
elf
landen
van
de
Gemeenschap, evenals 20 werkgevers- en vakbondsfunctionarissen die zitting hebben
in
het
Paritair
Comité
voor
de
Sociale
Vraagstukken
In
de
Zeevisser i J. Tijdens
de
ontwikkelde
studiebijeenkomst
werden
de
beroepsopleidingsprogramma's
in
de
afgelopen
geanalyseerd
en
de
vijf
Jaar
prioriteiten
voor de toekomst van de beroepsopleiding besproken ten einde de actie van de Gemeenschap op dit gebied te beïnvloeden. Er werden meer
dan
15 voorstellen
goedgekeurd
en doorgezonden
naar
het
secretariaat van het Paritair Comité voor verdere behandeling en actie. In de loop van 1988 werden er vier nieuwe ad hoc werkgroepen opgericht met de volgende opdrachten : - sociale gevolgen van het gemeenschappelijk visserijbeleid; - Interne markt en visserij; - sociale gevolgen van zeeverontreiniglng; - Internationale conventies. In de
sector
van
de
gedebatteerd over alle
scheepsbouw
hebben
de
sociale
partners
uitgebreid
industriële, regionale en sociale aspecten van de
herstructurering van de scheepsbouwbedrijven en hebben zij gezamenlijk bij de
Raad
aangedrongen
op
goedkeuring
sociale bege le Id ingsmaatrege len .
van
het
Specifieke
Programma
van
IV - 5 In de bouwnijverheid hebben de gesprekspartners met de projectontwikkelaars de tussentijdse
resultaten geëvalueerd
van de demonstratieprojecten
die
voor EUROTECNET in de bouwsector waren uitgekozen. In de dienstverleningssector zijn informele werkgroepen onder zeer soepele omstandigheden opgericht en
leveren deze belangwekkende bijdragen op het
gebied van de arbeidsbetrekkingen. De Werkgroep voor de Kleinhandel heeft zich gedurende geheel
1988 beziggehouden met het onderwerp opleiding, en
haar werkzaamheden hebben geleid tot een akkoord dat naar algemene mening het tijdperk van de Europese collectieve arbeidsovereenkomsten inluidt. Voorts
Is
er
in
1988
een
nieuwe
werkgroep
opgericht
in
de
sector
verzekeringen, terwijl tegelijkertijd een studie is opgezet over de invloed van de informatietechnologieën en de ene markt op de werkgelegenheid en de kwalificaties in deze sector. De oprichting van deze groep sluit aan bij de reeds bestaande werkgroep
In de sector banken; te zamen vormen zij het
complex "financiële dienstverlening", dat circa 5 % van de werkgelegenheid in Europa vertegenwoordigt.
IV - 6 Collectieve onderhandelingen en arbeidsbetrekkingen Tendensen In de Gemeenschap
Afgezien
van de verschillen die van
economische
en
technologische
land tot
realiteit,
land voortvloeien uit de
uit
de
ontwikkeling
van
de
arbeidsmarkt en de economische rol en politiek van de overheid, heeft de ontwikkeling
van
de
collectieve
onderhandelingen
op
de
verschillende
nationale niveaus In de loop van 1988 blijk gegeven van vitaliteit. Traditionele onderwerpen, zoals het
loon (de
loononderhandelingen werden
gevoerd in een duidelijk verbeterd economisch klimaat, terwijl er formules werden ontwikkeld waarbij een gedeelte van de beloningen werd gekoppeld aan de
rentabiliteit
van
vanzelfsprekend
in
de
onderneming),
het
en
algemeen
de
arbeidsvoorwaarden
het
kernprobleem
zijn
van
de
loononderhandelingen gebleven. Tegelijkertijd aftekenende geleidelijk
neemt
men
echter
overal
een
zich
steeds
duidelijker
tendens bij de onderhandelingen waar om het voorwerp ervan uit
te
breiden
tot
nieuwe
probleemgebieden
de
werkgelegenheid, de aanpasbaarheid van de arbeidsmarkt, de organisatie van de
arbeid,
onderneming,
de
technologische
vernieuwing,
de
beroepsopleiding,
de
de
inschakeling
doelmatigheid van
Jongeren
van
de
in het
beroepsleven, enz. Dit proces vindt In uiteenlopend tempo op per Lld-Staat verschillende wijze plaats en voert geleidelijk tot veranderingen in instelling en gedrag bij de betrokken partijen. Het stelsel van collectieve onderhandelingen geeft nog steeds blijk van al zijn mogelijkheden regulering
in
als soepele, vrije en rationele methode van sociale
onze
geavanceerde
industriële
samenlevingen
en
blijkt
IV bovendien
In
conflicten,
staat de
te
zijn
economische,
om,
met
vermijding
produktieve,
van
ernstige
technologische
en
sociale sociaal-
culturele veranderingen aan te kunnen. Hoewel
er
voorts
ten
aanzien
van
de
structuur
van
de
collectieve
onderhandelingen kan worden gesproken van een tendens tot decentralisatie, moet
niettemin
verschillende
tevens
worden
vastgesteld
onderhandelIngsnlveaus
dat
bestaan,
er
terzelfder
waarop
de
tijd
sociale
gesprekspartners zelf naar een onderlinge coördinatie streven. De sociale gesprekspartners trachten wat men "nieuwe spelregels" zou kunnen noemen
te
bevorderd
van
produkt Ietegelijk
vinden en
en
nieuwe
vast
te
leggen, waardoor
samenhangende
technologische
en
factoren
met
de
het
opkomen
dwingende
verenigbare
kan
worden
economische,
gedragslijnen,
de elementaire waarborgen van de werknemers onaangetast
die
laten.
Zij besteden een toenemende aandacht aan de met de economische en sociale strategieën van de Gemeenschap beoogde doelen.
IV - 8 Ontwikkeling In de Lid-Staten
België De sociale partners hebben gedurende de eerste maanden van 1988 de stand van
uitvoering
onderzocht,
van
dat
het
Interprofessioneel
betrekking
had
op
drie
akkoord punten
van
7 november 1986
: bevordering
van
de
werkgelegenheid, algemene invoering van de 38-urige werkweek en verhoging van het minimumloon. De Nationale Arbeidsraad heeft kunnen constateren dat +_86 % van de werknemers In feite onder een cao viel. Aangezien dit akkoord slechts voor het tijdvak 1987/1988 gold, Is In Juni een aanvang gemaakt met de onderhandelingen tussen de sociale partners over een nieuw akkoord voor 1989/1990. Hierbij zijn weliswaar verschillen tussen de
diverse
18 november
standpunten worden
naar
voren
ondertekend.
gekomen,
De
maar
voornaamste
het
akkoord
punten
verhoging van het minimumloon, de vergroting van de
ervan
kon
op
zijn
de
inspanningen op het
gebied van de beroepsopleiding, de algemene invoering van het brugpensioen op 58-jarige leeftijd en de verhoging van de werkloosheidsuitkeringen voor oudere werklozen. Het
sluiten
van
interprofessionele
akkoorden
In 1986 en
1988 betekent
echter nog niet de terugkeer tot absoluut vrije onderhandelingen. Een wet "tot vrijwaring van 's lands concurrentievermogen" maakt het de regering nog
steeds
mogelijk
concurrentievermogen
In wordt
te
grijpen
In
bedreigd, hoewel
de
loonvorming
deze
wanneer
het
InterventlemogeI iJkheld
gebonden Is aan een reeks voorwaarden. Ook al heeft de voorbereiding van de begroting voor 1989 plaatsgevonden zonder officieel
advies van de sociale partners, toch hebben dezen hun
standpunten kenbaar gemaakt in een groot aantal verklaringen. De vakbonden hebben vrij positief gereageerd, terwijl de werkgevers de vrees uitspraken dat de voorgenomen bezuinigingen niet voldoende zouden zijn.
IV - 9 Voorts kon op grond van de wet van 7 december 1988 een belastinghervorming worden
uitgevoerd,
evenals
een
verlichting
van
de
belastingen
Inkomen uit arbeid. De sociale partners zijn niet officieel
op
het
geraadpleegd
over het wetsontwerp, maar de vakbonden hebben In het algemeen een positief standpunt
ingenomen
ten
aanzien
van
deze
hervorming.
De
werkgevers
daarentegen waren van mening dat er slechts sprake was van een verschuiving van de fiscale lasten, die nadelig uitvalt voor de ondernemingen. Ten aanzien van de arbeidsconflicten waren de
laatste maanden
van 1988
gekenmerkt door de grote ontevredenheid onder de ^ 800.000 ambtenaren, en er zijn talrijke stakingen uitgebroken. Na moeizame onderhandelingen kon begin
december
een voorlopig
akkoord worden bereikt
tussen
regering en
vakbonden. Dit akkoord voorziet in een loonsverhoging in de orde van 3 % in 1989, maar
de vakbonden wensen
de onderhandelingen
vòor
1990 voort
te
zetten. Opgemerkt
zij tenslotte dat de Nationale Arbeidsraad op 7 november
zijn
besprekingen heeft aangevangen over de sociale aspecten van de ene Europese markt.
Denemarken In
de
loop
opgeleverd
van
1987
ten aanzien
hadden van het
tripartiete steunen
bijeenkomsten
enig
resultaat
van over heIdsbeslI ss Ingen om de
Deense exportIndustrie te helpen en het verbeteren van de inkomenssituatie van de werklozen. In 1988 hadden deze vooral betrekking op een voorstel tot hervorming
van
het
pensioenstelsel, dat gesteund
democratische
partij
en
de
vakbonden.
tegelijkertijd
leiden tot verbeteringen
Dit
werd
door
de sociaal-
hervormingsvoorstel
in het pensioenstelsel
kan
(zoals de
vakbonden wensen) en tot grotere besparingen (hetgeen de regering wenst).
IV - 10 Niettemin wordt de mogelijkheid van een compromis ter zake ondergraven door de
burgerlijke
partijen,
leidinggevende
functies
die
zich
zouden
ertegen
kunnen
verzetten
innemen
in
dat
het
pensioenfondsen. Dit wordt door hen beschouwd als een
de
vakbonden
beheer
van
de
indirecte vorm van
social iser Ing. Op de arbeidsmarkt
Is 1988 gekenmerkt
door
het
ontbreken
van
politieke
stakingen, en wel voor het eerst sedert 1981.
Bondsrepubliek Duitsland Werkloosheid
en
flexibiliteit
van
de
werktijd
waren
bronnen van tweedracht tussen de sociale partners
de
belangrijkste
In 1988. In de loop van
het Jaar werd de vraag hoe de eengemaakte Europese markt de economische en sociale nadruk het
ontwikkeling
zal
beïnvloeden
steeds
belangrijker.
De
grootste
lag (en ligt nog steeds) op de integratie van de sociale normen en
stelsel
van medezeggenschap
in een eengemaakt
Europa. De
onverwacht
gunstige economische ontwikkeling, die leidde tot een meer dan gemiddelde economische groei en verdere inkomensstijgingen voor de werknemers, was de hoofdoorzaak voor het ontbreken van ernstige conflicten of spanningen. De
Bondsregering
moeilijkheden
belegde
In
de
een
conferentie
Ijzer-en
24 februari 1988,
staalindustrie,
In
het
teneinde
Ruhrgebied
de te
bespreken. Dit resulteerde in het toekennen van subsidies voor In totaal 1 miljard creëren.
DM
om
vervangende
Daarenboven
door de federale PTT
werkgelegenheid
kondigde
de
In de
Bondsregering
betrokken
gebieden
te
investeringsactiviteiten
In het betrokken gebied aan voor
In totaal
500 miljoen DM. De werkgeversorganisaties evenals de vakbonden de resultaten van deze conferentie als een groot
ongeveer
beschouwden
succes. Er zullen
naar
schatting 50.000 nieuwe arbeidsplaatsen worden gecreëerd. Na het mislukken van
de
zogenaamde
tripartiete maatregelen
"Konzertierte
conferentie
waarop
betreffende
Akt Ion"
In
1977
overeenstemming het
was werd
economisch
dit
de
bereikt
eerste over beleid.
IV - 11 De meeste
onderhandelingen
betreffende
collectieve
arbeidsovereenkomsten
waren reeds in het eerste of tweede kwartaal van 1988 afgesloten. Lonen en werktijden name
de
zijn het hoofdthema geworden van de cao-onderhandelingen. Met
overheidsdienst
regering,
hetgeen
tot
heeft
uiteindelijk
loonsverhogingen
een
heeft
akkoord
geleld
bereikt
voor
met
de
1988, 1989 en
1990, evenals tot een verkorting van de wekelijkse werktijd (39 uur vanaf 1 april 1989
en
38,5
uur
vanaf
1 april
1990).
Soortgelijke
regelingen
betreffende loonsverhoging en werktijdverkorting werden ook in de Industrie en in de banksector bereikt. Een ander vraagstuk was de uitbreiding van de produkt let IJd op zaterdagen en
zondagen.
In vele
grote
ondernemingen
in de
verwerkende
nijverheid
leverden akkoorden tussen ondernemingsraden en directie werktijdregelingen op die het de ondernemingen mogelijk maken om onafgebroken gebruik te maken van
de
beschikbare
capaciteit,
ook
op
zaterdag.
De
produkt ie op zondag al of niet moet worden toegelaten
vraag
echter
of
Is nog steeds zeer
omstreden. Op een
nationale
conferentie
over
Europa, waartoe
de Bondsregering
het
Initiatief had genomen en waarvan de Bondskanselier voorzitter was, kwamen vertegenwoordigers
van
het
bedrijfsleven,
de
vakbonden
en
andere
organisaties op 6 december 1988 bijeen en werden zij het er in grote lijnen over eens de ene Europese markt niet als voorwendsel
te gebruiken om de
rechten van de werknemers af te schaffen en de beschermende bepalingen in de Bondsrepubliek Duitsland op te geven.
Gr iekenland De
in
1985
ingevoerde
stabi I Iseringsbeleid,
blokkering waartoe
de
van
de
regering
lonen had
in
het
besloten 1
macro-economische onevenwichtigheden te verhelpen^ ),
kader om
de
van
het
ernstige
Is, zoals voorzien,
op 31 december 1987 beëindigd.
(1)
Sociaal
Verslag
1985,
nr.
101,
en
Sociaal
Verslag
1987,
nr. 103
IV - 12 Er
Is
bijgevolg
op
arbeidsovereenkomst
26 januari gesloten
1988
zonder
een
interprofessionele
dat
gebruik
werd
collectieve
gemaakt
van
de
verplichte arbitrageprocedure, en uitsluitend door het Grieks Vakverbond, dat de richting
In de vakbeweging vertegenwoordigt die verwant
Is aan de
socialistische regering. BIJ deze cao worden de lonen met 4 X verhoogd uit hoofde van de automatische
loonindexering, en met 5,5 X om het verlies te
compenseren dat de werknemers In de Jaren van bezuiniging hebben geleden. Voorts bevat de cao bepalingen in verband met de vorming van vakbondsleden en wordt
het sluiten van akkoorden betreffende de veiligheid en hygiëne
aangemoedigd. Wat echter origineel
is aan dit akkoord, is dat de ondertekenende partijen
op initiatief van de regering een tekst hebben goedgekeurd ten gunste van de ontwikkeling van een sociale dialoog
in verband met de produkt Ivi tel t.
In feite gaat het erom binnen de ondernemingen de lonen te koppelen aan de produkt ivi teltsstijging. Dit
Initiatief
Is slecht ontvangen door de nlet-
ondertekenende vakorganisaties, die vrezen dat op deze wijze de glijdende loonschaal zal worden opgeheven. In
de
overheidssector
daarentegen
heeft
de
regering
getracht
deze
automatische koppeling van de lonen aan de produkt Ivi tel t af te schaffen. Dit
heeft
tot
enkele
conflicten
geleld,
met
name
In
de
elektrlel teltsproduktIe. De arbeidsbetrekkingen zijn verder nog beïnvloed door een wet die bepaalt dat
in ondernemingen
met
meer
dan
50 personeelsleden
ondernemingsraden
moeten worden opgericht. Anderzijds
heeft
de
regering
er
in
het
lopende
debat
betreffende
de
hervorming van de wet op de collectieve arbeidsovereenkomsten de nadruk op gelegd dat het noodzakelijk
is de rol die de overheid daarbij speelt
te
verminderen en verklaard voornemens te zijn bij de onderhandelingen In 1989 geen gebruik te maken van de bepalingen van wet nr. 3239/55 betreffende de verplichte arbitrage, waarvan de opheffing nog steeds hangende Is.
IV - 13 Spanje De collectieve onderhandelingen hebben plaatsgevonden bij afwezigheid van een kaderovereenkomst. Deze kon niet
tot stand
komen als gevolg
van de
diepgaande meningsverschillen tussen de vakorganisaties en de overheid. BIJ deze onderhandelingen hadden de vakbondseisen betrekking op verhoging van de lonen, verkorting van de werkweek tot 38 uur, ontwikkeling van loonen
investeringsfondsen waarmee de produkt Ivi teltsstIJgIngen kunnen worden
gericht
op
het
bescherming
scheppen
van
de
van
arbeidsplaatsen
werknemers.
De
en
verbetering
werkgevers
hebben
van
de
hunnerzijds
loonsverhogingen voorgesteld van 3 tot 5 X, maar zich tegen het openen van onderhandelingen
over
investeringsfondsen
verzet.
Deze
weigering
verband met het feit dat er geen enkel wettelijk referentiekader
hield is voor
dergelijke onderhandelingen. In de particuliere sector gemiddelde bepaling
is bij de collectieve arbeidsovereenkomsten een
loonsverhoging van 5,28 X toegekend en Is in veel gevallen een opgenomen
ontwikkeling
van
tot het
herziening indexcijfer
van
de
lonen
naargelang
van
de
consumptieprijzen.
van
de
In
de
overheidssector heeft de beslissing van de regering om loonsverhogingen van 4 X
toe
te
kennen
tot
spanningen
geleid
tussen
de
representatieve
vakorganisaties in de overheidsdienst. In de sfeer van het georganiseerd bedrijfsleven zijn In de loop van 1988 de betrekkingen tussen regering en vakorganisaties gespannener geworden. Deze toestand
is het gevolg van meningsverschillen over de
loonmatiging en de
sociale uitgaven, over het tewerkstellingsplan voor de Jongeren en over de aard, de rol en de bevoegdheden van een economische en sociale raad waarvan de overheid de oprichting overweegt. De werkgeversorganisaties hebben zich bereid verklaard onderhandelingen te bepInnen met het oog op een akkoord over deelneming van de werknemers aan het beheer van de ondernemingen
in de particuliere sector. Ook zij vermeld
dat de betrekkingen tussen de twee vakorganisaties weer zijn hersteld.
IV - 14 Opgemerkt zij tenslotte dat na de algemene eenheidsstaklng van 14 december de regering heeft
de
Intrekking
aangekondigd.
tripartiete
De
van het werkgelegenheidsplan regering
vergadering
te
heeft
houden,
haar
terwijl
voor
uitnodiging de
de
Jongeren
herhaald
een
alleen
een
vakbonden
bilaterale vergadering met de regering wensen.
FrankrIJk Op
het
gebied
belangrijkste afgezien
van
de
collectieve
cao-bepaling
van
het
op
nationaal
ondertekenen
werkloosheidsverzekering
onderhandelingen van
en een
betreft
in
1988
interprofessioneel nieuw
akkoord
in februari, het vraagstuk van de
de
niveau,
inzake
de
technologische
veranderingen (13 september). Op
het
niveau
werktijd
van de bedrijfstakken
akkoorden
(27 Juni),
in
bereikt de
zijn er over
In de wijnsector,
horecasector
de aanpassing
-produkt ie en
(2 maart 1988)
van
de
groothandel
en
In
de
porseleinaarde-industrie (31 maart 1988). Aangezien tenslotte het vraagstuk van de lonen ditmaal het
nieuwe
sociale
Jaar
In het
centrum
van
bij het begin van
de belangstelling
bleek
te
staan, wenste de regering dat de sociale partners zouden profiteren van de algemene verbetering van de economie om deze onderhandelingen op een nieuwe basis te kunnen hervatten. Het
feit
dat
In het eerste halfjaar
van 1988 de sedert
tendens tot vermindering van het aantal sociale conflicten vormt
een
belangrijk
gegeven.
De
brutocljfers
Jaren
bestaande
is omgeslagen,
(80.400 stakingsdagen
gemiddeld per maand voor begin 1988 tegen 42.700 voor hetzelfde tijdvak In 1987) zijn in dit verband veelzeggend.
IV - 15 Na de zomervakantie
(september) heeft een explosie zich voorgedaan
In de
overheidssector, waar de werknemers een koopkrachtverlies hadden geleden. De
onrust
is
beperkt
gebleven
sector : gevangenbewaarders, PTT en vooral gevoerd
met
de
overheidsdienst
en
de
openbare
het Parljse stadsvervoer, de spoorwegen,
het verplegend
in verband
tot
het
de
personeel. Alle acties werden
hoofdzakelijk
onderwerp
en
koopkrachtverhoging,
tonen
de
stuwende rol aan die de n i et-georganiseerde werknemers aan de basis kunnen spelen.
Dezen
hebben
namelijk
het
initiatief
genomen
en
de
vakbonden
gevraagd hen te helpen hun acties te voeren en te leiden, voor zover zij niet zelf de "coördinatie" op zich hebben genomen, zoals het
ziekenhuis-
personeel en de gevangenbewaarders.
Ier land Ten
aanzien
van
de
loononderhandelingen
voorgestelde percentages toegepast.
Hoewel
het
programma
(tussen 2 X en 3 X) nagenoeg algemeen
te worden
plaatselijke
schijnen
collectieve
de
in
onderhandelingen
In
de
particuliere sector voortduren, schijnt het dat er (in meer dan 95 X van alle
gevallen)
een
automatische
toepassing
plaatsvindt
van
de
in
het
nationaal herstelprogramma voorgestelde verhogingen. Anderzijds vallen onder de onderhandelingen over andere dan diverse
op
het
niveau
van de onderneming
gesloten
loonproblemen
akkoorden
op
die
de
produkt ivi tei t en de flexibiliteit betreffen. In de overheidssector streeft de regering naar een grotere rationalisatie, die het mogelijk zou maken de personeelsbezetting bijgevolg het begrotingstekort toegepast vervroegde
waarin
te verminderen. ZIJ heeft
personeelsinkrimping
uittredingen
in de overheidsdienst, en
(vergezeld
wordt
gecombineerd
in 1988 een plan met
een
van vergoedingen). Dergelijke
worden ook uitgevoerd In de particuliere sector.
aantal plannen
IV - 16 Het nationaal
herstelprogramma
leidde tot een aanhoudende
verbetering
in
het sociale klimaat. De aantallen stakers en stakingsdagen waren de laagste van de voorbije 25 Jaar. Tenslotte kunnen de voorstellen van het Ministerie van Arbeid van februari 1988 inzake de arbeidsbetrekkingen worden genoemd. De voorstellen wijzigingen
brengen
in de wetgeving betreffende sociale geschillen op punten zoals
stakingsposten, geheime stemmingen en rechterlijke bevelen. De instellingen voor
het beslechten van sociale geschillen worden geherstructureerd,
met
onder meer een nieuwe Labour Relations Commission.
Italië De
collectieve
onderhandelingen
hebben
plaatsgevonden
in
bepaalde
belangrijke overheidssectoren en In de particuliere sector van de Industrie en de grote distributiebedrijven, waar
zij vooral
worden gevoerd op het
niveau van de onderneming. Behandeld werden de vraagstukken
in verband met
de technologische vernieuwing, de arbeidsvoorwaarden en het vaststellen van criteria waarbij een band wordt gelegd tussen de lonen en de produkt Ivi tel t of de rentabiliteit van de onderneming. In de overheidssector
heeft
de regering
de noodzaak
erkend
om
bepaalde
maatstaven voor de groei van de lonen vast te stellen, de produkt ivi tei t een
nieuwe
impuls
verbeteren. ZIJ
te
geven
en
de
kwaliteit
van
de
dienstverlening
heeft bepaalde organisatorische voorzieningen
te
voorgesteld
betreffende stimulansen In verband met de lonen. In de particuliere sector heeft het voornemen van het bedrijfsleven om een variabel
aandeel
rentabiliteit,
van
de
beloningen,
In het
algemeen
gekoppeld
aan
de
in te voeren of te vergroten tot negatieve reacties geleld
van de zijde van bepaalde vakorganisaties. Deze reacties hebben zelfs In bepaalde op nationaal
niveau belangrijke ondernemingen tot een verbreking
van het vakbondsfront geleid.
IV - 17 Op
Interprofessioneel
van het Jaar
niveau zijn de onderhandelingen
In de tweede helft
intensiever gevoerd. Allereerst behelst het akkoord voor het
ambacht de Instelling van een fonds voor inkomenssteun In geval van crisis van de onderneming, de stimulering personeel
alsmede
de
Invoering
van positieve acties voor
van
specifieke
vormen
van
vrouwelijk
vakbondsver-
tegenwoordiging van de werknemers. Vla een
akkoord
voor
de kleine en middelgrote ondernemingen
aantal verbeteringen worden aangebracht
konden
een
in de reeds bestaande regeling ten
aanzien van de leer/werkovereenkomsten, een minimumaantal werkuren per Jaar worden
voorgeschreven
en
paritaire
commissies
voor
de
beroepsopleiding
worden Ingevoerd. Tenslotte is ook bij het interprofessioneel akkoord voor de Industrie In de particuliere sector van 18 december een nieuwe regeling getroffen voor de leer/werkcontracten. die
betreffende
Van de nieuwe bepalingen zijn vooral
een
uiteenlopende
opleidingsduur,
van
meer
betekenis
restrictieve
bepalingen betreffende het gebruik van deze contracten, een vaste beloning en de instelling van een bilaterale technische commissie die tot taak heeft paritaire
organen
in het
leven
te
roepen
belast
met
het
uitwerken
en
bevorderen van beroepsopleidlngsactlvi tel ten. Voorts
heeft
er
zich,
begunstigd
door
een
positief
klimaat
tussen
sociale partners, een debat ontwikkeld tot wijziging van het stelsel industriële
betrekkingen
op
een
aantal
bepaalde
punten,
de van
zoals
de
vaststelling van de respectieve bevoegdheden van de contractuele niveaus, de invoering van technologische vernieuwingen, het vaststellen van criteria voor
de vakbondsvertegenwoordiging
loonindexering.
Het
gedachtenwisselingen
en de herziening
staat
reeds
over
deze
vast
dat
van het stelsel
er
verschillende
vanaf
van
begin 1989
onderwerpen
zullen
plaatsvinden.
Eveneens
in
handelingen akkoord
de tot
overheidsdienst een
belangrijk
in Juli : daarin worden
hebben resultaat namelijk
de
interprofessionele
geleid
dank
vraagstukken
zij
een
onderalgemeen
aangesneden
zoals
IV 18
verbetering van de produkt I vi tei t, de herwaardering van de vakbekwaamheid, de gelijkheid tussen mannen en vrouwen, de beroepsopleiding, enz.
Luxemburg
Van de collectieve arbeidsovereenkomsten die in 1988 werden vernieuwd dient die voor de IJzer en staalindustrie te worden genoemd.
Deze behelst een
verhoging van de lonen en salarissen met 1,5 X per 1 Januari 1988, en met 1 X per van
1 januari 1989, toekenning van een produkt Ivi teltspremle van 1 Χ
het
Jaarlijkse
brutoloon
of
salaris
op
30 Juni 1988
alsmede
een
overeenkomstige premie van 0,5 X op 30 juni 1989, en tenslotte de uitkering van een aandeel
in de brutobedr i jfsresul taten voor de Jaren 1988 en 1989
(naargelang
de omvang
van
van het
brutobedrIJfsresultaat
varieert
deze
In de bouwsector is vernieuwd.
Deze
winstdeling van 0,83 X tot 2,50 X van het Jaarlijks Inkomen).
Ook de collectieve arbeidsovereenkomst behelst op
loonsverhogingen van 7 X, uitgesmeerd over drie Jaar, namelijk 3 X
1 mei 1988, 2 X op
1 januari 1989 en
2 X op
1 Januari 1990.
nieuwe cao wordt eveneens vanaf Januari 1989 een eindejaarspremie
Bij
de
ingevoerd
ten bedrage van 3 X van het brutojaarloon.
Tenslotte
dient
nog
arbeidsovereenkomsten supermarkten.
Dit
vermeld
zijn
te
gesloten
is een nieuw feit
worden
voor
het
dat
er
personeel
van
collectieve drie
grote
in de geschiedenis van de cao's
in
Luxemburg.
In het algemeen zet de tendens om rekening te houden met de produkt Ivi tel t of
de anciënniteit
omzetciJferpremies, wegens
vergroting
in Luxemburg
door : prostat iepremies,
anciënnlteltspremies, van
de
produkt Ivi tei t,
tonnagepremies,
eindejaarspremies waarbij
nog
dient
en te
premies worden
gevoegd de incorporatie van het dertiende maandloon en het vakantiegeld als vaste elementen van de beloning.
IV - 19 In de overheidsdienst gesloten
akkoord
heeft een tussen de regering en de vakorganisaties
geleid
tot een verhoging
sioenen van de ambtenaren met 1 X en
van de bezoldigingen
en
pen-
een verhoging van de kinderbijslag
met 1 tot 7,2 X sedert 1 Januari 1988. Tenslotte dient het toenemende aantal conflicten te worden vermeld die door de vakbonden worden voorgelegd aan het Nationaal Bemiddelingsbureau (Office National
de
Conciliation)
en
die
via
akkoorden
konden
worden
opgelost
zonder dat gebruik behoefde te worden gemaakt van het stakingsmiddel.
Neder land Ten aanzien van de economische situatie is, hoewel de Nederlandse economie een zeer gunstige ontwikkeling heeft gekend, het grote probleem nog steeds het
hoge werkloosheidscijfer
werkgelegenheid Behalve
In
de
afgelopen
de bestrijding
belastingstelsel In.
en
Op
jaren
10 X ) , dat niet
van de werkloosheid de
ziektekostenverzekeringen plaats
(ongeveer
kon
nemen
reorganisatie
door
de groei
worden het
heeft
een
uitvoerige
van het
stelsel
In soci aal-economi sch opzicht een zeer
21 oktober 1988
de
gecompenseerd.
de herziening
van
van
van
voorname
gedachtenwisselIng
plaatsgevonden tussen vertegenwoordigers van de regering, van de werknemers en van de werkgevers over de Inkomensontwikkeling, de mlnimum-loonkosten, het vraagstuk van de langdurig werklozen en dat van de loonmatiging. De vakbeweging
heeft
tussen de werknemers
gewezen
op de noodzaak
In de marktsector, die
uitkeringsgerechtigden meer te harmoniseren. de
inkomens
van
de
uitkeringsgerechtigden
200 miljoen HFL extra toe te kennen in 1989.
om
de
Inkomensontwikkeling
In de overheidssector De regering heeft te
verbeteren
door
en de
toegezegd voor
hen
De door de diverse betrokken
partijen naar voren gebrachte opvattingen over de wijze waarop de mlnimumloonkosten dienden te worden verlaagd stonden diametraal tegenover elkaar. Hierbij dient echter te worden opgemerkt dat allen het eens zijn over de noodzaak van verlaging ervan.
IV - 20 De
drie
partijen
werkloosheid
hebben
erkend
en
de
ernst
het
van
vanuit
het
sociaal
vraagstuk
van
en economisch
de
oogpunt
vaardbaar
geacht dat van de 650.000 werklozen + 3 0 0 . 0 0 0 reeds
twee jaar
In die positie verkeren.
van
loonmatiging
produkt
erkend,
uitvoert.
langdurige onaan-
langer dan
Zij hebben eveneens de wenselijkheid
aangezien
Bovendien wordt
Nederland deze
+_ 60 X
loonmatiging
van
het
nationaal
noodzakelijk
geacht
voor de bestrijding van de werkloosheid en ter beheersing van de Inflatie. De
vakbeweging
heeft
echter
op
bepaalde
punten
voorbehoud
gemaakt
en
verklaard de loonmatiging alleen te zullen steunen als er een akkoord tot stand komt op de andere punten. De resultaten waartoe dit overleg heeft geleld zijn sedert begin december bekend. Er kon geen overeenstemming worden bereikt over de wijze waarop de mlnimumloonkosten dienden te worden verlaagd, zodat de keuze is overgelaten aan de regering en het parlement. over
de aanpak
eenkomstig
Daarentegen werd wel overeenstemming
van het vraagstuk
verstrekt
de
van de
regering
langdurig werklozen.
subsidies
aan
de
bereikt
Dienover-
bedrijven
die
werkgelegenheid scheppen voor langdurige werklozen. Dit akkoord zal worden uitgewerkt onder
toezicht
in collectieve arbeidsovereenkomsten of
van regionale besturen voor de arbeidsvoorziening,
overheid, werkgevers en werknemers deelnemen.
Voor
waarin
1989 hoopt men aldus
20.000 tot 25.000 langdurig werklozen extra In het arbeidsproces te kunnen betrekken. Tevens heeft de relatie tussen werknemers en werkgevers, dankzij de politieke stabiliteit, geen belangrijke wijzigingen ondergaan.
IV - 21 Portugal 1988 werd gekenmerkt door een aantal belangrijke ontwikkelingen. In de eerste plaats heeft - Intersyndicale Overleg van
het algemeen verbond
(CGTP-IN) zijn plaats
van Portugese
werknemers
in de Permanente Raad voor Sociaal
Ingenomen en dit vanaf 2 november 1987, wat de vooraanstaande rol
dit
vertegenwoordigend
orgaan
In de sociale
dialoog
en
het
sociale
overleg heeft versterkt. Vervolgens
is er
Inkomensbeleid
een
voor
tweede
sociaal
1988, gesloten
pact, door
d.w.z. een
de
akkoord
verschillende
over
het
partners,
met
uitzondering van het Verbond van Portugese Industrieën en de CGTP-IN. BIJ dit akkoord worden de beginselen vastgelegd voor het Inkomensbeleid, en In het
bijzonder
(UGT) heeft
voor
ermee
het
loonbeleld.
Ingestemd
dat
De Algemene
de reële groei
Unie
van de
van
Werknemers
lorien
bescheiden
blijft, en wel om een overmatige consumptie te vermijden, om bij te dragen tot de bestrijding van de inflatie en om de Investeringen aan te moedigen. Het
Is moeilijk
gebleken
houden met dit sociaal Inflatie
In
1988
de
in de collectieve onderhandelingen
pact, aangezien de werkelijke ontwikkeling in
het
pact
verwerkte
prognoses
gelaten. Aangezien de regering er niet mee had werkelijke
rekening
achter
te
van de
zich
had
ingestemd de lonen aan de
inflatie aan te passen, heeft de UGT in Juli het pact opgezegd
en zich bereid verklaard
in onderhandeling te treden met de overheid en de
werkgevers op grondslag van een op de gevolgen op middellange termijn van de
voltooiing
voorstel
Het
Jaar
van
de
grote
Europese
markt
gericht
compromis.
Op
dit
Is geen formeel antwoord van de regering gevolgd.
1988 zal
verschillende
ook gekenmerkt
vakorganisaties
blijven
door
en door de eerste
de toenadering algemene
als protest tegen de herziening van de ontslagwetgeving.
tussen
de
eenheIdsstakIng
IV - 22 Verenigd Koninkrijk In
de
loop
verloren
van
dagen
1988
Is
blijven
het
aantal
dalen,
ten
ondanks
gevolge
van
belangrijke
arbeidsconflicten
geschillen
bij
de
veerdiensten over het Kanaal, de post en de Nationale Gezondheidsdienst. In
april
onttrok
één
van
de
twee
grote
KanaaIveerondernem Ingen
haar
erkenning aan de zeel ledenvakbond en ontsloeg zij 900 van diens leden. Met financiële
ondergang
bedreigd
trok
de
bond
zijn
steun
voor
de
daaropvolgende staking terug, waardoor het geschil op dood spoor geraakte. Bij de posterijen vond in september het eerste nationale geschil
In 17 Jaar
plaats. Dit conflict nam een nationaal karakter aan toen de plaatselijke directies eenzijdig probeerden
losse arbeidskrachten aan te stellen om de
achterstallige post te verwerken. Zo
duurde
ook
de
onrust
binnen
de
Nationale
ondanks een van hogerhand opgelegde toonregeling
Gezondheidsdienst
voort,
in juni, en werd er voor
het eerst een stakingsactie ondernomen door groepen verpleegkundigen. Terwijl collectieve onderhandelingen op nationaal niveau nog steeds de norm zijn
In vele sectoren,
nationale
akkoorden
overheidssector plaatselijke
is de regering naar
beginnen
voortgegaan
plaatselijke de
onderhandelingen
aan
gemeentebesturen als
gevolg
van
een verschuiving
te
moedigen.
over het
te
van
In
de
schakelen
op
uitbesteden
van
vele
diensten die voorheen door eigen gemeentelijk personeel werden uitgevoerd. Deze overgang naar akkoorden op plaatselijk niveau is ook waar te nemen bij een aantal ondernemingen met diverse vestigingen, met name In de bouw en de mach inebouw.
Hoofdstuk V
Arbeidsvoorwaarden en arbeidsrecht
Tendensen in de Gemeenschap
In de meeste landen van de Gemeenschap kent men op nationaal vlak, sedert de Jaren zeventig,
instellingen of organen met als taak de verbetering van de
arbe i dsvoorwaarden. Sommige
landen
hebben
daaraan
later
programma's
toegevoegd
die
betrekking
hebben op meer specifieke aspecten, inzonderheid de gezondheid en de veiligheid op de arbeidsplaats. Naast deze nationale instellingen kent men in nagenoeg alle landen particuliere organen
en
Instellingen
die
behoren
tot
de
werkgevers-
en
de
werknemersorganisaties die op dit terrein belangrijk werk verrichten. De administratieve structuren
in het kader waarvan de nationale
instellingen
werkzaam zijn verschillen vrij sterk van elkaar. Sommige genieten een zekere autonomie-, andere ressorteren onder een ministerie.
V - 2
In het algemeen behoort het tot de taak van de instellingen om te zorgen voor goede
arbeidsvoorwaarden,
de
sociale
ontwikkeling
teweeggebracht
door
de
aanwending van nieuwe technologieën in goede banen te leiden en tegelijkertijd de produkt ivi tel t te verbeteren. In bijna alle landen worden In diverse sectoren en op diverse niveaus projecten ten uitvoer gelegd ter verbetering van de arbeidsvoorwaarden. Aan de uitkomsten ervan
wordt
via
publiciteitscampagnes,
diverse
pubiIkatles,
tentoonstellingen,
openbare
voorlichtingsdagen,
manifestaties, enz.
actief
bekendheid gegeven. BIJ de besprekingen rond de arbeidsvoorwaarden gaat thans de aandacht uit naar het verder versoepelen van de arbeidsorganisatie en met name van de werktijden. Ook discussieert men over het
In goede banen
lelden van de verandering, meer
bepaald van de technologische verandering, alsook over de sociale gevolgen die de ontwikkeling van nieuwe technologieën met zich brengt.
V - 3
Ontwikkeling van de toestand In de Lid-Staten Arbe Idsvoorwaarden België De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 42 van 2 Juni 1987 heeft betrekking op de
flexibiliteit
van
de
arbeidsorganisatie
(arbeidsduur,
nachtarbeid,
zondagsarbeid, enz.) en bepaalt dat de flexibele arbeidsregelingen in de eerste fase op het niveau van de bedrijfstakken door de paritaire comités dienen te worden
georganiseerd
en,
in
een
tweede
fase,
op
het
niveau
van
de
ondernemingen. Het aantal
bedrijfstakakkoorden
belangrijk
akkoord
in
het
Is nog steeds zeer beperkt, afgezien van een
kader
van
het
Aanvullend Paritair Comité
voor
Bed lenden voor circa 250.000 van deze werknemers. Volgens dit akkoord kan een keuze worden gemaakt uit drie soorten werktijdenregelingen : - arbeid op zes zondagen per Jaar; - v i e r arbeidsdagen van tien uur per week; - d r i e arbeidsdagen van twaalf uur per week. Deeltijdarbeid heeft sterk uitbreiding genomen; van 10 X 1988.
Circa
de
helft
van
de
deeltijdwerkers
krijgen
in 1983 tot 16 X in naast
hun
loon
een
gedeeltelijke werkloosheidsuitkering, hetgeen regelmatig wordt aangevochten. De sociale
partners
deeltijdarbeid moeten over
gaan
overigens
op
meer
algemene
wijze
na
recht moet geven op sociale uitkeringen. Sedert
alle deeltijdarbeid,
zelfs minder
in
hoever
1 oktober 1987
dan twee uur per dag,
sociale
premies worden betaald, maar de uitkeringen worden slechts toegekend vanaf een bepaalde hoeveelheid werk. Ook
uitzendarbeid
uitzendkrachten.
neemt
toe;
circa
0,5 X
van
de
werknemers
zijn
V - 4
Tot
slot
zij vermeld
dat er ook een discussie gaande
is over
de
eventuele
versoepeling van nachtarbeid door vrouwen.
Denemarken De paritaire comités op bedrijfsniveau hebben zich voornamelijk
beziggehouden
met de voorlichting van de werknemers bij Invoering van nieuwe technologieën en de hieruit
voortvloeiende
veranderingen
in de bedrijfsstructuren.
Dergelijke
voorlichting dient gedetailleerde gegevens te bevatten over de richting en de inhoud
van
de
herscholing,
verandering
herplaatsing,
en
over
hetgeen
enz. De paritaire
zij
inhoudt
voor
comités moeten
scholing,
centraal
worden
ingeschakeld om ervoor te zorgen dat deze werkzaamheden aan belde kanten een goed
verloop
hebben
en
dat
ook
de werknemers
actief
in dit
proces
worden
betrokken. Een
nieuwe
werknemers
overeenkomst te
verplicht
voorzien
van
alle
de
werkgevers
ter
zake
er
nog
dienende
sterker
Informatie
toe
de
over
de
werkomstandigheden en de werkomgeving. Verder
wil
het
op
geven, dat (zowel het
specifieke
de
"ondernemingscultuur"
gebaseerde
systeem
van
leiding
in de particuliere als in de publieke sector) veld wint, zich
karakter
van
het
bedrijf
ten
nutte
maken
om
een
optimale
flexibiliteit bij de organisatie van produktieprocessen en methoden van leiding geven te verwezenlijken. Dit aanwerving Individuele
zonder
strikte
impliceert ook specifiek aangepaste methoden van toepassing
van
loononderhandelingsprocedures
professionele
met
diverse
criteria,
soorten
alsook
toelagen,
hogere mate van flexibiliteit wat de werktijden betreft, daarbij
een
inbegrepen de
mogelijkheid, binnen bepaalde grenzen, van individuele invulling. De vakbonden krijgen zowel
in deze context het karakter van ondernemingsbonden. Voorts werden In de
particuliere
als
de
openbare
sector
uiteenlopende
vormen
van
tewerkstelling, gebaseerd op gespecialiseerde arbeid, arbeid voor een bepaalde termijn en deeltijdarbeid
ingevoerd. Al
deze vormen van
flexibiliteit
waren
voorheen op de Deense arbeidsmarkt onbekend en werd door de vakbonden met een zeer kritisch oog bekeken.
V - 5
Bondsrepubliek Duitsland De trendmatige vermindering van de wekelijkse arbeidsduur overleg
hield
teruggebracht
In van
1988 38
aan.
tot
In
de
36,5 uur
staalindustrie
vla het
werd
(de overeenkomst,
deze
die op
collectief arbeidsduur
1 november 1988
Inging, loopt af op 31 oktober 1990). Voor de eerste maal werd bij de overheid en
in tal van bedrijfstakken en diensten de wekelijkse arbeidsduur op minder
dan 40 uur gebracht.
In de meeste gevallen vond deze vermindering - samen met
loonstijgingen - fasegewijs plaats : met één uur vanaf midden 1989 en met nog eens een half uur overeenkomsten zowat
met
vanaf midden 1990. Alles samen genomen gelden een werkweek
14,6 miljoen werknemers,
activiteit
bestrijken.
van minder die
Gemiddeld
dan 40 uur, tot eind
nagenoeg
zullen
collectieve
alle
sectoren
deze werknemers
van
1988, voor economische
half 1989
per
week
zowat 38,5 uur werken (vergeleken met 39,5 uur eind 1987). De arbeidstijdverkorting gaat doorgaans gepaard met een systeem van flexibele werktijden In de bedrijven, overeenkomstig een eis van werkgeverszijde. Er zijn ontwikkelingen die erop wijzen dat werken op zaterdag en gevallen onder
zelfs op
zondag
is toegenomen.
in sommige
Circa 94 X van de werknemers
collectieve overeenkomsten die hen recht geven op jaarlijkse
valt
vakanties
van vijf weken of meer; 68 X kan zelfs aanspraak maken op ten minste zes weken vakantie. Gemiddeld schommelt het aantal vakantiedagen per Jaar thans rond de 29. Evenals het voorgaande voor
vakantiegeld.
hebben
Jaar komt circa 94 X van de werknemers
Collectieve
overeenkomsten
inzake
in de Bondsrepubliek Duitsland aan betekenis
In aanmerking
vervroegde
ingeboet-,
uittreding
in 1988 werden
geen nieuwe overeenkomsten gesloten. In
1988
werd
deeltijdarbeid cao's voor
verder
gewerkt
In collectieve
aan
zijn, sedert
regelen
overeenkomsten.
het overheidspersoneel
week werkzaam
het
van
Ingevolge
de de
voorwaarden wijziging
zijn werknemers die regelmatig
1 januari 1988 (tot
dan
voor in de
18 uur
lag de grens op
per
20 uur)
V - 6
contractueel
volledig
deeltijdwerkers
gedekt.
aanspraak
Behalve
maken
op
op
gewoon
andere verlof,
uitkeringen
kunnen
kerstgratificaties
in
verhouding tot hun arbeid en vakantiegeld. In 1988 besloten diverse vakbonden als eis te stellen dat deeltijdarbeid
langs
contractuele weg wordt geregeld . Collectieve meer
overeenkomsten
belang.
inzake
bijscholing
Een eerste C.A.O. van dit
staalindustrie
van Baden-Wurtemberg
van werknemers
type werd
krijgen
steeds
In februari 1988 voor
de
gesloten. Krachtens deze overeenkomst
is
het aan de ondernemingsraad
en de werkgever om de opleidingsbehoeften en de
belangen
vast
van
de werknemers
harmoniseren.
Een
dergelijke
promot Iebevorderend en
te stellen
en
opleiding
is
leidt bijgevolg
in opleidingsprogramma's volgens
de
te
overeenkomst
tot een betere bezoldiging; dit
vormt
een belangrijke stimulans om aan dergelijke programma's deel te nemen.
Gr leken land Behalve voor de landbouwers en sommige zelfstandigen zijn de arbeidsvoorwaarden in 1988 nauwelijks verbeterd. Wat betreft de arbeidsduur, is voor nieuwe categorieën werknemers aan arbeid op zaterdag
dank
zij
de
arbeidsovereenkomsten
per
bedrijfstak
of
beroep
aangegane
een eind gekomen. Ook wordt getracht
collectieve
de arbeidsduur
In
enkele grote bedrijven te verkorten.
Spanje Het
toepassen van arbeidscontracten
karakter
is sterk veralgemeend.
regering
tegen
de
werkloosheid.
voor bepaalde duur of met een
ZIJ waren Een
tijdelijk
ingevoerd n.a.v. de strijd van de
meerderheid
van
de
nieuwkomers
arbeidsmarkt wordt met deze vormen van contract geconfronteerd.
op
de
V - 7
Een van de vier nationale centra die ressorteren onder het Nationaal
Instituut
voor Hygiëne en veiligheid werd herdoopt als "Centro Nacional de Condiciones de Trabajo"
(Barcelona) en
heeft
als doel
de sociale
partners
en
het
publiek
bewust te maken van de arbeidsomstandigheden. Onder 4.000 werknemers werd door dit centrum een eerste enquête uitgevoerd die nagenoeg alle bedrijfstakken omvat.
FrankrIJk Bij een decreet van 21 april 1988 werd een nieuwe regeling met betrekking tot de
bescherming
van
de
werknemers
tegen
lawaai
in
het
Wetboek
van
Arbeid
opgenomen. Dit decreet - aangevuld bij twee besluiten van 22 en 25 april 1988 en toegelicht
in een rondschrijven
van 6 mei 1988 - behelst
in essentie het
volgende : een verplichte meting van de niveaus van dagelijkse blootstelling geluld en van de maximale geluidsdruk, om de drie Jaar of
ingeval
aan er
andere installaties of andere werkvormen worden ingevoerd; werknemers die dagelijks blootstaan aan geluld van meer dan 85 decibel of
die een maximale
krijgen
geluidsdruk
van meer
dan
135 decibel
ondergaan,
Individuele beschermingsmiddelen, staan onder medisch
toezicht
en worden geïnformeerd en geschooid over de risico's en de middelen om gevaren te voorkomen; voor werknemers die dagelijks zijn blootgesteld aan meer dan 90 decibel of voor wie een maximale geluidsdruk geldt
van meer
moet
worden
daarenboven
een
gepaste
signalisatie
dan 140 decibel,
aangebracht
op
de
plaatsen waar de arbeid plaatsvindt en moet een programma van technische of
organisatorische
maatregelen
ten
uitvoer
worden
gelegd
om
de
blootstelling aan lawaai te verminderen; reeds in het ontwerp-stadium moet ernaar worden gestreefd het lawaai van machines
te
verminderen;
ook
moet
worden
voorlichting over het geproduceerde lawaai.
gezorgd
voor
een
goede
Al deze bepalingen worden op 1 Januari 1989 van kracht, met uitzondering van de maatregelen
die
de
terugdringing
van
het
door
machines
veroorzaakte
lawaai
beogen, die eerst vanaf 1 Januari 1990 van toepassing zijn. Als aanvulling op dit geheel van maatregelen wordt er nog een besluit verwacht met
betrekking
85 decibel
tot
het
of meer
zijn
medisch
toezicht
blootgesteld.
op
Het
werknemers
besluit
die
behelst
dagelijks
aan
aanbevelingen
en
technische aanwijzingen die door de bedrijfsarts in acht moeten worden genomen.
Ier land Steeds meer werkgevers zijn op zoek naar meer
flexibele vormen van
waarbij
alleen
werknemers
ermee
instemmen
om
niet
hun
eigen
arbeid,
taken
te
verrichten, maar om meer multifunctioneel te worden. Een ander
aspect
dat sterk de aandacht
"contractIng-out".
krijgt,
is het uitbesteden van werk
In 1988 besloot een aantal werkgevers om werk dat voorheen
door eigen werknemers werd uitgevoerd, te laten verrichten door onafhankelijke onderaannemers. Zo besloot verband
met
de
veiligheid
Ergas uit
In Wicklow te
besteden
in mei 1988 de werkzaamheden en
overweegt
het
om
ook
in
zijn
vervoeractivltel ten uit te besteden (aan zijn eigen vrachtwagenchauffeurs als onafhankelijke onderaannemers). Een speciale gebeurtenis in 1988 was de publikatie door de Bank of Ireland van haar "Plan for Improved Competitiveness", dat onder meer de Invoering beoogt van een nieuwe functie van "administratief assistent". Tot slot valt op te merken dat er in het kader van het Programma voor Nationaal Herstel tussen de werkgevers en de vakbonden momenteel besprekingen gaande zijn over
de
verkorting
van
de
werkweek.
Hierop
wordt
door
de
vakbonden
aangedrongen, maar de werkgevers hebben er zich tot op heden tegen verzet. De gesprekken worden in 1989 voortgezet.
V - 9
De minister van Arbeid wetgeving
Is begonnen met het opstellen van een overzicht van de
inzake arbeidsvoorwaarden sedert de Jaren dertig,
sociale partners.
In overleg met de
Er wordt ook gewerkt aan een overzicht van de beschermende
bepalingen voor zover die van toepassing zijn op deeltijdwerkers.
Itallë Wat
de arbeidsvoorwaarden
betreft
Is een nieuwe en belangrijke
ontwikkeling
gaande die betrekking heeft op de arbeidsduur. Er wordt vooral getracht die aan te passen aan de nieuwe eisen in verband met de flexibiliteit. Ook wil men de mogelijkheid om in de loop van het jaar uiteenlopende werktijdverkortingen te passen naargelang
van het
soort organisatie
arbeid, enz.). Voor het overheidspersoneel
(arbeid
In dagloon,
toe
ploegen-
kan het begin en het einde van de
werktijd verschuiven, zij het binnen vooraf bepaalde grenzen. De
overeenkomsten
overeenkomsten, officieel
voor
enz.
niet
deeltijdarbeid,
lijken
bestaan.
sterk
In
Ten einde
dit
voor aantal
een
bepaalde
toe
te
verschijnsel
tijd,
nemen,
contractuele
vormen
bevorderen
zelfs
in te perken
sociale partners, via bedrijfstakakkoorden, de flexibiliteit
tijdelijke als willen
zij de
van de officiële
en de nieuwe vormen van arbeid
(thuisarbeid,
telearbeid, enz.) regelen. De eisen gische
In verband met de flexibiliteit, evenals de
veranderingen,
lelden
tot
veranderingen
In
invoering van de
technolo-
indelIngssystemen
en
hebben de sociale partners ertoe genoopt paritaire comités op te richten om het verschijnsel
te
onderzoeken
en
vast
te
stellen
welke
wijzigingen
In
de
collectieve overeenkomsten moeten worden aangebracht. Op
het
niveau
vernieuwingen van
paritaire
van de bedrijven bijzondere comités
werd
aandacht
die
tot
In de akkoorden
geschonken,
taak
hebben
aan
de
technologische
inzonderheid
met
de
de problemen
oprichting
In verband
met
de
arbeidsvoorwaarden, de nieuwe beroepen, de opleidingsprogramma's, het toezicht op de werkgelegenheid, enz. aan te pakken.
V - 10
Luxemburg De besprekingen hebben voornamelijk betrekking op de verbetering en de reorganisatie van de arbeidstijd. De twee grote vakcentrales : het
onafhankelijk
vakverbond (OGB-L) en het Luxemburgs Verbond van Christelijke Vakbonden (LCGB) eisen de invoering langs wettelijke weg van een zesde week betaalde vakantie, alsook de geleidelijke verkorting van de wekelijkse arbeidsduur tot 35 uur. Wat
de
f lex ibi I iser ing van
de
arbeidstijd
betreft,
valt
te wijzen
op
de
goedkeuring door het Parlement van de wet van 1 augustus 1988 betreffende de wekelijkse rusttijd van hoofd- en handarbeiders. In de nieuwe wet worden de voorwaarden omschreven waaronder contInu-ploegenarbeld kan worden georganiseerd om het produktieapparaat rendabeler te maken. In bedrijfsovereenkomsten
(niet
In de collectieve arbeidsovereenkomsten) kan
van het verbod op zondagarbeld worden afgeweken, hetzij om een beter gebruik te maken van de produktle-u I trust ing, hetzij om het
aantal
arbeidsplaatsen
te
consolideren of te vergroten. Voorwaarde Is wel dat het bedrijf deze overeenkomsten aangaat met alle op nationaal vlak representatieve vakorganisaties die in de personeelsafvaardiging van de betrokken vestiging zijn vertegenwoordigd en dat zij eerst van kracht worden nadat zij door de minister van Arbeid zijn goedgekeurd. Indien ten minste één van de vakorganisaties die gemachtigd zijn om de overeenkomst aan te gaan haar
instemming weigert, kan de minister van Arbeid de
toestemming verlenen, na vooraf In een geheime stemming het betrokken personeel te hebben geraadpleegd. De loontoes lag van 70 X voor elk op zondag gewerkt uur wordt met deze hervorming ook aan de handarbeiders toegekend. Met de ondertekening (op 26 mei 1988) van een overeenkomstprotocol van het Nationaal Bemiddelingsbureau lopend
geschil
nisat ies.
tussen
In het kader
Is een einde gekomen aan een sedert 1986
de maatschappij GOODYEAR
(Luxemburg)
en
de
vakorga-
V - 11
Dit akkoord, gebaseerd op vlerploegen-contInuarbeid,
geeft
aanspraak op een
loon toes lag van 100 X voor werk op zondag en houdt tevens een arbeidstijdverkorting in tot 37 uur, met 6,5 nlet-betaalde Inhaal rustdagen. Wat
betreft
overuren
en
betaalde
arbeidsovereenkomsten de optrekking
vakantie,
behelzen
tal
van
collectieve
langs contractuele weg van de wettelijke
toeslagpercentages voor overwerk (25 X voor arbeiders en 50 X voor beambten) en voor zondagarbeld (70 X ) . Sommige
overeenkomsten,
met
name
die
voor
de
handel,
omvatten
eveneens
loontoeslagen voor arbeid op zaterdag. Tot
slot
kan
worden
vastgesteld
dat
de
verlenging
van
de
jaarlijkse
vakantieduur door toekenning van extra vakantiedagen, die reeds sedert enige tijd waarneembaar was, zich verder aftekent.
Neder land BIJ de Stichting van de Arbeid wordt momenteel gewerkt aan een uitvoerige nota over mogelijkheden om deeltijdarbeid verder te bevorderen. De nota is bedoeld als een handreiking en een stimulans voor cao-partijen en bedrijven. Per 1 augustus 1988 is de wettelijk vastgelegde algemene minimum-vakant leduur verlengd. De cao-partijen bij Philips hebben overeenstemming bereikt over de invoering van een nieuwe vakantie- en verletregeling die In de plaats komt van de bestaande vakantie-, roostervrij- en een aantal kortverzulmregelingen. Voor het volgen van opleidingen kunnen voortaan verletdagen worden.
Ook
kunnen
werknemers
hun
verletdagen
in rekening gebracht
"verkopen"
aan
het
bedrijf
waardoor feitelijke arbeidstijdverkorting wordt uitbetaald. Vrijwillig vervroegde uittreding gekregen. Ook
in 1988 werden
(VUT) heeft de
cao's gesloten
laatste Jaren veel
die voorzagen
In een
aandacht verdere
verlaging van de uittredlngsgerechtIgde leeftijd. Maar er is tevens een andere tendens waarneembaar. In recentelijk tot stand gebrachte cao's zijn afspraken
V - 12
gemaakt
over
een
(geleidelijke)
verhoging
van
de VUT-gerechtIgde
leeftijd.
Reden hiervoor zijn deels de hoge kosten van dergelijke regelingen en deels de arbeidsmarktsituatie op langere termijn.
Portugal De herziening van de wet op het ontslag stond centraal
in de discussie In 1988.
Het algemene doel van deze herziening was, enerzijds, de arbeid flexibeler te maken en, anderzijds, de arbeid voor bepaalde duur te verminderen. Een
vaak
gehoorde
vakbondseis
is
dat
werknemers
kunnen
meepraten
bij
de
Invoering van nieuwe technologieën. Op dit gebied vond echter geen ontwikkeling van betekenis plaats, hoewel
de werknemers via de werknemerscommissies
recht
van toezicht hebben op het beheer.
Verenigd Kon I nkr I Jk Een van de hoofdpunten aantal
was de vermindering
werkuren per week
van de arbeidsduur. Het
normale
Is 39 voor de meeste handarbeiders en 36 voor het
over Ige personeel. In de sector machinebouw bedroeg de wekelijkse voor
arbeidsduur
gemiddeld
39 uur
handarbeiders en 37,5 voor nlet-handarbelders. De bond en de bedrijfs-
leidingen
lijken zich
In deze sector
In te stellen op een periode van hard
overleg over een vakbondsels voor kortere werktijden. Vakbondsleiders die meer dan 2 miljoen werknemers in deze sector vertegenwoordigen, stelden In september de eis van een 35-urige werkweek bij gelijkblijvende beloning. Voor de eerste keer
werd
werknemers
de
eis
gezamenlijk
voorgelegd.
De
els
werkgeversfederatie afgewezen.
door werd
vertegenwoordigers echter
in een
van
eerste
beide
reactie
groepen door
de
V - 13
Het percentage deeltijdwerkenden nomen. Nagenoeg
(30 uur of minder per week) Is verder toege-
een vierde van alle actieven
is deeltijds werkzaam
recente werkgelegenheidsprognoses wijzen op een verdere groei deeltijdbanen
en
van het
alle
aantal
(tegen 1995 28 X van de totale werkgelegenheid), iets meer dan
één derde van alle deeltijdwerkers werkt (detailhandel, groothandel
In twee bedrijfstakken : distributie
en postorderbedrijven) en horeca. Andere
sectoren
met veel deeltijdarbeid zijn de financiële sector, de gemeentelijke diensten en de overheid, het onderwijs en de gezondheidszorg. Een aantal
factoren zijn bepalend voor de toeneming van het deeltijdwerk. De
efficiency vereist dat bij de inzet van arbeidskrachten wordt schommelingen
ingespeeld op de
In de aard en het niveau van de vraag, zoals In de kleinhandel en
het hotelwezen. Daarnaast blijkt er behoefte te zijn aan het verlagen van de rechtstreekse loonkosten ten einde het hoofd te kunnen bieden aan concurrerende krachten. Uit de beschikbare gegevens krijgt men de Indruk dat deeltijdwerkers, niettegenstaande zij hetzelfde basisuurloon uitbetaald krijgen, uurverdiensten
hebben
dan
voltijds werkende
collega's. Ook
lagere totale
zijn
er
kosten-
besparingen doordat deeltijders geen pensioenregelingen, zlekte-ultkerIngen en andere toelagen genieten, hetgeen de arbeidskosten kan drukken. Aan de aanbodzijde kan de verklaring voor de uitbreiding van de deeltijdarbeid worden gezocht In de tekorten aan arbeidskrachten, waarbij deeltijders fungeren als een arbeidsreserve, mits speciale arbeidstijden mogelijk zijn.
ARBEIDSRECHT
België Met
name
treffende
vermeldenswaard de hervorming
Is dat
Ingevolge
de
van de staatsstructuren
wet
van
8 augustus 1988
van België een groot
be-
aantal
bevoegdheden van de nationale overheden werden overgeheveld naar de gewesten en de gemeenschappen. Het arbeidsrecht en de sociale zekerheid blijven nationale
V - 14
materies, maar
sommige aspecten van het werkgelegenheidsbeleid,
In het
bij-
zonder de programma's voor wedertewerkstelI Ing van werklozen, vallen voortaan onder de bevoegdheid van de gewesten. Bij een Koninklijk Besluit van 6 oktober 1988 wordt het stelsel van de baanonderbreking gewijzigd. De belangrijkste wijziging
loop-
Is de verhoging van de
uitkering voor de werknemer die zijn loopbaan onderbreekt na de geboorte of de adoptie van een tweede kind. De
programmawet 1989
bevat
een
reeks
bepalingen
op
het
gebied
van
het
arbeidsrecht : I)
in
de
wet
op
de
administratieve
geldboeten
bij
overtreding
van
de
arbeidswetgeving wordt het bedrag van deze boeten verhoogd en worden de procedureregels gewijzigd; il)
het
toepassingsgebied
van
de
regeling
(Koninklijk Besluit nr. 230) wordt
Inzake
de
Jongerenstages
nader omschreven, meer
bepaald
ten
aanzien van de non-profltsector; iii)
een uitbreiding tot de non-prof Itsector van het stelsel van alternerende opleiding (Koninklijk Besluit nr. 495) wordt mogelijk gemaakt ;
Iv)
de
zogeheten
MARlBEL-operatie
zekerheidsbijdragen
met
het
(verlichting oog
op
de
van
de
bevordering
sociale van
de
werkgelegenheid) wordt verlengd; v)
er wordt een werkgeversbijdrage van 0,18 X ingesteld ter bevordering van initiatieven voor het verschaffen van werkgelegenheid aan risicogroepen onder de werkzoekenden;
vi)
het stelsel van brugrustpensioenen wordt verlengd.
V - 15
Denemarken In 1988 Is het arbeidsrecht nauwelijks gewijzigd. Toch moet worden vermeld dat de nieuwe wet op de gedeeltelijke pensioenen
In werking
Is getreden. De vraag
naar deze uitkeringen blijkt echter gering te zijn. Ook
werden
er
nieuwe maatregelen
uitkeringen. De algemene trend ook om
het
toekenning
niveau van ervan
aangemoedigd
arbeidsplaatsen
niet
wat
betreft
is om de werknemersbijdragen
de uitkeringen
strenger
om werk
goedgekeurd
te verlagen
te maken. Daarenboven
en
noodzakelijkerwijs
overeen
met
werkloosheids-
te verhogen, maar
de voorwaarden
moeten
te zoeken en te vinden, ook al
de
de werklozen
stemmen hun
de
Inzake worden
beschikbare
kwalificaties
of
opleidingen. Verder zijn de Jongeren (18-19 Jaar) die geen werk hebben en die een uitkering willen
ontvangen,
verplicht
de eventueel
bij
de gemeentelijke
diensten
be-
schikbare arbeidsplaatsen aan te nemen. Tijdens het jaar hebben sommige politieke partijen nieuwe voorstellen gedaan om het stelsel
van kinderbijslagen
te wijzigen. Zij willen daarmee de werklozen
een reeks verplichtingen opleggen die hen ertoe zouden aanzetten om op zo kort mogelijke termijn werk te vinden. Ook
werden
voorstellen
uitgewerkt
met
betrekking
tot
de
arbeidsongevallen-
verzekering en het lawaai.
BondsrepubIIek Du ItsI and In tegenstelling belangrijke belangrijkst
tot
het
wetgevende
voorgaande
arbeid
op
Jaar het
stond
gebied
1988 van
in het het
in dit verband zijn de wetten met betrekking
inspraak op fabrleks- en ondernemingsniveau.
teken
van
arbeidsrecht.
een Het
tot de werknemers-
V - 16
Ingevolge de wet op het behoud van het medebeslissingsrecht en
de
IJzer- en
staalsector
werknemersvertegenwoordiging
werd een
aan
de
specifieke
permanente
basis
In de mlJnindustrie
samenstelling
verschaft.
van
de
Krachtens
de
nieuwe regeling geldt ook voor niet tot een van die twee bedrijfstakken behorende moedervennootschap
van een groep het oorspronkelijke
medebesIIssings-
model, zolang de wel tot die bedrijfstakken behorende vennootschappen van de groep ten minste 20 X van de door de groep gerealiseerde toegevoegde waarde voor hun rekening nemen en aan meer dan 2.000 werknemers werk verschaffen. Terzelfder
tijd werd de procedure voor het verkiezen van werknemersvertegen-
woordigers in de Raad van Toezicht gewijzigd en werd het aantal uit het personeelsbestand van het bedrijf te kiezen vertegenwoordigers verhoogd, terwijl het aantal externe vertegenwoordigers werd verminderd. Door
de wet
op de verandering
van het
Betriebsverfassungsgesetz
werden de
minderheidsrechten bij verkiezing en werking van de ondernemingsraad verbeterd. In de toekomst worden onder andere de leden van de commissies van de ondernemingsraden en de vrij te stellen gekozen
overeenkomstig
de
leden van de ondernemingsraden
beginselen
van
de evenredige
in de regel
vertegenwoordiging.
Verder werd het begrip "leidinggevende personeelsleden" gepreciseerd. Leidinggevend personeelslid bedrijf
Is voortaan wie In het kader van de onderneming of het
leidinggevende
schussgesetz kunnen neelsleden
functies
uitoefent. Volgens
in bedrijven met
zogenaamde
ten minste
Sprecherausschusse
het
tien
(comités
nieuwe
Sprecheraus-
leidinggevende perso-
van
vertegenwoordigers)
verkozen worden. De werkgever moet dat comité Informatie verstrekken over alle vraagstukken
In verband met de arbeidsvoorwaarden en de economische ontwik-
keling van de onderneming; verder kan hij met dat comité bindende afspraken aangaan inzake arbeidsvoorwaarden. Het
recht
nieuwe
van de Ondernemingsraad op
technologieën
werd
uitgebreid.
Informatie Krachtens
in geval de
van
nieuwe
invoering van
regeling
is de
werkgever gehouden de gevolgen van voorgenomen maatregelen In een zodanig vroeg stadium met de Ondernemingsraad te bespreken dat met de voorstellen van de Raad rekening kan worden gehouden.
V - 17
De wet op de gedeeltelijke vervroegde uittreding (die in de plaats komt van de wet op de vervroegde uittreding van 1984) behelst delijk
uit
het
arbeidsproces
te
de mogelijkheid om gelei-
treden. Werknemers
vanaf
58 Jaar
en
ouder
kunnen voortaan aanspraak maken op een halvering van de arbeidsduur en niettemin 65 X van hun
laatst genoten nettoloon uitbetaald krijgen. Het pensioen
zal worden berekend op een voltijdse basis. Vermeldenswaard daarbij
is dat de
werkgever die de kortere werktijd van de deeltijds werkende oudere compenseert door het in dienst nemen van een nieuwe arbeidskracht door het Bondsbureau voor Arbeidsvoorziening gedeeltelijk wordt vergoed. Tot slot valt te vermelden dat voor de eerste maal Bondsrepubliek
een
deelstaat
In de geschiedenis van de
(NoordrIJnland-Westfalen)
een
richtlijn
heeft
aangenomen om de belangen van bij de overheid werkzame vrouwen te bevorderen. De wet bepaalt dat wanneer vrouwen dezelfde kwalificaties hebben als mannelijke gegadigden zij bij indienstneming en promotie de voorkeur moeten krijgen.
Gr leken land Wet 1797 (1988) op de Werknemersraden werd goedgekeurd en Is op 6 april 1988 in werking getreden. De Werknemersraad kan voortaan worden
ingesteld In bedrijven
met ten minste 50 personeelsleden en in die welke werk verschaffen aan meer dan 20 werknemers, op voorwaarde dat er in die bedrijven geen bedr Ijfsvakbond aanwezig is. De
leden
van
de Werknemersraad
zijn
uitsluitend
loontrekkenden,
die om
de
twee Jaar door het personeel worden gekozen. Ze genieten bepaalde voorrechten die noodzakelijk zijn om hun functies te kunnen uitoefenen, met name twaalf betaalde
vakantiedagen
gedurende
deze
periode
van
twee jaar
om
opleidings-
cursussen te kunnen volgen-, voorts mogen ze twee uur per week afwezig zijn en mogen ze niet worden ontslagen. De wetgeving bepaalt plaats
te
vinden.
eveneens dat
Deze
regelmatig overleg met de werkgever
is verplicht
lichten over de veranderingen
de werknemersvertegenwoordigers
dient In
te
In de economische situatie van het bedrijf en
V - 18
over de veranderingen in verband met het personeel. Verder bestaat er een recht om te worden geraadpleegd
In geval van collectieve ontslagen of overdracht van
het bedrijf alsook om mede te beslissen op bepaalde gebieden (bij voorbeeld bij de Invoering van de nieuwe technologieën). Krachtens
dezelfde
wet
werd
het
Internationale
Arbeldsverdrag nr. 135
bekrachtigd; het parlementair comité hechtte voorts zijn goedkeuring aan drie andere Internationale arbeidsverdragen betreffende : a)
de organisaties
van
landarbeiders
en
hun
rol
bij
de economische
en
soc i a I e ontwIkkeIIng; b)
de beroepskeuzevoorlichting en -opleiding met het oog op de valorisatie van het werknemersbestand;
c)
de werkgelegenheldsstatist leken.
Er werd
een wetsontwerp
stelsel
van
sociale
aangenomen
zekerheid
inzake de verzekering
aangesloten
werkenden
van
niet
waardoor
de
bij
een
sociale
verzekering voor deze personen wordt verbeterd. Verder werden door de minister van Arbeid bepaalde wetsvoorstellen
uitgewerkt
en ingediend. ZIJ hebben betrekking op de arbeid door kinderen, de hervorming van de wet op de collectieve overeenkomsten, de oprichting van een
Instituut
van de Arbeid, de verbetering van de werkgelegenheid en de bestrijding van de werkloosheid.
Spanje In 1988 vonden er op wetgevingsgebied geen belangrijke gebeurtenissen plaats. Wel valt erop te wijzen dat een wetsontwerp
inzake het stakingsrecht niet aan
het Parlement werd voorgelegd omdat de sociale partners dienaangaande niet tot overeenstemming konden komen.
V - 19
In het
laatste trimester van 1988 kon geen akkoord tot stand komen over het
tewerkstellingsprogramma voor jongeren dat voorgesteld is door de overheid. De vakbonden hebben strijd gevoerd voor de uitbreiding van de werkloosheidsvergoedingen, de gelijkheid tussen de pensioenen en de minimumlonen, het recht van de ambtenaren op collectieve onderhandelingen,
looncompensatles
In de pu-
blieke sector en het opheffen van de tewerkstellingsprogramma's voor Jongeren. De vakbondselsen waren eind 1988 niet Ingewilligd zodat de sociale vrede bijna ten einde was.
Frankr I Jk De Amnestiewet
die traditioneel
na elke presidentiële
verkiezing wordt
aan-
genomen, omvatte dit Jaar drie reeksen maatregelen die betrekking hebben op het arbeidsrecht : de flicten
of
amnestie
voor
vakbondsactiviteiten
delicten en
acties
die werden
begaan
van werknemers,
bij
arbeidscon-
de amnestie
voor
feiten die voor een werkgever aanleiding waren om sancties toe te passen en de herplaatsing
in het bedrijf van werknemersvertegenwoordigers die werden ont-
slagen wegens een (niet zwaar) vergrijp dat werd begaan bij de uitoefening van hun
functie en, wat
de werkgevers betreft, een gedeeltelijke
amnestie
voor
bepaalde delicten. Wat betreft de werkgelegenheid voor gehandicapten werden
In twee decreten van
22 Januari 1988 op diverse punten nadere verduidelijkingen aangebracht over de vaststelling van het niveau waarop de verplichting
Ingaat
tot het
in dienst
nemen van gehandicapte werknemers; de berekening van de 6 X van de arbeidsplaatsen waarop
de
die
door
gehandicapte
verplichting
inzake
werknemers
moeten
tewerkstelling
worden
in acht
bezet
kan
en
worden
de
wijze
genomen :
akkoorden met een programma ten gunste van gehandicapte werknemers, onderaannemingscontracten met de sector beschutte werkgelegenheid; procedure en inhoud van de Jaarlijkse aangifte, de procedure voor het vaststellen van boetes, de voorwaarden inzake aanwijzing en werkwijze van de departementale commissie voor gehandicapte werknemers, oorlogsinvaliden en gel IJkgesteIden.
20
Een decreet van 22 augustus 1988 bepaalt dat met ingang van 1 januari 1989 op het loonbriefje een aantal nieuwe mededelingen moeten worden vermeld, waaronder de aard en het bedrag van de werkgeversbijdragen aan de sociale zekerheid die worden vastgesteld verplichting
op grond van de brutobezoldlging. De bedoeling
van deze
Is de loontrekkenden bewust te maken van de reële kosten van de
sociale bescherming. Op het loonbriefje moet daarenboven vermeld staan : de benaming,
In voorkomend geval, van de voor de bedrijfstak geldende
cao die van toepassing Is op de werknemer; de plaats die de werknemer in de contractuele classificatie Inneemt; de arbeidsuren waarvoor een toeslag wordt toegekend; aard en omvang van de bedragen die bovenop het loon worden toegekend en waarover geen sociale bijdrage moet worden betaald. Het Is voorts verboden om op het loonstrookje mededelingen op te nemen over de uitoefening van het stakingsrecht door de werknemers of over hun activiteiten i nzake personeeIsver tegenwoord i g i ng.
Ier land De
"Worker
Participation
(State Enterprise) Act" van
1988, die personeels-
inspraak in de leiding van overheidsorganisaties invoert, werd goedgekeurd. De "Safety, Health and Welfare at Work Bill" werd gemaakt.
Doel
van
deze
wetgeving
Is
de
in december 1988 bekend-
bestaande
bepalingen
gezondheidsbescherming op het werk te codificeren en te verbeteren.
Inzake
de
V - 21
Ital ië De aspecten van het arbeidsrecht
die worden geregeld
In communautaire
lijnen en verordeningen, kregen op nationaal vlak aandacht
richt-
In het kader van de
wettelijke bepalingen en de collectieve arbeidsovereenkomsten,
alsmede bij de
voortdurende werking van comités en commissies ad hoc. Wat
in het bijzonder
wettelijke
de gelijkheid
voorschriften
de
toegang
van mannen en vrouwen geregeld
van
betreft, wordt
vrouwen
tot
In
beroepen
die
voorheen voorbehouden waren aan mannen, met name bij de overheid, en werden vla het collectief overleg
instrumenten
(waarnemers, comités, enz.)
in het
leven
geroepen die gelijke beloning en gelijke beroepskansen waarborgen. De gelijke kansen kwamen eveneens aan bod
in de akkoorden die door de grote
industriële
concerns werden aangegaan. Wat
betreft
de
bescherming
van
de werkende
vrouw,
behandelt
het
Parlement
momenteel een regeling die bepaalt dat een personeelsinkrimping er niet toe mag leiden dat het percentage vrouwen In een produkt I e-eenhei d terugloopt. Ook ten aanzien van collectieve ontslagen behelst dit wetsontwerp specifieke bepalingen inzake
personeelsverminderingen,
richtlijn passing
die voorheen was.
Gemeenschap
Ook
over
zulks
ter
uitvoering
alleen op bepaalde werknemers
geeft
het
uitvoering
de overdracht
aan
een
van bedrijven.
van in
communautaire
loondienst
andere
Deze
de
van
richtlijn
richtlijn
houdt
toe-
van
de
voor
de
overdrager en de verkrijger de verplichting in de vakbondsvertegenwoordigers te Informeren en te raadplegen,
terwijl
ook de positie van de werknemers wordt
beschermd. Bepaalde voor
specifieke
bepaalde
geregeld
duur,
vormen de
van
arbeidsverhoudingen,
deeltijdarbeid
en
de
zoals
atypische
de
contracten
in het kader van het collectief overleg (vooral op
en sectorieel
niveau) en
langs wettelijke weg
(voor
overeenkomsten werden
interprofessioneel
de overheid). Met
initiatieven wordt beoogd om zowei het werkgelegenheldsvolume
deze
te vergroten als
de flexibiliteit en de doeltreffendheid van de diverse vormen van produktieve activiteiten en diensten te waarborgen.
22
De rechten bedrijf
van de werknemers bij
worden
primair
geregeld
invoering door
van nieuwe
bedrijfstak-
of
technologieën
in het
bedr IJfs-cao's.
Deze
voorzien in voorlichting, raadpleging en opleiding van de werknemers en regelen de gevolgen op het stuk van kwalificaties, Indeling en bezoldiging. Ten
aanzien
gedaan
die
van met
de name
reglementering
van
betrekking
hebben
het op
stakingsrecht de
werking
werden van
de
voorstellen voornaamste
overheidsdiensten en de veiligstelling van een minimum aan dienstverlening voor de
burgers.
momenteel
Een
wetsontwerp
door de Kamer
is reeds door
van Afgevaardigden
de
Senaat
goedgekeurd
en
wordt
behandeld. Het ontwerp, dat
zeer
binnenkort zou kunnen worden aangenomen, regelt de wijze waarop een staking kan worden uitgeroepen en de maatregelen die de overheid kan treffen om de rechten van de gebruikers bij de voornaamste diensten te waarborgen. Ook voorziet het ontwerp
In
de
arbeidsverhoudingen
instelling
van
een
commissie
van
deskundigen
In de openbare diensten, die als primaire opdracht
Inzake heeft
toezicht uit te oefenen, te onderzoeken en voorstellen te doen.
Luxemburg De Economische en Sociale
Raad heeft, in zijn
advies van 18 maart 1988 over
de economische, financiële en sociale situatie van het land, erop aangedrongen dat de wet van 12 juni 1965 op de collectieve arbeidsovereenkomsten zowel naar de letter als naar de geest zou worden nageleefd. De sociale partners werden verzocht zichzelf de verplichting op te leggen om te handelen overeenkomstig de fundamentele beginselen van democratie en pluralisme. Met dit doel heeft de Raad de regering uitgenodigd om de in de wet van 12 juni 1965 nodig geoordeelde aanpassingen voor te stellen. De hervorming van het wettelijk pensioenstelsel
trad
in werking op 1 januari
1988. Krachtens deze hervorming blijft de echtgenoot die zijn beroepsactiviteit onderbreekt om zich aan de opvoeding van kinderen te wijden, gedurende één Jaar toch onder de pensioenverzekering vallen.
V - 23
In het basis
wetsontwerp verschaft
op
aan
het
de
arbeidscontract
veiligstelling
wordt
van
de
een
definitieve
vorderingen
wettelijke
Inzake
uitkeringen van een werknemer die zijn arbeidsplaats verliest
lonen
en
als gevolg van
het faillissement van zijn werkgever. In
diverse
wetten
14 maart 1988 voert acht weken waarvoor
werden voor
in. Een wet alle
personen
aan
de
vrouwen
rechten
buitenshuis werkende van in
vrouwen
1 augustus 1988 stelt aanmerking
komen
toegekend. een
die
wet
van
adoptieverlof
van
opvoedingstoelage
In,
een
in
Een
Luxemburg
wonen,
zich
hoofdzakelijk wijden aan de opvoeding van kinderen beneden de twee Jaar, geen beroepsactiviteit
uitoefenen en evenmin een vervangend
Inkomen genieten. Ook
iemand die een beroep uitoefent, maar wiens inkomen (te zamen met dat van zijn echtgenoot) beneden een bepaald maximum
ligt, kan eveneens aanspraak maken op
deze toelage. Tot
slot
wordt
sedert
augustus 1988 voor
alle kinderen
die
aan
het
eerste
leerjaar van het lager onderwijs worden toegelaten een toelage verstrekt.
Neder land De regering keurde maar weinig arbeidsrechtelijke
regelingen goed, maar
wat wetsontwerpen werden bij de volksvertegenwoordiging
heel
ingediend. Er valt te
wijzen op de inwerkingtreding op 1 augustus 1988 van een wet waarbij het recht op
vakantie
wordt
uitgebreid.
Deze
wet
regelt
de
minlmum-vakantieduur,
de
vakantierechten van zieke werknemers en het moederschapsver lof. In april 1988 is bij de Tweede Kamer een wetsvoorstel
ingediend ter vergroting
van de mogelijkheden tot het combineren van ouderschapsverlof te voeden) en betaalde arbeid.
(om een kind op
In september heeft de soc i aai-economi sehe Raad
(SER) een belangrijk advies uitgebracht over de herziening van het ontslagrecht (onderdeel van het arbeldsovereenkomstenrecht). De regering besloot het advies te volgen en daartoe een wetsontwerp voor te bereiden.
V - 24
Tot
slot
is een wetsontwerp
tot wijziging van de regelingen
In verband met
nachtarbeid door vrouwen en de overige naar geslacht onderscheidende bepalingen in de Arbeidswet 1919 aan de Tweede Kamer aangeboden.
Portugal Sociaal
gezien
stond
1988
vooral
In
het
teken
van
de
herziening
van
de
ontslagwet, welke herziening door alle regeringen sedert 1979 was nagestreefd. Het
algemene
anderzijds de zijn
de
doel
van
deze
herziening
was
enerzijds
flexibilisering
inperking van de arbeid voor bepaalde duur. Meer
voornaamste
wijzigingen
die
bij
dit
ontwerp
worden
en
gedetailleerd aangebracht
de
volgende : Uitbreiding van het begrip dringende reden voor
individueel ontslag tot
objectieve feiten, toestanden of omstandigheden, zoals opheffing van de arbeidsplaats, na de proeftijd gebleken ongeschiktheid van de werknemer voor
het uitoefenen
van de werknemer zijn
werkkring
van zijn
functie, onvoldoende
aanpassingsvermogen
In verband met de technologische veranderingen die In worden
aangebracht,
het
niet
langer
nodige vertrouwen voor de uitoefening van hoge
bestaan
leidinggevende
van
het
functies
en de vertegenwoordiging op hoog niveau van de onderneming. Mogelijkheid
van een
rechterlijke beslissing om
In plaats van weder-
aanstelling van de werknemer In geval van onrechtmatig verklaard ontslag een vergoeding toe te kennen wanneer op verzoek van de onderneming de rechtbank
tot
de overtuiging
komt
dat
het
onmogelijk
Is om
normale
arbeidsverhoudingen te herstellen. Enkele vernieuwingen name
In de procedure voor collectief ontslag, welke met
voorzorgsmaatregelen
gezorgd
voor
een
ruimere
vertegenwoord I g Ing.
van
de overheid
deelneming
behelzen
van de organen
en
waarbij
voor
wordt
werknemers-
V - 25
Beperking
van
de
mogelijkheid
tot
het
afsluiten
van
arbeidsover-
eenkomsten voor bepaalde duur, die nog slechts toegestaan zullen worden in streng omschreven situaties, in de lijn van de aanpassing en harmonisatie
van
de Portugese
arbeidswetgeving
in het
kader
van
de
in de
overige landen van de Gemeenschap geldende regelingen. De bekendmaking van dit wetsontwerp gaf aanleiding tot talrijke reacties en was de reden voor
de algemene staking
van februari 1988. De regering
zal
haar
houding ten aanzien van de eerste twee punten moeten wijzigen; afgezien van dit aspect heeft de regering ook rekening gehouden met het feit dat het Constitutionele Hof zich heeft uitgesproken over de ongrondwettelijkheid van een aantal van de In dit wetsontwerp vervatte bepalingen, hetgeen op 31 mei 1988 gebeurde. Op 17 september gaf het parlement de regering voor de tweede maal toestemming om de wetgeving het decreet
inzake ontslag te wijzigen, met een termijn van 180 dagen om
bekend te maken. Volgens de grondwet moeten de vakbonden en de
werknemersorganisaties echter betrokken worden bij het uitwerken van de nieuwe wetgeving. Eveneens op 13 mei 1988 gaf het parlement de regering toestemming wetten uit te vaardigen
over
arbeid
van
minderjarigen
en
stimulansen
om
het
verplichte
schoolonderwiJs te volgen, en na deze toestemming heeft op 12 augustus van dat Jaar de bekendmaking plaatsgehad van een decreet-wet die de geldende strafwetgeving ten aanzien van kinderarbeid verzwaart.
Verenigd KonlnkrIJk In 1988 werd een nieuwe Employment Act ingevoerd als onderdeel van de reeks van nieuwe arbeidswetten.
De wet bepaalt dat secretarissen-generaal, voorzitters
en andere nationale topfunctionarissen van vakbonden voortaan om de vijf Jaar bij een geheime stemming per brief door de leden moeten worden gekozen.
V - 26
Ook
publiceerde
de
regering
in
november
een
ontwerp-gedragscode
inzake
stemmingen over vakbondsacties. De code, waarover het Parlement volgend Jaar moet stemmen, is bedoeld om de bij de wet op de vakbeweging van 1984 ingevoerde procedures inzake stakingsreferendums te verscherpen. Het wetsvoorstel ceerd
In verband met de tewerkstelling dat op 30 november gepubli-
is voorziet dat een aantal
band met
sexuele
discriminatie
"overbodige en achterhaalde" wetten en beperkingen
waarden voor Jongeren worden opgeheven.
Inzake arbeidstijd
in ver-
en
-voor-
Tevens voorziet het voorstel een be-
perking van de vergoeding voor het niet uitoefenen van de arbeidstaak door het vervullen van syndicale opdrachten en de noodzaak van een borgstelling
(die
kan oplopen tot 150 UK £) voor zaken die Ingeleid worden bij de arbeidsrechtbank en waarvan de kans op succei gering Is.
Hoofdstuk VI
LONEN EN INKOMENS
Tendensen In de Gemeenschap
Het begin van de jaren tachtig was gekenmerkt door een toenemende mate van ingrijpen van de overheid in de loononderhandelingen (in de vorm van blokkering van de lonen of driepartiJenakkoorden).
Die overheidsbemoeiing
beoogde de pr Ijzen/Ionen-spiraal, die weer op gang was gebracht door de tweede olleschok, tot staan te brengen. De vertraging van het Inflatietempo oefent sedert enkele jaren een matigende invloed uit op de lonen en heeft de regelingen op dat gebied doen evolueren.
Zo kan men op Europese schaal in de laatste tijd een tendens
waarnemen In de richting van meer rechtstreekse onderhandelingen tussen de sociale partners en afzijdigheid van de overheid bij de vaststelling van de lonen.
Voorts merkt men een verschuiving op naar de onderneming als de
plaats waar de onderhandelingen worden gevoerd. Het aantal ondernemingsakkoorden Is de afgelopen jaren sterk toegenomen, hetgeen een betere aanpassing van het personeel en de outillage aan de technologische veranderingen en de schommelingen van de economische conjunctuur In de hand werkt.
VI - 2 Deze ontwikkeling
Is tegelijkertijd
een gevolg
vroegere stelsel van arbeidsbetrekkingen
van de crisis waarin
het
Is beland, van de uitbreiding van
het aantal vormen van meer gelokaliseerde onderhandelingen en tenslotte van een opnieuw aan de dag tredend vermogen tot vernieuwing van de sector iele onderhandel Ingen. Deze loononderhandelingen binnen de ondernemingen gaan steeds vaker gepaard met discussies over diverse aspecten van flexibiliteit
: mobiliteit van het
personeel,
classificaties.
werktijdverkorting,
opleiding
en
nieuwe
ZIJ
gingen eveneens samen met een toenemende diversificatie van de beloningen (individualisering, winstdeling, loonbiJslagen, enz.). Ten overstaan van de nieuwe gegevens van de economische conjunctuur van
de
Inflatie,
concurrentievermogen)
handelen van de regeringen te bepalen. het
micro-economische
terugslag
op
het
aspect
globale
getreden : de overheid
van
de
evenwicht.
trekt
zich
schijnen
nieuwe
(daling
prioriteiten
het
De nadruk wordt voortaan gelegd op veranderingen Er
zijn
geleidelijk
en
niet
drie tendensen terug
uit
de
meer
op
hun
aan
de
dag
collectieve
onderhandelingen, er wordt gepoogd de lonen te koppelen aan de prestaties van de ondernemingen, en maatregelen met het oog op flexibiliteit gestimuleerd.
worden
Het is evenwel niet altijd gemakkelijk om recente vormen van
individualisering
van
de
lonen
te
onderschelden
van
meer
traditionele
(prostatleloon, premies en individuele vaste bedragen). De wijze waarop de hoogte van de wordt
in beschikbaar
loonkosten voor de onderneming
vertaald
inkomen voor de gezinshuishoudingen evolueert
vooral
onder de dubbele Invloed van de verhoging van het werknemersgedeelte van de sociale premiebljdragen en de hervorming van het belastingstelsel
In tal-
rijke Lid-Staten. Men kan tenslotte een tendens waarnemen tot vergroting van de discrepanties (of de spanningen) tussen de lonen en van de verschillen gelang van de categorieën van werknemers.
In beloning naar-
VI - 3
Ontwikkeling van de toestand In de Lld-Staten
België De vrijheid van onderhandeling op het gebied van de lonen Is de sociale partners eind 1986 teruggegeven, zij het onder voorbehoud van een wet "tot vrijwaring van 's lands concurrentievermogen", die het de regering mogelijk maakt in te grijpen in het proces van vaststelling van de lonen wanneer het concurrentievermogen wordt bedreigd. De matiging van de loonstijgingen ( + 1 à 2 X) heeft er In combinatie met een goede beheersing van de inflatie (rond de 1 X) toe geleid dat er zonder overheidsinmenging collectieve arbeidsovereenkomsten
in de bedrijfstakken
en ondernemingen konden worden afgesloten. Volgens het vooral terwijl
Interprofessioneel
betrekking
moeten
Akkoord
hebben
de verantwoordelijkheid
1989/1990 zouden de nieuwe cao's
op
de
verhoging
van
het
minimumloon,
voor
de
loonvorming aan de sectoren en
ondernemingen wordt overgelaten. Bij de belastingwet van 7 december 1988 wordt de
Inkomstenbelasting aan-
zienlijk gewijzigd, met als gevolg een sterke daling van de belastingen (van de orde van 10 X ) .
De hoofdpunten van deze belastinghervorming zijn
de afzonderlijke belasting van de inkomens van echtgenoten, de Invoering van een huwelIJkscoëffIclënt, verhoging van de kinderaftrek en optrekking van het belastingvrije minimum. Voorts kan men een diversificatie waarnemen van de vormen van beloning die bestaan uit niet-rechtstreeks financiële voordelen (zoals maaltijdcheques of tegemoetkomingen In de kosten van vervoer). Om het
lot van de minst bedeelden te verbeteren hebben er aanpassingen
plaatsgevonden uitker ingen.
van
het
gewaarborgd
minimuminkomen
en
van
de
sociale
VI - 4 Denemarken Er is een structurele verandering gaande In het proces van vaststelling van de beloningen, die steeds minder het resultaat zijn van gedecentraliseerde collectieve
onderhandelingen
en
steeds
meer
van
drIepartIJenakkoorden.
Deze ontwikkel Ing is In de hand gewerkt door het aanhouden van de economische crisis overheid
in een
land dat niet zeer gewend
is aan
in het overleg tussen de sociale partners.
Inmenging van de
Daarbij komt dat de
wetgevende maatregelen ook nog betrekking hebben op nieuwe gebieden, zoals de werkloosheidsvergoeding en de arbeidsomstandigheden. Reeds
In 1987 zijn er
overeenkomsten
belangrijke
differentiëring flexibiliteit
in het
van
van
de
de
kader
van de nieuwe
vernieuwingen
lonen
In
arbeid,
en
aangebracht
verband dit
collectieve
met
zowel
de
ten
arbeids-
aanzien
van
de
produkt ivi tel t en
de
in de overhel ds- als
In de
particuliere sector. Deze tendens Is in 1988 nog versterkt, en de vakbonden hebben aangedrongen op een gereglementeerd werkgevers
uitgesproken
algemeen stelsel. voor
vormen
van
De regering
heeft
zich met
de
individuele
flexibilisering
op
ondernem i ngsnI veau. De stijging van de lonen heeft zich in 1988 rond de 5,2 X bewogen, en het inflatiecijfer
rond de 4,3 X.
De stijging van het beschikbaar
Inkomen is
echter geringer geweest dan 1 X als gevolg van de hogere belastingen die op de gezinshuishoudingen drukken. Voorts zij nog opgemerkt dat de wekelijkse arbeidstijd in september met een half uur is verminderd, zodat de werkweek nu 38 uur duurt. De sedert
1987 afgesloten vierjarige akkoorden tenslotte zorgen voor een
grote stabiliteit
in de Industriële betrekkingen, maar maken aanzienlijke
verhogingen van de beloningen mogelijk, die de internationale positie van de
Deense
bedrijven
nadelig
beïnvloeden.
De werkgevers
hebben
dan
ook
gestreefd naar beperking van de verhogingen uit hoofde van deze akkoorden.
VI - 5 BondsrepubI I ek Du ItsI and In de Bondsrepubliek Duitsland worden loonvraagstukken niet centraal, maar in de bedrijfstakken en regio's autonoom door het collectief overleg geregeld. Op grond van het beginsel
van de autonomie
in het
overleg grijpt de overheid niet In in het stelsel van
georganiseerd
loononderhandelingen.
Er bestaat dus geen verplichte bemiddeling, geen door de overheid vastgesteld minimumloon en geen De
loonindexering.
loonregel Ingen worden vastgesteld bij collectieve
arbeidsovereenkomst,
op de toepassing waarvan de ondernemingsraden moeten toezien, en wel In het kader van de medezeggenschap. De
loonakkoorden worden gesloten hetzij op
het niveau van de bedrijfstakken tussen de werkgevers- en overeenkomstige vakorganisaties,
hetzij, maar
minder
vaak, op het
niveau
van
de onder-
nemingen tussen de directie en de vakbond. Voor
het
eerst
sedert
20 Jaar
werden
vanaf 1987
tal
van
collectieve
arbeidsovereenkomsten, waarin ook werktijdverkorting aan bod komt, gesloten voor een tijdvak van drie jaar. De gemiddelde verhogingen bedragen
3,4 X
In 1987, + 2,8 X in 1988, + 2,7 X In 1989 en + 2,3 X in 1990. Vraagstukken van kwalitatieve aard, zoais de deeltijdarbeid, de opleiding en de bescherming
tegen rationalisatie
zijn bij deze besprekingen
steeds meer
aan de
orde gesteld. Als gevolg van de buitengewone economische conjunctuur zijn de reële lonen In 1988 sterker gestegen dan in de cao's was voorzien (ongeveer + 4 X ) . De
voortzetting
van
zienlijke verlaging
de
belastinghervorming
heeft
geleld
van de marginale belasting op de
tot
een
inkomens van
aanloon-
trekkers. Deze ontwikkeling is ten dele afgezwakt door een verhoging van de bijdragen voor de ziekteverzekering.
VI - 6 Gr I eken I and De verbetering van de toestand van de Griekse economie heeft het mogelijk gemaakt het soberheldsbeleid te beëindigen en de ruimte voor de collectieve onderhandelingen te vergroten. In de nationale collectieve arbeidsovereenkomst verhoging van de koopkracht
voor het Jaar 1988 Is een
van 5,5 X opgenomen.
Deze maakt
het
Inhalen
van de gedurende de voorgaande Jaren opgelopen achterstand echter
slechts
gedeeI te I IJk moge lijk. De
loonaanpassIngen
plaatsgevonden voorziene
die
in het kader
- Indexering
driemaal
van de glijdende per
Jaar
loonschaal
vooruitlopend
prijsontwikkeling, waarvan het percentage
van de
Inflatie wordt afgetrokken - zijn de volgende : 4 X
op
hebben de
te
geïmporteerde
In Januari, 3,5 X In
mei en 3 X In september. In de ondernemingen
In de particuliere sector overschreden de verhogingen
in het kader van de collectieve arbeidsovereenkomsten
in het algemeen de
door de regering vastgestelde streefcijfers met 2 à 4 X. De loontrekkenden
in de overheidssector hebben voorts een extra verhoging
van 5 X verkregen als gevolg van loonactles. Men kan voorts weerstand bij de vakbeweging waarnemen van
een
mening
koppeling dat
een
tussen
dergelijk
schroeven zou zetten.
loon en
produkt Ivi tei t.
mechanisme
het
tegen de
Men
Invoering
Is namelijk
Indexeringsstelsel
op
van losse
De regering echter, die daarin wordt gesteund door
de werkgeversvertegenwoordigers, van factoren van flexibiliteit
hecht
zeer veel
belang aan de
in de vaststelling van de lonen.
Invoering
VI 7
Spanje
Het door de Spaanse regering gevoerde Inkomensbeleid steunt traditioneel op de volgende elementen : het
Interprofessioneel
minimumloon, de pensioenen
en sociale uitkeringen, de bezoldiging van de ambtenaren en de richtsnoeren die
aan
de
basis
liggen
van
de
collectieve
onderhandelingen
en
de
belast Ing.
Ten aanzien van dit
laatste punt waren de collectieve onderhandelingen In
1988 gekenmerkt door protest tegen het door de regering aangekondigde doel om de verhoging van de bezoldigingen tot 4 X te beperken.
De verhogingen zijn gemiddeld
de
7 X
in werkelijkheid aanzienlijk groter geweest en hebben bereikt,
hetgeen
een
aanzienlijke
stijging
van
de
koopkracht betekent; de Inflatie is namelijk tot 4,7 X beperkt gebleven.
Een belangrijk kenmerk van de verschillende gesloten cao's is dat zij bijna uitsluitend betrekking hebben op loonkwestles en niet op aangelegenheden in verband met de arbeidsomstandigheden, de wijze waarop de produkt Ivi teits winst wordt gebruikt of de aanpassing van de arbeidstaken.
Deze onderhandelingen werden voorts ook gekenmerkt door het feit dat er In talrijke gevallen een bepaling tot garandering van het loon werd opgenomen, waarbij het de bedoeling
is prΙjsindexeringselementen bij de vaststelling
van de lonen te laten meespelen.
Eind 1988 waren de door de ondernemingen betaalde loonkosten met gemiddeld 5,5 X gestegen.
Het vaste gedeelte van het gemiddelde
waartegen de werkgevers protest
aantekenden omdat
loon beloopt 85 X,
zij het als een
teken
beschouwen van een buitensporige starheid die de aanpassingen verdraagt en het
concurrentievermogen
van
markten nadelig beïnvloedt.
de
Spaanse
ondernemingen
op
de
Europese
VI - 8
Frankr i Jk In Frankrijk bestaan er geen
interprofessionele
loononderhandelingen maar
vindt er alleen overleg door de regering plaats met de betrokken kringen In het sociale
leven ten aanzien van de vaststelling
van het
welvaartsvast
minimumloon (SMIC). De
sectorlële
tietabellen
loononderhandelingen
die de
hebben
lonen en de nominale
betrekking
op
de
classifica-
lonen bepalen, en de onderhan-
delingen op ondernemingsniveau kunnen betrekking hebben op alle onderwerpen In verband met de lonen. verhogingen
bepaald.
bestaat om over de
Hierbij wordt met name het peil van de jaarlijkse
Opgemerkt
zij dat er sedert
lonen te onderhandelen, zowel
1982 een
verplichting
binnen de sectoren als
binnen de ondernemingen (de wetten-Auroux). De uurlonen zijn
in de particuliere sector met gemiddeld 3,5 X gestegen,
welke stijging er tot zover toe heeft bijgedragen conflicten te vermijden. De ondernemingen hebben namelijk over het algemeen een
loonbeleld gevoerd
waarbij rekening wordt gehouden met de bedrijfsresultaten.
Er werd ook In
het verslagjaar steeds meer gebruik gemaakt van de verschillende methoden van
winstdeling,
waarbij
werd
uitgegaan
van
het
beginsel
dat
er
geen
overdracht mocht plaatsvinden tussen loon- en winstdelIngselementen. In de overheidssector belopen de sedert het begin van het jaar toegestane verhogingen circa 2 X, hetgeen aanleiding gaf tot eisen om de achterstand in te halen, aangezien de Inflatie 3 X bedraagt. De
verplichte
Inhoudingen
hebben
een
aanzienlijke
ontwikkeling
te
zien
gegeven : verhoging van de aanvullende pensioenbijdrage en van de premiebijdrage voor werkloosheidsverzekering
en handhaving
van de
buitengewone
verhoogd en de
belastingta-
aanvullende bijdrage. Op fiscaal
gebied
zijn de belastingschijven
rieven verlaagd met 4 X.
VI - 9 1er land Het loonpeil
In Ierland wordt bepaald door vrije onderhandelingen tussen de
sociale partners. De loonontwikkeling van de loonovereenkomsten
in 1988 volgde voornamelijk de termen
In het kader van het in oktober 1987 goedgekeurde
Nationaal Herstel programma. De stijgingen waren lager dan in 1987 (ongeveer 3 X In 1988, tegen 5 X in 1987). ZIJ gingen gepaard met een geringe
Infla-
tie (ongeveer 2 X ) , zodat de koopkracht steeg. Er was een toename te noteren bij de sectorlële overeenkomsten waarbij werd uitgegaan van een meer flexibele benadering van de bezoldiging, afhankelijk van de
individuele
loonstructuren
prestaties of
zijn vooral
van de bedrijfsresultaten.
van belang voor
leidinggevende
Individuele
functies,
bij-
zonder voor hooggekwalificeerde beroepen. De
loonovereenkomsten
voorzagen
in
verband
In onderhandelingen
over
met
het
een
kader
Nationaal waarin
Herstel programma
tijdens
de
drleja-
renperlode van het programma een vermindering van de wekelijkse arbeidsduur met één uur kon worden verwezenlijkt voor werknemers met een normale werkweek van ten minste 40 uur. Een kaderovereenkomst werd opgesteld en over de arbeidsduurverkorting overeenkomst
met één uur wordt nu onderhandeld
zoals dat
In die
is vastgelegd.
Italië De
loononderhandelingen
vinden
in
Italië
aan
de
hand
van
het
volgende
schema plaats : - op nationaal/centraal
niveau bepalen de vakverbonden
en de werkgevers-
centrales vla onderhandeling het "sociale" loon te zamen met de regering; - op het niveau van de bedrijfstakken onderhandelen de sectorlële vakbonden en werkgeversorganisaties over collectieve arbeidsovereenkomsten met een geldingsduur
van
in het
algemeen
drie Jaar.
Alle aspecten
beidsvoorwaarden kunnen daarin worden behandeld;
van de ar-
VI - 10 -op
ondernemingsniveau
gaan
de onderhandelingen
over
de meest
uiteen-
lopende onderwerpen, variërend van werktijden tot vakbondsrechten. In 1988
lag de groei
daarmee
voor
het
van de
eerst
Inkomens uit arbeid bij de 9 X en was deze
sedert
andere bronnen van Inkomen.
drie Jaar
groter
dan
de stijging
van
de
Daar de Inflatie tot 5 X beperkt bleef, heeft
er dus een sterke optrekking van de koopkracht plaatsgevonden. De collectieve onderhandelingen betroffen grote sectoren : de overheidssector, de tiebedrijven. verband
met
Zij
betroffen
de technische
flexibilisering
van de
op
in de eerste plaats een aantal Industrie en de grote
ondernemingsniveau
vernieuwingen,
lonen.
Men kan
de
distribu-
vraagstukken
de arbeidsomstandigheden
in de overheidssector
In
en de
eveneens de
invoering waarnemen van f lex ibi I I teltselementen (grotere mobiliteit van het personeel, ontwikkeling van overeenkomsten betreffende deeltijdwerk of werk voor bepaalde duur, aan de prestaties gebonden beloning, enz.). Het
aanvankelijke
verzet
van
de
vakbonden
tegen
de
invoering
van
deze
vernieuwingen wordt minder sterk.
Het debat
is verschoven van principiële
vraagstukken naar meer concrete en minder starre vragen In verband met het zoeken
van
controleerbare
maatstaven
die
zowel
voor
werkgevers
als
vakbonden aanvaardbaar zijn.
Luxemburg Over
de glijdende
loonschaal
Is in 1988 talrijke malen gedebatteerd. De
Economische en Sociale Raad heeft In december een advies uitgebracht over de w IJ ze van toepass I ng van de I ndexer I ng van de be I on i ngen, pens I oenen en soc lale prestaties. Hierin worden de gevolgen onderzocht van het stelsel van automatische Indexering van de lonen en salarissen, en de verschillende varianten geanalyseerd van de wijze van toepassing van de Indexeringsbepaling rekening houdend met hun technische uitvoerbaarheid ImpiIcatles.
en hun economische en sociale
VI - 11 De stijging van Ionen en salarissen bedroeg 2,5 X voor 1988 als gevolg van de koppeling aan het prijsindexcijfer. Voorts heeft de wet van 28 december 1988 het minimumloon reëel verhoogd met 3,5 X vanaf 1 Januari 1989. Het Inkomenspeil heeft voorts de invloed ondergaan van de sedert 1987 ten uitvoer
gelegde
belastinghervormingen,
die een aanzienlijke
verlichting
van
de
belastingdruk op natuurlijke personen ten gevolge hebben gehad. De stucturele problemen van de sociale zekerheid hebben In 1988 In het middelpunt
van
de
belangstelling
contrIbutleve stelsel
regelingen
gestaan. Wijzend
de
discrepanties
In de particuliere sector en het
in de overheidssector
pensioenregeling
op
die gebaseerd
eisen de vakbonden de Is op het beginsel
tussen
de
nlet-contrIbutleve
invoering van een enkele
van gelijke uitkeringen en
gelijke premlebljdragen.
Neder land Het Inkomensbeleid van de regering is gebaseerd op twee beginselen
: bijdragen
tot de bestrijding van de werkloosheid en de bescherming mogelijk maken van de koopkracht van de minst begunstigde groepen van de bevolking. Hiertoe beschikt de overheid slechts over een beperkt aantal
beleidsinstrumenten, namelijk de
wet op het minimumloon en de mogelijkheid tot bepaling van de sociale uitkeringen en de salarissen in de overheidsdienst. De
loonsverhogingen
terwijl
de
matiging
inflatie
zijn
in 1988 zeer gering gebleven
volledig
onder
controle
bleef
(in de orde van 2 X ) ,
(minder
dan
1 X ) . Deze
in de groei van de lonen wordt ten dele omzeild door zich ontwikke-
lende vormen van flexibele beloning. Het gevolg hiervan
Is een sterke diffe-
rentiatie
de
werknemers.
van
de
loonontwikkelingen
naargelang
van
categorieën
van
VI - 12 In een regeringsrapport over de arbeidsvoorwaarden
Is sprake geweest van een
onderzoek door de sociale partners van de invoering van f lex Ibi IIteltselementen In de beloningen
(op basis van de
Individuele prestaties of
de
bedrijfsre-
sultaten) . De regering
is niet geneigd het overheidspersoneel
staan die vergelijkbaar
zijn met die
salarisverhogingen
toe te
In de particuliere sector. Ook
is zij
voornemens het wettelijk minimumloon en de sociale uitkeringen
te bevriezen.
Daarbij stuit zij op tegenstand van de vakbonden. Er
hebben
de
laatste
tijd
debatten
plaatsgevonden
over
de
collectieve
arbeidsovereenkomsten die het gevolg zijn van algemeen-verbindend-verklaringen. Vla besluiten tot algemeen-verbindend-verklaring kan de regering de toepassing van een collectieve arbeidsovereenkomst van de ene bedrijfstak uitbreiden tot een andere waar nog geen cao tot stand was gekomen. Er ondernemingen
In een dergelijke bedrijfstak
Is thans sprake van
de mogelijkheid
te
laten om hun
eigen cao's uit te werken en toe te passen.
Portugal De ontwikkeling grijpen
van
bezoldiging
van de
de
lonen
overheid
van
de
In Portugal
via
is ten dele het
vaststelling
ambtenaren
en
het
van
personeel
het
resultaat
minimumloon
van
de
en
van van
Inde
overheidsbedrijven.
Afgezien van deze overheidsmaatregelen dient te worden gewezen op de belangrijke rol die de Instrumenten voor de collectieve reglementering van de arbeid (IRCT) kunnen spelen, waarbij echter
tevens moet worden vermeld dat er aan-
zienlijke verschillen kunnen blijven bestaan tussen de feitelijke lonen en die welke bij IRCT worden vastgesteld. Terwijl
de
koopkracht aan
om
jaren van
In een
de
1982 reële
stijging
tot
1984 werden
gekenmerkt
door
een
daling
lonen van 3,3 X sloeg
de ontwikkeling
van
gedurende
de nominale
lonen
van
1987 en
van
de
toen af 1988 met
gemiddeld 12 X, terwijl het inflatiecijfer zich rond de 10 X stabiliseerde.
VI - 13 In de particuliere
sector
hebben
de sectorlële
collectieve
eenkomsten een wezenlijke rol gespeeld bij de vaststelling BIJ de desbetreffende onderhandelingen in de Permanente
Raad
voor
Sociaal
arbeidsovervan de
lonen.
Is rekening gehouden met het in 1988 Overleg
bereikte
akkoord
inzake
het
Inkomensbeleid. De regering werkt aan een plan tot hervorming van het stelsel belastingen. worden
De
vervangen
verschillende door
een
bestaande
enkele
schappen. Deze ene belasting
heffing
specifieke op
op particuliere
van directe
belastingen
particulieren personen,
zullen
en
vennoot-
die zal
variëren
tussen een minimum van 16 X en een maximum van 45 X, zal de druk op het inkomen uit arbeid verlichten maar het totale pell van de ontvangsten niet belangr ijk wi Jz igen.
Verenigd Koninkrijk Er bestaan In het Verenigd Koni nkr i jk geen interprofessionele onderhandel Ingen over de lonen. Het kenmerkende van de situatie in dit land Is Juist een veelheid van onderhandelingsniveaus
: de bedrijfstakken op nationaal niveau, de
ondernemingen, de vest ig ingen of de werkplaatsen. Opgemerkt zij dat in bepaaIde sectoren, zoals het vervoer, het regionale niveau het belangrijkst
is.
Men kan eveneens een dalende betekenis waarnemen van de onderhandelingen op bedr Ijfstaknlveau. De loononderhandel Ingen gaan voornamei i jk over de vaststel I ing van de loonvoet, het vastleggen van de stelsels van prestatiebeloning en de wijze van evaluatie van de f une t ie. Produkt i vi tel tsmaatstaven nemen name I I jk een al I esoverheer sende plaats in bij de vaststelling van de Ionen. In enkele
sectoren
zoals de detailhandel,
het
hotel-en
restaurantwezen,
kleding, de sector van de kappers en vele kleine ondernemingen kunnen de looncommlssies een minimum uurloon bepalen en een maximum bedrag vaststellen
VI - 14 dat door de werkgever voor
het
passing
logement voor
in mindering gebracht wordt van het
van de werknemer.
alle werknemers ouder
Deze
dan 21
verplichte
loon als vergoeding
niveaus
jaar werkzaam
onder de bevoegdheid van deze commissies vallen.
zijn
van
toe-
in de sectoren
die
De controle op de toepassing
wordt uitgeoefend door controleurs die aangesteld worden door de Minister van Tewerkstelling.
Ongeveer 11 X van de Britse arbeiders werken
aan de controle van dergelijke
In sectoren die
looncommlssies onderworpen zijn (80 X van hen
werken tijdelijk, twee derden zijn vrouwen). De herleving van de inflatie (6 à 7 X ) , gekoppeld aan de snelle groei van de lonen
lijkt
het voornaamste voorwerp van zorg van de Britse regering uit
te
maken. Deze vreest namelijk dat de sterke stijging van de beloningen (+ 9,25 X) het concurrentievermogen van het bedrijfsleven zal aantasten. Opgemerkt
zij dat het verschil
overheids- en die
tussen de stijging van de bezoldigingen
in de particuliere
sector
vermindert
(+ 9,5 X
In de
in de over-
heidssector; + 9,8 X in de particuliere sector voor voltijdse werknemers). De
sterke
stijging
van
produkt ivi teitswinsten,
de
lonen wordt
zodat
de
evenwel
loonkosten
per
ten
dele
eenheid
gecompenseerd in de
door
Industrie
In
feite slechts met ongeveer 1 X stijgen. Men neemt voorts sterk uiteenlopende ontwikkelingen waar tussen het noorden en het
zuiden
zuiden
van
heeft
het de
land. De sterke
ondernemingen
ertoe
stijging
van de werkgelegenheid
gebracht
de
vormen
nuanceren door extra premies en voordelen bulten het loon.
van
In het
beloning
te
HOOFDSTUK VII
LEVENSOMSTANDIGHEDEN EN GEZINSBELEID
Tendensen In de Gemeenschap
De
levensomstandigheden
zijn
in de Gemeenschap als geheel
in 1988 zeer
licht verbeterd. De gunstige ontwikkeling van de werkgelegenheid, de groei van het BBP en het naar elkaar toe bewegen van de inflatiepercentages in de Lid-Staten wijzen erop dat die verbetering van blijvende aard zou kunnen zijn. Toch hebben de meeste landen nog met aanzienlijke problemen op het gebied van werkloosheid en armoede te kampen en zijn zij zodoende gedwongen daarvoor meer of minder urgente oplossingen te zoeken. De Lid-Staten proberen vooral de moeilijkheden van bepaalde doelgroepen, zoals gezinnen en bejaarden, die directer met dergelijke problemen te kampen hebben, op te lossen. Omvang en zichtbaarheid van de armoedesituatles verschillen natuurlijk van land tot land, en wel voornamelijk volgens het werkloosheidsniveau (vooral langdurige werkloosheid), de kenmerken van het stelsel scherming (werklozensteun, eventuele
van sociale be-
leemten In de sociale voorzieningen)
en tenslotte de ontwikkeling van de gezinsstructuur (alleenwonenden, eenoudergezinnen) .
VI I - 2
Gelijklopend daarmee varieert ook het beleid. Men kan evenwel dat steeds meer
landen streven naar
mumloon
initiatieven
en
dat
opleiding en de opneming uitdaging
waarmee
alle
worden
vaststellen
invoering van een gewaarborgd minigenomen
voor
het
verbeteren
van
de
In de maatschappij van de kansarmen. Een grote Lid-Staten
worden
geconfronteerd,
blijft
onge-
twijfeld de vergrijzing van hun bevolking. Indien de huidige demografische tendensen aanhouden, zou In 2040 naar schatting ongeveer een derde van de bevolking van de Gemeenschap ouder dan 60 Jaar zijn. Deze verwachting houdt met name verband met de verlenging van de
levensverwachting, maar vooral
met de daling van het geboortenciJfer, dat niet meer voldoende
is om voor
de vervanging van de generaties te zorgen. De
sterke
kenmerken
daling
van
geboortencijfer
van de ontwikkeling
Voorts neemt
het
oudergezinnen
toe.
worden
het
bulten
aantal
het
Meer
is een
van de gezinsstructuur
echtscheidingen, geboren.
de
belangrijkste
in de Gemeenschap.
feitelijke scheldingen
mensen kiezen voor
huwelijk
van
samenwonen
en meer
Deze ontwikkelingen
en
een-
kinderen
hebben
uiteen-
lopende oorzaken van zowel soclaai-cui ture Ie als soclaai-economi sehe aard. Tevens zij er op gewezen dat bij eenoudergezinnen armoede gemakkelijk kan ontstaan doordat er maar één inkomen voor het gezin is en dat dikwijls laag Is omdat het gezinshoofd doorgaans een vrouw is. Om
het
probleem
van de vergrijzing op te
lossen proberen de
regeringen
opnieuw te komen tot een passend geboortenciJfer, en wel door een klimaat te scheppen dat gunstiger Is voor de ontwikkeling van het gezin. Zij moeten echter ook opnieuw de rol en de taken van een groeiend aantal ouderen definiëren
om
te
bereiken
dat
maatschappelijk en cultureel
die
meer
deelnemen
aan
het
economisch,
leven.
Hierbij rijst onmiddellijk het probleem van de pensioenleeftijd : terwijl vervroegde
pensionering
lange
tijd
werd
beschouwd
als
een
(weliswaar
gedeeltelijke) oplossing voor de jeugdwerkloosheid, wordt thans steeds meer
VI I
overwogen om op dit gebied verschillende mogelijkheden te bieden, enerzijds omdat
alternatieve
blijven,
en
bezigheden
anderzijds
omdat
voor
vervroegd
gedwongen
gepensioneerden
vervroegde
zeldzaam
pensionering
mensen
bulten het actieve leven terecht kan doen komen die zich daar op hun plaats voe 1 den. Tenslotte proberen de Lid-Staten, om aan de stijgende kosten van pensioenen en uitgaven voor gezondheidszorg het hoofd te bieden, ook nieuwe methoden uit te werken voor de financiering van hun socia I e-zeker heidsstelsels. Zo probeert men bij voorbeeld de verzorgingsdiensten zodanig aan te passen dat bejaarden zelfstandiger worden en aldus gedeeltelijk voor zich zelf kunnen zorgen.
Zo zouden
alternatieve
oplossingen
mogelijk
zijn
tionele verzorging in ziekenhuizen en andere soortgelijke
voor
de
tradi-
Instellingen.
VI I - 4
Ontwikkeling van de toestand In de Lid-Staten
België Een heel hoofdstuk van het begin 1988 gesloten regeerakkoord was uitdrukkelijk aan het gezinsbeleid gewijd. De regering Is voornemens een alomvattend gezinsbeleid te ontwikkelen waardoor hinderpalen voor de ontplooiing van het gezin zoveel mogelijk uit de weg kunnen worden geruimd. In het kader van de federalisering van het land werden talrijke bevoegdheden overgeheveld naar gewesten en gemeenschappen, met name op gezinsgebied. Door een In het Staatsblad van 15 maart 1988 verschenen besluit van de Vlaamse Executieve werd de Vlaamse Hoge Raad voor het Gezin Ingesteld. De Waalse tegenhanger daarvan dateert van 1979. Beide raden moeten over alle gezInsaangelegenheden
advies uitbrengen op eigen
initiatief
of op
verzoek van de Executieve. Op 30 november
1988 keurde de Kamer
de belastinghervorming
goed. Deze
behelst hoofdzakelijk de opheffing van het samentellen van de inkomens der echtgenoten, waardoor het huwelijk
indirect werd bestraft. De belastbare
minima werden ook opgetrokken, wat ook het geval was met de verminderingen voor gezins lasten. Kosten van kinderdagverblijven zullen vallen kunnen worden afgetrokken, een maatregel
In bepaalde ge-
die vrouwenarbeid
In de
hand moet werken. In 1988 werd een reeks maatregelen genomen ter verbetering van de situatie van
de minder
gegoede
bevolkingsgroepen : verhoging
van
het
bestaans-
minimum, programmane van de verhoging daarvan voor de komende vijf jaar en nieuwe vaststelling van de structuur daarvan om een beter antwoord te geven op de situaties van eenoudergezinnen, en lichte verbetering van de minimumuitkeringen
(pensioenen,
werkloosheidsuitkeringen).
Voorts
werden
de
bevoegdheden van de Openbare Centra voor Maatschappelijk Werk uitgebreid en
VII - 5
werd hun rol versterkt en verduidelijkt. In Vlaanderen werden de bijzondere middelen van de OCMW's speciaal op de bestrijding van de armoede gericht. Tenslotte
vond
initiatieven
een
voor
verschillende
ontwikkeling de
opneming
voorstellen
sociale-beschermlngsstelsel
plaats in
voor
van
bepaalde
plaatselijke
het
arbeidsproces,
het
verbeteren
en
werden
van
het
geformuleerd (tweede tussentijds verslag van de
Interdepartementale Werkgroep voor de Bescherming van de Bestaanszekerheid van de Minstbedeelden 1 ).
Denemarken In 1988 hechtten de Nationale Dienst
voor Sociale Voorzorg en het Mini-
sterie van Sociale Zaken hun goedkeuring aan een regeling betreffende het stelsel
van vrijwillige
verzekering. Deze tekst
bevat
het
bedrag van de
dagultkeringen bij ziekte en moederschap. Verder keurde het Folketing betreffende
in Juni de wijziging goed van de voorschriften
de huisvestingsuitkering
aan gepensioneerden.
Deze
maatregel
maakt deel uit van de overeenkomsten voor het oplossen van de gevallen van gepensioneerden met een eigen inkomen bovenop hun pensioen. De uitkering is thans minder radicaal degressief. De nieuwe wetgeving
Inzake
bejaardentehuizen
werd
in het
voorjaar
1988
goedgekeurd. Bejaardentehuizen als zodanig zullen geleidelijk verdwijnen of nog slechts een van de mogelijkheden geheel
vormen die worden geboden door
van door de plaatselijke gemeenschappen
wetgeving
is erop
gericht
geven en hun een groter
bejaarden
pakket
meer
verstrekte
eigen
diensten.
verantwoordelijkheid
van dienstverlening
(vooral
een Deze te
aan huls) te
bieden. Op dit terrein werd in het voorjaar ook een nieuwe wet Inzake hulpverlening thuis goedgekeurd. Dergelijke hulpverlening wordt volledig gratis voor al Ie bejaarden en lening
is tot zes uur per week mogelijk.
alleen
kosteloos
voor
personen
Vroeger was de dienstver-
die
als
enig
inkomen
een
staatspensioen hadden.
1 Staatssecretariaat document mei 1987.
sluit
voor Maatschappelijke Emancipatie, Brussel, 1988. Dit
aan bij een eerste
verslag
van
dezelfde werkgroep
van
VI I - 6
Tenslotte
zij
vermeld
dat
de meeste
plaatselijke
overheden
24-uursver-
pleg Ing en -hulpverlening thuis hebben ingevoerd. De eerste dienstverlening van deze aard werd vijf à zes Jaar geleden ingevoerd. Zij bestaat thans in bijna het hele land. Het
openbare
debat
betrekkelijk open
over
armoede
in Denemarken.
en
sociale
problemen
is
reeds
lang
In 1988 had het vooral betrekking op de
banden tussen bijstand en langdurige werkloosheid.
BondsrepubIIek DuItsIand Vanaf 1 Januari 1988 ontvangt de moeder of de vader "Erziehungsgeld" voor de eerste twaalf levensmaanden (tot dusver tien maanden) van het kind, als de ouder er zelf voor zorgt. De eerste zes maanden wordt deze opvoedingstoelage onafhankelijk van het inkomen uitgekeerd; vanaf de zevende levensmaand gelden inkomensgrenzen. Deze uitkering maakt de beslissing om zich In de eerste
levensfase
intensief met verzorging en opvoeding
van het
kind
bezig te houden, voor de jonge gezinnen aanzienlijk gemakkelijker. Wat het beginsel van de gelijke behandeling van mannen en vrouwen betreft, heeft
het
"Bundesverfassungsgericht" geoordeeld dat het feit dat
recht
hebben
op
"Ruhegeld"
(staatsouderdomspensioen)
op
vrouwen
60 Jaar,
d.i.
drie jaar eerder dan mannen, niet indruist tegen de Bondswet. Mannen kunnen derhalve op 60 Jaar geen aanspraak maken op pensioen. Er werd een aantal maatregelen genomen voor bejaarden. Het Bondsministerie voor het Bouwwezen richtte een studiegroep op van architecten die moeten adviseren
Inzake verbeteringen van de
levensomstandigheden van bejaarden,
en het ministerie moeten helpen om bij ontwerp en bouw meer
rekening te
houden met hun belangen. Ook zij erop gewezen dat sinds 1987 een vijftigtal Instellingen
voor
hoger
onderwijs
(Hochschulen)
nieuwe
onderwijsmoge-
lijkheden voor personen van een zekere leeftijd hebben gecreëerd. Het doel is die activiteiten uit te breiden in het kader van de Internationale Vereniging van Universiteiten voor de Derde Leeftijd.
VI I - 7
Einde
1987 waren
geheel
of
1,55 miljoen
- de grote
personen
voor
hun
meerderheid - gedeeltelijk
gewone van
levensonderhoud
sociale
bijstands-
uitkeringen afhankelijk; het gaat hier om 2,5 X van de totale bevolking. Hoofdoorzaak van de behoeftigheid
Is de aanhoudende
heid-, daarnaast nam ook het aantal
langdurige werkloos-
buitenlandse steuntrekkers sterk toe.
BIJ de behoeftlgen treft men ook een groot aantal eenoudergezinnen aan.
Gr leken land Het Jaar 1988 kende een stijging van de gezinsuitkeringen. Door verschillende gemeenten van de regio Athene werden maatregelen genomen om te komen tot een actief programma voor de ontwikkeling van de dienstverlening en de voorzieningen voor de kleinste kinderen. Bepaalde huishoudens en gezinnen met zeer tingsuitkeringen trokken, wat
en
leidt
de tot
belastingvrije vermindering
lage inkomens genieten huisves-
voet
van
het
inkomen
van de belasting
voor
kinderen ten laste. De gezinsuitkeringen kenden een zeer wat ook het geval loontrekkenden
werd
opge-
gezinnen
met
lichte verhoging,
is met de "huwelIJkspremie", die voortaan niet alleen aan
uit
de particuliere
maar
ook
uit
de overheidssector
zal
worden toegekend. Verder zij gewezen op de hervorming van de wet op de dienstplicht : deze wordt
Ingekort of zelfs afgeschaft voor een groter aantal
huisvaders die
ook voor grootouders moeten zorgen. In 1988 zorgde een wet bij een aantal beroepen voor een verlaging van de vrijwillige
pensioenleeftijd.
voorwaarden
op
waarvan rijkste
het
gebied
Dit
van
de ui toefenaars niet
de
tot
vervroegde
aangesloten
staatsverzekerIngsfonds),
werknemers betrokken zijn.
leidde
en
een
pensionering
zijn bij
waarbij
verbetering
in
het
IKA
totaal
bij (het 10 X
van
de
beroepen belangvan
de
VI I - 8
Tenslotte
werd
in maart
1988 de wet op de vervroegde
pensionering
voor
vrouwen gewijzigd om alle vrouwen met ongehuwde kinderen beneden de 21 jaar of met
kinderen die niet
In staat
zijn te werken,
In de gelegenheid
te
stellen op 55 Jaar hun pensioen aan te vragen. Voorheen bleef die regeling beperkt
tot gehuwde vrouwen en weduwen, maar nu geldt zij ook voor onge-
huwde en uit
de echt
gescheiden
moeders. Deze
regeling
voor
vervroegde
pensionering werd ook uitgebreid tot vrouwen met een andere pensioenverzekering dan het
IKA. Vroeger kwamen alleen bij het
IKA verzekerde
vrouwen
In aanmerking.
Spanje In juli 1988 sloot het Ministerie van Arbeid en Sociale Zekerheid met de autonome
gemeenschappen
overeenkomsten
besturen
inzake welzijn
en
sociale
die
de
rol
dienstverlening
van
de
plaatselijke
uitbreiden.
Voortaan
hebben de autonome gemeenschappen derhalve de bevoegdheden die voorheen bij het centrale bestuur waren ondergebracht. Het Koninklijk Besluit van 11 Juli 1988 leidde tot de oprichting van een Ministerie van Sociale Zaken, dat onder meer be last Is met het
leiden, het
plannen en het beoordelen van de sociale diensten. Dit ministerie moet ook zorgen voor de bevordering van gelijke kansen voor mannen en vrouwen en van de
deelneming
sociaal
van
vrouwen
aan
het
politiek,
economisch,
cultureel
en
leven.
Tenslotte
moet
melding
worden
gemaakt
van
een
ander
Koninklijk
Besluit
(29 december 1988), dat de pensioenen en andere prestaties van de sociale zekerheid voor 1989 verhoogt. In 1988 was er dus de oprichting van het Ministerie van Sociale Zaken, dat verschillende vroeger verspreide diensten In zich verenigt, naast de afkondiging van wetten betreffende de sociale diensten meenschappen.
In enkele autonome ge-
VI I - 9
FrankrI Jk De nieuwe
regering
handhaafde een ministeriële structuur
voor
het
gezin
(Staatssecretariaat voor het Gezin) en stelde een Staatssecretariaat de Rechten van de Vrouw
voor
in. Ook werden maatregelen genomen om de voor-
zieningen voor de opvang en de oppas van kinderen uit te breiden. In dit verband
zetten
de
"contrats-enfance"
plaatselijke
overheden
en
vereni-
gingen met de steun van de fondsen voor gezinsuitkeringen aan om het opvangbeleid te verbeteren voor kinderen van Jonger dan zes Jaar die op het grondgebied van de betrokken overheden wonen. De
voor
bejaarden
verantwoordelijke
minister
vatte
in oktober 1988
reeks nieuwe wettelijke maatregelen voor bejaarden samen.
een
De voornaamste
aanbevelingen waren : a)
de maatregelen uitbreiden die bejaarden In staat stellen in hun eigen woning
te
blijven
wonen.
Daartoe
zullen
meer
soorten
beroepsbeoefenaars en verschillende vormen van hulpverlening worden ingeschakeld; b)
de omvorming aanmoedigen van de oude "hospices" en bejaardentehuizen tot
tehuizen
waar
de
gemeenschappelijke
zalen
door
afzonderlijke
kamers worden vervangen; c)
de waardigheid
van de bejaarden
in zowel
hun eigen woning
als
In
instellingen voor verzorging of bejaardentehuizen respecteren; d)
het stelsel voor het financieren van verzorging en huisvesting door de overheid betekenisvol hervormen;
e)
oudere werknemers aanmoedigen om hun beroepsactiviteit te verlengen-, zij moeten daartoe de middelen krijgen, met name via een passende opleiding.
VI I - 10
Uit de
laatst beschikbare demografische gegevens
tamelijk vrouw),
stabiel
vruchtbaarheidscijfer
naar
(voor
voren
1987) treedt
(1,82 kinderen
Inclusief bij ongehuwde paren en eenoudergezinnen
een per
(21,9 X van de
geboorten bulten huwelIJksverband). De daling van het huwelijkscijfer lijkt te zijn gestopt scheldingen
(266.000 huwelijken
blijft
evenwel
toenemen
in 1986 en
1987).
(31,8 X ) , terwijl
Het de
aantal
frequentie
nieuwe huwelijken van uit de echt gescheiden personen afneemt levensverwachting
blijft
zowel
voor
mannen
(72 Jaar)
als
echtvan
(38 X ) . De
voor
vrouwen
(80,3 Jaar) toenemen, terwijl de kindersterfte afneemt (7,7 X ) . Het
debat
over
de armoede werd
in 1988 grotendeels overheerst
door
de
kwestie van het "minimum-Intégrâtle-lnkomen" (revenu minimum d'insertion RMI). Dit minimuminkomen, dat tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen werd voorgesteld, werd door de wet van 1 december 1988 Ingevoerd. Zoals zijn naam het
zegt, verenigt
het RMI
In zich
financiële steun en
Intégrâtlesteun, en voor de realisatie daarvan moeten Staat, plaatselijke overheden, keld.
De
welzijnswerkers eerste
en
vr I Jwl I I igersverenig Ingen worden
ramingen maakten melding
van
500.000 potentiële
Ingescharecht-
hebbenden, maar bij de laatste ramingen bereikt men 500.000 gezinnen, met 1.500.000 personen. Het toegekend minimuminkomen bedraagt 2.000 FF voor de eerste persoon van het gezin, 1.000 FF voor de tweede en 600 FF voor alle andere
personen, waarbij nog de huisvest Ingssteun komt. Een
teriële delegatie werd voor de invoering van het RMI voornemens een
Instrument
voor
interminis-
ingesteld, en men is
de evaluatie van de effecten van de wet
samen te stel len. Er moet op gewezen worden dat de regering ook de inspanningen voortzette om te komen tot een nieuwe definitie van bepaalde aspecten van haar beleid van sociale steunverlening, In het bijzonder door de instelling van een Interministeriële delegatie voor steden en sociale ontwikkeling, die belast
is
met het activeren en coördineren van de verschillende vormen van transversaal beleid waarmee sedert het begin van de Jaren tachtig een begin werd gemaakt.
VI I 11
1er land
De betalingen In verband met de sociale zekerheid stegen met gemiddeld 3 Χ. Meer bijzondere nadruk kregen werkloosheidsuitkeringen en gezinsuitkeringen (+ 6 X ) .
Het
decreet
eerste keer
inzake
het
maatschappelijk
welzijn
van 1988
leidde
voor
de
In Ierland tot een sociale verzekering voor zelfstandigen. Zij
zal worden gefinancierd
door een belasting van 3 X op het
!n 1988, welk percentage tot 4 X
In 1989 en 5 X
nettolnkomeh
In 1990 zal stijgen. Ook
moet elke week een minimumbedrag worden betaald.
Verschillende
nieuwe
maatregelen
betreffende
de
gezinswetgeving
werden
ingevoerd of goedgekeurd in de loop van 1988 .
a)
een
programma
voor
vaccinatie
van
alle
kinderen
van
Jonger
dan
vijf jaar, waarbij bepaalde vaccins gratis worden toegediend;
b)
de wet op de kinderbescherming werd herzien In de zin van een betere bescherming van kinderen die worden mishandeld, ernstig verwaarloosd, lastig gevallen, die sexuéeI
geweld ondergaan of die, meer
in het
algemeen, gevaar lopen;
c)
de
toepassing
in juni 1988 van het
(in 1987 goedgekeurde) decreet
inzake de rechtspositie van kinderen, waarvan de hoofddoelstellingen waren afschaffing van de notie buitenechtelijk kind en gelijkmaking van de rechten van alle kinderen, ongeacht de huwelijkse staat
van
hun ouders, op het gebied van hoede, onderhoud en eigendom. Het er kent
de
rechten
van
de
vader
en
stelt
procedures
In
voor
de
vaststelling van het vaderschap.
Een
regeringswerkgroep
voor
dienstverlening
aan
bejaarden
legde
in ok
tober 1988 zijn rapport aan de minister voor. Onder de aanbevelingen be vond zich een voorstel voor het verbeteren van de dienstverlening binnen de eigen gemeenschap, In het bijzonder voor meer thuishulp.
VI I - 12
Parallel aan de demografische tendensen van de laatste tien Jaar tonen de voor
het eerste kwartaal
van 1988 beschikbare cijfers een verdere
van het geboortenci Jfer tot 15,8 X van de bevolking, een
daling met
1,1
daling
wat overeenkomt met
X ten opzichte van het overeenkomstige
kwartaal
van
1987. Tegenover de daling van het totale geboortenciJfer staat een stijging van
het
percentage
11,7 X bedraagt werden
bevallingen
van
van alle geboorten
geregistreerd,
d.i.
een
ongehuwde die
In het
stijging
met
vrouwen, eerste 1,1 X
welk
percentage
kwartaal
van 1988
tegenover
dezelfde
per iode van 1987. Het aantal huwelijken bleef lichtjes dalen en bedraagt 0,1 per 1.000 minder dan in het overeenkomstige kwartaal van 1987. De enige beschikbare cijfers van
de
in
Ierland
als
betreffen
1986.
In dat
feitelijk
gescheiden.
feitelijk jaar
In
gescheiden
beschouwden
Ierland
Is
er
geclassificeerde
37.245 personen een
personen
zich
grondwettelijk
zelf
als
echtschei-
dingsverbod.
italië Er werd een minister
van Sociale Zaken aangesteld
1988) en het Departement
(besluit
van 13 april
van Sociale Zaken kreeg nieuwe taken die recht-
streeks met de gezInsproblematlek samenhangen. Men mag derhalve verwachten dat politieke en sociale acties ten behoeve van het gezin
In een nabije
toekomst plaatsvinden. Wat
de
jongeren
Republiek
van
betreft,
was
er
22 september 1988
een
besluit
betreffende
van de
de
president
"strafbepalingen
rechtszaken tegen minderjarige aangeklaagden". Dit besluit de bescherming
van
voor
is bedoeld voor
van minderjarigen, en de rechter heeft de mogelijkheid
rechtszaak gedurende ten hoogste één Jaar te schorsen.
de
de
VI I - 13
Ook zij vermeld dat
in Juli een wet werd goedgekeurd betreffende de op-
richting van een centrum voor studie, onderzoek, voorlichting en bijstand ten aanzien van kinderen. Dit centrum zal in Florence worden geopend ingevolge een overeenkomst tussen de Italiaanse regering en UNICEF (Kinderfonds van de Verenigde Naties). Een parlementaire commissie werd ingesteld. ZIJ heeft tot taak onderzoek te verrichten naar de levensomstandigheden van bejaarden en Jongeren, vooral wat hun relaties met hun familie betreft. De demografische situatie in Italië is te vergelijken met die van de meeste Lid-Staten. Het 1970 en 5,3 X
aantal
huwelijken
is aanzienlijk
In 1987), wat een negatieve
teruggelopen
invloed had op het
(7,3 X
in
geboorten-
cijfer (16,7 X In 1970 en 9,6 X in 1986). Tegelijkertijd bleef het sterftecijfer
dalen en bedroeg de gemiddelde
levensduur
In 1987 72,6 Jaar
mannen en 75,2 Jaar voor vrouwen. Net als veel andere meenschap wordt
Italië geconfronteerd
voor
landen van de Ge-
met een vergrijzing
van de bevol-
king. Het echtscheidingspercentage blijft er echter gering (3,1 X
in 1975
en 3,8 X In 1984). Politieke kringen en media hebben de armoede vooral bekeken vanuit de hoek van twee problemen
die
in 1988 groeiende aandacht
immigratie, en anderzijds de "gettovorming"
kregen : enerzijds de
In de bidonvilles van steden
zoals Napels en Palermo. Deze problemen werden gedeeltelijk bekeken vanuit het oogpunt van de openbare orde en de sociale bescherming. Maar er waren ook
plaatselijke
initiatieven en beleidsvoorstellen
die de noodzaak
van
Intégrâtlemaatregelen onderstreepten.
Luxemburg De fiscale last voor alle belastingplichtigen daalde In 1988 verder en de grens
voor
de
toepassing
967.200 LFR verhoogd.
van
het
gezinsquotiënt
werd
van
936.000 tot
VI I - 14
Maatregelen
op
arbeidsgebied
waren
verbetering en vergemakkelijking door moeders
het
voorbije
Jaar
vooral
van de uitoefening van
gericht
op
beroepsbezigheden
(wijziging van arbeidsvoorwaarden, vakantie, enz.). Ook
zij
erop gewezen dat door de wet van 14 maart 1988 een onthaal ver lof In geval van adoptie werd ingevoerd voor loontrekkenden uit de particuliere sector. Ook werden verschillende maatregelen getroffen voor kinderen en studenten. Op grond
van de wet
trad, wordt
een
van 27 juli 1987, die op
periode
van
twaalf maanden
1 Januari 1988
als werkelijke
In werking
verzekerings-
periode beschouwd voor ouders die zich met de opvoeding van een
(wettig,
onwettig of aangenomen) kind bezighouden, wanneer dat kind bij de adoptie Jonger dan vier Jaar Is. De wet van 14 Juli 1986 voorzag een school toelage voor het eerste kind dat de leeftijd van zes jaar bereikt had.
Deze
leef 11 Jdsvoorwaarde werd door
de wet van 1 augustus 1988 opgeheven; deze nieuwe wet voorziet een schooltoelage voor kinderen die tot het lager onderwijs worden toegelaten. In 1988 werd ook de wet op de bestrijding van de armoede gewijzigd, waardoor in 1986 een gegarandeerd minimuminkomen werd Ingevoerd. Deze wijziging betekent een versoepeling van de voorwaarden om op de uitkering aanspraak te kunnen maken, die aanvankelijk zeer selectief waren. Zij is ook bedoeld voor
een
betere
coördinatie
van
de
uitvoeringsorganen
(uitkeringen
en
sociale act ie).
Neder land Vanaf begin 1988 werden de kinderbijslagen met gemiddeld 6 X opgetrokken om de koopkracht van gezinnen met kinderen te handhaven. De situatie van de bejaarden blijft een belangrijk voorwerp van zorg van het kabinet. In de loop van het jaar werd een wet goedgekeurd die erop was
VII - 15
gericht
hun deelneming aan het beheer van bejaardentehuizen
te vergroten.
Nederland voerde ook een beleid van decentralisatie van de dienstverlening voor bejaarden naar gemeenten en plaatselijke gemeenschappen. Verder
zij
vermeld
dat men
in Nederland
per
1 januari 1988 vanaf
18
in
plaats van 21 Jaar meerderjarig is. Onderzoek
door het Sociaal
Cultureel
Planbureau heeft
aangetoond
dat
het
cumulerend effect van overheidsmaatregelen welke een terugdringen van het financieringstekort secundair ten
beogen
in 1988 heeft
tot
een
daling
van
het
Inkomen van minima. Gelijklopend daarmee hebben bepaalde gemeen-
aanvullende
bepalingen
voor
vrijstellingen). Voorts was het slagen
geleid
mogelijk
voor
minder
die
rechthebbenden
Ingevoerd
dank zij de verhoging
begunstigde
gezinnen
(diverse
van de kinderbij-
de
gevolgen
van
de
Invoering van een mlnimumblJdrage aan de gezondheidszorg goed te maken.
Portugal In 1988 droeg de verhoging van de gezinsuitkeringen met ongeveer inflatie
bedroeg
10 X)
bij
tot
het
verbeteren
van
de
12 X (de
situatie
van
de
gezinnen, vooral die met een laag Inkomen. Om
werknemers
met
kinderen
van
Jonger
dan
twaalf Jaar
of
gehandicapte
kinderen te helpen, werden twee vormen van flexibilisering van de werktijd Ingevoerd.
Aan
de
ene
kant
is er
het
"flexibel
werkrooster",
waardoor
ouders in staat zijn hun werkrooster aan het gezinsleven aan te passen, en anderzijds is er de "continudag", waardoor zij de mogelijkheid hebben om al hun werk In een halve dag te concentreren. Er werden bijzondere maatregelen
genomen voor bejaarden : het
ouderdoms-
pensioen werd met 12 X verhoogd en er werd een Nationale Commissie voor de Uitwerking regering banden
van een Beleid samengesteld
heeft
met
de
voor de Derde Leeftijd
multidisciplinair ni et-gouvernementele
beoogt van een algemeen nationaal
en
ingesteld, een door
mul 11 sector i eel
organisaties
bejaardenbeleid.
en
de
orgaan,
de dat
uitvoering
VI I - 16
Ook waren er
Initiatieven voor migrantengezinnen. Remigratie
vergrijzingsfactor weder Inschakel ing
Is een extra
in Portugal en brengt daarenboven het probleem van de in het arbeidsproces mee. Vanaf 1988 heeft de regering
met steun van het Europees Sociaal Fonds opleidingscursussen ingevoerd voor migranten van de tweede generatie. De demografische gegevens (voor 1987) wijzen op een voortzetting van het proces van dubbele vergrijzing van de Portugese bevolking : 22 X van de bevolking ouder
is van 0 tot 14 jaar oud (tegenover 23,8 X In 1984) en 13 X Is dan
65 Jaar
(tegenover
11,9 X
In
1984).
Het
geboortecijfer neemt verder af (1,6 kinderen per vrouw), wat ook het geval is met de kindersterfte en het aantal huwelijken. Ook Is er een verlenging van de levensverwachting (73,5 jaar). De bestrijding
van de armoede
is één van de doelstellingen
van het
na-
tionaal actieprogramma van de sociale zekerheid.
Verenigd Koninkrijk De belangrijkste
in 1988 goedgekeurde wettekst
(Housing B M I ) van november. Deze wet voorziet particuliere
is die op de
huisvesting
in de deregulering van de
huursector om eigenaars ertoe te brengen een groter
aantal
woningen beschikbaar te stellen. ZIJ geeft bewoners van woningen met matige huur ook het recht om een andere verhuurder te zoeken. In 1988 verlichtten voorschriften de belasting voor bepaalde groepen personen (met name gescheiden
levenden of uit de echt gescheIdenen), en een
door de regering op touw gezette publiciteitscampagne heeft tot doel gezinnen met lage Inkomens te ondersteunen en voor te lichten om hen ertoe te brengen
om
regelingen verzorging.
toekenning voor
van
gezinsuitkeringen
moederschapsuitkeringen
en
te
vragen.
uitkeringen
Ook voor
kwamen
er
speciale
VI I - 17
Diepgaande wijzigingen voor talrijke bejaarden werden in de soclale-zekerheldsregelIng aangebracht uitkeringen wassing
voor
verleend
In april 1988. Vóór die tijd werden
specifieke aan
behoeften
personen
met
een
zoals laag
verwarming,
aanvullende
voeding
inkomen. Voortaan
en
be-
zijn
die
uitkeringen vervangen door de Inkomenssteun (Income Support), waarbij met Individuele
verschillen
minder
rekening wordt
gehouden.
In april
werden
tijdelijke uitkeringen verstrekt om onderbreking van de uitbetalingen
te
voorkomen. Tenslotte moet melding worden gemaakt van de publikatie door de regering van
een
"Witboek"
betreffende
eerstel Ijnsgezondheldszorg,
waarin
zij
verklaart voornemens te zijn een vollediger dienstverlening aan bejaarden te verstrekken. In 'verband met de armoede traden In 1988 de meeste wijzigingen
in werking
van het sociaal zekerheidsstelsel, zoals voorzien door de "Social Security Act" van 1986.
Deze hervorming beoogt een vereenvoudiging van het systeem,
een grotere aandacht
voor de minst begunstigden en een beperking van het
risico dat arbeid zou ontmoedigd worden.
De gevolgen van de complexe her-
vorming zullen verschillen naargelang de groepen van armen waarvoor ze van toepassing Is.
Hoofdstuk VIII
SOCIALE ZEKERHEID
Tendensen In de Gemeenschap
Behalve in de Bondsrepubliek Duitsland zal 1988 voor de Gemeenschap als geheel eerder het Jaar zijn geweest van consolidatie en kleine veranderingen dan van grootscheepse
hervormingen
in de
sociale
zekerheidsregelingen.
In
sommige
landen was dit ongetwijfeld een reactie op de verstrekkende wijzigingen die zich In de twee of drie voorgaande jaren voordeden. In andere leidde het houden van verkiezingen ertoe dat het besluitvormingsapparaat tijdelijk stil kwam te liggen. In het algemeen kan echter worden vastgesteld dat de financiële druk op de sociale zekerheidsregelingen dank zij de gunstige economische conjunctuur kon worden verminderd. De meest betekenisvolle hervorming die In 1988 plaatsvond betrof de Invoering in de Bondsrepubliek deze
regeling
die
Duitsland
In werking
van de regeling treedt
op
inzake gezondheidszorg. Met
1 januari 1989
is een
bedrag
van
14 miljard DM gemoeid. Ook voor enkele andere landen kan worden gewezen op belangrijke veranderingen. Zo werd
in Frankrijk een "minimuminkomen"
ingevoerd dat wordt toegekend aan
personen die deelnemen aan integratieprogramma's. Doel van deze programma's is
VI I I - 2 het werklozen gemakkelijker te maken hun plaats te vinden of te hervinden op de arbeidsmarkt. In Ierland werd, zoals wij reeds opmerkten
in het vo-
rige hoofdstuk, voor de eerste maal de sociale zekerheid voor zelfstandigen In de sector ouderdomspensioenen en weduwen- en wezenpensioenen In het Verenigd Koninkrijk werd
het stelsel
van aanvullende
ingevoerd. uitkeringen
vervangen door het "gewaarborgd inkomen". In Griekenland tenslotte werd een aanvullende pensioenregeling voor werkenden
in de landbouw
ingevoerd, dat
naast ouderdomsuitkerIngen inval idi telts- en nabestaandenuitkerIngen omvat.
VI I I - 3
Ontwikkeling van de toestand In de Lid-Staten
België Begin 1988 werd
In het Staatsblad (van 6 Januari) het Koninklijk Besluit
gepubliceerd houdende toekenning van bepaalde bijslagen aan de getroffenen van arbeidsongevallen en hun rechthebbenden. Na de regeringswijziging
In België heeft de nieuwe minister van Sociale
Zaken in november een ronde tafel georganiseerd over de ziekte- en invaliditeitsverzekering. discussiegroepen
Aan
deze
ronde
tafel
werd
door
vier werk-
en
deelgenomen. De eerste groep hield zich bezig met het
vraagstuk van het financiële evenwicht van de gezondheidszorg. De tweede richtte haar aandacht op de hervorming van de overeenkomstenregeling met de verzorgingsverstrekkers, de diensten en de instellingen. De derde groep onderzocht de mogelijkheden tot hervorming van de administratieve controle, terwijl de vierde groep naging hoe de geneeskundige controle kan worden gereorganiseerd. Deze vier werkgroepen hebben de minister voorstellen voorgelegd die in de loop van 1989 zouden moeten lelden tot een nieuwe wet. Ook valt te wijzen op de oprichting In oktober van een commissie computerisering van de sociale zekerheid. Doel ervan is de coördinatie tussen al de Instellingen te verbeteren. Wat het stelsel van de zelfstandigen betreft, behelst het sociaal statuut een vermindering van de bijdragen, indien de zelfstandige activiteit ais nevenactiviteit Daarenboven
wordt
kunnen
uitgeoefend
gehuwde
en
slechts
lage
inkomsten
vrouwen, weduwen en studenten
regeling voor de zelfstandige beroepsbeoefenaren
vallen,
oplevert.
die onder
de
indien hun be-
VI I I - 4 roepsinkomsten niet meer dan 77.472 BFR (geïndexeerd) bedragen, verzoeken om te worden gelijkgesteld met personen die een nevenactiviteit uitoefenen en derhalve ook in aanmerking komen voor de vermindering van de bijdragen.
Denemarken Op 14 Januari 1988 diende de minister van Sociale Zaken een amendement
In
op de wet op de sociale pensioenen. Uitgaande hiervan kwamen de regering en de Soclaai-Democrat I sehe Partij overeen om het totaal voor sociale pensioenen te betalen bedrag te verhogen met circa 2 miljard DKR. De gevolgen van dit amendement zijn velerlei. Om te beginnen krijgen alle gepensioneerden
die
het
laagste de
pensioen
ontvangen,
laagste uitkering,
met een
andere
woorden
ouderdomspensioentrekkers
met
verhoging.
Ver-
volgens komt het verschil
tussen pensioenen voor alleenstaande en gehuwde
gepensioneerden te vervallen. Tot slot worden de kortingen die krachtens de huidige wetgeving moeten worden uitgevoerd wegens boven het pensioen verdiende Inkomens vanaf 1 januari 1988 verminderd. Als uitvloeisel
van de arbeidsongeval lenwet hield een comité dat door de
minister van Sociale Zaken werd opgericht zich bezig met de kwestie of een kind dat een ziekte heeft opgelopen als gevolg van de beroepsactiviteit van de ouders onder de genoemde wet moet vallen. In aansluiting op het door dit comité voorgelegde verslag stelde de minister van Sociale Zaken op 14 Januari 1988
een
wijziging
voor,
ertoe
strekkende
dat
kinderen
die
worden
geboren met letsels die een gevolg zijn van de werkzaamheden van de moeder daadwerkelijk onder de wet vallen. goedgekeurd.
Deze wijziging werd door het Parlement
VI I I - 5 Bondsrepubliek Dultsland In december 1988 werd het "Gesundheitsreformgesetz"
(wet op de hervorming
van de gezondheidszorg) goedgekeurd, dat erop gericht
is de uitgaven met
circa 14,6 miljard DM te verminderen. Nagenoeg de helft van de besparingen zullen worden verwezenlijkt door een verhoging van de eigen bijdragen voor patiënten en het overgrote resterende deel door artsen ertoe aan te sporen hun gewoonten wat betreft
het voorschrijven van geneesmiddelen
en derge-
lijke te wijzigen. Deze sanering geschiedt derhalve via een inkrimping van de uitgaven en niet via een verhoging bedrag
van
de
bijdragen
van de ontvangsten, aangezien
ongewijzigd
blijft.
De
hervorming
het
gaat
in
op
(wet
op
de
1 Januari 1989. Ook
werden
wijzigingen
van
het
"Arbeitsförderungsgesetz"
bevordering van de werkgelegenheid) goedgekeurd. Zo werden de uitkeringen voor
beroepsreïntegratIe
sprekingen
gevoerd
over
van werklozen de gevolgen
verlaagd.
van
de
In december
te verwachten
werden
be-
demografische
ontwikkeling voor het stelsel van pensioenen; een ontwerp voor een wet tot hervorming van de pensioenregeling werd ingediend. Het is de bedoeling dat de lasten die voor de pensioenverzekeringen uit de demografische ontwikkeling voortvloeien, evenwichtig door de verzekerden, de gepensioneerden en de Bond worden gedragen. Krachtens een op 1 april 1988 In werking getreden regeling werd de van
beroepsziekten
medisch
en
gewijzigd
wetenschappelijk
en
aangepast
gebied.
aan
Er werden
de nieuwe in de
lijst
bevindingen
lijst
vier
op
nieuwe
ziekten opgenomen, hoofdzakelijk behorend tot de categorie aandoeningen van de luchtwegen. Per 1 Juli 1988 tenslotte werden krachtens een andere regeling de honoraria van voor
eigen
rekening werkende artsen aan de economische
ontwikkeling
aangepast. Behalve een verhoging met 10 X van alle tarieven en een ruimere bezoldiging
voor
meer
tijd
vragende
adviezen
aan
patiënten,
regeling een verlaging van de tarieven voor dienstverlening
behelst door
de
labora-
toria gezien de jongste Jaren verwezenlijkte rationalisatie van de kosten die met de analyses zijn gemoeid.
VI I I - 6 Gr I eken I and De door de Griekse
regering
In 1988 getroffen maatregelen
zakelijk betrekking op de pensioenen voor
hebben
hoofd-
landbouwers. Er werd een nieuwe
verzeker Ingstak in het leven geroepen voor de toekenning aan deze personen van
een
aanvullend
ouderdoms-,
Deze tak valt onder de OGA
inval Idi telts-
en
(sociale verzekering
nabestaandenpensioen.
voor de
landbouwers) en
bestrijkt degenen die reeds voor het basispensioen bijdragen betalen. In oktober werden bij Presidentieel Decreet (nr. 334) de voorwaarden vastgesteld voor de uitbetaling van een invaliditeitspensioen aan werknemers in de
landbouw. Het
bedrag
wordt alleen uitbetaald
is gelijk
aan dat
van het ouderdomspensioen
en
Indien de invaliditeit naar verwachting drie Jaar
of meer zal duren. Ook moet de rechthebbende gedurende ten minste vijf Jaar premie hebben betaald. Blijkens een voorlopige enquête over de toekomst van de IKA (verzekeringen van de loontrekkenden) en meer speciaal over het probleem van de bijdragen voor
de pensioenen
zou de bijdrage, die momenteel
14,25 X van het
loon
uitmaakt, moeten stijgen tot 14,6 X wiI de regeling gezond en evenwichtig blijven.
Bij
deze
berekening
werd
uitgegaan
ouderdomspensioenen
dat wordt
toegekend
van
aan al
een
minimumbedrag
de verzekerden
vanaf
aan hun
65e Jaar (voor vrouwen vanaf hun 60e jaar), die kunnen aantonen gedurende 4.050 dagen
verzekerd
pensioenfonds
te
is dat
er
zijn
geweest.
in dit
land
Een
veel
probleem
personen
voor
zijn
het
met
Griekse
een
inva-
I Idi teltspensioen.
Spanje De Nationale Gezondheidsdienst, die werd opgericht diverse
autonome
Valencia. mettertijd
gebieden
Preventieve, kosteloos
van toepassing
curatieve
worden
en
Is, omvat
revaliderende
verstrekt,
ontwikkeling dit mogelijk maakt.
in 1986 en die reeds in
zodra
de
sedert
dit
Jaar
gezondheidszorg regionale
ook zal
economische
VI I I - 7 Begin dit Jaar werden twee regelingen Ingevoerd. Krachtens de regeling van 27 Januari
worden
de bijdragepercentages
gehandhaafd
op
28,8 X,
waarvan
24 X op te brengen door de werkgevers en 4,8 X door de werknemers. Krachtens de regel ing van 14 maart worden de procedures met behulp waarvan de rechten op de uitkeringen geldend kunnen worden gemaakt wordt het beheer van het Nationaal
vereenvoudigd
en
Instituut voor Maatschappelijke Dienst-
verlening (INSERSO) verbeterd evenals ook de kwaliteit van de zorg; verder wordt ook het bedrag van de uitkeringen die het verstrekt opgetrokken. Tot slot werd krachtens het Koninklijk Decreet van 30 september de regeling Inzake de pensioenplannen goedgekeurd. Centraal
In deze plannen staat het
Individueel sparen dat, vla het pensioenfonds (en alleen
langs deze w e g ) ,
leidt tot een aanvul lend pensioen.
FrankrIJk De
in de
vorige
regeerperiode
genomen
overgangsmaatregelen
(een
"extra
premie" van 0,4 punt zonder loongrens voor de ziekteverzekering en 0,2 punt met
loongrens voor de ouderdomsverzekerIng) werden verlengd. Ook de extra
belasting
van
1 X op de
inkomsten uit
financiële
en
vaste
activa
werd
gehandhaafd. Zoals we
reeds
in hoofdstuk Vil
hebben meegedeeld
heeft
de
regering
In
december 1988 een "minimuminkomen voor Integratie" ingevoerd. Dit minimuminkomen waarborgt personen boven de 25 Jaar een minimuminkomen van 2.000 FF per maand voor een alleenstaande, 3.000 FF voor een huishouden van twee personen en 600 FF voor elke persoon meer. Het wordt echter alleen toegekend als de begunstigden er zich toe verbinden om deel te nemen aan acties voor maatschappelijke integratie of Integratie In het beroepsleven. De uitkering
wordt
bij de eerste aanvraag
voorlopig
toegekend
voor
periode van drie maanden. De uitkeringsduur kan worden verlengd met maanden tot één Jaar naargelang van de intégrât ieregel Ing.
een drie
VI I I - 8 Met deze voorziening, waarvan 500.000 personen kunnen profiteren, zal voor het rijk een bedrag gemoeid zijn van 8 miljard FF. Rekening houdend met de tijd die nodig
Is voor de
invoering ervan, zullen de eerste
uitkeringen
niet vóór het begin van 1989 plaatsvinden.
Ier land Zoals reeds werd vermeld genomen
Social
Welfare
In hoofdstuk Vil, werd middels de
Act
voor
verzekering voor zelfstandigen cierd
via
heffingen
op
het
de eerste maal
In het
in
Ierland
In 1988 aaneen
leven geroepen. Zij wordt
inkomen : 3 X
vanaf
april 1988,
sociale gefinan-
4 X
vanaf
april 1988 en 5 X vanaf april 1990. Minimaal geldt een bijdrage van 4 IRL per week voor hen die Inkomstenbelasting betalen en van 2 IRL per week voor de anderen. Sommige lagere inkomenstrekkers worden van het betalen van deze bijdrage vrijgesteld. Deze verzekering omvat ook de ouderdomspensioenen en weduwen- en wezenpensioenen.
Daarenboven
krijgen
15.000 kleine
pachters
brandstof
soclale-
voortaan premievrij een volledig pensioen toegekend. Een
nieuwe
maatregel
betrof
het
verstrekken
van
aan
blJstandtrekkers. Personen die over een lange periode worden betaald zullen daartoe een extra uitkering krijgen van 5,00 IRL per week gedurende 26 weken op voorwaarde dat zij alleenwonend zijn of samenwonen met personen die van hen afhankelijk zijn of aan wie zij full-time verzorging verschaffen. Ook degenen die met andere ontvangers van over een lange termijn toegekende soclale-biJstandsuitkeringen
samenwonen
komen
voor
de uitkering
in aan-
merking. Tot
slot
zij
opgemerkt
dat
het
Ministerie
van
Sociale
Zekerheid
extra
personeel beschikbaar heeft gesteld om misbruiken te bestrijden en dat een Kerstgratificatie van 65 X bovenop hetgeen waarop zij wekelijks aanspraak kunnen
maken
werd
uitbetaald
sociale bijstandsuitkeringen.
aan ontvangers
van
sociale
zekerheids- en
VI I I - 9 Ita!ië Met
ingang van 1 Januari 1988 kwam er een wijziging
in de omvang
en de
verdeling van de werkgevers- en werknemersbijdragen aan de Dienst voor de Nationale Gezondheidszorg. Het niveau van de bijdragen daalde van 10,95 X naar 10,65 X van de inkomsten, waarvan 9,60 X ten laste van de werkgevers en
1,05 X
ten
laste van de werknemers. Het
1 Januari
de werknemers last nog verder
digen
vrije
en
beroepsbeoefenaren
plan
is om met
ingang
te verlichten. Ook voor
werd
de
bijdrage
verlaagd.
van
zelfstanVoor
het
Inkomensgedeelte tot 40 miljoen LIT per Jaar daalde zij van 7,5 X tot 6,5 X per 1 Januari
(5 X met
ingang van 1 Januari 1989), maar voor het gedeelte
dat dit bedrag te boven gaat blijft het bijdragepercentage 4 X. Ingevolge de wet van 20 mei 1988 heeft de gewone werkloosheidsuitkering van 800 LIT per dag plaats gemaakt voor 7,5 X van het gemiddeld dagloon waarover
premie
werd
betaald
werkloosheid
intrad.
niet
het
beneden
gedurende
de
laatste
drie maanden
Eveneens krachtens deze wet mag
krachtens
de
nationale
komsten vastgestelde minimumloon
of
het
provinciale
voordat
de
referent Ie loon arbeidsovereen-
liggen. Wel valt erop te wijzen dat tal
van Italiaanse werknemers die technisch werkloos zijn geworden uitkeringen als toeslag op het
loon ontvangen van de "cassa
integrazione". Deze uit-
keringen zijn duidelijk hoger, maar kunnen alleen worden ontvangen
indien
de werkzaamheden van de werknemer slechts tijdelijk zijn opgeschort. Ingevolge bepaalde misbruiken keurde de Senaat In december 1988 een wetsontwerp goed
waardoor
werknemers
die
tijdelijk
economisch worden gesteund vla de "cassa
buiten
het
arbeidsproces
staan
Integrazione". Het bedrag van de
uitkeringen is vastgesteld op 80 X van het totale loon, tot een maximum van 60 miljoen LIT per maand. Er bestaan plannen voor een bijkomende bijdrage van 4,5 X over de door de bedrijven betaalde bijdragen. Tot slot werd
In december
pensioenuitkeringen
in een besluit vastgesteld dat verhogingen van
gebaseerd
al de sectoren (zowel
zullen worden op gemiddelde
verdiensten
in
in de publieke als in de particuliere sector) eerder
dan op de minlmumverdiensten
van handarbeiders
moeten leiden tot hogere pensioenuitkeringen.
in de
Industrie. Dit
zou
VI I I - 10 Luxemburg Begin
1988
werd
de
groothertogeliJke
verordening
bekendgemaakt
waarin
(overeenkomstig artikel 173 van het wetboek van sociale verzekeringen) de voorwaarden en modaliteiten met betrekking
tot de voortgezette
pensioen-
verzekering zijn vastgesteld. Met de voortgezette pensioenverzekering wordt beoogd het degenen die zulks wensen mogelijk
te maken vla vrijwillige bijdragen de krachtens de ver-
plichte verzekering gestorte bijdragen aan te vullen. Door deze aanvullende verzekering voorbeeld
kan
In
wegens
geval
van
inkrimping
verlagingen van
de
van
het
arbeidstaak,
premi e-inkomen, het
bij
premieplichtige
inkomen op het vroegere peil worden gehandhaafd. Ook vond publikatie plaats van de verordening houdende vaststelling van de tijdvakken
die
In aanmerking
ouderdomspensioen.
worden genomen
Zoals reeds vermeld
aan de opvoeding van de kinderen
voor
de
toekenning
In hoofdstuk Vil
van het
kan de tijd
die
is besteed worden gevoegd bij de tijd-
vakken die doorgaans In aanmerking worden genomen, zij het voor slechts een van de ouders. Tot slot werd voor de periode vanaf de geboorte van het kind totdat het kind wordt
twee jaar oud uitbetaald
Is een verzorgingstoelage
aan
degene
In het
die de kinderbijslag
leven geroepen. ZIJ
ontvangt
(waarbij
een
onderzoek naar de bestaansmiddelen wordt Ingesteld indien de betrokkene een kostwinner is) en bedraagt eind 1988 nagenoeg 9.000 LFR per maand.
Neder land De regering heeft
in 1988 diverse wettelijke maatregelen getroffen om de
discriminaties tussen mannen en vrouwen of tussen gehuwden en n i et-gehuwden te verminderen.
VI I I - 11 Sedert 1 januari 1988 werd het beginsel van gelijke behandeling van gehuwde en ongehuwde personen
ingevoerd
In het kader van de medeverzekering
Inge-
volge de Ziekenfondswet en sedert 1 april 1988 worden de aanvullende uitkeringen
in het kader van de wet op het algemene ouderdomspensioen afhan-
kelijk gesteld van het inkomen van de partner van de gepensioneerde. Er zij op gewezen dat deze maatregel reeds In de wet opgenomen was In 1985, toen het beginsel
van de gelijke behandeling van mannen en vrouwen werd neer-
gelegd In de wet op het ouderdomspensioen. De toepassing van deze maatregel werd echter drie jaar uitgesteld. Eveneens vanaf 1 april 1988 komen personen van 65 jaar en ouder met een partner beneden de 65 Jaar in aanmerking voor
een
ouderdomspensioen
netto-minimumloon. aanspraak
Voor
overeenkomend
hun
Jongere
met
partner
maken op een aanvullende uitkering
70 X kunnen
van
het
de
gewaarborgd
gepensioneerden
tot maximaal
30 X van het
mini mum Ioon. In verband met ongelijke behandeling zij er verder op gewezen dat diverse uitspraken
van de Centrale Raad van Beroep met
gangsbepalingen werden
ingevoerd
bepalingen maken
die
konden
indien
in
1979
aanleiding gehuwde
zij vóór
in
de
gaven
vrouwen
op
1 januari 1979
Algemene tot deze
betrekking
tot
de over-
Arbeidsongeschiktheidswet
controverses. uitkeringen
invalide werden en
Ingevolge alleen Indien
deze
aanspraak zij een
VI I I - 12 bezoldigde beroepsactiviteit hadden uitgeoefend. Laatstgenoemde voorwaarde gold niet voor gehuwde mannen noch voor alleenstaanden, hetgeen discriminerend werd geoordeeld. De regering heeft het bedrag van het gewaarborgd minimumloon en ook dat van de sociale zekerheidsuitkeringen diverse Jaren al niet meer aangepast aan de
loonontwikkeling.
Niettemin
Is
het
nettobedrag
van
de
uitkeringen
ingevolge een verlaging van de belastingen en van de bijdragen
lichtjes
gestegen. Tijdens het tweede gedeelte van het Jaar werden enkele maatregelen aanvaard die erop zijn gericht om misbruik bij het aanspraak maken op sociale uitkeringen terug te dringen. Tot deze maatregelen behoort de 1.1.1989
van
uitwisseling
een
"sociaaIfiscaaI"
van gegevens
nummer
voor
iedere
Invoering per
verzekerde
te vergemakkelijken. Ook werden
om
plannen
gekeurd om het systeem van gezondheidszorg te hervormen hetgeen
de
goed-
leidt tot
de Invoering per 1 Januari 1992 van een basisverzekering van rechtswege die circa 85 X van de kosten van medische zorg en daarmee samenhangende kosten van maatschappelijke dienstverlening zal omvatten.
Met betrekking tot drie
vormen
zijn opgenomen
van
zorg die niet
in de basisverzekering
zal
een
aanvullende verzekering in het leven worden geroepen.
Portuga I In 1988 werden echter door de Portugese regering maatregelen getroffen om het niveau van de uitkeringen op te trekken. De
minimumbezoldig ingen
werden
voor
de
meeste
werknemers
verhoogd
tot
27.200 ESC per maand en zullen met ingang van 1 Januari 1989 nog eens worden opgetrokken tot 30.000 ESC. Daar staat echter tegenover dat het minimumbedrag voor de
landarbeiders en het hulspersoneel
In 1988 niet meer bedroeg dan
respectievelijk 24.800 en 19.500 ESC per maand.
VI I I - 13 BIJ de wet van 19 april 1988 werd de toelage voor
Integratie van Jongeren
In het beroepsleven verhoogd. Degenen die voor deze toelage willen
komen moeten
eerste maal
tussen
werkzoekend
18 en 25 Jaar oud
zijn en mogen
toekenning van de toelage
In het
in aanmerking
zijn, zij moeten Jaar
voorafgaande
voor
de
aan
de
In geen geval meer dan 180 dagen werkzaam zijn
geweest. Hun bestaansmiddelen mogen niet meer bedragen dan 60 X van het minimumloon.
Verder
moeten
zij
gedurende
ten
minste
zes maanden
zijn
Ingeschreven bij een dienst voor arbeidsvoorziening en een zeker niveau van opleiding
hebben. Het bedrag van deze toelage
Is gelijk aan dat van het
sociale pensioen en de uitkeringsduur bedraagt 15 maanden. Eveneens
in april 1988 stemde de regering
In met een nieuwe regeling voor
de bescherming bij ziekte van in loondienst werkzame arbeidskrachten alsook met
het bedrag en de voorwaarden
inzake toekenning van de uitkering. De
werknemer moet gedurende ten minste zes maanden bijdragen hebben betaald en zijn verdiensten
bij de diensten voor de sociale zekerheid
hebben
laten
registreren. Ook moet hij tijdens de vier maanden voorafgaande aan de maand waarin
de
ongeschiktheid
intreedt
gedurende
ten
minste
twaalf dagen
bijdragen hebben gestort. De uitkering wordt niet uitbetaald gedurende de eerste
drie dagen
en
mag
slechts
gedurende
een
periode
werden
voor
van
maximaal
1.095 dagen worden toegekend. In
verband
loondienst
met de
de
moederschapsuitkeringen
uitkeringen
voor
hulp
aan
zieke
werknemers
minderjarige
in
kinderen
verhoogd. De dagelijkse uitkering bij moederschap, vaderschap en adoptie bedraagt 100 X van het gemiddelde loon van de werknemer (over zes maanden) en
kan
niet
rechthebbende
lager
zijn
dan
vastgestelde
50 X
van
minimumloon.
het De
voor
de
uitkering
activiteit voor
van
bijstand
de aan
zieke kinderen bedraagt 65 X van het gemiddelde loon van de werknemer. Voor
gehandicapten
werden
de
aanvullende
uitkering
voor
gehandicapte
kinderen en jongeren, de levenslange maandelijkse uitkering, het aanvullend pensioen
voor
zwaar
Invaliden
buitengewoon onderwijs opgetrokken.
en
de
maandelijkse
uitkering
voor
VIII - 14 Verenigd Koninkrijk
De wet op de sociale zekerheid van 1988 verkreeg koninklijke bekrachtiging op 15 maart 1988. De belangrijkste bepalingen ervan zijn de volgende : - de
wet
op
de
uitkering
voor
continue
zorgverstrekking
wordt
opnieuw
ingevoerd; - Jongeren blijven
beneden de 18 Jaar die er bewust verliezen
het
recht
op
het
voor kiezen om werkloos
gewaarborgd
inkomen
maar
te
krijgen
automatisch plaatsen toegewezen in de opleidingsprogramma's; - de
leeftijdsgrens voor toekenning van kinderbijslagen wordt opgetrokken
tot 18 Jaar voor schoolverlaters; - het
bedrag
gebaseerd
van op
de
de
ziekte- en werkloosheidsuitkeringen
premies
die
zijn
betaald
of
wordt
voortaan
goedgeschreven
in
de
twee voorafgaande Jaren in plaats van in slechts één voorafgaand Jaar-, - de
werkloosheidsuitkering
verminderd
met
het
bedrag
voor van
personen het
van
55
bedr Ijfspensi oen
tot dat
60 Jaar zij
wordt
ontvangen
boven 35 UKL per week; - de
plaatselijke
autoriteiten
zijn
gemachtigd
om
spoedbetaI Ingen
van
uitkeringen te verrichten en allerlei andere voorzieningen te treffen. Op de debatten over de Nationale Gezondheidsdienst, die reeds een aanvang namen in de tweede helft van 1987, heeft de regering gereageerd door : - een
ingrijpend en snel onderzoek te gelasten van de werkelijke situatie
waarin de Nationale Gezondheidsdienst zich bevindt;
VI I I - 1 5 - voor
te stellen dat het
opgetrokken
loon van de verpleegkundigen met
alsook dat de voorwaarden waaronder
15,3 X wordt
zij moeten werken
zienlijk worden verbeterd, met welke voorstellen door het Royal
aan-
College
of Nursing onmiddellijk werd ingestemd; en - de nadruk te leggen op de particuliere gezondheidszorg met mogelijkerwijs belastingverlagingen
naar evenredigheid van de bijdragen voor een
die zich particulier
laat behandelen.
In maart
lanceerde
de
regering
een
campagne
om
gezinnen
Inkomen aan te moedigen een beroep te doen op het vulling
op
regelingen op
het
gezinsinkomen). Eveneens
In die
met
een
"family credit"
tijd
voerde
ieder
zij
laag (aan-
nieuwe
In waarbij de periode waarin geen aanspraak kan worden gemaakt
werkloosheidsuitkeringen
werd
verlengd
van maximaal
13
tot
maximaal
26 weken. In november
werden
nieuwe
regelingen getroffen om bejaarden en gehandi-
capten uitkeringen te verlenen in geval van koude weersomstandigheden en de inkomenssteun voor hen op te trekken. In december werd een nieuw wetsontwerp op de sociale zekerheid
Ingevoerd waarbij werklozen verplicht
worden
gesteld om actief naar werk te zoeken. Het wetsontwerp behelst eveneens een bepaling om de richtlijn van de EG inzake gelijke behandeling van mannen en vrouwen in het kader van bedrijfspensioenregelingen ten uitvoer te leggen.
Hoofdstuk IX
ARBEIDSVEILIGHEID EN -HYGIENE
Tendensen In de Gemeenschap
Op het gebied van de gezondheid en de veiligheid op het werk is in de meeste lidstaten hard gewerkt. Met name het al een aantal jaren aan de gang zijnde proces van aanpassing van de nationale wetgeving aan het Gemeenschapsrecht Is voortgezet. Dit Jaar betrof het vooral de bepalingen met betrekking tot de bescherming van de werknemers tegen de risico's van blootstelling aan chemische, fysische en biologische agentia, en die met betrekking tot de risico's van blootstelling aan lood en de bescherming van de werknemers die aan asbest zijn blootgesteld. Er zijn tevens diverse technische normen vastgesteld voor inrichtingen en toestellen die risico's voor de gezondheid en veiligheid opleveren. De voorschriften voor de veiligheid van offshore-installaties en van het daarop werkzame personeel zijn eveneens verder aangescherpt.
IX In het algemeen kan worden gesteld dat geleidelijk aan steeds grotere sectoren van de economische bedrijvigheid bestreken worden door voorschriften ter bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers, zoals overheidsadministraties, scholen, horecabedrijven en het MKB. De bouwsector en de sector publieke werken, die, hoewel reeds aan tal van voorschriften onderworpen, nog steeds risicodragende sectoren zijn, blijven aandacht krijgen. Hoe langer hoe meer werknemers komen dus onder een of andere regelgeving te vallen en bepaalde wetten voorzien zelfs In dwangmaatregelen met straffen die kunnen oplopen tot gevangenisstraf In geval van zware overtredingen of nlet-nalevlng van de vel IIgheldsvoorschrIften. Daarnaast valt een groeiende aandacht te constateren voor de invloed van de arbeidsduur op de ongevallenrisico's en voor de rol en de opleiding van de arbeidstechnlel en -geneeskundige In de onderneming. Zo komen er steeds meer acties ter verbetering van de opleiding van het voor de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers verantwoordelijke personeel. In Ierland b.v. Is een eerste multidisciplinair opleidingsprogramma van start gegaan ten behoeve van het personeel
In de gezondheids- en vel IIgheidssector. Voorts zij gewezen
op de in het merendeel van de lidstaten georganiseerde conferenties, colloquia en symposia, gewijd aan de gezondheid en de veiligheid op het werk. Tevens wordt de weerslag van het verschijnsel AIDS en de Invloed daarvan op de werkomgeving zichtbaar. Dit levert concrete problemen op voor de bescherming van de privacy van de werknemers.
IX - 3 Ontwikkeling van de situatie In de Ildstaten
België
Na de vorming van de nieuwe regering Is op 22 september een Koninklijk Besluit uitgevaardigd tot vaststelling van de bevoegdheden van het Staatssecretariaat van Leefmilieu en Maatschappelijke Emancipatie. Hierbij Is de staatssecretaris met name competent verklaard In aangelegenheden die ressorteren onder de Commissie voor gevaarlijke stoffen, de Dienst voor bescherming tegen ioniserende stralingen, de Dienst voor milieuhinder en de Dienst voor sanitaire bouwkunde. Op 14 Juli is een wetsvoorstel
Ingediend ter bescherming van de
privacy van werknemers in geval van gezondheidsproblemen. Directe aanleiding tot dit voorstel was het verschijnsel AIDS, dat leidt tot hernieuwde belangstelling voor de gezondheidsproblemen in relatie tot het leven In de onderneming. Na afweging van de behoefte van de onderneming aan medische informatie, de rechten van derden (medewerkers en klanten van de onderneming) en het recht op privacy, dient de persoonlijke levenssfeer volgens de opstellers van het ontwerp te primeren. Het voorstel voorziet ook In samenwerking binnen de onderneming op voor 11 cht Ings- en prevent IegebIed. Met het Koninklijk Besluit van 7 november worden Richtlijn 80/1107/EEG betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico's van blootstelling aan chemische, fysische en biologische agentia op het werk en Richtlijn 82/605/EEG betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico's van blootstelling aan metallisch lood en zijn ionverbindingen op het werk In nationaal recht omgezet. Ten slotte zij nog een voorstel vermeld tot herziening van artikel 24 bis van de Grondwet betreffende de economische en sociale rechten, dat met name verklaart dat "de werknemer recht heeft op veiligheid en gezondheid bij het werk".
IX - 4 Denemarken
Besluit nr. 764 van 2 december 1987 betreffende bepaalde materialen die carcinógeno stoffen in zuivere staat bevatten, bepaalt dat materialen die 0,1% of meer van een als carcinogeen beschouwde stof bevatten, afgeleverd moeten worden met door de werkgever en de leverancier verstrekte Instructies en opgenomen moeten worden In het Repertorium van chemische stoffen on produkten. Besluit nr. 930 van 21 december 1987 betreffende de opleiding van bestuurders van voertuigen voor het wegtransport bepaalt dat vrachtwagonon kraanbestuurders in het bezit moeten zijn van een speciaal rijbewijs, dat behaald kan worden na 50 lesuren waarin hoofdzakelijk het rijden op gladde wegen wordt geoefend. Besluit nr. 889 van 28 december 1987 Inzake de bedrijfsgezondheidsdienst heeft betrekking op de geleidelijke uitbreiding ervan tot de ca. 160 000 werknemers in de hout- en meubelindustrie, de horecasoctor, de papierindustrie en de grafische industrie. Daarmee komen in Denemarken in totaal 570 000 werknemers onder do bedrijfsgezondheidsdienst te vallen. Besluit nr. 52 van 13 Januari 1988 Inzake organische oplosmiddelen bepaalt dat materialen die minimaal 0,5 gewichtsprocent organische oplosmiddelen of vluchtige bestanddelen bevatten, afgeleverd moeten worden met door de werkgever en do leverancier verstrekte Instructies en opgenomen moeten worden in het Repertorium van chemische stoffen en produkten. Tevens dient de naam van de stoffen te worden vermeld indien deze meer dan 1 gewichtsprocent uitmaken. Besluit nr. 344 van 9 Juni betreffende het aanbrengen en verwijderen van isolatiemateriaal dat synthetische mineraal vezel s bevat, bepaalt dat de leveranciers van ruwe mineralen bij de aflevering Instructies dienen bij te voegen betreffende het omgaan met en het gebruik van deze stoffen, alsmede Informatie omtrent de
tó
IX - 5 gezondheidsrisico's. Het bepaalt tevens dat er, indien er met minerale wol wordt gewerkt, tegelijkertijd geen ander werk mag worden verricht en dat de werknemers dienen te kunnen beschikken over kleedruimten en warme douches.
Bondsrepubliek Duitsland
Het nieuwe besluit inzake bescherming tegen door röntgenstraling veroorzaakte schade (Röntgenverordnung) van 8 Januari 1987 is op 1 Januari 1988 in werking getreden. Met dit besluit worden de richtlijnen 84/467/Euratom en 84/466/Euratom In de nationale wetgeving omgezet. Het behelst voorts een aantal wijzigingen op de bepalingen betreffende de technische kennis waarover de gebruikers van röntgenstraling op stralIngsbeschermingsgebled moeten beschikken, de dosisiImleten, de medische toepassing van röntgenstraling en het medisch toezicht van beroepshalve blootgestelde personen. De bondsminister van Arbeid en Sociale Zaken heeft in het Bundesarbeitsblatt van Januari een nieuwe versie gepubliceerd van de richtlijn Inzake verkeerswegen binnen het bedrijf (ArbeitsstättenRichtlinie "Verkehrswege"). Zo zijn wijzigingen aangebracht
in een aantal
bepalingen betreffende de veiligheid van verkeerswegen in bedrijven, de afmetingen van verkeerswegen en trappen, de signalering van gevaarlijke punten en de beveiliging van werkplekken die aan verkeerswegen grenzen. Op 1 januari Is ook het eerste besluit van kracht geworden tot wijziging van het Gevaar IIJke-stoffenbeslult. Ongeveer 90 stoffen zijn aan de lijsten In de bijlagen bij dit besluit toegevoegd. Hiermee zijn de richtlijnen 86/431/EEG, 86/508/EEG en 87/432/EEG in het nationale recht omgezet.
IX Het besluit van 19 mei houdende wijziging van de besluiten tot uitvoering van de bondswet ter bestrijding van verontreinigingen (BundesImmissionsschutzgesetz), Is op 1 september in werking getreden. Met dit besluit Is met name de klasse uitgebreid van de gevaarlijke Installaties die aan het Storingenbeslult onderworpen zijn, en is het aantal betrokken stoffen bijna verdubbeld. Het comité "Gevaarlijke stoffen" heeft nieuwe technische voorschriften vastgesteld en de bestaande gewijzigd of aangevuld. Op arbeidsbeschermingsgebied dienen met name de nieuwe voorschriften te worden vermeld inzake "Lood", "Asbest", "Nltrosamlne", de "Bepaling van mengsels van stoffen In de werkplekatmosfeer" en de "Indicatieve technische concentratie voor gevaarlijke stoffen". Het comité "Ontvlambare vloeistoffen" heeft de nieuwe versies van een aantal technische voorschriften vastgesteld. Zo Is onder meer een nieuwe versie verschenen van "Voertuigreservoirs", "Vaste reservoirs" en "Mobiele reservoirs". Het besluit van 17 augustus tot wijziging van het besluit inzake personen- en goederenliften, is op 1 oktober in werking getreden. Hiermee Is Richtlijn 84/529/EEG In het nationale recht omgezet. Met dit besluit zijn de procedurevoorschriften vereenvoudigd, is de werkingssfeer van het besluit uitgebreid tot bovengrondse mljninstallat les en is het gebruik van de gevaarlijke paternoster I Iften verboden. De ongevallenverzekeraars hebben belangrijke ongevallenpreventievoorschriften gepubliceerd, die door de bondsminister van Arbeid en Sociale Zaken zijn goedgekeurd. Deze voorschriften betreffen onder meer de biotechnologie (In werking getreden op 1 januari 1988), het werken aan gasleidingen (In werking getreden op 1 april 1988) en laserstralen (In werking getreden op 1 april 1988). De ongevallenpreventlevoorschrIften zijn gepubliceerd in de bladen van de diverse ongevallenverzekeraars.
IX - 7 Gr leken I and
Met Presidentieel Besluit nr. 70a/88 "Bescherming van de werknemers die op het werk aan asbest zijn blootgesteld" (EEK van 17.2.1988) en Ministerieel Besluit nr. 181 "Vaststelling van maatregelen en beperkingen met het oog op de risico's van zware ongevallen bij bepaalde Industriële activiteiten" (EEK 26 van 3.3.1988) wordt de Griekse wetgeving In overeenstemming gebracht met resp. Richtlijn 83/477/EEG en de Seveso-rIchtlIJn 82/501/EEG. Met wet 1767/88 "Werknemersraden en andere bepalingen betreffende de arbeid" (EEK 63 van 6.4.1988) wordt uitvoering gegeven aan de ministeriële besluiten betreffende de Instelling van gemengde commissies voor de controle van bouwterreinen en de scheepswerven van Perama. Hiermee worden deze besluiten tevens In een wet omgezet. De gemengde commissies zijn samengesteld uit werknemersvertegenwoordigers die door hun vakverenigingen worden aangewezen, vertegenwoordigers van de technische kamer van Griekenland (beroepsvereniging van gediplomeerde Ingenieurs) en een arbeidsinspecteur. In Presidentieel Besluit 294/88 "Minimumwerkt IJd van de ve I IigheIdstechnicus en de bedrijfsarts, kennis- en special Isat leni veau van de vel Iigheldstechnlcus" (EEK 138 van 21.6.1988) wordt de minimumwerkt IJd van de vei Iigheldstechnlcus en de bedrijfsarts vastgesteld in ondernemingen met meer dan 150 werknemers overeenkomstig het bepaalde in raamwet 1568/85 "Gezondheid en veiligheid van de werknemers". De criteria voor de vaststelling van deze werktijd zijn de gevarenklasse van de sector of de werkplek en het aantal werknemers in de onderneming of de fabriek. Met Ministerieel Besluit nr. 88555/3293 (EEK 721 van 4.10.1988) "Gezondheid en veiligheid van het personeel dat in dienst Is van de overheid, publiekrechtelijke rechtspersonen en lagere overheden" ten slotte wordt de werkingssfeer van de na 1985 gepubliceerde wetgeving inzake de gezondheid en de veiligheid uitgebreid tot de overheidssector en de lagere overheden.
IX - 8 Spanje
Wet nr. 8 van 7 april 1988 heeft betrekking op de overtredingen inzake veiligheid, hygiëne en gezondheid op het werk, en de sancties die daarop zijn gesteld. Dergelijke overtredingen kunnen namelijk door de bevoegde overheidsinstantie in rechte worden vervolgd. Behalve sancties van economische aard, zijn speciale bepalingen opgenomen voor overtredingen op de wetgeving betreffende de veiligheid en de hygiëne (zoals stillegging van het werk of sluiting van de onderneming wanneer zich bijzonder ernstige omstandigheden voordoen). De wet voorziet tevens In sancties die de aannemer die verantwoordelijk Is voor de uitvoering of onderaanneming van werken of het verlenen van diensten, krijgt opgelegd voor in zijn onderneming begane overtredingen. Deze sancties zijn van toepassing onverschillig of het werknemers van de aannemer zelf of van de onderaannemer betreft. Het Ministerieel Besluit van 6 mei (BOE van 16 mei) bepaalt welke gegevens moeten voorkomen In de verklaringen die de ondernemers aan het Ministerie van Arbeid moeten Inzenden bij de opening van een nieuwe onderneming of bij hervatting van de werkzaamheden na Ingrijpende verbouwingen. Deze verklaring Is bedoeld om de controle door de arbeidsinspectie op de naleving van de veiligheids- en hyglënevoorschrIften te vergemakkelijken. Besluit nr. 192 van 4 maart inzake de beperking van de verkoop en het verbruik van tabak ter bescherming van de volksgezondheid bevat specifieke toepassingsvoorschriften voor de werkomgeving. Zo Is het voortaan verboden te roken In ruimten waar zwangere vrouwen werkzaam zijn, en op plaatsen waar groot gevaar bestaat voor de gezondheid van de werknemers, b.v. door de combinatie van roken en schadelijke stoffen In het bedrijf. Op het gebied van de bedrijfsveiligheid zijn diverse technische normen goedgekeurd die gevolgen hebben voor de veiligheid en de gezondheid op het werk. In enkele gevallen vloeien deze voort uit de
IX - 9 tenuitvoerlegging van communautaire richtlijnen, zoals die betreffende druktoestellen, liften en hijs- en hefwerktulgen, LPG-lnstallat les, hogedrukapparatuur (perslucht) en de veiligheidsvoorwaarden In de mijnen. Met het op 15 Juli goedgekeurde Koninklijk Besluit nr. 886 betreffende de preventie van zware ongevallen bij bepaalde Industriële activiteiten ten slotte wordt uitvoering gegeven aan Richtlijn 82/501/EEG.
FrankrIjk
Ingevolge Richtlijn 86/188/EEG betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico's van blootstelling aan lawaai op het werk zijn bij Decreet nr. 88-405 van 21 april In de Arbeidswet nieuwe bepalingen ter zake opgenomen. Dit decreet wordt aangevuld met twee besluiten en toegelicht In een circulaire. De bepalingen betreffende de bescherming tegen lawaai treden op 1 januari 1990 In werking, die met betrekking tot de sanitaire voorzieningen en het rustlokaal al op 1 Januari 1989. Twee besluiten (van 11 april en 15 september) en een decreet (nr. 88-120) hebben betrekking op de bescherming van de werknemers die aan metallisch lood en verbindingen daarvan zijn blootgesteld, het bijzonder medisch toezicht dat door de bedrijfsartsen op hen moet worden uitgeoefend, en de technische specificaties waaraan loodbemonsterIngsapparatuur moet beantwoorden. Ten aanzien van de bescherming van de werknemers die zijn blootgesteld aan gassen die voor fumI gat lewerkzaamheden worden gebruikt, zijn nieuwe voorschriften vastgesteld, die In de plaats komen van de oude (decreten van 10 december 1948 en 14 maart 1986), die slechts betrekking hadden op methylbromide. De nieuwe voorschriften zijn op 1 november van kracht geworden (decreet nr. 88-448 van 26 april).
IX - 10 In decreet nr. 88-1989 van 1 oktober worden de verschillende controleprocedures vastgesteld, waaraan toestellen, machines, machinedelen, machinebevel I(gingen, alsmede bevel I Ig ingsvoorzlen Ingen en -produkten moeten worden onderworpen. In circulaire nr. 3/88 van 12 januari worden de respectieve taken uiteengezet van de regionale directeuren van arbeid en werkgelegenheid en van gezondheids- en sociale aangelegenheden ten aanzien van de financiële stimuleringsregeling van de Caisse nationale d'assurance maladle. Er Is namelijk een voorschot tenregel Ing ingevoerd ten gunste van kleine en middelgrote ondernemingen die zich in een contract met een regionaal ziekenfonds ertoe verbinden een beroepsrisicopreventieprogramma uit te voeren In het kader van een op nationaal of regionaal niveau met de bedrijfstakken afgesloten doelstel IIngenovereenkomst. Decreet nr. 88-572 van 4 mei stelt de wettelijke bepalingen vast die van toepassing zijn op beroepsziekten die worden veroorzaakt door de Inademing van vrij si IIciumdloxyde bevattend stof, asbeststof en lJzeroxydestof of -gassen. In decreet nr. 88-1056 van 14 november 1988 (JORF van 24.11.1988) worden technische termen gedefinieerd en worden regels Ingevoerd tot vaststelling van de algemene voorwaarden waaraan Installaties moeten beantwoorden met het oog op de bescherming van de werknemers In bedrijven die elektrische stroom gebruiken. BIJ het besluit van 9 december 1988 (JORF van 21.12.1988) worden colleges van drie artsen ingesteld, die bijzonder deskundig zijn op het gebied van aandoeningen veroorzaakt door vrij si Iiciumdloxyde bevattend stof, asbeststof en IJzeroxydestof. Deze artsen moeten elk geval beoordelen en daarover advies uitbrengen.
In het besluit van 2 december 1988 (JORF van 23.12.1988) worden de kenmerken gedefinieerd van het merk en certificaat van overeenstemming die voor gevaarlijke machines en apparaten vereist zijn.
IX - 11
ler land De belangrijkste ontwikkeling In 1988 was de Indiening in het Parlement op 15 december 1988, door de minister van Arbeid, van het wetsontwerp inzake veiligheid, gezondheid en welzijn op het werk. De bepalingen van het ontwerp zijn gebaseerd op de aanbevelingen van de onderzoekcommissieBarrington over veiligheid, gezondheid en welzijn op het werk en werden gedetailleerd besproken door het drieledige Interimcomité voor Arbeidsveiligheid en -gezondheid. De belangrijkste punten uit de nieuwe wetgeving zijn de volgende : i)
De veiligheids- en gezondheidswetgeving wordt uitgebreid tot alle werknemers, werkgevers en zelfstandigen (de bestaande veiligheids- en gezondheidswetten betreffen slechts ongeveer 20 % van de arbeidskrachten).
il)
Alle betrokkenen krijgen de wettelijke verplichting opgelegd om voor veiligheid en gezondheid zorg te dragen.
¡II)
Een beoordeling van de specifieke risico's en behoeften van iedere onderneming wordt vereist, alsmede de opstelling van schriftelijke verklaringen dienaangaande.
iv)
Er wordt voorzien In overleg tussen werkgevers en werknemers inzake veiligheid en gezondheid.
v)
Er wordt een National Authority for Occupational Safety and Health (Nationaal Bureau voor Bedrijfsveiligheid en -gezondheid) opgericht, dat in het algemeen verantwoordelijk is voor de veiligheid en de gezondheid op de arbeidsplaats en duidelijk omschreven taken heeft inzake aanmoediging, onderzoek en advisering.
IX - 12 De nieuwe wetgeving legt de nadruk op een preventieve benadering van veiligheid en gezondheid op de arbeidsplaats. De door de minister van Arbeid opgestelde verordening S.l. 219 ter bescherming van de werknemers tegen de blootstelling aan lood Is op 8 september van kracht geworden. ZIJ strekt tot toepassing van de normen van de Europese Gemeenschap inzake de bescherming van werknemers tegen de risico's van blootstelling aan lood. Verordening S.l. 270 van 1 november wijzigt de verordeningen van 1975 over veiligheid, gezondheid en welzijn in de bouwnijverheid en de weg- en waterbouw. Er komen duidelijkere bepalingen voor leuningen en bedekkingen van openingen, putten, enz. In structuren zoals gebouwen, werkplatforms en loopbruggen, ten einde de bouwvakkers beter te beschermen. De minister van Arbeid heeft In augustus de indiening aangekondigd van verordeningen ingevolge de wet van 1987 inzake de veiligheid, de gezondheid en het welzijn op offshore-Installaties. Deze verordening zal een wettelijk karakter verlenen aan de maatregelen betreffende de veiligheid van de werknemers In de offshore-sector, die momenteel verplicht worden gesteld door middel van een clausule in de concessies, waarbij de exploitanten zich ertoe verbinden zich te conformeren aan de ter zake geldende richtlijnen van de minister van Arbeid. De minister Is voornemens deze verordeningen spoedig van kracht te laten worden. In jul i is het eerste multidisciplinaire opleidingsprogramma ten behoeve van het personeel
In de gezondheids- en vel IIgheldssector voltooid. Het
programma was opgesteld door de Nursing Board (beroepsorganisatie van verpleegkundigen), het Institute of Occupational Safety and Health, de faculteit Arbeidsgeneeskunde van het University College in Dublin en de Irish Society of Occupational Hygiene; het wordt gesteund en gesubsidieerd door het Ministerie van Arbeid. De minister van Arbeid heeft verklaard dat
IX - 13
deze eerste ervaring met de geïntegreerde opleiding een belangrijke vernieuwing vormt op internationaal niveau voor de ontwikkeling van de vakbekwaamheid op het gebied van de gezondheid en de veiligheid op het werk. Op een in april gehouden paritaire conferentie gewijd aan arbeidsgeneeskunde en arbeidstoxicologle, heeft de minister van Arbeid bekendgemaakt dat zijn ministerie bezig is met de voorbereiding van een eenjarige campagne om de werkgevers en de werknemers bewust te maken van de potentiële risico's van blootstelling aan carcinógeno stoffen op het werk en van de te nemen beschermende maatregelen. Deze campagne valt samen met het Europese KankerbestrIjdingsjaar, waartoe de Europese Gemeenschap 1989 heeft uitgeroepen. Tenslotte zij nog vermeld dat het Ministerie van Arbeid een begin heeft gemaakt met een selectief programma ter bestrijding van arbeidsongevallen, vooral
In sectoren met een hoog risico.
italië Ingevolge het besluit van 11 Januari zijn "Voorschriften voor de brandpreventie in metro's" vastgesteld ter bescherming van zowel het personeel als de gebruikers. Wat de verpakking en het kenmerken betreft, worden met het besluit van 20 februari de richtlijnen 83/467/EEG en 86/431/EEG houdende aanpassing aan de technische vooruitgang van Richtlijn 67/548/EEG inzake
IX - 14 de Indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke stoffen In de Italiaanse wetgeving opgenomen. Het besluit van 22 februari strekt tot wijziging en aanvulling van dat van 18.10.1984 inzake de Indeling, de verpakking en het kenmerken van preparaten als verven, lakken, drukinkten, kleefstoffen en aanverwante produkten. Het besluit van 23 februari behelst voorschriften met betrekking tot het speciaal kenmerken van gevaarlijke stoffen en preparaten. Met besluit nr. 215 van 24 mei wordt uitvoering gegeven aan de richtlijnen 83/478/EEG en 85/610/EEG betreffende de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der Lid-Staten Inzake de beperking van het op de markt brengen en van het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten. Besluit nr. 223 van 24 mei betreft de "Tenuitvoerlegging van de richtlijnen 78/631/EEG
en 81/187/EEG betreffende de
onderlinge aanpassing van de wettelijke bepalingen in de Lid-Staten Inzake de Indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke preparaten (bestrIjdingsmiddelen)". Op het gebied van de technische veiligheid van produkten heeft de minister van Industrie de volgende bepalingen vastgesteld: het besluit van 29 februari betreffende de "Technische voorschriften voor thermische beveiligingen voor het opvangen van de primaire vloeistof In warmtewisselaars"; het besluit van 29 februari betreffende de "Technische voorschriften voor generators en reservoirs die oververhitte vloeistoffen, water uitgezonderd, bevatten, met uitsluiting van toestellen die deel uitmaken van Installaties voor de behandeling van minerale oliën"; het besluit van 29 februari betreffende de "Technische voorschriften voor stoomgenerators met geforceerd debiet", en het besluit van 29 februari betreffende de "Veiligheidsnormen inzake ontwerp, Installatie en exploitatie van LPG-depots met een maximale capaciteit van 5 m 3 ".
Besluit nr. 259 van 10 mei heeft betrekking op de "keuring van exploslevelI ige verbrandingsmotors" en besluit nr. 347 van 10 mei betreft de "controle van de doelmatigheid van bevel I Igingsmlddelen voor de constructie en het gebruik van afstandsbedieningen voor kranen, lieren en takels".
IX - 1 5 Voorts heeft de minister van Arbeid twee besluiten goedgekeurd betreffende de verplichte verzekering tegen beroepsongevallen: het besluit van 18 Juni betreft het "Nieuw tarief van de premies voor verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten in de Industrie, en toepassingsvoorwaarden" en het besluit van 20 juni heeft betrekking op de "Nieuwe tarieven voor aanvullende verzekering tegen silicose en asbestose, en toepassingsvoorwaarden". Op 24 februari heeft de minister van Volksgezondheid een besluit goedgekeurd betreffende de "maximale doses en de toepassingsgebieden van bepaalde onkruidverdelgers". Een tweede besluit is op 31 maart vastgesteld en behelst een "verbod, bij wijze van preventie, van het gebruik op het nationaal grondgebied van geneesmiddelen die actieve bestanddelen bevatten van atrazlne, mol Inaat en bentazoon". Met het besluit van 17 mei wordt Richtlijn 82/501/EEG betreffende de risico's van zware ongevallen bij bepaalde industriële activiteiten in de nationale wetgeving opgenomen en dat van 6 oktober 1988 (nr. 451) heeft betrekking op de afwijkingen van de voorschriften
Inzake
hoogwerkers. Op het gebied van de verontreiniging door
industriële
installaties zijn diverse besluiten goedgekeurd, waaronder: het besluit van 24 mei betreffende de "Tenuitvoerlegging van Richtlijn 86/280/EEG betreffende grenswaarden en kwaliteitsdoelstellingen voor lozingen van bepaalde gevaarlijke stoffen" en het besluit betreffende de "Tenuitvoerlegging van de richtlijnen 80/779/EEG, 84/360/EEG en 85/203/EEG Inzake luchtkwal i teltsnormen voor bepaalde verontreinigende stoffen en de bestrijding van door Industriële Inrichtingen veroorzaakte luchtverontreiniging". Ingevolge de bij de wet van 23.12.1978 betreffende de "Oprichting van de nationale gezondheidsdienst" aan de regio's verleende bevoegdheden, zijn In de loop van 1988 twee regionale wetten goedgekeurd.
IX - 16 ZIJ betreffen de verlening van diensten die bedoeld zijn als aanvulling op de preventie- en controleactiviteiten van de territoriale diensten van de plaatselijke gezondheIdseenheden. Het betreft hier de regio's Latlum en ApulIë.
Luxemburg
De wet van 19 maart betreffende de veiligheid bij overheidsinstellingen en -diensten, In openbare gebouwen en op scholen heeft ten doel de fysieke Integriteit te waarborgen van alle deelnemers aan beroepsactiviteiten bij openbare diensten en op scholen. De wet bepaalt dat aan elke Instelling een of meer vel Iighelds-functlonarIssen en een plaatselijke vel Iigheidscommlssie, alsmede veiligheidsteams moeten worden benoemd. ZIJ vult aldus een leemte op die uitsluitend In de overheidssector bestaat. In de particuliere sector Immers worden de veiligheid en de hygiëne bij talrijke wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen geregeld, op de naleving waarvan wordt toegezien door de Arbeids- en MljnInspect Ie. Met de wet van 20 mei betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico's van blootstelling aan chemische, fysische en biologische agentia op het werk wordt de kaderrichtlijn van de Raad van 27 november 1980 in nationale wetgeving omgezet. Deze wet bepaalt echter dat de veelal technische uitvoeringsbepalingen, die overigens steeds aan de Jongste stand van de wetenschap zullen moeten worden aangepast, bij groothertogelIJke verordeningen zullen worden geregeld. De groothertogelIJke verordening van 4 Juli tot vaststelling van de hygiënische voorschriften In de horecasector Is voortaan van toepassing op de Inrichting en het onderhoud van de ruimten, de materiële uitrusting ervan, de bereiding van en het omgaan met voedingsmiddelen In horecabedrijven en de hygiëne van de daar werkzame personen. De
IX - 17 verordening behelst nauwkeurige voorschriften betreffende de inrichting van keukens, koelinstallaties, opslagruimten, de bekleding van snijtafels en -oppervlakken en de sanitaire voorzieningen voor het personeel. Overeenkomst nr. 28 van de Internationale ArbeldsconferentIe betreffende de bescherming tegen ongevallen van werknemers die werkzaam zijn bij het laden en lossen van schepen Is op 9 februari door Luxemburg opgezegd, terwijl Overeenkomst nr. 45 betreffende de tewerkstelling van vrouwen In het ondergronds bedrijf van mijnen van alle soorten op 29 april 1988 door Luxemburg Is opgezegd.
Neder land
Op 1 Januari Is de tweede fase van de Arbeidsomstandighedenwet van 1980 in werking getreden. Deze tweede fase betreft zowel het bedrijfsleven, als de overheid en defensie. Op dezelfde datum is bij wijze van vereenvoudiging een aantal wijzigingen ingevoerd, die In hoofdzaak de werkgever betreffen. Deze moet onder meer de werknemers onder de 18 Jaar Informeren en Instrueren over de arbeidsomstandigheden en de Arbeidsinspectie onverwijld In kennis stellen van de ongevallen waarbij een werknemer ernstig letsel heeft opgelopen of de dood heeft gevonden. Deze verplichting Is niet van toepassing op ongevallen In het woon-werkverkeer. In oktober heeft een werkgroep van de Nederlandse Gasexploltatle/-produktleassoclatIe (Nogepa) maatregelen voorgesteld die de veiligheid op gas- en olieplatforms kunnen verhogen. De minister van Arbeid heeft aangekondigd dat de Arbeidsinspectie zich meer zal richten op de kleine en middelgrote ondernemingen die nog
IX - 18 nauwelijks veiligheids-, gezondheids- en welzIJnsspeclalIsten
in dienst
hebben, en de ondernemingen die de voorschriften niet In acht nemen. Deze nieuwe procedure zal In de komende drie Jaar geleidelijk worden Ingevoerd. Ten slotte is op 22 december een nieuw besluit van kracht geworden dat wettelijke bepalingen bevat ter bescherming van de werknemers tegen de risico's van blootstelling aan asbest op het werk.
Portugal
In de resolutie van de Raad van Ministers van 6 Januari zijn maatregelen vastgesteld met betrekking tot de tenuitvoerlegging van de algemene verordening Inzake de arbeIdshyglene en -veiligheid in winkels, kantoren en overheidsdiensten. Deze maatregel strekt tot uitvoering van het wetsbesluit van 20 augustus 1986. Met twee besluiten, het ene van 20 april met betrekking tot de aangifte van chemische stoffen, de Indeling en de verpakking van chemische stoffen en de indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke stoffen, en het andere van 22 april betreffende het verbod op het op de markt brengen en het gebruik van produkten die asbestvezels bevatten, wordt de nationale wetgeving In overeenstemming gebracht met de EEG-rlchtlIJnen (nr. 86/431/EEG). Bij het besluit van 9 maart worden de werknemers die werkzaam zijn In de bereiding, de verpakking en de verkoop van voedingsmiddelen en de directie van de betreffende bedrijven verplicht de relnhelds- en hygiënevoorsehr Iften strikt In acht te nemen. Bovendien verbiedt het werknemers die bepaalde ziekten hebben of kunnen hebben opgelopen, ledere activiteit die rechtstreeks verband houdt met voedingsmiddelen voort te zetten.
IX - 19 Het wetsbesluit van 28 Juni stelt beperkingen aan het in de handel brengen en het gebruik van gevaarlijke stoffen. Het vervangt het besluit van 1976 en houdt rekening met de communautaire richtlijnen. Het besluit van 24 augustus stelt normen vast met betrekking tot de Indeling, de verpakking en het kenmerken van bestrijdingsmiddelen, zulks In overeenstemming met de communautaire richtlijnen ter zake. Vermeld zij nog dat in mei op initiatief van de Ministeries van Werkgelegenheid en Sociale Zekerheid, Onderwijs en Volksgezondheid, in Lissabon een nationale bijeenkomst is gehouden ten einde de arbeidshygiëne en -veiligheid als vak in het middelbaar en hoger onderwijs op te nemen. Verenigd Koninkrijk
Op 1 maart is een nieuwe verordening van kracht geworden betreffende de bescherming tegen asbest op het werk, die de werkgevers verplicht tot een beoordeling van de aard en het niveau van de blootstelling en tot maatregelen ter voorkoming of beperking van deze blootstel I ing voor zover dit redelIJkerwlJze mogelIJk Is. De wlJziging van de Asbestos Regulations (Verbodsbepalingen Inzake asbest) van 1988 (SI 1988 nr. 711) verbiedt de levering en het gebruik van verven en lakken die asbest bevatten (op één uitzondering na). Met deze verordening wordt uitvoering gegeven aan Richtlijn 85/610/EEG van de Raad. De invoering in oktober van een verordening betreffende de bescherming tegen gezondheidsbedreigende stoffen (SI 1988 nr. 1657) vormt een belangrijke stap voorwaarts op het gebied van de bescherming van de gezondheid van de werknemers. Deze verordening, die In oktober 1989 van kracht wordt, verplicht werkgevers ertoe, de aan het gebruik van gevaarlijke stoffen op het werk verbonden gezondheidsrisico's te evalueren en de nodige maatregelen te treffen voor de bescherming van de gezondheid van de werknemers. Het personeel dient een adequate opleiding en voorlichting te ontvangen, regelmatig op blootstelling te worden gecontroleerd en aan medisch toezicht te worden onderworpen.
IX - 20
In april
Is een verordening vastgesteld (SI 1988 nr. 766) tot uit-
voering van twee richtlijnen van de Commissie betreffende de indeling, de verpakking en de kenmerken van gevaarlijke stoffen (86/431/EEG en 86/508/EEG). Van de andere wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen die in 1988 zijn Ingevoerd, kunnen worden genoemd:
de wijziging van de verorde-
ning ter bescherming tegen de risico's van zware ongevallen In de industrie, waarmee de richtlijn van de Raad 87/216/EEG (eerste wijziging van de Seveso-richtI IJn) ten uitvoer wordt gelegd, en een verordening Inzake het werken in havens (volgens Overeenkomst nr. 152 van 1979 van de ILO) die onder andere betrekking heeft op het laden en lossen van vissersvaartuigen. Er werd een belangrijke Inspanning geleverd om de hygiëne en de veiligheid te verbeteren
in de bouwsector, waar In 1987/1988 157 doden
vielen; dit is een onaanvaardbaar hoog aantal dat 33 X vertegenwoordigt van alle dodelijke werkongevallen.
De door de overheid gefinancierde Health
and Safety Executive heeft nieuwe Inspecteurs aangeworven en verschillende Informatie- en repressiecampagnes opgezet.
Deze Inspecteurs hebben de
bevoegdheid van de managers inzake hygiëne en veiligheid van zeer nabij onderzocht opdat duurzame verbeteringen aangebracht kunnen worden.
De
regering zal tevens nieuwe maatregelen Invoeren ter verbetering van de veiligheidsnormen in de bouwsector.
Deze maatregelen zullen rekening
houden met de nieuwste werkmethoden en zullen genomen worden naar het voorbeeld van de meest recente Initiatieven In het buitenland.
IX - 21
Enkele Jaren geleden werd door een uitgebreid programma het arbeidsrecht met betrekking tot de veiligheid In de mijnen en steengroeven gewijzigd.
In november werd een reeks maatregelen uitgevaardigd die nog zal
gevolgd worden door een 15-tal anderen ter vervanging van de bestaande wetgeving.
ZIJ heeft betrekking op het gebruik van explosieven in de
steengroeven en op de veiligheid van de gangen en de uitgangen van de mi Jnen. Het toenemend gebruik van robots in de industrie is aanleiding weest tot de publikatie van adviezen inzake beschermende maatregelen.
geIn
Juni is een informatieblad gepubliceerd ("Veiligheid van industriële robots").
HOOFDSTUK Χ
GEZONDHEIDSBESCHERMING
I. Aíds-reglstratle
Op 31 december
1988 waren door de twaalf
landen van de Europese
Gemeenschap bij het Reference Centre In Parijs 17.521 gevallen van aids gemeld. Dit komt neer op 92X van alle In Europa bekende gevallen. Tussen september en december 1988 bedroeg het aantal nieuwe meldingen 2.226, als volgt over de lidstaten verdeeld:
LAND
N IEUWE GEVALLEN
N AA TAL PER WEEK
FrankrIJk
781
60
Italië
452
34 35
Spanje
315
24 25
BR Duitsland
291
22 23
Verenigd Koninkrijk
188
14 15
Neder land
89
6 7
Denemarken
39
3
Portugal
26
2
België
16
1
2
Gr leken land
19
1
2
Ier land
10
<1
0
0
Luxemburg
Χ 2
Hiermee Is het totaal van de sinds het uitbreken van de epidemie door de
landen van de Europese G emeenschap gemelde gevallen
In drie maanden
tijd met 14.6X toegenomen.
De hoogste Denemarken
Incident ie per miljoen
(70,2), Spanje (55,5),
zien. Ter vergelijking:
In de VS
Inwoners gaven Frankrijk
Italië (52,4) en Nederland is die 360 per miljoen
(101,7), (47,5) te
Inwoners (CDC
AIDS activity, Weekly Surveillance Report, 2 Januari 1989).
Uit de verdeling naar
leeftijd en geslacht blijkt dat 85,6% van de
gevallen aangetroffen wordt
in de leeftijdsklasse 2049 Jaar. 86,4% van
de mannen en 79,8X van de vrouwen met
aids behoort
tot
deze klasse.
Vrouwelijke aidspatlënten zijn gemiddeld Jonger dan de mannelijke (50,4% van de vrouwen zitten in de leeftijdsklasse 2029 Jaar, tegen 29X van de mannen). De globale geslachtsverhoud Ing (m/v) bedraagt bijna 8/1
(87,9X
van de gevallen zijn mannen).
Van de 17.094 volwassenen met
aids behoren er 8.944 tot de groep
homo of biseksuelen (52,3X), 4.519 tot de groep druggebruikers (26,4X) en
1.305
(7,6%).
tot Van
de de
groep
vla
volwassen
seksueel
contact
aldspatiënten
was
besmette
heteroseksuelen
94,9% woonachtig
In
de
Europese G emeenschap.
Uit de verdeling van de volwassen aldspatiënten naar groep blijkt een toename van 72X (3.749 nieuwe gevallen) In een Jaar tijd onder de homo/blseksuel en
en
van
194X
(2.982
nieuwe
gevallen)
onder
de
druggebruikers. 55,1X (1.073/1.948) van de volwassen vrouwen met aids Is druggebruikster.
De verdeling
van de groepen naar
land geeft
grote
verschillen
te
zien. BIJ de groep homo/blseksuel en zijn de percentages het hoogst in de Noordeuropese
landen
(Nederland,
Bondsrepubliek
Duitsland),
terwijl
Verenigd
Koninkrijk,
voor
groep
de
Denemarken,
druggebruikers
hoogste percentages worden aangetroffen In Italië en Spanje.
de
Χ 3 De overdracht van moeder op kind vormt de belangrijkste besmettIngswlJze bij kinderen
(76,8X (328/427)) en binnen deze groep
Is 54,9% (180/328)
van de moeders druggebruikster.
De
letalItelt
(aantal sterfgevallen/aantal
38,8. Dit percentage
ziektegevallen)
bedraagt
is lager dan In december 1987. BIJ deze cijfers Is
echter de nodige voorzichtigheid geboden aangezien
in sommige
landen van
lang niet alle sterfgevallen aangifte wordt gedaan.
Er valt ook een
langzame toename van het aantal aldsgevallen onder
heteroseksuelen en een zeer sterke stijging van het aantal gevallen onder druggebruikers aantal
te constateren.
gemelde gevallen
Terwijl
deze
In 1987
In de groep homoseksuelen
nog
55X
uitmaakten,
van
het
lag dit
percentage in december 1988 op 77X.
Prognoses
De
raming
methode
en
aangezien
van het
de
geen
aantal
prognoses rekening
aldsgevallen
hebben wordt
slechts
gehouden
hangt
af
geldigheid met
eventuele
van op
de korte
gebruikte termijn
epidemiologische
verander ingen.
Over het geheel, d.w.z. alle groepen te zamen genomen, blijkt uit de huidige ramingen van de verdubbelingstijden dat deze kort zijn (9,210,4 maanden) voor G riekenland,
Italië en Spanje, langer (15,519,3 maanden)
voor Nederland, het Verenigd Koninkrijk, de Bondsrepubliek Duitsland en Denemarken, en voor Frankrijk ergens daartussenin (12,7 maanden). Op één uitzondering
na, zijn de
met
meeste
de
verdubbelIngstIJden
landen met de
aldsgevallen zijn
sinds
het
langste verdubbelingstijden onder
uitbreken
de van
homoseksuelen. de epidemie
die De
In alle
landen langer geworden, behalve In Griekenland, waar het nog te vroeg is om een dergelijke ontwikkeling te kunnen bespeuren.
Hoewel
er
aanwijzingen
zijn
die
erop
dulden
dat
deze
aanhouden, blijft het aantal gevallen dat per halfjaar wordt, dat
In de meeste
het
aantal
tendensen
gediagnosticeerd
landen (na correctie) toenemen. Opvallend
nieuwe gediagnosticeerde gevallen
In de
Is echter
Bondsrepubliek
Duitsland het laatste halfjaar gedaald Is. Deze daling zet door, zelfs na correctie voor de aangiftetermijnen. In Nederland aantal
nieuwe gediagnosticeerde gevallen
nagenoeg
gelijk
gebleven.
is het
(gecorrigeerde)
in de afgelopen anderhalf
Mogelijkerwijs
krijgt
de
curve
Jaar
van
het
ziektegevallen in deze landen dus een vlakker verloop. De analyse per groep bevestigt
dat de epidemie zich
In landen met
meer dan 50 gevallen onder de druggebruikers sneller uitbreidt groep
dan
onder
de
mannelijke
homo-/bIseksueIen.
Binnen
In deze
de
Europese
Gemeenschap bedragen de geschatte verdubbelIngstIJden voor deze groepen resp. 9,3 en 15,4 maanden (11,2 maanden voor de groep heteroseksuelen). Vanaf
Juni
1989 zou het aantal nieuwe gediagnosticeerde gevallen onder
druggebruikers wel eens groter kunnen zijn dan dat onder de mannelijke homo-/blseksuelen, en het totaal aantal gevallen zou tegen Juni 1990 In beide
groepen
wel
verdubbelIngstIJden
eens
bij
gelijk
kunnen
druggebruikers
zijn
zijn. kort
De
(9-9,3
geschatte maanden)
in
Italië, Frankrijk en Spanje, en aan de langere kant in de Bondsrepubliek Duitsland
(12,6 maanden),
en
zijn over
het
geheel
genomen
sinds
het
uitbreken van de epidemie toegenomen. Een snelle toename van het aantal gevallen
onder
waargenomen:
heteroseksuelen
In
de
meeste
wordt
gevallen
de
laatste
betreft
het
tijd hier
In
Italië
partners
van
druggebruikers.
Conclusie De
snelle
verspreiding
van
het
HIV-virus
vrouwelijke druggebruikers houdt het gevaar de
heteroseksuele
bevolking,
die
tot
geval len telt, snel zal verspreiden.
onder
mannelijke
en
In dat de ziekte zich onder
dusverre
nog
maar
weinig
alds-
Χ - 5 De snelle toename van het aantal alds-gevallen weerspiegelt de snelle verspreiding
van het HIV-virus onder de belangrijkste risicogroepen
in
het begin van de Jaren '80. Aids manifesteert zich Immers pas een aantal Jaren
na
momenteel bulten
besmetting.
Het
tempo
waarmee
het
aantal
toeneemt, is niet exact bekend. Het
deze groepen. Volgens de door
besmette
Is beslist veel
de WHO verstrekte
personen langzamer
ramingen
ligt
het aantal seroposlt leven In de EG-landen tussen 300 000 en 800 000. in de Europese Gemeenschap bedraagt voor
de geschatte
de groep druggebruikers 9,3 maanden,
groep
homoseksuelen,
hetgeen
bevestigt
dat
tegen
verdubbelingstijd
15,4 maanden
de epidemie
voor
de
zich onder
de
druggebruikers sneller verspreidt dan onder de homo-/bIseksuelen. Er valt een tendens te bespeuren dat er onder de
druggebruikers meer
nieuwe gevallen bijkomen dan onder de homo-/bIseksueIen, en het
totaal
aantal
gelijk
gevallen
zou
tegen
Juni
1990
in beide
groepen
weleens
kunnen zijn. Voor de Gemeenschap als geheel wordt de verdubbelIngstIJd geraamd op gemiddeld 12,7 maanden. In de Noordeuropese landen is die wat
langer en
In de Zuideuropese wat korter, maar over het geheel genomen Is sinds het uitbreken
van
de
epidemie
sprake
van
een
toename
van
de
verdubbelIngstIJd. Verwacht wordt dat tegen Juni 1990 een totaal bereikt wordt van 63.645 gevallen, een raming die waarschijnlijk aan de te hoge kant is.
Χ 6
I I■ DRUG G EBRUIK
In 1987 heeft gestabiliseerd.
het heroïnegebruik Daarentegen
zich
schijnt
In de
het
lidstaten min of meer
gebruik
van
amfetaminen,
waaronder MDMA en cocaïne, te zijn toegenomen. Over het geheel
genomen
blijft
grotere
cocaïne
populariteit
zich
onder
verheugen,
de
ofschoon
Europeanen er
nog
In
geen
een
steeds
aanwijzingen
zijn
dat
"crack" (cocaïne In sigaretten) op grote schaal Ingang heeft gevonden.
In
Spanje
gestegen.
Is
het
heroïnegebruik
gedaald
maar
het
cocaïnegebruik
In Barcelona bereikte het aantal sterfgevallen door drugs een
hoogtepunt. Verzoeken om medische behandeling gaan vooralsnog de gevallen uit van heroïneverslaafden;
In 97X van
In 80,6X van de gevallen betreft
het hier mannen, de gemiddelde leeftijd bedraagt 19,7 Jaar.
In Portugal werd
In 1986 160 kg cocaïne
In beslag genomen,
In 1987
was dat al 222 kg. Het aantal verzoeken om medische behandeling Is met 2% Iets toegenomen.
In
Frankrijk
Is
het
cocaïnegebruik
vooral
heroïneverslaafden, terwijl het heroïnegebruik van spuiten heeft aan populariteit
Ingeboet.
toegenomen
onder
de
is gedaald. Het doorgeven In 1987 Is 754 kg cocaïne
en 213 kg heroïne In beslag genomen. In totaal zijn 26 287 arrestaties In verband met drugs verricht, waarvan er 505 verband hielden met cocaïne.
In
Ierland
heeft
vooral
Dublin
met
een
drugprobleem
te
kampen.
Aanwijzingen voor cocaïnegebruik schijnen er nog niet te zijn en "crack" is nog niet
verkrijgbaar. Aan de hausse
In het heroïnegebruik
van het
begin van de Jaren '80 lijkt een einde te zijn gekomen nu zich een zekere stabilisatie begint af te tekenen.
Χ 7 In Nederland
Is de
situatie
met
betrekking
tot
het
cocaïne en
heroïnegebruik nagenoeg ongewijzigd. Het ziet er naar uit dat het gebruik van spuiten minder populair aan het worden
Is. Daarentegen blijven het
gebruik van heroïne in sigaretten en het multiple druggebruik een courant verschijnsel. MDMA
Is inmiddels ook verkrijgbaar, zij het nog op kleine
schaal.
In
Italië
viel
In 1987 een
aanmerkelijke
toename
van
het
aantal
sterfgevallen door heroïne te noteren: meer dan 40X. Bij de overheid zijn 35 000 verslaafden bekend. Met name onder de gedetineerden Is het aantal druggebruikers hoog. De hoeveelheid in beslag genomen heroïne is nagenoeg gelijk
gebleven,
terwijl
de
in
beslag
genomen
hoeveelheid
cocaïne
stijgende Is.
In het Verenigd Koninkrijk
Is het heroïnegebruik stabiel
aantal
loopt
Het
nieuwe
verslaafden
in de
regio
Londen
gebleven.
zelfs
terug,
hoewel dit wellicht moet worden toegeschreven aan het feit dat niet alle nieuwe gevallen gemeld worden. Het aantal sterfgevallen door "crack" Is gering gebleven, maar amfetaminen zijn een ernstig probleem geworden. Het MDMAgebrulk heeft niet geleld tot een toename van het aantal
verzoeken
om medische behandeling. In
de
Bondsrepubliek
Duitsland
Is
na
een
stabilisering
van
het
drugsverbruik op een hoog niveau In het midden van de jaren tachtig sedert 1989 een sterke toename te zien, zowel wat de Inbeslagnemingen van illegale drugs als de door de politie vastgestelde gevallen van eerste drugsgebruik en het aantal drugsdoden betreft. Daarbij vallen vooral op de zeer grote toeneming alsmede
bij de
de
inbeslaggenomen
verschuiving
van
de
hoeveelheden consumenten
cocaïne
en
de
en
amfetamines,
drugsdoden
naar
de
leeftijdsgroepen boven de 25 Jaar. Of de tendens die uit de gegevens van de politie blijkt, inderdaad beantwoordt aan een vergelijkbare tendens bij de consumenten, is niet nauwkeurig bekend; de gezondheidsindicatoren zijn niet eenduidig. Zo Is het aandeel van de Jongeren die drugsgebruik afwijzen de laatste
jaren
duidelijk
toegenomen,
zoals uit
epidemiologisch
onderzoek
blIJkt. Het
druggebruik
In G riekenland
Is een
ernstig
probleem
geworden.
Volgens recente cijfers zouden er 35 000 heroïnegebruikers zijn, terwijl het
totale
aantal
gebruikers
van
verboden
drugs
5,5%
bedraagt
(9,1%
mannen en 2,5% vrouwen). Denemarken telt tussen de 5 000 en 7 000 gebruikers van drugs. Het heroïnegebruik
is dalende, het cocaïnegebruik
Intraveneuze
Is nog gering,
maar het gebruik van amfetaminen is bezig een ernstig probleem te vormen.
C.
S T A T I S T I S C H E
I. Bevolking II. Onderwijs III. Werkgelegenheid IV. Werkloosheid V. Arbeidsvoorwaarden VI. Lonen - arbeidskosten VII. Levensstandaard VIII. Sociale bescherming
B I J L A G E N
"ϊ.νιΊ,-.ιη·'· !
Jrar
! '\
1979 VAU 1vwl 1992 19 9 1994 199 VAX' 1 907 ICC;
'i ■i ¡i !¡
! 1979/; G 1990/91 1901/92 1902/93 1999794 iy./>/o 1995/: 9 19 iíSA 7 1W7Aï:. f M 4 janr
15-όΛ i r e r
! i
I i
I I
Dii
:
UH
a.
!
1 . In¡oners Γ) ir: 1 . ;09 - j;-:a νι;> irV'elí'c of 99 j u n i 8.793 I 33.779 60.651 4.929 9.638 9.643 I 37.386 5.123 | 61.566 9.847 9.729 I 37.756 5.122 61.682 9.852 9.789 | 37.980 61.638 5.118 9.856 9.847 | 38.172 9.856 5.114 | 61.423 9.896 | 38.342 5.112 | 61.175 9.855 9.934 | 38.505 61.024 5.114 9.858 9.964 | 38.668 5.120 | 61.066 9.862 61.199 9.990 | 38.832 9.870 5.127 9.983 | 38.996 5.130 | 61.422 9.883 90 Go:i. k'e loo jar: 'lij'.?,5 Et j c i m i n 9 Π A í 'f'¿ 9.1 ! 9,9 ! V) 9,9 ! 1,9 9 . Π < '.i 0.6 : ;.··/> 0,0 H-V1 "'91 "9,9 -c/i c,o í' M :95 1 0,6 -0,0 0,4 I 9,4 ; 0,6 Π„2 ' 9,0 o,:.; ρ M ίί.1 , 9yi ί '
1v7u 199; VI'A 1999 19 7
■
r
!j
G Maar
Í !
¡ V' í ·. :
19 9: 19Λ 199 197 65 j - - r «·, 197V euc.ier 1990 'ι 99Ί· 19.9 19 7
i ! ! ί ! I
c)
·"·
23,6 2Ü,Ü 19,0 18,4 18,2 63,0 65,6 67,4 67,4 67,4 13,4 14,4 13,7 14,2 14,4
¡
¡ · fl ι -f ■ ■
V ί
ri /
■
r;
·
,
·
■
■
-,
:
!
ο,ο i
r ι .ι j., j _
F
;:
·
■
r.
■
'
,
'
; Λ\άΙ
9:'
|
L
i
;L
l 1' '
9
cÍ¡¡¡—12
ι
I 50.772 53.880 54.182 54.480 54.728 54.947 55.170 55.394 55.630 55.373
-
ί
o, ν
I I | | I | | | | |
2.950 3.401 3.443 3.480 3.504 3.529 3.540 3.541 3.843 3.538
0,9 j r' \ !
V
0,5 i 0,5 ! 0,4 j l
v'·' i
9,4 | '- >*■■■ I
G,4 I l e e f t i j r ' s « TO?5 i n 9 - 'ìnn liei; c;i¡r' VEÜI ! ict jorir 24,6 I 27,9 23,1 ï 2X1 24,7 Τ 22,3 | 22,5 I 25,7 17,8 20,6 | 21,1 | 23,4 21,3 | 18,6 Ι 15,3 20,8 | 20,3 | 22,3 17,9 Ι 14,7 20,5 | 14,7Ί 17,6 Ι I 21,8 62,4 | 64,3 | 62,4 63,6 64,5 Ι 63,9 | 64,3 | 63,4 64,9 Ι 66,7 65,9 | 65,6 | 64,5 66,4 ! 70,1 65,9 | 66,1 | 65,4 66,7 ! 70,1 65,9 | 67,0 Ι I 65,7 7ΰ,1Ί 12,9 | 11,1 ! 9,8 12,4 Ι 13,3 13,8 | 13,2 | 10,9 14,5 Ι 15,5 12,8 | 13,3 | 11,9 14,7 15,0 ! 13,3 ¡ 13,6 | 12,3 15,4 Ι 15 Α 13,6 | 15,4 ! 15,2' I 12,5
CD op 31.12. 19 ο (2) op 1.1.19 G) 1937 voor Portugal on voor het I'ereni fc! 9ιy i i n k r i j l í ι—Ι ' η . " / ' Τ \Ύ :jron : "l'evo l':A nrjr.stn' . I S L I S I , l v . · / , CUi Λ-'«, Ι. \ Ι
!
Λ>ίΛ(Λ^■btìA.ju
y 1 2
| 53.822 | 56.434 | 56.508 j 56.640 | 56.836 | 57.005 I 57.141 | 57.246 I 57.345 157.453 : !
9,6 ι 9,2 !
;
l
0> ! 0,9 0,3 9,9 !i 0,:.. : 0,1 ;
!
31,2 30,4 29,3 28,7 28,3 57,7 58,9 59,8 60,4 60,7 11,1 10,7 10,8 10,9 11,0 qtjCuL,\x**~s
| | | | ! | | | | |
I I I I I I I i I I I I I I I
V< i
ü,:·. i
3
·* ί 9,2 j ; ■ ")
!
K
ι
'7L ; 'f'-
r,,2 : 24,4 21,7 19,6 18,4 17,8 65,0 64,7 67,7 67,2 68,4 10,6 13,5 12,7 13,4 13,8
| | | | | | | | | ! | ! | | |
340 | 365 | 366 | 366 366 j 366 | 367 | 369 | 372 | 372(2)|
:
'· ■ ■ > '
.
9,0 j 9,'·· 9,9 0,3 9,9
; ! ; j
1,1 : 9,0 ¡ 22,0 18,6 17,3 16,9
65,4 67,8 69,5 69,8
12,6 13,6 13,2 13,3
l | | |
I | | ! |
I | | | |
I
13.039 14.150 14.247 14.313 14.367 14.424 14.492 14.572 14.665 14.760
I | i | | ¡ | j j !
0.9 ; 9,7 ; 0p j
!M' ! '■■ri}
i
Up.J
0,6 ! ■'/·■
1
U/.Û
I
:
¡
9.766 9.354 9.930 10.009 10.089 10.157 10.203 10.250
! | | ! | I |
55.632 56.330 56.352 56.306 56.347 56.460 56.618 56.763 56.930
I
I Ο,ν "9,5 0,9 IJ,!.:
ί j [ ;
'J,<-
;
9,7 j 9,1· ! 9,4 j :
| | | | j j | | |
9,9 u,1 9,1 9,1 L>2 9,2 0,3 υ,:)
¡ ί ί ¡ I i . ¡
1
27,2 22,1 19,7 18,8 18,5 62,6 66,4 63,3 68,9 69,0 10,2 11,6 12,0 12,3 12,5
| | | | | | | | | i | I ! | |
28,8 25,5 23,8 22,7 22,1 62,0 63,1 64,3 64,9 65,3 9,2 11,4
[ | ! | | | | | | | | |
11,9 I
12,4 | 12,6 |
24,0 | 20,9 | 19,4 1 18,9'I 19,0 ! 63,2 | 64,2 I 65,6 | 65,6'I 65,7 | 12,8 | 15,0 | 15,0| 15,5'j 15,2 |
: 303.388 317.890 ! 319.095 319.896 320.569 321.200 321.921 322.774 323.754 334.590(3);
¡
9,4 J 9,3 0,3 0,2 0,2 9,2 0,2 ü,o
| ¡ ; i ! | ¡
¿fil
I
~ 24,8 21,5 19,9 19,1 — 63,2 64,8 66,3 67,1 — 12,0 13,7 13,4 13,8
\ !
_
! ! ; ; ; ;
; '.
I. Bevolking (vervolg) Jaar
1970 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1906 1987 1908
1970 1900 1981 1902 1983 1984 1985 1986 19S7 19CS
Ι | I I ! !
I ! I I I I I !
! I ! ! ί ¡ ! I I i
1970 198C 1981 1982 1983 1984 1985 1936 1987 1988
! ! !
! I
ί i !
E F EL | ! I 2. Elementen van de Loop van de bevoll· ing a) Geboortecijfer (qebcorte per 1.000 inwoners) 13,4 | 16,8 14,4 | 16,5 19,6 14,3 | 11,2 ! 15,4 15,2 14,9 12,6 | 10,1 ! 10,1 ¡ 14,1 14,9 10,4 | 14,5 12,6 | 14,6 10,3 ! 13,6 12,2 ¡ 10,1 I 14,0 12,7 9,9 | 13,5 13,7 9,7 11,9 ! 17 Ρ 12,7 9,5 j 12,3. 11,7 I 10,1 | 13,9 9,6 | 11,7 11,6 ¡ 10,5 ! 11,7 11,2' 14,1 11,9 I 10,8 | 10,3 j 11,3. 10,9 13,9' 11,9 I 11,0 | 10,5 ¡ 10,7' _ 13,8 12,1 I 11,5 ! 11,0 | 10,8 I I ! b) Sterftecijfer (sterftegevallen per 1.000 inwoners) 12,1 9,8 Ì 8,4 10,7 12,3 | 8,3 10,9 | 11,6 10,2 7,7 9,1 11,5 I 11,7 8,9 10,2 7,8 11,4 I 11,0 I 10,8 | 11,6 8,8 10,0 7,5 η,« I 11,7 10,2 9,2 7,9 11,6 I 11,2 I 11,3 8,9 9,9 7,8. 11,1 I 11,2 I 11,5 9,3 10,0 8,0 1V ! 11,4 I 11,5 9,2 9,9 7,9' 11,2 I 11,3 I 11,3 | 11,2 8,0 9,6 9,5 10,7 I 11,1 9,1 11,5 | 9,4 10,6 I I " I
π
! I
I
DE
1
c) l'ietto iiTmiqratiecijfer (per + 9,2 + 2,4 | + 0,4 I 0,3 I + 0,1 | + 5,1 0,8 | 0,4 | + 2,5 0,5 | 0,0 | 1,2 0,8 | + 0,3 | 1,9 + 0,8 | 0,0 | "2,5 ο , ο ¡ + 1,9 | + 1,4 + 3,2 0 , 1 | + 2,1 | -0,1 | + 1,2 | + 3,6 0,0 | + 0,1 |
I
Voorlopige gegevens Bron : "Bevolkingsstatistiek 1989", EOROSTAT
I
1.GQ0 ■ nwoners) 5,3 0,8 + 5,2 + 3,0 + 0,7 0,0 + 0,8 0,6 + 0,9 0,1 + 1,0 0,2 + 0,5 + 0,5 + 1,1 + 0,9 + 0,8 + 1,3 ~ ""
+ + + + + +
3,5 0,8 1,1 0,7 0,3 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0
|
IRL
I
I
IT
I I
I | j ! ! ! | ! ! i
21,8 21,8 21,0 20,t 19,1 18,1 17,6 17,3 16,6 15,4
|
11,3. I 11,oJ I 10,9'
|
ιο,ύ' ! 10,3' ¡ 10,1' ! 9,7' ι
9,6 I
13,0 11,4 12,1 11,8 11,4 11,5 11,2 11,7 11,4 12,4
1'· ?
\¿,\> 12,5 12,0 11,3 12,1 12,3 12,7 12,7 12,6
11,4 9,8 9,6 9,3 9,4 9,1 9 4 ' 1 9 5 ' 1 8,8 8,9
9,7 I 9,8. | 9 7 I '1 9 4 ' 1 9 9 '1 9 4 ' 1 9,6 I 9,5 | 9,3'| ™
12,2 11,3 11,2 11,3 11,3 11,1 11,0 10,7 10,8 10,3
8,4 8,1 8,1 8,2 8,2 8,3 8,5 8,6 8,3 8,4
i | | I | | | I | | |
I
20,0 16,2 15,4 15,2 14,4 14,2 12,8 12,4 12,0
16,2 ¡ 13,4 ! 13,0 j 12,3 j 12,8 ! 12,9 I 13,3 | 13,3 ! 13,6 | _
1,2 0,2 + 0,3 3,2 2,7 5,0 7,3 7,3 9,0 1,0
2,2 0,1 0,5 + 1,9 + 2,4 + 1,6 + 1,4 + 1,3 + 1,5 ™
| | | I ! I | | I
+ 3,1 + 3,7 + 1,1 0,9 + 0,1 + 1,3 + 2,3 + 5,4 + 6,4
+ + + + + + + + + +
2,6 3,7 1,2 0,2 0,4 0,6 1,7 2,2 3,0 2,4
10,3 9,7 9,6 9,3 9,6 9,6 9,6 9,4 9,3 " 16,4 + 4,3 + 1,7 + 1,8 + 3,3 + 3,3 + 2,3 + 1,3 + 1,2 "
I
I EUR12 !
IK
Ρ
~
I I I | l | | | | | |
16,8
M.
L
I
I
! ! i ! I i , ί
10,6 10,3 10,2 10,1 10,3 10,0
ιο,2 ; 10,1 9,9
I | | I I ¡ |
+ 1,3 I + 0,5 | + 0,5 |
-
| | | | I | I I
I
! -0,3 -0,7 -1,5 -1,0 + 0,3 + 0,9
16,4 13,0 12,7 12,4 11,9 11,3 11,8 11,9 11,8
I
11,8'T 11,7 I 11,7 I 11,8 I 11,7 I 11,4 I 11,8 I 11,7 I 11,3 I
I I
I I
i
! + 1,4 ! + 1,2 + 0,9 '
+ 0,1 i + + + + +
0,3 0,2 0,6 1,1 1,3 _
!
! !
i I
II. Onderwijs Jaar
Ι
DK
Β
!
DE
i 1970 1985 1986
1970/71 1980/81 1985/36 1986/87 1970/71 1980/81 1985/96 1986/87 Eerste niveau 1970/71 19S0/81 1985/36 1986/97 Tweede niveau 1970/71 1960/81 1935/86 1986/07 Derde niveau 1970/71 1980/31 1985/86 1936/87
I j | | i
EL
|
!
IT
L
(L
1. Leernlic ht (in jaren) 7-14 | 6-14 6-14 : 7-16 6-15 6-13
|
7-13 | 51/2-141/2
614 614
6151/2 6151/2
614 615
6-14 6-14
6-15 6-15
6-14 5-16
ι
5,5 8,6 9,8 10,2
Γ
9,9 I 9,6 I 11,8 11,2 I
Ρ
;
6-12 6-14
ικ
EUR-12
"Τ
~7
6,1 | 9,7 |
14,1 | 14,6 |
12.3% 13.442 13.421 13.544 73,2 79,4 81,6 82,8
766 911 970 69,7 70,4 73,0
11.036 12.699 11.882 11.719 66,1 72,2 68,7 68,9
61,5 61,2 62,1 59,0 -
3.204 3.517 3.315 3.154 68,2 74,5 75,0 72,3
Ζ
;
ι
!
ι I
5-15 5-16
5-15 1/21 5-18 Ι
ι
I
Γ
Ι
!
ί
2. Aantal sc holieren en studenten a) in 1 .000 ; 2.361 I 951 | 11.060 | 1.648 | 6.929 2.289 I 1.103 | 12.455 | 1.908 ¡ 9.538 2.227 I 1.063 | 10.872 | 2.049 | 10.155 2.206 | 10.652 | 2.060 I 1.055 | 10.186 ■ J ; in % van de bevolkino van 5 tot 24 jaar 59,7 f 60,2 78,4 61,3 I 63,3 | 65,6 | 74,6 77,6 72,5 I 68,9 | 78,8 73,4 ! 66,9 | 70,5 | ! 82,2 81,0 73,1 ί 70,8 | 79,6 66,9 | cJ naar onderwijsniveau in % | | ! 47,8 I 55,8 | 36,9 | i 44,2 51,4 38,8 39,4 I 47,2 | 37,5 23,1 | 35,2 33,6 43,5 | 38,1 I 21,7 | 33,6 34,2 37,1 I 42,1 | 22,3 | ! 33,7 | 31,7 i 31,1 46,2 | 40,1 I 38,8 | 41,7 37,1 45,2 I 54,8 | 44,5 44,8 I 39,8 | 37,9 49,6 | 40,7 | 46,0 38,2 46,3 ί 47,2 |
!
IRL
I
1.510 1.826 2.123 47,7 | 54,6 | 62,8 |
10.819 | 11.255 ! 10.247 ! 10.197 [ 63,4 65,8 62,7 62,5
| | | |
I i
62.741 71.002. 68.380 68.079 65,3 71,5 71,1
i
:
j | 41,5 36,5 30,9 30,6
52,2 47,2 44,2
44,7 34,9 31,3 30,2
52,3 44,2 -
47,7 39,9 35,5 -
76,0 63,7 | 58,3 -
54,0 44,1 42,3 43,8
| j | |
46,4 36,8 33,7 33,7
| ¡ ;
34,4 38,1 40,4 41,0
27,2 33,0 34,9
34,7 42,0. 45,5 46,1
33,9 41,5 -
31,4 40,3 44,3 44,2
18,4 25,8 30,8 -
38,9 48,3 48,4 46,3
| | j j
36,3 43,7 44,4 44,1
, j | |
6,2 7,6 9,5 9,5
3,4 4,6 5,7
6,2 8,3 9,4 9,8
0,9 1,3 -
5,5 8,1 9,3 9,9
4,5 5,0 4,9 -
4,2 4,7 5,9 6,0
| | Ι |
5,6 7,5 9,4 9,6
j i I j
Ι
5,2 6,3 8,9 9,6
| | | |
1Vanaf 16 jaar : ten minste deelneming aan een deeltijdse opleiding ''Schattingen EUROSTAT Bron : EUROSTAT
F
E
5,1 7,1 9,2 9,7
I I I . Werkgelegenheid Jaar
DK
0
|
DE
EL
E
IRL
F
IT
L
Ρ
NL
UK
EUR12
I
I 197U 1975 1980 1985 1986 1987 1988 1970 1975 1930 1985 1986 1987 1988
1970 1975 1980 1V85 1986 1987 1988 1970 1980 1V65 1986 1987 1988
1. Beroepsbevolking a) in 1 . 000 jaargemiddeloe 1 3.824 2.380 | 26.817 | 3.430.; 13.049 21.434 1.118 1.158 3.999 3.434' 13.757 22.354 2.486 | 26.884 1.247 4.156 2.662 | 27.217 3.636. 13.456 23.370 4.202 13.938 23.923 1.305 2.834 | 27.844 4.078' 1.308 4.212 23.999 4.073 14.147 2.873 | 28.022 4.217 1.312 2.907 | : 4.069 14.676 24.096 1.310 4.223 4.139* 14.972 24.151 2.926 | : b) in % van de totale bevol!cina (araad van tewei'kstellinn 39,7 37,9 48,3 1 44,2 39,0 38,6 42,2 40,8 49,1 | 43,5 42,4 36,4 38,0 ' 38,7 42,2 36,7 52,0 | 44,2 37,7 36,0 43,4 42,6 55,4 | 45,6 36,9 41,1 36,2 43,4 42,7 36,9 56,1 | 45,9 40,9' 36,6 43,3 42,7 37,0 56,7 | : 40,7 43,3 37,8 42,7 57,0 | : 37,0 38,4 43,2 41,5* 2. Totale werkgelegenheid a) in 1 .000 jaargemiddelde Λ 3.698 2.363 | 26.651 12.856 20.905 1.053 3.294' 3.783 2.365 | 25.810 13.133 21.453 1.073 3.359 3.797 2.489 | 26.328 3.541 1.156 11.946 21.903 3.662 2.598 | 25.541 3.774' 1.079 10.955 21.481 3.698 3.786' 2.675 | 25.794 11.174 21.510 1.081 3.712 2.721 | : 3.782 11.727 21.564 1.081 3.759 2.740 | : 1.091 3.835* 12.118 21.708 b) Werkgelegenheid vrouwen η % vaqi de totale wi)rkcv3lencnheid 31,9 38,6 36,0 35,0 26,7 26,4 24,1 35,1 44,0 | 37,3 27,8 28,3 38,5 28,1. 37,4 44,5 | 38,2 30,8 28,3 40,5 32,3' 38,0 44,6 | 38,4 32,3 28,8 40,8 31,5 38,3 44,9 | : 32,7 41,0 29,6 32,1 38,8 44,9 | : 41,0 32,7* 30,3 32,1 c) totale werkgelegenheid naar sectoren in %
! 20.886 21.233 22.459 23.495 23.851 24.044 24.379
135,8 150,3 152,5 155,3 157,1 159,3 161,2
4.795 4.991 5.386 5.312 5.864 6.495 6.647*
4.030 4.338 4.522 4.519 4.579 4.623
25.308 I 25.894 26.839 27.797 27.985 28.284 28.552
38,8 38,3 39,8 41,1 41,7 41,9 42,4
40,0 41,7 41,8 42,4 42,7 42,8 43,0
36,8 36,5 38,1 39,9 40,0 44,3 45,0*
45,4 46,2 46,9 46,5 46,9 44,9
45,5 46,1 47,6 49,1 49,3 49,7 50,0
19.775 20.007 20.869 21.113 21.240 21.212 21.493
140,2 157,5 158,2 160,9 165,1 169,6 174,8
4.708 4.747 5.077 5.178 5.259 5.864 6.032*
3.352 4.007 4.137 4.138 4.195 4.299
24.753 25.052 25.327 24.618 24.756 25.378 26.212
| |
27,5 31,3 32,4 32,8 33,3 33,4
26,9 30,8 33,7 32,8 33,3 34,7
1 25,7 30,0 33,6 33,8 35,9 36,9*
38,0 40,0 42,1 41,2 41,8
35,8 39,8 41,7 42,2 42,6 42,3
I
127.189 130.370 134.918 139.905 141.010 144.280 1 145.764*
I I I I !
41,9 41,8 42,5 43,5 43,7 44,6 44,9*
I | |
t Ι I
124.192 124.791 126.598 124.297 125.275. 128.489 130.328* 32,5 35,6 37,2 37,5 38,ϋ Ί 38,2*
visserij
1 Schutt«!· fVoiv : EUROSTAT
2,9 2,9 2,8 2,7 2,7 =
8,0 7,0 6,7 6,3 6,2
| | | | |
ok.cLe.ir b r e , k ι ma
5,5 5,3 5,2 : :
28,7 27,5 27,1 25,7' :
18,5 17,6 15,6 14,7 14,0
18,1 15,8 15,5 15,2 15,2
8,5 7,4 7,1 6,9 6,6
W M / Tjitksts. tv¿ti
AX^ÍLAJJÍASO-^J^
?^E
13,9 10,9 10,6 10,2 9,6
5,4 4,2 3,9 3,7 3,4
4,8 4,8
^z,
-0 4,7*
i | ! ! | | I
1
Landen bosbouw, 19öÜ 1985 1986 1987 1988
|
28,0 23,4 21,5 22,1 20,6
2,6 2,5 2,4 2,3 2,2
I
Ι ί
9,4 8,4 8,1., 7,6 Ί 7,3*
|
| | | ¡ I I ¡ | | Ì
III. Werkgelegenheid (vervolg) DK
Jaar Industrie 19BD 1985 1986 1987 1988 Diensten
ÌM 1985 1986 1987 1988 1975 1990 1985 1986 1987 1988 1975 1980 1935 1986 1987 1988
1975 198U 1985 1986 1987 1988 1970/75 1975/80 1980/85 1986/37 1987/88 Schattingen Cr on : Ε υ Ρ , ο δ Τ Λ Τ
DE
EL
IRL
EUR12
UK
NL
IT
32,1 28,4 28,4 27,8 27,5
36,9 32,7 32,1 31,7 31,6
38,1 33,6 33,0 32,4 31,5
30,3 26,6 26,2 32,2 26,1*
35,3 33,3 33,5 34,7 35,0
37,2 31,1 30,2 29,5 29,1
36,9 32,8 32,4 32,2 32,0*
49,8 46,7 56,5 42,6. 63,4 51,3 | 63,4 55,8 51,7 61,5 46,5. 66,6 54,5 | 67,9 56,1 53,4 62,3 46,1 66,6 54,7 | 68,6 57,1 53,9 63,1 47,7 66,8 69,3 57,3 54,4 63,8 67,9 69,3 3. Tewerkgestelde ν erknemers in loondienst a) totaal i n 1.000 jaargemiddelde 17.648 771 22.014 9.305 3.152 1.932 18.321 874 23.009 1.353. 8.437 3.174 2.097 18.145 1.955. 820 22.275 7.654 3.017 2.284 1.959 1S.203 831 22.527 7.968 3.043 2.365 1.979 18.279 822 8.290 3.U47 2.412 18.440 823 8.658 3.084 2.434 b) in % van de tot Ie werkgelegenheid 82,3 71,9 81,7 70,9 85,3 83,3 83,6 75,6 52,3. 84,3 70,6 87,4 83,6 84,5 76,0 51,8 87,9 87,2 69,9 82,4 84,6 76,9 51,7 38,4 87,3 71,3 82,3 84,8 76,0 52,3 88,7 82,1 70,7 84,9 75,4 88,3 82,0 71,4 4. Werknemers in de staalnijverheid (E G.K.S.) n) in 1.000 jaargemiddelde 156,9 226,8 0,8 2,7 61,4 113,6 201,0 0,7 2,5 47,4 80,7 152,0 4,2 0,6 35,6 1,7 71,9 52,2 4,3 147,9 0,5 32,5 1,8 62,8 4,0 47,5 28,9 137,3 0,6 1,6 4,0 55,3 43,4 28,3 131,1 0,6 1,6 b) Gemiddelde jaar ijkse stijging (+)/ vernindering () in % + 1,5 + 0,5 | 0,9 Γ" " 3,2 5,1 1,6 -6,2 2,4 | 2,5 5,5 7,4 - 6,6 5,4 | 11,2 + 8,6 9,3 9,1 -12,7 7,2 | 6,5 2,9 3,6 + 5,1 2,0 4,5 | 1,4 - 12,0
49,2 56,5 57,3 58,1 58,8
56,6 62,2 63,1 63,9 65,1
64,4 68,6 69,0.
36,7 43,3 44,9 43,2 44,4
60,2 66,4 67,4 68,2 68,7
53,6 58,8 59,5. 60,2 60,7*
33,6 29,2 28,6 28,0 27,5
28,6 26,4 26,7 26,9 25,9
43,2 | 40,2 | 40,1 |
28,7. 26,0 26,7 26,6
34,8 30,7 31,0 31,4 31,6
-
35,0 31,2 30,6 30,0 29,6
-VíAjíX --<>_·ί<_» ¿.ίίΑ.\^.Λ-ί.
14.251 15.055 15.023 15.084 15.084 15.337
132,8 137,0 142,1 146,6 151,7 156,3
60,2 69,2*
4.140 4.462 4.590 4.636 5.166 5.334*
71,2 72,1 71,2 71,0 71,1 71,4
84,3 86,6 88,3 88,8 89,3 89,7
87,2 87,9 88,6 89,1.
96,1 100,6 71,1 69,3 65,1 61,3
22,6 16,0 12,4 12,5 11,6 10,7
25,6 21,0 18,9 18,9 18,3 18,4
+ 5,3 + 0,9 6,7 6,2 5,7 <Jl^Å^..<_J^i
0,3 6,6 5,0 7,4 j
7,4 I
83,1' 38,4*
+ 3,8 3,9 2,1 0,5 2,0
2.586 2.729 2.815 2.852 2.365 2.931 67,1 68,1 68,0 68,9 68,3 69,3
23.059 23.314 21.330 21.903 22.127
105.462 100.544 101.563. 104.302
92.0 I 92.1 I 88,7 I oo ς
I
87,5 ! 87,3 |
81,7 80,9 81/1« 81,2' 81,4*
5,9 5,7 5,5
183,3 133,4 60,7 56,9 55,1 55,2
474,4 439,0 415,5
2,4 3,8
-6,9 - 14,6 "3,2 + 0,3
-7,5 -5,4
IV. Werkloosheid Ι
Jaar
ι
!
1970 1975 1980 1985 1987 1988
i
I I
1983 1984 1985 1986 1987 1988
ßrari =
Β
DK
EL
E
F
IRL
IT
iL
L
UK
p
| EUR-12 I
i 1. Geregistreerde werklozen (volgens de nationale definities) a) j n 1 000 ,, jaargemiddelde 59 SU 49 146 ¿62 25 148 201 122 257 840 96 35 1.086 369 899 101 176 37 1.277 1.451 557 242 2.642 231 2.305 85 2.458 501 216 2.233 110 2.924 2.622 247 459 240 241 2.237 109 2.858 2.563
888 1.107 1.580 2.959 3.317 3.833
2." werk .odsheidsperccntage voor verge .ijking tussen LiuStaten (niet gecorrigi;erd a) Alle leeftijds' i roenen te sarien î tinnen en vrouwen 12,6 6,9 8,2 15,2 9,0 9,5 9,0 17,8 9,1 17,0 12,6 20,6 9,8 9,5 9,3 7,1 11,8 8,8 21,9 10,3 18,4 7,5 7,2 9,5 11,8 6,6 8,3 21,2 10,4 18,3 10,5 5,8 11,5 6,3 20,5 18,1 10,2 5,8 10,5 8,1 10,5 6,4 6,3 19,6 10,2 17,8 10,7 8,5
EUROSTAT
O l i i e. r i» rek., y> o
DE
Mo,*
r-4-^o,
0 0,3 1,1 2,6 2,7 2,5
59 260 325 761 686 Z33
13
107 285 342 319 306
voor seizoeninv .oeden) 3,6 3,1 2,9 2,6 2,7 2,2
12,5 12,4 10,6 10,3 10,2 10,3
558 909 I 1.591 I
| 3.271 | 2.953 | 2.37Ό
io-jur^-vy.'^ J^JULL.
7,7 | 8,5 8,6 8,3 6,8 5,7
2.287 5.018 8.093 15.856 16.130 15.653
| | | | |
11,2 11,4 11,5 11,5 10,6 8,7
|
I
10,0 10,8 10,9 10,8 10,5 10,0
| | | |
I V . Werkloosheid ( v e r v o l ^ )
I I
Jaar
1983 1984 1985 1987 1988
I 1 1 1 1 ! ! | 'I i 1 1 1
1983 1984 1985 1987 1988
I 1 1 I 1
1983 1984 1985 1986 1987 1988
ftp o f t
EUROSTAT
I DE | EL ; F E I I I 1 b) jotigeren beneden de 25jaar - narmen en vrouwen 42,6 | r/,9 | 25,1 | 27,6 I 11,6 [ 21,5 I 26,2 | 26,2 | 47,0 | 14,4 | 28,2 | 11,5 I 24,9 | 26,1 | 10,4 | 48,3 | 25,4 | 11,1 I 7,8 | 25,3 | 25,0 | 8,0 | 46,1 | 23,9 ¡ 43,2 | 8,6 | 27,1 | 24,1 | 23,2 | 7,1 I 40,7 | 22,9 | 6,7 | 9,4 | 27,4 | 20,3 | 3. Werklooshei dst ml;tUlr ν oor V e i r ^ k . Λ ^ t v ^ i j e - ^ (_i«Lƒ a) Vrouwen onder., de werklozen i n % ' 45,1 | 50,8 I 5¿',5 I 50/7 | 55,1 I 5$,* I 53,8 | 47,4 | 52,8 | 52,7 | 34,1 | 58,0 I 35,0 | 57,0 | 53,8 | 53,1 | 60,0 | 48,0 | 49,7 | 44,2 | 56,0 | 55,2 | 56,3 | 59,7 | 48,7 | 56,2 | 54,6 | 56,8 | 58,6 | 50,3J _ ¡j) Jongeren beneden cie 25 jaar • onder de werklozen in % 33,3 Τ 52,8 | 44,2 | 42,0 I 36,/ ί 39,8 | 45,4 | 34,0 | 32,3 I 41,8 | 38,2 | 50,1 | 42,2 | 28,9 I 47,5 | 40,2 | 35,3 i 31,1 I 47,5 | 44,6 | 35,8 | 30,6 | 21,3 | 31,3 | 19,9 | 42,9 | 46,0 | 33,5 | 30,5 | 28,0 | G
! I
DK
IT
IRL
I1
L
1
22,3 24,4 26,4 26,9 26,4 25,8
| | | | | |
30,9 31,9 31,7 33,3 31,5 32,5
| | | | | |
8,1 6,8 6,8 6,3 6,4 5,4
! I i
ri-
I ! | | | |
22,7 21,5 18,1 17,1 17,8 17,2
EUR-12
i I !
p
I
IK
| | | I | |
18,6 20,4 20,3 19,3 15,8 13,1
| | | ¡ | |
20,6 19,7 18,7 18,4 15,8 12,3
| ¡ j | | |
23,1 24,1 23,4 22,6 21,2 20,0
|I ! | | | ¡
| | i
i
:
I
ί
- ¿o~cur^£**^icLt&ie,
ot¿cC¿_K.
33,4 34,0 34,9 34¿8
| | | |
56,2 56,3 56,8 55,9 56,7
| | ! | |
50,4 48,7 51,1 53,9 51,8
| | I | |
40,5 41,7 42,6 53,3 54,6
| ¡ | | |
62,6 58,7 56,5 57,1 60,6
| | | | ¡
36,1 38,2 39,9 40,1 39,9
| | | j |
45,2 45,6 46,2 49,2 51,0
40,5 39,4 38,7 36,2 34,7
| | | | |
64,2 61,7 58,8 53,4 54,2
| | ¡ | |
51,3 48,2 49,3 46,0 45,6
| | | I |
38,8 37,2 35,0 39,0 37,4
| | | ¡ |
57,5 55,8 53,6 50,2 48,7
| | | | |
41,1 39,6 37,6 33,6 31,2
I j | | |
46,1 44,9 42,4 39,2 38,2
33,7 |
|
| | |
V. Arbeidsvoorwaarden Jaar
197J 19S0 1935/36 1986/87
DK
1 . Wekelijkse arbeidsduur i n uren a) Overheersende arbeidsduur volqens c.a.o. van de industriearbeiders 4142 j 4244 43 I ! 42-44 142,5-41,75 4041 1 40] 4344 4245 ! 40 1 I 40 ! 3640 40 ! 40 | 37,5-40 49 ! 35^tC ! 36-40 | 39-40 ! 38^0 | 33,754C | 3940 | 37,539 1
:
1970 1980 1984 1985 1986 1987 1970 1930 1985/36 1986/37
1970 1980 1984
1 1 1 1 1 1
I I : [ ! | |
I
1
i
1tti6 1987
I I
1970 1980 1984 1985 1986 19ti7
| I
I I
I I
I
1
1
;
I
jaar i n 1.000 | 1.008 | 1.092 | 1.742 2.617 | 6.178 | 1.511 I 412 I 386 562 | 6.358 | 1.317 1.094 | 3.224 I 418 I 727 | 568 I 309 1.294 | 2.280 512 I 264 I 1.000 tewerkgestelde werknemers | 135 J 110 | 1.405 I 471 1.569 | 777 s I 92 291 827 1 463 ! 72 421 560 | 40 1 509 | 286 645 1 371 I 31 | 322 28 ¡ I
Schattingen .Normale wettelijke arbeidsduur ^iJetaalde arbeidsuren 9'erkdngen met een * gemerkte gegevens hebben betrekking op arbeidsdagen
4145 40 40
|
! ! 1 ¡ : ' Ό PPT arbeider in c!c i n d u s t r i e aaqoeboden arbeidsduur oktober 42,7 I 1 45,9 ι - I 44,1 | 44,6^ 1 I 35,7 I 38,5 | 41,6 | 39,0; 1 40,9 I 42,3 | 1 35,7 I 41,2 | 3 9 , 1 ; 1 1 38,9 I 38,5 | 41,3 | 35,7 I 40,7 | 39,3 37,6 | I 41,1 | 1 1 35,6 I 38,6 | 40,5 | I 41,6 | 1 1 36,0 | 40,5 | 38,4 | I I 1 2. Betaalde j a a r l i jkse basisvakantie voor indus criearbeiders volgens 1 i 1218 | 18 ί 16*24 612 18 1 24 1 ! 17*19 | 21*30* | 1012 | 2025 1 24 | 2ó*30 24 ! X' ! 24 | 24-25 | 26*30 ! 21*32* | 2024 1 25 ! I 3 . Sta singen a) Ver .oren arbeid sdagen per 1.432 93 | I 102 | 217 77 | I 192 | | I 131 | 2.921 | 2.332 | 130 35 | 28 | I 93 | I 137 | 33 | b) Verlrre.'i arbeic sdagon per 482 I 56 l 4 I 68 I 89 | 3 1 132 | I 60 | | 1.021 | 43 2 I 1 39 | 1 I 1 57 | 1 I
| ¡
42,5 38,4 37,4
| | |
1 1 1
45,0 40,2 40,1 40,6 41,0 4 1
'! c.a.o. in dagen 1215 1824 25* 20*24 | 25* 2530
142,541,75 I 40 i i 364U i ι ! I
I
44,3 I 40,3 40,5 I 40,5 | 40,4 40,2 | .f
4045
| j
4041 | 3940 | 3540 |
t ι
! :
ι
I I I | I
4048
I
3545
I |
1
I
1
40,7 | 42,0 | 42,2 | 42,0 | 42,5 I.
1
¡
1
11 1
| 15*18* ¡ | 20*24* | 2025 26*
!
!
EUR-12
UK
iL
IT
IRL
DE
| 1218 | 1823 i 2027 !
|
Ó24 1030* 2032*
|
I
~r
| 18.277 | 13.514 | 8.703 | 3.831 ! 5.044 ! 3.960
| | | |
1.445 1.093 586 255 374 263
| | | [ | I
| | | | I
|
0 0 0 0
I
I 0 0 0 0
I
I
263 54 29 89 39 58 69 13 6 19 3 1?
|
| | |
| I I
533 270 275 382 113
| 10.980 | 11.964 I 27.135 I 6.402 j 1.920 | 3.546
| | |
195 96 98 134 40
I 489 I 513 | 1.258 293 88 I 160
! | |
37.269
~T I | I I
¡ |
| I
i
3ron : 1 a) + 2 : Nationale c.a.o.'s 1 b) "Werkgelegenheid en werkloosheid 1938" EUROSTAT, "Ouiletin des statistiques du travail", BIT 3 a) et b) : EUROSTAT
I I I I
I
.ciou nr ì'3'idr..r'S'cen EL
;■·::"» χ·.·ι· ■lia'cldo bruto u>ive¡\'ion3Í:en vai <9· nrbeiders in 9e industrio (1) Iop0ïv9 ''ayi!»r.c!rL'rit"iiY.ir'i.irdr; a) "ore.'.Oir. 3,89 4,31 4,59 5,911 2,35 5,11 5,40 6,10 5,10 6,22 7,05 3,50 7,24 7,96 8,04 8,78 5,03 6,45 7,58 9,13 8,48 8,19 9,13 4,95 6,80 7,88 9,76 8,98 8,54 10,13 5,57 8,52* 9,60* 8,94* 10,70* 199 1.-9) !>>: η η;. on'Q:i. iL irr: ;,l, ;eoivc~;: 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 181,2 199,8 131,3 121,3 301,8 131,6 164,9 132,5 139,8 126,1 334,9 195,8 135,6 132,9 145,4 198,3 170,2 130,9 366,1 205,9 137,8 135,9 160,7 215,2 177,5 136,5 447,7 139,2 170,3 c) :i oor 9; .introniι:9 ι gorai 99c L'o j a a r l i j k s ? s t i j 16,2 20,4 7,9 6,4 22,3 13,8 "Π/Π" 10,4 12,6 14,8 5,6 12,7 6,9 3,9 24,7 10,5 5,8 | 8,1 3,3 0,5 | 4,0 4,0 11,0 3,2 9,1 8,5 5,2 10,5 3,8 9,3 4,3 2.3 | 6,3 4,3 22,3 2.4 | olir inde ci ·) r.:-? Ιο rno) 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Τ 100,0 ι 103,1 103,0 92,6 100,8 116,0 104,1 106,8 97,5 95.4 I 107,9 96,5 97,1 105,3 103,8 107,3 105,5 95,0 I 109,9 97,8 103,3 103,3 108,9 107,6 100,0 95.5 | 105,3 112,0 107,2 96,5 | ■¡π .) Γ: .eli. 99 Π], Or 2,8 2,2 2,4 5,6 2,3 1,5 2,7 I 0,6 1,6 0,2 3,0 0,8 1,3 0,6 1,5 0,9 | 0,5 4,2 5,0 9,1 0,9 -0,3 4,8 "0,4 | 0,4 2,8 5,2 1,0 0,5 | 3,7 1,9 6,4 2,9 7,2 1,0 I 1,9 17) •.orkan on Lr rr iXXÄicer.o'ji" v irr..
198U 1985 1986 1987 1988 1980 1985 1986 1987 1988 1975/80 198U/85 1985/96 1986/87 1987/88 1980 1985 1966 1987 1988 1975/80 1980/85 1985/86 1986/87 1987/38
leria κ : Voorlaii'
IRL
OVOnS
SK
5,«J 8,04 8,53 9,15
100,0 117,9 119,9 122,1
"¿751" 3,30 3,43 3,71 3,98* 100,0 252,8 293,6 348,6 400,0
7,1 3,3 1,7
20,4 18,1 16,7 14,7
100,0 97,5 99,2 100,7
100,0 89,5 94,9 100,9 104,7
1,1
-0,5 1,7
2,2 6,0 6,3 3 Ρ, IL:ÌY;
SJírVc
4,6y 7,87 8,40 8,96 9,44* 100,0 154,3 165,3 176,2 139,5 13,6 9,1 6,8 6,6 7,5 100,0 111,6 115,7 118,0 119,5 0,1 2,2 3,7 2,0 1,1 •icon
V I . Lonen .orbeiciskosten (vervoln) DE
Jaar
IT
EUR12
.L
ririicl. . in reo· anoverilv.nston von <■■<'■ ¡rx* π orcen in œ m u s (1) 9i nai ionnlo i runteen! is 1er: ΐΎχπητΊο evolutie - ii>'o>: [oktoijcr 19' 0 = 19.) 100,0 I 100,0 100,0 | 100,0 f 100,0 1UÜ,0 ι 100,0 j Ίϋυ,ϋ | - 1 I ιοο,ϋ 115,5 j 260,9 188,2 | 202,2 | 135,6 128,2 I 147,9 i 123,3 | I 154,2 - 1 119,3 | 316,0 202,6 | 129,2 | 156,7 | 128,6 | I 163,6 - 1 1 143,5 122,0 | 368,9 144,4 169,3 214,8 | 130,8 | 167,2 | 133,3 | I - 1 1 _226,6 | 135,3 | 176,7 | 138,3 | I I 423,0 - 1 1 9) In nai ion·"9: MI;" boenheden - r--.·· '.icjrel. 'e j r o r l i !:so s t i j i ijnr in .. r,U ¡ 7,3 | -,4 I 8,2 | - 1 I 11,9 1 17,8 | 8,6 6,3 4,3 | 2,9 | 9,0 13,5 | 5,1 | 15,1 I 3,1 I 21,1 I - 1 _ II 21,1 3,7 | 6,1 0,8 | 4,3 | 7,7 | 5,8 5,9 | I - 1 16,7 0,6 6,7 | 6,0 | 3,7 | 3,5 1,8 I 1,2 I I I - 1 3,8 | 5,5 | 5,7 [ 3,4 I I I 14,7 I - 1 C) (Γ.Γ:. .■¡ι ¡Q)^?, 3 η bodi ort '.:·..) ./estiginf.x η ¡jot Τ· or : oer \ ie¡'kneriers ". ',rbi '•9':-''3':0i. 1 ■ 9:· inriir.tr •ι' "¡»r v.) "'JUS id^kostm ■"·■ ") ,.··'ΐ' ■ >l< 9 orbe 5,67| 5,76| 4,59 5,62 6,45 i 5,9/| 2,681 I 4,2) I 8,54 9,03 | 7,93| 3,491 3,711 9,31| 5,01| 6,44 I I 2,50 10,94| 6,03| 9,71 10,73 | 9,63¡ 7,401 9,63 12,08| 3,91| I 13,59 | 2,A9 10,39] 10,96 13,Ü9¡ 5,691 8,94| 12,17 11,901 14,14| I 11,38 14,28 | 13,92| 14,90| 9,271 12,60| I I I 15,53 | 9,87| 11,96 14,70| 16,12| 13,51| I 1 12,59 16,36| 15,24| 14,93! 9,87| I 1 I 1 9) Ι..ΓΓΚ: :et . ; ìoor Ste ·:Γ9ΟΙ9;;! osten r rv· 87,1 100,0 | 41,6 | 89,3 j 87,9 I 65,1 | 92,6 | 71,2 I I 1UU,Ü I 91,7 97,0 | 91,2 | 85,2 ¡ 53,8 ! 69,2 39,8 | I I 80,4 88,3 I 20,7 100,0 I 61,3 | 79,7 I 90,6 | 32,4 | 79,7 49,9 | I 100,0 | 84,2 | 77,5 63,2 | 96,1 | 16,2 92,6 | 40,2 | 36,1 73,5 | I 76,4 95,8 | 100,0 | 62,2 | 93,4 | 84,6 | I I 1 74,2 96,7 | 91,2 | 100,0 | 83,8 | 61,2 | I I 1 77,0 100,0 | 93,2 i 91,3 ! 60,3 | I I I c) .OC Y <*; rrrvi!*^!*"' oidjkosto: i ni eb i > ¡ustriofs, in 9 /r, ■: cte tot" lo kosten 79,9 | 69,9 | 82,5 73,8 | 75,6 I 93,3 ¡ 70,9 85,3 | I 1 70,9 | 83,8 75,9 | 78,3 | 94,5 | 86,0 | 76,1 I 71,1 I 1 73,3 | 75,0 ' 77,9 | 94,3 ! 83,0 | 84,6 74,2 | 75,9 I 70,5 I 84,0 | 83,7 73,3 | 75,0 75,3 I 77,0 1 92,5 | 81,0 | 68,8 73,3 | I 15 '«halve 1' 17) Ierland es ι Donoiarkon ζα>9τ or on wo Tccrix> ιποκοηΐ; i .-ΐ ■ :ι ir.. ν ο , 9 soor 'o ji> oc. ΠηΙ ii \b ΊΟ \-iJ 1.1 «ν,· .t<Ír. ^ 9 r t ' A \ H)
1*0 1985 1986 1987 1988 1975/80 1980/85 1985/86 1986/87 1987/88
i I I I I ; I I I I I
■'
1975 1976 1981 1984 1*5 1986 1987 1975 1973 1*1 1984 1985 1986 1987 1975 1978 1981 1*4 tr
i I I 1 I 1 I ' i ¡ I I I ί ί i i !
"
■
-
■
"
I 1 I
1UU,L*
ì
161,0 177,0 192,0
|
14,6 10,0 9,9 8,5
I i ¡
—
|
Λ
ι
ί
..io tüvcrvr'íi.. : _" G-e n^tl von da ve .i ,.^1935. 19:6 on 1997 se hnt ΙΓΓ'.ΪΠ 4-_ 9 ι lOrtugal : go·' evens voor 1 9 2
lîJROSTAT : :joii
3,021 3,811 7,43! 8,841 | 46,8 40,9 61,5 62,5
| j | j |
85,6 I 92,4 | o«
c
I
O \ r->
|
' ■>,'
ί
•»?:·:;οι>..
6,10 ! 9,10 | 11,40· | 65,8 75,6 80,3 -
|
/ ' I I . Levenstandaard
DK
Jaar
197J 1980 1984 1985 1996 1987 1970 1980 1984 1995 1986 1937
1973 1980 1983 1984 1935 1936 1907
1 . '.toningen a) Bestaande woningen 353 372 422 475 4G4 439 405
DE
per 1.000 inwoners aan 'net einde v a i het j a a r 244 376 314 341 ! 263 436. 35: '50 412 ! 276 447 4 39 433 j 278 449 443 ¡ I 233 451 W i
b) Gereedgekomen woningen ner 1.00Q inwoner r 1 *r, -, 1 =T"ö 1 Λ -7 r9> r\ "7 10,3 9,1 i3,o; I 7,c: 5,9 7,3 20,2" 4 9" 6,3 5,6 7,4 5,1
—-,—Τίβ
>,1 2,6
H,a 5,6
IRL
EL
6,5 5,1 4,1
3,9' 11,0
Gebruiksgoederen aan het oinde van hot jaa ι : τ 1.1X31 in'.Oners π) T o u r i s t a u t o ' 218 230 26 71 213 271 377 90 202 521 272 400 109 228 331 282 412 116 230 335 294 424 127 240 339 441 137 250 346
.9 T e l e v i s i o t o e s c e l l o n por 1.0.13 ini.oners 163 115 275 217 274 1970 252 239 297 362 320 1999 258 355 257 369 3U2 1985 341 264 371 3U5 1984 546 272 302 1985 1936 1937 ; 1979 Τ, 1931 (■toningen d i e i n aanbouw \/erden genomen 4 Voorlopige c i jfers [iron : "Revue 19701979 et 197719C 6", EUROSTAT
9,3 7,0 6,3 5,3
4,6 3,1 9,9 6,7 6,4
254 343 372 378 380 389
133 217 206 208 202 203
"216" 297 375
149 188 205 211 213
U<
IT
319 389
332 333
7,0 3,3 3,9 3,2 2,7
5,2 5,6 3,8 3,5 3,3
190 310 359 366 392
245
343 367 372 377
348'
9,1 8,1
2,9
8,0 7,0 7,5
4,1 4,3 3,8
EUR12
346) 332 395 396 399
349 387 403
6,6 4,5 4,1 3,8
7,3 6,5
278 352 385 400 416 425
195 322 332 335 359 559
47 128 152 159 209 222
210 281 518 305 313 324
191 298 524 527 343 345
208 248 255
237 296 310 312 315
42 143 151
294 531 323 330 331
223 294 294
VII. Levenstanaard Jaar
Β
(
DK
|
I 1970 1980 1983 1984 1985
| | i | |
1 I |
1988
|
EL
I
Ε
I
1 I
! 1
1
3. C omsumptieprijzen a) Indexcijfers (1980 100) 100,0 | 100,0 | 100,0 | 140,5 | 146,4 | 121,0 | 142,3 j 151,7 | 120,7 | 144,5 | 157,8 | 121,0 |
I
F
! | | | | |
»«.o I
1 100,0 256,3 315,5 366,3
| | | |
1?3 460 544
\Li.H I Η\^Λ I
I
I
| | | |
iw^ I 14,6 14,4 12,2 11,3 8,8 8,8 5,3
| | | | | | |
I
| | j | |
1o4 187 235 253 266
! 1 1
1 100,0 178,0 193,6 203,8
IRL
I
I
Neo I
I
|
1
b) Gemiddelde j a a r l i j k s e s t i j g i n g in % 7,6 | 11,7 | 6,3 [ 24,5 | 8,7 j 10,1 | 5,3 j 21,0 | 7,7 j 6,9 | 3,3 | 20,5 | 6,4 | 6,3 | 2,4 j 18,3 j 4,9 | 4,7 | 2,2 | 19,4 | 1,3 | 3,6 | - 0,2 | 22,8 | 1,5 | 4,0 | 0,2 | 16,1 |
1980/81 1981/82 1982/83 1983/84 1984/85 1985/86 1986/87
Dron : EUROSTAT
DE
c) Telefoonaansluitingen per 1.000 inwoners 211 | 342 | 228 | 119 | 13? 365 | 644 | 464 | 291 | 315 417 | 719 | 572 | 336 j 352 | 749 | 598 | 357 | | ¡ 621 | 375 |
1 1980 1985 1986 1987
(vervolg)
100,0 158,0 162,2 167,3
| | | |
IT
I
|
175" | 337 j 405 |
241 | 570 | 587 j
| | |
| | | | | |
I
1 1 1
1 | | | j
^λ\% 1 w s , Η 13,4 11,8 9,6 7,3 5,8 2,5 3,1
20,4 17,2 10,4 8,6 5,4 3,8 3,1
NL
I
1
100,0 178,4 185,2 191,0
L
!
| | | | | | |
I
100,0 190,3 201,4 211,0
| | | |
VU 1 17,8 16,5 14,7 10,8 9,2 5,8 4,8
| | | | | | j
I
169 347 380 390 401
1 1 1 100,0 142,3 142,7 142,6 ÌHH.Ì
| | | |
8,1 9,4 8,7 5,6 4,1 0,3 - 0,1
| | | | | | |
Ρ
! | ¡ | | |
8? 138 169
1 ! 1 100,0 122,3 122,7 122,5
| | j |
|
UK
I
| ¡ | |
270 | 496 | 520 !
! 1 1 100,0 284,1 317,6 347,2
| EUR12
!
| | | |
100,0 141,5 146,3 152,4
j | | |
I
| | | | | | j
I
20,0 22,7 25,1 28,9 19,6 11,8 9,3
| | j | | | |
I
11,9 8,6 4,6 5,0 6,1 3,4 4,2
| | | | | j |
I
j i !
! 1 1
I \ιι.ΐο 1 IV».-s 1 iSi.i 1 6,7 5,7 2,7 3,2 2,3 0,3 - 0,2
197 428 46,6
! 1
100,0 153,7 159,2 164,3 | N>S;H 12,1 10,7 8,6 7,4 6,1 3,6 3,2
ι
VIII. Sociale bescherming Jaar
i
Β
I
DK
DE
I 1970 1975 1980 1983 1984 1935 1986
I ! ; ! ! !
I i
I I
~
.
ν ι•
u c y c v u io VJ ι ν ι iv. t.
uvi^t
"Τ
F
I
I
1 1
I I
ί
I
I
b) uitkeringen volgens functie in %
Bron : SESPR0S, EUROSTAT
Ε
IRL
|
IT
I
α&ι
\v
I I
2. Sociale uitkeringen a) Uitkeringen per hoofd van de bevolkinq in priizen en koopkracht van 1980 1720 | 211 υ 2190 | I 1670 | 820 | 11% -' 1 2420 25UÓ ί 219U - 1 880 | 2150 | 1020 | 1460 ¿290 | 266U 2520 | - 1 960 | 2400 | 1160 ¡ 1820 2490 I 221u ! 2620 - 1 960 ί 2470 | 1150 ί 1830 | 2530 | ι 1870 990 | 2510 | 1180 I 2630 _ I _ I i - 1 1.020 | 26U1 ! I I
1970 ¡ ziekte j i n v a l i d . , arbeids | ongevallen ouderdom, nabe staanden moederschap, gezin.| werklh. beroepsopl j en voorlichting | diversen
!
fl/s ι
I i ¡ I
EL
I
1. Totale uitgaven voor de sociale bescherming in % van het bruto binnenlands 18,7 ! 19,6 21,5 | I I 19,2 I 13,8 | 29,7 | 24,2 | 25,8 I 22,9 I 19,7 | 19,6 I 23,6 | 28,0 | 28,7 | 25,5 I 20,6 ; 19,8 I \\,\ I 23,9 | 23,7 30,2 28,^ | 30,3 ! 29,1 | 1 23,7 | 28,7 29,4 | 1 ΠΜ I is/i 1 23,5 | 23,3 23,9 | 23,4 28,1 | 1 I 27,5 1 * ! 1 I ~~
1975 1980 1983 1984 1985 1986
|
22,1 |
I
12,6 | 40,6 | ! 20,0 |
I
3,7 | 0,9 ! 100,0 !
29,2 14,1 36,3
27,7 I
I
12,6 | 45,6 |
I
14,1
10,2 |
2,8 3,6 100,0
2,0 | 1,9 | 100,0 |
I
I I
I I
I
-
I I
!
I
I I I I
I
I 1
26,9 |
1
9,9 |
41,1 I
I
I
-
I
16,3 |
¡
-
I I I
2,0 | 3,4 | 100,0 |
I
: !
I
I
I
I
9,7 | 34,6 |
I
16,9 |
I
2,8 |
5,1 I
100,0 |
I
I
produkt I 15,6 22,4 | 26,4 | 26,5 | 22,8 | |
| | | | |
I
¡ I | | [
I I
30,3 |
L
I
1\V I I I
1760 2540 2290 2440 245I ;
| | | | |
NL
!
19,7 26,7 30,4 33,?
| | j |
Ρ
-
\\Λ -
Ixj. I VI ; T
!
2080 2590 2760 27 η 2620
| : ! ί I
530 -
I
21,5 | 34,8 |
19,0 | 50,9 |
12,9 |
11,8 I
1,1 | 3,6 | 100,0 |
0,0 | 0,6 | 100,0 |
I I
14,5 20,1 21,6 24,1 24,1
| | | | |
|
—
V\,\ I
| j | | | |
V^ j
1399 1660 ! I I
I
17,7 |
| E0R-12 1
I
:
r;ra
1990 2049 213)
| !
; _
! ;
-
; :
29,9 |
-
28,1 |
I
12,1 | 40,5 |
-
8,5 | 48,7 |
13,9 |
-
11,2 I
3,3 | 0,3 | 100,0 |
-
2,9 | 0,6 | 100,0 |
I I
I
I I
I
I
I
I (1) 26,5 |
ικ
-
I
-
|
-
! ί
VIII. Sociale bescherming (vervolg) ! UE | EL | 1 OK E ! I I I 1vü6 i 1984 | 1985 j 1985 ] 21,4 ! 21,6 i 27,7 ¡ | 22,7 - ziekte ! - i n v a l i d . , arbeids- 1 I ! 1 1 12,2 | 19,2 | ! 11,6 ongevallen 8,8 j 40,2 | 37,7 I 42,5 ! i 47,;) - ouderdom, nabe¡ I staanden ,,ι 11,0 ! 10,1.1 | 2,9 6,6 ; ι - moederschap, gezin. ί I - werklh., beroepsopl 1 ι ιI 16,3 13,7 I 15,u | 6,7 I en -voorlichtinn 1,5 I 5,5 | 3.3 | | 0,4 - diversen r 100,0 τ| 100,0 | | 100,0 | 100,0 5. Ontvangsten volgens de herkomst in % I 1970 I I I - werkgev. b i j d r . 47,1 | | 51,0 I 11,2 I - bijdragen v . d . 6,4 | 24,2 | | 21,2 | beschermden I I 1 I - b i j d r . overheid 23,7 | | 79,6 | 23,5 | - diversen 2,8 | 4,3 | 5,1 I 100,0 | 100,0 | 100,0 | 1984 1986 (985 I 1985 1 32,9 | | - werkgev. b i j d r . 10,3 I 41,4 | 591,3 19,7 | - bijdrage v . d . 30,7 | | 4,2 | 10,5" beschermden | 1 1 i - b i j d r . overheid 77,4 | 33,8 | H,? 32,5 | | - diversen 8,0 | 3,9 | 5,1 I °,s 100,0 | 100,0 | 100,0 | 1°0/0 Jaar
l^
!
"ScVv Q^t i η Λ cri
Bron : SESPROS, EUROSTAT
.1
F
IRL
|
j
25,7
1985 j 29,0 |
S,6 45,1
7,2 | 31,2 !
I
IT
L
!
1985 22,6
1985 25,2*|
22,1 45,4
20,6*1 44,Λ |
I
12,3 | I
6,5
9,4 ί
6,5 3,3 100,0
14,4 ¡ 100,0 |
3,2 0,2 100,0
1,4 | 0,8 ! 100,0 |
59,2 18,9
21,2 | 12,0 |
36,0 | 24,9 |
18,6 3,2 100,0 52,?
2G,o
My xs 100,0
I
66,0 0,7 100,0 4385 20,9 13,0
I
| | |
| |
1385 52,5 13,9
I
65,2 | 0,9 | 100,0 |
31,5 2,1 100,0
1
I
30,3 8,3 100,0 198J 33, t 25,5
I
| | |
| | |
34,1 | 6,8 I 100,0 |
! 90! ;12
I 1982 25,9
19,0 'I
1.",7* 30,3
18,2 38,7
m/ |
ï
|
100,0
43,3 35,8
\s¿
.S,S 100,0
1982 54,0 19,0 25,0 2,0 100,0
i
I
19,6 j
12,5 8,4 100,0 1983~ 32/¿ 36,3
i
I
2,5 6,4 100,0
V
—
1
11.2 :
12,1
1
4L a I
9,2
, , ι '
I 1
I
1985 25,9*
1
10,8
s/M
IK
Ρ
¡L
I
I
100,0 |
100,0
36,6 I
τI
20,5 |
!
7,1 I
I
34,2 | 8,7 | 100,0 |
I Ζ8Λ I
16,8 |
I
I
~r I !
Κι I le>3 I
100,0 |
I
Europese Gemeenschappen — Commissie Verslag over de sociale ontwikkeling — Jaar 1988 Brussel Luxemburg (Behorende bij het „Tweeëntwintigste Algemeen Verslag over de werkzaamheden van de Gemeenschappen 1988" in toepassing van artikel 122 van het EEGVerdrag) Document Luxemburg : Bureau voor officiële publikaties der Europese Gemeenschappen 1990 230 blz. 21,0 χ 29,7 cm ES, DA, DE, GR, EN, FR, IT, NL, PT ISBN 928260229X Catalogusnummer: C B5890465NLC Prijs in Luxemburg (exclusief BTW): Ecu 16,50
Venta y suscripciones · Salg og abonnement · Verkauf und Abonnement · Πωλήσεις και συνδρομές Sales and subscriptions · Vente et abonnements · Vendita e abbonamenti Verkoop en abonnementen · Venda e assinaturas BELGIQUE / BELGIË
FRANCE
UNITED KINGD OM
Moniteur belge / Belgisch Staatsblad Rue de Louvam 42 / Lauvenseweg 42 10OO Bruxelles / 1000 Brussel Tel. (02)512 00 26 Fox 511 01 84 CCP / Postrekening OOO200550227
Journal officiel Service des publication* dea Communautés europe«nnea 26. rue Dosai* 75727 Paris Cedex 15 Tél. (1) 40 58 75 00 Fax (1) 40 58 75 74
H M SO Books (PC 16) HMSO Publications Centre 51 Nine Elms Lane London SW6 5DR Tel. (01) 673 9090 Fax GP3 873 8463
Autres distributeurs / Overige verkooppunten Librairie européenne / Europees Boekhandel Avenue Albert Jonnart 50 / Albert Jonnartlaan 50 1200 Bruxelles / 1200 Brussel Tél. (02) 734 02 81 Fax 735 D ö 60 Jean De Lannoy Avenue du Rol 202 /Koningslaan 202 1060 Bruxelles / 1060 Brussel Téi. (02) 538 51 69 Télex 63220 UNBOOK Β CREOOG Rue de la Montagne 34 / Bergstraat 34 Bte 11 / Bus 11 1000 Bruxelles/ 1000 Brussel
IRELAND Government Publications Sales Office Sun Alliance House Molesworth Street Dublin 2 Tel. 71 03 09 or by post Government Stationery Office EEC Section 6th floor Bishop Street Dublin 6 Tel. 78 16 66 Fax 76 06 45 tTAUA
J. H. Schurut Information A/8 EFPubllkatloner Ottlllave) 18 2500 Valby TH. 36 44 22 66 Fax 36 44 01 41 Girokonto 6 00 06 ββ BR DEUTSCHLAND Β und· «a n ζ ei g er Verlag Brerte Straße Postfach 10 60 06 5000 Köln 1 Tel. (0221)20 200 Fernschreiber: ANZEIGER BONN 8 682 5Θ5 Fax 20 20 27Θ GREECE O.C. Eleftheroudakis SA International Bookstore Nikis Street 4 10563 Athens Tel. (01) 322 63 23 Telex 210410 ELEF Fax 323 08 21 ESPANA Boletín Oficial del Estado Trafalgar. 27 28010 Madrid Tel. (91) 446 60 00 MundlPrenaa Libros, S.A. Cnatoiló, 37 2Θ0Ο1 Madrid Tal. (01) 431 33 99 (Libros) 431 32 22 (Suscripciones) 435 36 37 (D irección) Tétex 49370MPLIE Fax (01) 275 39 98 Sucursal: Librane Intemaclonel AED OS Consejo de Ciento. 391 06009 Barcelona Tel. (93) 301 86 15 Fax (03) 317 01 41 Generalität de Catalunya: Lllbreria Rambla dala «studi· Rambla. 118 (Palau Moja) 06002 Barcelona Tel. (03) 302 68 35 302 64 62
Licosa Spa via Benedetto Fortini, 120/10 Casella postale 552 50125 Firenze Tel. (055)64 54 15 Fax 64 12 57 Telex 570466 LICOSA I CCP 343 509 Subagenti: Librerie scientific« Lucio de Biasio AEIOU Via Meravigli, 16 20123 Milano Tel. (02) 80 76 79 Herder Editrice e Libreria Piazza Montecitorio, 117120 00166 Roma Tel. (06) 670 46 20/679 53 04 Libreria giuridica Via 12 Ottobre. 172/R 16121 Genova Tel. (010) 50 56 03 GRANPDUCHË D E LUXEMBOURG Abonnements seulement Subscriptions only Nur für Abonnements Messagerlee Paul Kraus 11. rue Christophe Plantin 2330 Luxembourg Tél. 499 θθ 88 Télex 2515 CCP 4024263 NEDERLAND SDU uitgeverij Christoffel Ρ lent ij ns treat 2 Postbus 20014 2500 EA 'sGravenhage Tei. (070) 78 96 80 (bestellingen] Fax (070) 47 63 51 PORTUGAL I m pren aa Nacional Casa da Moeda. EP Rua D. Francisco Manuel de Melo. 5 1002 Lisboa Codex Tel. (01) 60 34 14 Distribuidora de Livroe Bertrand, Ld.' Grupo Bertrand, SARL Rua das Terras dos Vales. 4A Apartado 37 2700 Amadora Codex Tel. (01) 403 90 50 - 494 87 88 Telex 15708 BERD IS Fax 491 02 55
Subagent: Alen Armstrong Ltd 2 Arkwright Road Reading. Berks RG2 OSO Tei. (0734) 75 16 55 Telex Θ40Θ37 AAALTD G Fax (0734) 75 51 64 SCHWEIZ / SUISSE / SVIZZERA OSEC Stampf enbachstraße 65 6035 Zürich Tel. (01) 365 51 51 Fax (01) 365 52 21 OSTERREICH Manz'eche Verlags und Unlveraltstsbuchhandlung Kohlmarkt 16 1014 Wien Tel. (0222) 531 610 Telex 11 25 00 BOX A Fax (0222)531 6181 TÜRKIYE Dünye super veb of set A.8, Nariibahce Sokak No. IS Cagai ofllu Istanbul Tei. 512 01 00 Telex 23622 D SVOTR UNITEO STATES OF AMERICA UNIPUB 461 1 F Assembly Drive Lanham. MD 207064301 Tel. Toll Free (800) 274 4866 Fax (301)450 0056 Telex 7108260418 CANADA Renouf Publishing Co., Ltd 61 Sparks Street Ottawa Ontario K1P 5R1 Tei. Toll Free 1 (600) 267 41 64 Ottawa Region (613) 238 80 856 Telex 0534936 JAPAN Kinokuniya Company Ltd 177 Shlnjuku 3Chome Shinlukuku Tokyo 16001 Tei. (03) 354 01 31 Journal D epartment PO Box 55 Chitóse Tokyo 156 · Tel. (03) 430 01 24 SVERIGE BTJ Box 200 22100 Lund Tel. (046) 16 00 00 Fax (046) 18 01 25 AUTRES PAYS OTHER COUNTRIES ANDERE LÄND ER Office des publications offici el lee des Communautés europeen nee 2, rue Mercier L2085 Luxembourg Tél. 40 02 61 Télex PUBOF LU 1324 b Fax 48 65 73 CC bancaire BIL 8100/6003/700
o DD
ι Ol 00
8
O
Prijs in Luxemburg (exclusief BTW): Ecu 16,50 . » * BUREAU VOOR OFFICIËLE PUBLIKATIES » « ^ * D E R EUROPESE GEMEENSCHAPPEN * · * L2985 Luxembourg
ISBN ISöBbD SSTX
9"789282"602294
