VERSLAG OPENBAAR DEBAT 10 NOVEMBER 2011 NOORDELIJK KLIMAAT PERSPECTIEF
Inleiding en achtergronden Ruim 120 Groningers en Drenten kwamen op het debat af. Eric van Oosterhout, burgemeester van de gemeente Aa en Hunze, zat de avond voor. Boris Pents en Christiaan Teule, beleidsmedewerkers van de Natuur en Milieufederaties Groningen en Drenthe, voorzagen het publiek van verschillende presentaties. Hierin werd inzichtelijk gemaakt welke consequenties het huidige klimaat- energiebeleid heeft op energiebesparing, duurzame energie, het energieverbruik en de uitstoot van CO2. Ook werd inzichtelijk gemaakt wat de consequenties zijn van een beleid met extra inspanningen en wat maximaal haalbaar zal zijn. Na de presentaties konden deelnemers uit het publiek met elkaar in debat door plaats te nemen aan de daarvoor ingerichte ‘Lagerhuistafels’. Daarnaast kon iedereen zijn mening geven over de koers van het klimaat- en energiebeleid, door te stemmen. De avond werd geopend door Reinder Hoekstra, directeur van de Natuur en Milieufederatie Drenthe. Hij lichte de achtergronden van het Noordelijk Klimaat Perspectief toe en de stappen die tot nu toe zijn gezet. De natuur- en milieufederaties van Groningen en Drenthe zijn gestart met het in beeld brengen van de noordelijke opgave. We hebben bekeken hoe onze energievoorziening er nu en straks uitziet. Ook hebben we de mogelijkheden onderzocht om onze energievoorziening duurzaam te maken. Daarbij hebben we gekeken in hoeverre we op koers liggen, uitgaande van een regionale vertaling van de landelijke doelen. Het boven water krijgen en in kaart brengen van de juiste data bleek geen eenvoudige opgave en heeft door het ontbreken van veel informatie langer geduurd dan verwacht. Belangrijk onderdeel van het Noordelijk Klimaat Perspectief is het zo breed mogelijk verzamelen en delen van gedegen informatie en het inzicht geven in de mogelijke keuzes. Het uiteindelijke doel is te komen tot een gedragen beleid en een gezamenlijke inzet van overheid, bedrijven en inwoners. Uitgangspunt in alle discussies is de Energie en Klimaat doelstelling voor 2020: 20% CO2- emissie reductie en 14% Duurzame Energie. We hebben hierbij gekeken naar de proportionele bijdrage van Noord-Nederland. We hebben onderzocht wat de mogelijkheden zijn om meer energie te besparen enerzijds en meer duurzame energie op te wekken anderzijds. Hierbij hebben we steeds in kaart gebracht wat er gebeurt in 2020 als we doorgaan met het huidige beleid, wat met extra inspanning en wat maximaal haalbaar zal zijn. Dit hebben we uitgewerkt in ‘kaarten’. De kaarten zijn verdeeld in twee categorieën: energie besparen en duurzame opwekking. De kaarten worden hieronder nader toegelicht en zijn ter informatie toegevoegd als pdf en kunnen desgewenst besteld worden via
[email protected]. Toelichting Boris Pents op de Noordelijke energiesituatie (het dashboard): Wij willen een visie maken op duurzame energieopwekking in Noord-Nederland. Om een visie te ontwikkelen op de toekomst, moeten we eerst weten waar we staan. Daartoe hebben we eerst het huidige energieverbruik voor Noord-Nederland en de duurzame energie opwekking in kaart gebracht. Dit is weergeven op een virtueel dashboard (zie ook bijlage), waarop ook de klimaatdoelstellingen staan. Noord-Nederland gebruikt ongeveer 10% van de gehele energie van Nederland (250 PetaJoule1). Ook blijkt uit de resultaten van onze analyse dat we in Noord-Nederland (en in Nederland als geheel) nog erg afhankelijk zijn van fossiele energie.
1
15
Petajoule is een eenheid energie. De energie-eenheid Petajoule staat gelijk aan 10 (1.000.000.000.000.000) joule, wat overeenkomt met 31,6 miljoen m³ aardgas, 23 miljoen kg olie of 278 miljoen kWh elektriciteit.
1
Als we onze doelstellingen van 20% CO2 reductie en 14% duurzame energie in 2020 willen halen, zal er nog een flinke inspanning moeten worden geleverd. Er moet veel meer energie worden bespaard en heel veel duurzaam worden opgewekt. En ook als deze inspanningen zijn geleverd, zijn we er nog niet. Met de blik op 2050 en de nog steeds grote afhankelijkheid van fossiele energie, moeten we nog veel doen om over te gaan naar een duurzame samenleving. Op basis van de schets van de huidige situatie, hebben we gekeken naar de verwachte effecten van het huidige energie- en klimaatbeleid. Hieruit blijkt dat - ondanks de toezeggingen en positieve plannen van diverse partijen - het effect van het huidige beleid voor 2020 niet positief is. In 2020 wordt met het huidige beleid slechts beperkt energie bespaard en halen we de doelstellingen voor duurzame energie en CO2-reductie niet. We hebben onderzocht waar de mogelijkheden liggen om de doelstellingen wel te halen. We hebben dit onderzocht binnen de vier belangrijkste gebruikssectoren en vier duurzame energie productiesectoren. De gebruikssectoren bieden energiebesparingskansen onder huishoudens, industrie, transport en kantoren en diensten. Aan de duurzame opwekkingskant liggen kansen voor zonne-energie, warmte-koude-opslag, windenergie en groen gas. We hebben bekeken wat de effecten zijn van extra inspanningen binnen deze gebieden en wat er met maximale inspanning te bereiken is. Op het dashboard is dit gevisualiseerd door per sector de ‘knop’ een tandje hoger te zetten. Hieruit blijkt dat bij extra inspanning de doelstelling voor CO2-reductie en percentages duurzame energie opwekking niet gehaald worden in 2020. Pas als we voor alle onderzochte gebieden de knoppen op het dashboard op maximale inspanning zetten worden de energie- en klimaat doelstellingen gehaald (ruimschoots). Toelichting Christiaan Teule op de mogelijkheden en keuzes per sector De informatie over de mogelijkheden voor meer energiebesparing en meer duurzame energieopwekking, zijn per sector in kaart gebracht. We hebben dit letterlijk uitgewerkt in ‘kaarten’, die we tijdens de avond hebben uitgedeeld (zie bijlage). Er zijn vier kaarten met het thema ‘energiebesparing’ en vier met het thema ‘duurzame energie opwekking’. Op de kaarten staat per sector beschreven welke maatregelen getroffen kunnen worden. Er staat wat wordt gerealiseerd met het huidig beleid (stand 1), wat met extra inspanning kan worden gerealiseerd (stand 2) en wat de maximale (technische) potentie is in Noord-Nederland (stand 3). De maatregelen zijn omgerekend in Petajoules. Naast de mogelijke maatregelen, staat op de kaarten vermeld wat de huidige praktijk is per sector. Via een uitleg op de achterkant van de kaarten wordt duidelijk gemaakt van welke gegevens en getallen wij in de berekeningen zijn uitgegaan. In het kort staat beschreven welke (beleids-)maatregelen nodig zijn om de maximale potentie te benutten. Bij de toelichting op de kaarten is aangeven dat sommige ‘maximale potenties’ niet reëel zijn te halen in 2020. De maximale potentie van zonne-energie gaat bijvoorbeeld uit van zonnepanelen op alle mogelijke daken van Noord-Nederland. Dit is binnen 9 jaar vrijwel onmogelijk te bereiken, maar het geeft in de discussie goed aan waar de bovengrens ligt van zonne-energie in Noord-Nederland. In de twee debatrondes zijn in totaal vier opties behandeld. Iedere ronde is ingeleid met stellingen voor ‘het Lagerhuis’ debat. Het thema ‘besparen’ is behandeld voor de sectoren ‘huishoudens’ en ‘industrie’. De sectoren transport en kantoren/diensten zijn vanwege de beschikbare tijd in dit debat niet aan de orde gesteld. Het thema ‘duurzame energieopwekking’ is besproken aan de hand van de thema’s ‘windenergie’ en ‘zonne-energie’. De thema’s ‘groen gas’ en ‘bodemenergie’ zijn tijdens het debat niet behandeld. Na iedere debatronde is over de op de kaarten beschreven mogelijke inspanningen gestemd.
2
Ronde 1: Energie besparen STELLINGEN Het energiebesparingsbeleid is veel te vrijblijvend. - Noordelijke bedrijven moeten tot 2020 meer dan 2% per jaar besparen en anders sluiten. - Huiseigenaren en woningcorporaties moeten hun woningen sterk isoleren. Voor degenen die dat nalaten moet de onroerend goed belasting fors omhoog. Energiebesparing moet op vrijwilligheid zijn gebaseerd. - Het mag niet ten koste gaan van winst of inkomen. DEBAT De voorstanders voor een minder vrijblijvend energiebeleid, geven de volgende motivaties: 1. We lopen zo ver achter ten opzichte van andere landen (gegevens L& I?), we moeten wel meer druk opleggen. 2. Niemand mag ongestraft mijn wereld bederven. We zijn samen verantwoordelijk en kunnen dus ook samen verantwoordelijk worden gesteld. 3. Binnen de bouwsector zal veel meer verplicht moeten worden, daar liggen zoveel kansen. Hier wordt op gereageerd dat dat er al heel veel regels zijn, maar dat het schort aan handhaving. 4. Je moet niet uitgaan van de marktwerking. Mensen kijken enkel naar hun eigen belang en eigen portemonnee. Bijvoorbeeld eigen vervoerskeuze. 5. Er zal meer gebruik gemaakt moeten worden van de A++ labels voor woningen en apparaten. Ook zouden de eisen voor dergelijke labels aangescherpt moeten worden om effectiever te zijn. Hier wordt bij aangetekende dat alleen labels niet werken. De labels kregen pas effect toen ook de belastingmaatregelen werden aangepast. Geld speelt een belangrijke rol. 6. Een oplossing is het fors duurder maken van energie als indirecte maatregel. 7. Een andere oplossing is de introductie van een nieuw label, waarop mensen direct kunnen zien hoeveel energie het gekost heeft om te produceren (het product). 8. Een alternatief voor de subsidies is het Duitse systeem, waarbij je mede-eigenaar wordt van de geproduceerd en geleverde energie. Zo verdien je er ook op terug. Je gaat dan contracten aan met de grote energieleveranciers als inwoner. De tegenstanders van deze stelling geven de volgende argumentatie: 1. Geen geloof hebben in straffen. Je kunt mensen belonen en zo motiveren tot ander gedrag. Straffen werkt niet; wel beloningssystemen instellen. 2. De overheid zal een stapje terug moeten doen. Door de overheid is immers deze achterstand gecreëerd. 3. Als inwoner/burger heb ik de vrije keuze. Ik kies steeds vaker bewust voor duurzame producten en diensten. De producent/leverancier heeft dan dus geen keuze en kan enkel duurzame producten en diensten leveren. De markt verduurzaamt dus vanzelf. 4. De overheid wordt als niet betrouwbaar ervaren. Er zijn bijvoorbeeld subsidiemaatregelen geweest, die van de ene op andere dag worden afgeschaft. De lange termijn waarborging is hierin onvoldoende, waardoor mensen hun vertrouwen verliezen. 5. Investeren als inwoner in zonnepanelen is een betere investering dan je geld op de bank zetten. Hier haal je meer rendement uit. Voorbeelden als Nieuw Balinge laten zien dat het kan en werkt. STEMMING ENERGIE BESPAREN Onder de aanwezigen werd een eerste stemmingsronde gehouden m.b.t. besparing. De eerste vraag is welke keuze we willen maken wat betreft energie besparen in kantoren en dienstgebouwen. De stemming bestond uit drie opties: 1. We gaan door met het huidige beleid. Dit levert 8% besparing op in 2020. 2. We willen een extra inspanning plegen. Dit levert 17% besparing op in 2020. 3. We willen een maximaal haalbare inspanning plegen. Dit levert 35% besparing op in 2020.
3
Keuze 1: 10 % Keuze 2: 67% Keuze 3: 23 % De tweede vraag is welke keuze we willen maken wat betreft energie besparen in huishoudens. De stemming bestond uit drie opties: 1. We gaan door met het huidige beleid. Besparing is 1% per jaar en een derde van de huurwoningen is verbeterd in 2020. 2. We willen een extra inspanning plegen. Besparing is 1% per jaar en een derde van de huurwoningen is verbeterd in 2020. Ook worden per jaar 5.000 particuliere woningen verbeterd en is 1/3 van de nieuwbouwwoningen energieneutraal gebouwd. 10% van de huishoudens bespaart 8% extra op elektriciteit. 3. We willen een maximaal haalbare inspanning plegen. Besparing is 2% per jaar en alle huurwoningen zijn verbeterd. Per jaar worden 20.000 particuliere woningen verbeterd en zijn alle nieuwbouwwoningen energieneutraal. 25% van de huishoudens bespaart 8% extra op elektriciteit in 2020. Keuze 1: 14 % Keuze 2: 28% Keuze 3: 58 % Ronde 2: Duurzame Energieopwekking STELLINGEN Meer windmolens op land zijn in Noord Nederland keihard nodig en onontkoombaar voor een duurzame energievoorziening. We hebben niet meer windmolens op land nodig voor onze (duurzame) energievoorziening. Er zijn voldoende alternatieven. DEBAT Voorstanders meer wind op land: - Alle realistisch haalbare opties zijn noodzakelijk, dus ook wind. - Biomassa heeft grenzen, dus geeft wind meer kansen. - Mensen moeten zelf ook aan windenergie kunnen verdienen, dan komt er ook meer draagvlak. - De lusten en lasten moeten eerlijk worden verdeeld. Als omwonenden er ook aan verdienen / van mee profiteren ontstaat er meer draagvlak. Voorstanders; zet in op alternatieven voor wind op land: - Windenergie geeft ook andere, nieuwe problemen. Er zijn betere alternatieven. - Wind op zee is goedkoper dan wind op land, want je moet het anders gaan berekenen. Als je bij wind op land de gezondheidsrisico’s meeneemt en de waardevermindering van huizen, minder toerisme, banenverlies MKB, etc., dan is wind op zee goedkoper. - Zonnepanelen zijn een veel betere oplossing. Dit geeft evenveel energie, is goedkoper en geeft niet de problemen die windmolens wel geven. Voor zon kiest men zelf, voor wind niet. - Grootste probleem met wind is dat de lasten en lusten oneerlijk verdeeld worden. - Gezondheidsrisico’s van windmolens in de directe omgeving zijn niet goed uitgezocht. - Wind op zee is wel een optie, wind op land niet door onevenredige kosten/baten en gezondheidsrisico’s. Reactie van de onafhankelijke experts op windenergie: 1. In Nederland wordt een andere kostenvergelijking gemaakt dan bijv. in Denemarken. In Denemarken wordt de gemaakte winst uit windenergie bijvoorbeeld direct gedeeld met de eigenaren van windmolens, die ook de omwonenden zijn. Hierdoor krijg je een andere discussie en een ander kostenplaatje. Advies wat betreft wind is wel: zet het op zee. 2. Wat betreft de gezondheidsaspecten van windmolens; deze geven inderdaad klachten door geluidsoverlast. Hiervoor zijn – net als in andere sectoren - afstandsnormen opgesteld. 4
Hinderbeleving blijft achter altijd een lastig meetbaar gebied. Heeft veel met beleving en gevoel te maken.
STEMMINGSRONDE WINDENERGIE De vraag is welke keuze we willen maken wat betreft de duurzame energieopwekking door middel van windenergie. De stemming bestond uit drie opties: 1. We gaan door met het huidige beleid. Er komen 100 molens bij op land en 0 op zee. 2. We willen een extra inspanning plegen. Er komen 200 molens bij op land en 30 op zee. 3. We willen een maximaal haalbare inspanning plegen. Er komen 300 molens bij op land en 210 op zee. Keuze 1: 5 % Keuze 2: 12 % Keuze 3: 67 % Blanco stem: 16 % Bij de blanco stemmers werd opgemerkt dat ze de keuze misten voor enkel wind op zee of helemaal geen windmolens. STEMMINGSRONDE ZONNE-ENERGIE De vraag is welke keuze we willen maken wat betreft de duurzame energieopwekking door middel van zonne-energie. De stemming bestond uit drie opties: 1. We gaan door met het huidige beleid. 5% van de potentiële daken krijgen zonnecellen en 5% van de daken zonneboilers. Er komen 4 zonnecentrales van 1 MW. 2. We willen een extra inspanning plegen. 20% van de potentiële daken krijgen zonnecellen en 10% van de daken zonneboilers. Er komen 20 zonnecentrales van 1 MW. 3. We willen een maximaal haalbare inspanning plegen. 100% van de daken krijgen zonnecellen en 25% zonneboilers. Er komen 50 zonnecentrales van 1 MW. Keuze 1: 1 % Keuze 2: 14 % Keuze 3: 85 % De reactie van het expertpanel: Dit geeft een typisch Drents beeld. We willen geen windenergie, dus doe het maar op zee en zon is makkelijker inpasbaar dus gaan we daar voor.
Belangrijkste conclusies uit het openbare debat: 1. Er wordt veel inspanning gepleegd op investeringen in windenergie vanuit bedrijfsleven en overheid en weinig op zonne-energie. Het draagvlak onder de bevolking is juist andersom. 2. De maatschappelijke kosten/baten discussie is zeer belangrijk in deze discussie, zeker wat betreft windenergie. Slotopmerkingen van Erik van Oosterhout: -
Het is belangrijk de samenhang van de verschillende opties in beeld te blijven houden. Het in kaart brengen van de feiten is belangrijk voor een goede inhoudelijke discussie. Een gemeenschappelijke koers/belang is essentieel en een inhoudelijk debat met elkaar.
Bijlagen: 1. Overzicht dashboard (jpeg). 2. Kaarten Energie besparen en Duurzame opwekking (pdf).
5
