door Kirsten Hulsker datum 22 mei 2014 versie 1
Verslag kennismakingsbijeenkomst Collectie Slavernij in Context 19 mei 2014 Deelnemers Huibert Crijns, Koninklijke Bibliotheek; Ellen Borger, Universiteit van Amsterdam; Pauline Schol en Roosanne Goudbeek, het Zeeuws Archief; Johan Francke, Zeeuwse Bibliotheek; Rob Visser en Harriet de Man, openbare bibliotheek Amsterdam. Verhinderd Marcel Theeuwes, openbare bibliotheek Den Haag; Dorinde Witsel, openbare bibliotheek Hilversum Welkom & voorstelronde Doel van de dag is kennismaken en verkennen hoe samenwerken aan content in context meerwaarde kan hebben voor leveranciers en eindgebruikers. Om elkaar te leren kennen begonnen we met een kort voorstelrondje. Collectie Nederland in Context door Norma Verheijen (SIOB) Norma Verheijen zet missie en visie van SIOB uiteen en beschrijft aan de hand van het activiteitenplan hoe SIOB met verschillende thema’s inzet op een sterk en toekomstbestendig bibliotheekbestel. Uitgangspunt daarbij is iedereen altijd en overal een pluriform en geïntegreerd bibliotheekaanbod te bieden. Onder de noemer Collectie Nederland in Context werkt SIOB aan nationale collectievorming. Contextualisering houdt in dat bronnen met elkaar in samenhang geplaatst worden. Dat kan op drie niveaus: door technische verbindingen door middel van metadatering, door redactiewerkzaamheden bijvoorbeeld ten behoeve van widgets en apps en ten slotte door interactie met de eindgebruiker. Technische verbindingen kunnen worden gelegd via de nieuwe nationale bibliotheekcatalogus (NBC+) waarmee in te toekomst alle collecties van openbare bibliotheken worden verknoopt, maar ook andere collecties zoals van de KB, UB en erfgoedsector. De NBC+ wordt landelijk uitgerold en draait al in de OBA. Als voorbeeld noemt Norma de banierententoonstelling van de UvA: daarbij maakte de OBA een uitsnede dmv de NBC+ om alle relevante context daarbij te bieden. Redactionele verbindingen worden bijvoorbeeld gelegd door Plusbibliotheken met digitale
1/5
etalages rondom een thema. Als voorbeeld van co-creatie noemt Norma het Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum die hun gebruikers vragen om bij te dragen met eigen filmpjes. Collectie Slavernij in Context door Kirsten Hulsker (SIOB) Kirsten beschrijft hoe het project Collectie Slavernij geworteld is in het SIOB-thema Collectie Nederland in Context. Doel van deze pilot is samenwerken aan content in context duurzaam vormgeven zodat meerwaarde ontstaat voor leveranciers en eindgebruikers. Resultaat daarvan moet zijn content in context geplaatst rondom dit thema via een op de volwassen eindgebruiker afgestemd digitaal dossier. Uitgangspunt daarbij is de geïntegreerde Bibliotheek en de functies lezen, leren en informeren. Als pijler onder het project ligt de visie op contextualiseren die is vastgelegd in de Verkenning. Verder is de omgevingsanalyse door Andrea Kieskamp van CultuurIdee uitgangspunt geweest om partijen samen te brengen en daarbij gebruik te maken van bestaande structuren en content die reeds met expertise is opgebouwd. Naast KB, UvA en Zeeuws Archief heeft het Tropenmuseum een digitale versie van het boek van Stedman toegezegd voor deze pilot. Digitalisering heeft toegang tot informatie ingrijpend veranderd: dit heeft geleid tot meer interactive en een toegenomen en gefragmenteerd aanbod. Hierdoor groeit de behoefte aan betrouwbare kennis die in samenhang wordt gepresenteerd. Connectie tussen kennis in collecties en in mensen wordt steeds belangrijker. Door in te spelen op deze behoeften kan samenwerken aan contextualiseren voor bibliotheken en haar samenwerkingspartners een middel zijn om zich te positioneren in het informatielandschap. Bierhoff ontwikkelde een informatieradar, waarin hij de positie van bibliotheken heeft aangegeven. Hierover ontstaat discussie: welke plek wil je als Bibliotheek innemen en hoe actueel kunnen en willen bibliotheken zijn? Ieder moet zijn sterke punten uitnutten: zo kunnen bibliotheken betrouwbare informatie leveren aan mediapartners die goed zijn in actualiteit. Dossier Slavernij door Huibert Crijns (KB) De Koninklijke Bibliotheek biedt context aan voor haar collecties, vooral voor de doelgroep niet-wetenschappers die behoefte heeft aan samenhang. Bij de KB maken collectiespecialisten daartoe dossiers, die doorgaans voorzien zijn van een inleidende tekst voor een breed publiek en koppeling aan de collecties door een toegevoegde link naar de catalogus, inclusief relevante hits van titels die direct in de KB beschikbaar zijn. De KB deelt deze dossiers in principe vrijelijk met iedereen en laat vrij in welke vorm informatie daaruit wordt aangeboden; wel stellen zij een correcte bronverwijzing uiteraard op prijs. Het dossier Slavernij is in 2013 geschreven door Dirk Tang. Bij de links naar de catalogus is onderscheid gemaakt tussen wetenschappelijke literatuur, fictie en materialen bedoeld voor de jeugd. Voor openbare bibliotheken is dit onderscheid een omstreden keuze, omdat zij hun gebruikers zelf ook de vaardigheden aanleren om betrouwbare bronnen van fictie te onderscheiden met programma’s ten behoeve van mediawijsheid en dergelijke. Onderhoud van dossiers wordt gecoördineerd binnen de KB, maar niet regulier gedaan door collectiespecialisten. Verder is de KB bezig met Wikipedia en
2/5
Search Engine Optimalisation. In aanvulling op het dossier Slavernij kan de KB voor deze pilot ook bijdragen met de gedigitaliseerde besluiten van de Staten-Generaal over de afschaffing van de slavernij en gedigitaliseerde kranten die via Delpher toegankelijk zijn gemaakt. Die zijn wellicht moeilijker te verbinden, omdat toegang via Delpher veel zoekresultaten oplevert, zodat aanvullende schifting en redactie nodig zal zijn. MCC Slavenreis d’ Eenigheid door Roosanne Goudbeek (het Zeeuws Archief) Doel van het Zeeuws Archief is met het unieke archief van de Middeleeuwse Commercie Compagnie (MCC): 100 meter archief dat ruim twee eeuwen beslaat en naast VOC en WIC-archieven op de Unesco-erfgoedlijst staat. Het archief bevat gedetailleerde handelsinformatie en is de reis tot op de dag nauwkeurig te volgen vanuit verschillende invalshoeken. De gedigitaliseerde archieftoegang is niet erg publieksvriendelijk. Met steun van Metamorfoze is dit archief gedigitaliseerd. De scans worden gekoppeld aan de inventaris. Ambitie is een groter publiek dan tot nu toe kennis te laten maken met dit archief. Middel daarvoor is het verbeelden van een slavenreis door middel van een blog waarin de reis van het slavenschip de Eenigheid van dag tot dag te volgen is, waarbij verschillende fragmenten van gedigitaliseerde bronnen inclusief transcripties per dag getoond worden. Op de introductiepagina vindt de bezoeker redactionele content. Onderaan het blog is een dashboard met actuele informatie, zoals het aantal bemanningsleden aan boord. De site biedt verschillende mogelijkheden tot interactie voor de gebruikers. Om alles te visualiseren is bovendien een recontructie gemaakt van het slavenschip. Van de handelswaar zijn infographics gemaakt. Pièce de résistance is een tweetalig ingesproken animatie die eenvoudig embedded kan worden in elke website. Toelichting banierententoonstelling & films Raymann door Ellen Borger (UvA) Met het materiaal van Bijzondere Collecties heeft de UvA door vier gastconservatoren een tentoonstelling laten vervaardigen. Omdat de UvA tot doel had deze prachtige content breder te verspreiden is in samenwerking met de OBA de banierententoonstelling gemaakt voor scholieren. Om brede verspreiding te garanderen hebben ze ervoor gekozen om vanuit de doelgroep het materiaal te laten presenteren door Melody Raymann, dochter van bekende Nederlanders met Surinaamse roots, Jörgen Raymann. Als vorm kozen ze voor films van een vraaggesprek met vader en dochter. Een foto van het object wordt gepresenteerd, voorzien van een redactionele tekst en de reactie van Melody daarop. Toch reiken de ambities van de UvA verder: het materiaal kan nog dynamischer en breder worden gepresenteerd. Daarom zijn er verschillende versies vervaardigd: voor de OBA en voor openbare bibliotheken in brede zin. De UvA stelt dit kosteloos materiaal beschikbaar aan alle openbare bibliotheken. Alle betrokken partijen geven aan dat de content die zij vandaag hebben gepresenteerd vrij te gebruiken is voor deze pilot en dat zij streven naar een zo groot mogelijk publieksbereik. Vooralsnog lijken er geen hindernissen te bestaan rondom eigendomskwesties, auteursrecht
3/5
of andere juridische obstakels. Zo heeft de UvA vanaf de start van hun project ingezet op brede verspreiding en daarvoor hebben zij vooraf toestemming gekregen van alle betrokkenen die meewerkten aan het vervaardigen van hun content. Brainstorm content in Context Als je content in context gaat plaatsen zijn belangrijke vragen: voor wie en waarom, wat en hoe. Allereerst is het belangrijk om met elkaar vast te stellen wat samenwerken aan content in context kan opleveren voor leveranciers en eindgebruikers van content in context. Daarom bespraken we de voor- en nadelen. Als voordelen werden genoemd: Verbinden van landelijke en regional: -gebruikers -activiteiten Verbinden vergelijkbare dossiers/content (her)benutten van opgebouwde expertise Lokale verbindingen leggen tussen gebruikers en uiteenlopende content uit de collecties: titels, tentoonstelling, andere activiteiten Groter en/of breder publieksbereik Centrale ingang voor de klant: daar bronnen aanhaken Mediabereik vergroten en/of verbreden door samenwerking Vindbaarheid vergroten Bekendheid vergroten: van de organisatie en de collecties Publieksvriendelijk en laagdrempelig imago opbouwen Als nadelen werden genoemd: Beheersbaarheid van beheer: -qua inhoud -qua techniek Proces-eigenaarschap: wie? Formatie: input fte vanuit organisaties Als cruciale voorwaarden werden genoemd: Locale vindbaarheid van landelijke informatie Bijv. NBC+: wordt landelijk uitgerold, nu al in OBA Verbinden van collectie & programmering: vraagt om goede timing Actueel en tegelijk toekomstbestendig onderwerp Passie aanboren dmv inzet bekende Nederlander die expert bevraagt Goede afbakening thema
4/5
Wat is er voor nodig? Beheersing: -middelen -mensen -techniek Organisatie: -proceseigenaar -juridische kwesties rondom auteurs- en eigendomsrecht Digitale samenwerkingsomgeving Combinatie van sterk overkoepeld idee en herkenbaar eigen gezicht van deelnemende partners Geschikt middel kiezen om content in context digitaal aan te bieden De voor- en nadelen van de landelijke structuur van de WaaS (website as a service) worden tegen elkaar afgewogen. Voordeel is dat hier minder initiële kosten mee gemoeid zijn, dit makkelijk uitgerold kan worden richting alle bbliotheken en in die zin dus toekomstbestendig is en dan meteen onderdeel is van de landelijke sector infrastructuur. Aan de WaaS kunnen makkelijk andere uithangborden gekoppeld worden, zoals digitale etalages of actiesites. Aandachtspunt daarbij is de uitrol van de WaaS die momenteel plaatsvindt. Een app wordt genoemd als optie, omdat dit voor het publiek waarschijnlijk een aansprekende vorm betreft. Alle bij de WaaS genoemde voordelen gelden hier echter niet. Als belangrijkste bezwaar worden de hoge ontwikkelkosten genoemd. (vervolg)afspraken -open biebtobiebgroep Collectie Slavernij in Context -verslag kennismakingsbijeenkomst 19 mei -mailing inventarisatie content OB’s: wat wil je toevoegen voor je lokale doelgroepen -vervolgbijeenkomst met alle partijen over de thema’s: -content OB’s -onderzoek mogelijkheden technische omgeving BNL -welke vorm/bindmiddel -hoe past dat op behoefte eindgebruiker
5/5
