Verslag Kennisdag Jongeren betrekken bij natuur Datum: 4 februari 2016 Locatie: Landgoed d Oostbroek, Utrechts Landschap Tijd: 10.00 tot 16.00 Dagvoorzitter Rob Meijers, Landschap Erfgoed Utrecht www.betrokkenbijbuiten.nl Samenvattende conclusies 1. Er liggen veel kansen om met jongeren op scholen, maar zeker ook buiten scholen aan de slag te gaan. 2. Spreek ze aan op een eigentijdse manier en liefst door andere ndere jongeren. 3. Organiseer het groepsgewijs, via organisaties/activiteiten waar ze toch al heengaan. 4. Maak het spannend, zorg voor een uitdaging en verdiep je in hun manier van doen (pubergedrag). 5. Ook bij het Hoger Onderwijs zijn kansen om met jongeren aan aan de slag te gaan. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Introductie Betrokken bij Buiten Wanne Roetemeijer, Betrokken bij Buiten Wanne Roetemeijer, projectleider Betrokken bij Buiten, vertelt dat Betrokken bij Buiten zich onderscheidt doordat het zich op het betrekken van jongeren richt, terwijl de Natuurorganisaties zich verder voornamelijk op jonge gezinnen, gezi basisscholen isscholen en volwassenen focussen. focussen Pubers/jongvolwassenen ers/jongvolwassenen krijgen weinig ‘aandacht’ en dat vindt de stuur-/werkgroep /werkgroep van Betrokken bij Buiten jammer: hier liggen nog kansen. Bovendien kan, met het afschaffen van de verplichting verplichti rondom MaS, de doelgroep breder worden getrokken: studenten en “oudere dere jongeren” willen ook wel groen vrijwilligerswerk doen, maar natuurorganisaties weten hen niet altijd goed te bereiken. Lees meer over de voorgeschiedenis op www.betrokkenbijbuiten.nl Workshop omgaan met jongeren Betrokken bij Buiten biedt inmiddels regelmatig een workshop ‘Omgaan met jongeren’ aan, waarin handvaten worden aangereikt om met (groepen) jongeren te werken. Mocht de subsidiemogelijkheid
via Groen en Doen voortgezet worden, dan kunnen de kosten voor deze training mogelijk via Groen en Doen vergoed worden. Klik hier voor de training: http://www.betrokkenbijbuiten.nl/phttpd/multimedia/Training__omgaan_met_jongeren__met_Groen_en_Doen_2015.pdf Positie Maatschappelijke Stages (MaS) op scholen: burgerschap De verplichting op MaS is vervallen voor scholen, uit bezuinigingsoverwegingen (scholen ontvingen per leerling geld voor MaS). In de kerndoelen van middelbare scholen is echter de verplichting tot burgerschapsvorming opgenomen; wat ingevuld kan worden door MaS. Zo blijft MaS bij vele scholen op de agenda. Wel is gebleken dat de groene MaS iets terugloopt. Scholenbrochure Om middelbare scholen kennis te laten maken met de mogelijkheid van groene burgerschapsprojecten , is een digitale scholenbrochure vervaardigd, te downloaden via www.betrokkenbijbuiten.nl/downloads Betrokken bij Buiten 2016 Er komt een Jongerenprijs voor het beste BbB-project. Verder een vernieuwd stappenplan ‘Aan de slag met jongeren’. En de mogelijkheid tot extra trainingen ‘Omgaan met jongeren’ zal worden onderzocht als Groen en Doen voort wordt gezet.
HAS-studenten aan zet Lianne Schröder, Natuurmonumenten Natuurmonumenten (NM) heeft sinds enkele jaren haar doelstellingen uitgebreid. Niet alleen zorgt zij voor bescherming van natuur, cultuur en landschap door aankoop en beheer van gebieden; ook de binding van mens en natuur door goede toegankelijkheid, natuurbeleving en educatie is een belangrijk doel geworden. Op veel gebieden zoekt NM daarom de verbinding met de maatschappij, bijv. door inzet van Facebook en Twitter, Oerrr, communities rondom een gebied, etc. Binnen de gebieden van de beheereenheid van Lianne (o.a. Maasuiterwaarden) liggen Den Bosch en de HAS, HBO-onderwijs voor opleidingen op het gebied van o.a. bos- en natuurbeheer. Veel studenten, veel natuur dichtbij de stad. Natuurmonumenten zocht daarom de verbinding met de HAS. Enkele opleidingen sluiten uitstekend aan bij waar NM behoefte aan heeft, zoals Landscape Design, Landscape Planning & Development, Bioxperience (toegepaste biologie). Studenten monitorden bijvoorbeeld plantkwadranten, werkten aan een reëel gebiedsplan, is publiek (ook jongeren!) betrokken bij de leefbaarheid van het gebied, etc. De studenten krijgen volop ruimte, NM houdt zich bewust op de achtergrond. Dit werkt zeer goed: de banden met de HAS zijn verstevigd en de studenten zijn betrokken geraakt bij het gebied. Er wordt momenteel zelfs gewerkt aan een plan om een deel van een natuurgebied (Empelse waard) als natuurleergebied over te dragen aan de HAS, waar overigens nog wel wat juridische, financiële en verzekeringstechnische haken en ogen aan vastzitten.
NM wil de studenten betrekken met het oog op investeren in de medewerkers van de toekomst. Maar ook ter voorkoming van overlast in de gebieden: daar waar jongeren elkaar aanspreken op overlast, wordt de overlast teruggedrongen, zo is gebleken. De relatie onderhouden met de HAS kost veel tijd, maar het is belangrijk de relatie met de opleiding levendig te houden. Docenten zijn vaak een motiverende factor bij studenten. Inmiddels heeft de HAS zelf ook een kennisportal/-transfer ingericht voor de studenten. Opmerking vanuit de zaal: denk vooral ook aan inzet van studenten van andere hogescholen, zoals AVANS Hogeschool: daar wordt ook aandacht besteed aan bijv. voorkomen van vandalisme. Ook universiteiten hebben vaak zeer gemotiveerde studenten die ingezet kunnen worden. Conclusie: er kan nog beter samengewerkt worden tussen het onderwijs en groene organisaties. Klik hier voor de presentatie: http://www.betrokkenbijbuiten.nl/phttpd/multimedia/Presentatie_HAS_aan_zet_Lianne_Schroder.pdf
Groenknolorchis floreert dankzij MaS-sers Roelof de Jonge, Natuurmonumenten In natuurgebied De Wieden is een stuk grasland ‘geadopteerd’ door een middelbare school, het Dingstede College te Meppel. Elk jaar in september komen de 2e jaars het grasland hooien. Dit vergt een hele organisatie, die door de school zelf strak wordt geleid. Een aantal dagen achter elkaar komen er klassen hooien. Het trilveen spreekt wel aan bij de jeugd, want dat beweegt als je er op loopt en springt. De reacties van de kinderen verschillen, want ‘het moet’. HAVO/VWO-leerlingen lijken iets geïnteresseerder te zijn. Aandachtspunten op de dag zelf: - Er komen 2 begeleiders mee van school, en er zijn 3 begeleiders van Natuurmonumenten beschikbaar, waaronder 2 vrijwilligers. Allen zijn nodig. - Goede instructie vooraf geven, uitleg met plaatjes (in diagonale lijn werken). - Grote groep opdelen in kleine groepjes van 5 of 6 leerlingen. - Harken rechtop wegzetten. - Eerst werken ’s morgens, en ’s middags een excursie, anders duurt het te lang. In De Wieden gaan de leerlingen met een platboot varen, dikke pret! Daarnaast wordt samengewerkt met een middelbare school in Steenwijk, die wil dat leerlingen een MaS doen. Dit gaat om individuele MaS. Kost relatief meer tijd: geen begeleiding van school, daarom maximaal 6 leerlingen tegelijk. Mailcontact met leerlingen moeizaam, komen soms ook niet opdagen. Natuurmonumenten gaat jaarlijks naar een MaS-markt van de school om zichzelf te presenteren als MaS-aanbieder. Mogelijke klussen: werken in de eendenkooi, rietsnijden, wilgen knotten. Indien mogelijk wordt na het werk nog iets leuks gedaan, zoals vuurtje stoken. Opmerkingen vanuit de zaal: - Mail tegelijk ook de ouders en de docent, dan is er meer controle op de leerling. - Vanaf 13-14 jr kunnen leerlingen al meedenken met beheerplan. Dit gebeurt nu nog niet in De Wieden.
People Planet Party Nienke Basslé, 10,000Hours 10,000 hours is opgericht om jonge mensen bewust te maken van maatschappelijke thema’s en ze uit te nodigen zich in te zetten hiervoor. Ontstaan vanuit de evenementensector, een behoefte aan verduurzaming: hoe kunnen we de achterban inspireren om zich vrijwillig in te zetten, bijv. voor een natuurgebied? Een mooi voorbeeld betreft de samenwerking met Landschap NH in het recente verleden. In natuurgebied het Twiske is een vrijwilligersdag georganiseerd in de natuur (beheer). Festivalbezoekers zijn een vrij homogene groep, en voelen zich onderling verbonden. Daarom goed te bereiken, bijv. door een mailing uit te zetten waarin je een oproep doet zich een maand vóór een festival in te zetten. De vrijwilligersdag zelf krijgt ook enigszins de sfeer van het festival mee: door DJ’s langs te laten komen, muziek te draaien, evt. verkleed te komen, etc. de dag zelf wordt betaald door ‘Welcome tot the future’. Loopt goed: inmiddels zijn al bijna 30.000 ‘hours’ teruggegeven aan de maatschappij op deze wijze. Natuurwerk heeft imagoprobleem bij jongeren vertelt Nienke: ‘welke natuur?’, ‘natuur is olifant en tijger’, ‘dat doet de gemeente toch?’. Misvattingen dus over natuur dichtbij huis. Ingrediënten voor de succesformule van 10,000Hours: - Waarom doen we dit eigenlijk: leg uit! - Sterke communicatie - Homogene achterban. - Helden (DJ’s) en community aanwezig, groot bereik. - Muziek als universele taal. De jonge vrijwilliger die meedoet: - 18-23 jaar - 2/3 is vrouw - Motieven: saamhorigheid, zingeving, competenties en CV - 1/3 van deze vrijwilligers doet daarna weer (ander) vrijwilligerswerk! Veel aanmeldingen: bij teveel wordt er doorverwezen naar bijv. Who cares. Je kunt ook supervrijwilliger worden, een organiserende vrijwilliger. Dan krijg je 5 cursusavonden waarin zaken als het werken met kwetsbare groepen, jezelf presenteren e.d. aan bod komen. Wel wordt er return on investment verwacht: 2 jarig commitment minimaal. Stichting Laluz kan vrijwillige trainers leveren! Klik hier voor het filmpje: https://www.youtube.com/watch?v=AGRMYxLokGY Klik hier voor de presentatie: http://www.betrokkenbijbuiten.nl/phttpd/multimedia/Presentatie_People_Planet_Party_10000hours_feb_2016.pdf
Workshop ‘Jongeren betrekken op onverwachte plekken en momenten’ Alina Salomon Woeste Land/IVN Alina zet in op een interactieve workshop. Eerst wordt een ieder gevraagd om goede ervaringen met het betrekken van jongeren bij natuur en milieu. In Kampen/Zwolle/Enschede worden jongeren betrokken bij het opknappen van openbare plekken. Elders zijn buurtmoestuinen ingericht, waar jongeren les krijgen over de planten en dieren die in deze tuinen te zien zijn, maar ook hoe de kringloop werkt. De groep wordt in 2-en gedeeld en er wordt een discussie gestart aan de hand van een stelling: “Natuur- en milieueducatie dient wel/niet in de natuur plaats te vinden.” Aandachtspunten: kind dicht bij eigen beleving van de natuur, rol van ouders en school.
Volgende opdracht: bedenk een educatievorm behorende bij de locatie die wordt aangegeven. Deze locaties waren: in de trein, op een kruispunt, in de supermarkt, op Amsterdam CS. De fantasie werd breed gebruikt: educatievormen in de vorm van apps, geverfde duiven, bijenkorven en kookwedstrijd werden ingezet om de jongeren meer te leren over natuur en milieu. Wat goed werkt: initiatieven bij jongeren laten. Meer tips op de website www.woestelandacademie.nl (voor alle leeftijden). Voorbeelden van IVN: - Urban guerilla: stadsparken aanpassen - Kleigranaten gooien - Wilgen knotten - Moestuinen Klik hier voor het verslag: http://www.betrokkenbijbuiten.nl/phttpd/multimedia/Verslag_workshop_NME_en_duurzaamheidseducatie_op_onverwachte_plekken_ en_momenten.pdf
Workshop ‘Het puberbrein als basis’ Anniek Verhagen, expert jongerenbegeleider Anniek begint haar workshop met de vraag welk pubergedrag het meest opvalt. Het volgende wordt genoemd: schijnbaar ongeïnteresseerdheid, kliekjes vormen en het zien van geen verbanden/overzicht/groter geheel. Anniek vervolgt dat het binnen de workshop gaat om pubers tussen 11 en 21 jaar. Bij pubers is rond de 14-15 jaar de groep het belangrijkste, rond 16-17 jaar worden ze meer individueel en vanaf 18 jaar is de groepsdruk nagenoeg weg. Pubers maken zich los van hun ouders en nemen risico’s. Het puberbrein ontwikkelt zich ook op deze manier, namelijk van achter naar voren. Het planningsbrein ontwikkelt zich als laatste en het emotionele systeem ontwikkelt zich sneller. In een filmpje van de Wereld Draait Door laat Anniek zien dat de puberteit nodig is en op waarde geschat zou moeten worden. Ze geeft aan dat ook hormonen een grote invloed hebben op het gedrag van de pubers. Anniek vraagt de deelnemers hoe ze met bovenstaande rekening kunnen houden tijdens een dag in het groen. Er worden verschillende dingen genoemd: - zwemen naar het harde werken - competitie met stapels snoeihout maken - eigen verantwoordelijkheid nemen en zelf leider kiezen - iets spannend inbouwen zonder risico - zelf iets laten oplossen - hele opdracht geven en uitdagen (bijvoorbeeld boom kappen en daarmee brug bouwen) Anniek geeft vervolgens nog een aantal tips: - veel prikkels zijn lastig voor pubers, ze kunnen moeilijk twee informatiebronnen verwerken/scheiden - pubers hebben hulp nodig bij het op tijd stoppen van gedrag - het beste is om risico’s te beschrijven zonder detail - belangrijk is om niet te noemen wat je niet wilt - jongeren niet buitensluiten want dan gaat de vechten/bevriezen/vluchten reflex werken Klik hier voor de presentatie: http://www.betrokkenbijbuiten.nl/phttpd/multimedia/Presentatie_Puberbrein_als_basis_feb_2016.pdf Presentatie ‘Grootschalig de hei op met het Munnikenheidecollege’ Ronald Reinhoudt, docent Munnikencollege Ronald is coördinator van de MaS bij het Munnikencollege. Ondanks dat de school geen financiering meer krijgt, wil men toch doorgaan omdat leerlingen iets voor een ander doen. In twee jaar moeten de leerlingen 30 uur MaS doen. Er wordt gewerkt met 6 dagdelen en 50 leerlingen per dagdeel. Er zijn zowel boswachters als docenten aanwezig. Voor de daadwerkelijke stage is de
boswachter meestal al in de klas geweest. In de stage is vaak een wedstrijdelement opgenomen, bijvoorbeeld het maken van de hoogste berg met snoeiafval. De winnen de klas krijgt achteraf taart. Inmiddels heeft de school 2 scootmobielpaden en een stuk heide geadopteerd. Daarnaast maakt de school ook iedere 7 weken fietspaden schoon, hebben een goede doelen actie, een e-bike training en ze hebben een bushokje ontworpen. Ronald krijgt een aantal vragen: - Waar loop je tegenaan met de samenwerking? Ronald antwoord dat dit vooral de ouders zijn. Het geven van goede voorlichting aan ouders is belangrijk. - Hoe gaat het met de samenwerking met de organisaties? De samenwerking met het Brabants Landschap is goed. Ook zij willen iets maatschappelijks en de samenwerking is nu structureel. - Is er nog iets waardoor kinderen betrokken blijven? In de klas wordt weer over de stage gesproken, daarnaast staat er ook iets in de krant. Sommige kinderen vinden het zo leuk dat ze blijven werken bij het Brabants landschap. - Beïnvloed de stage de profielkeuze van de leerlingen? De locatie van de school en het profiel wat ze aanbieden is volgens Ronald belangrijker. Klik hier voor de presentatie: http://www.betrokkenbijbuiten.nl/phttpd/multimedia/Presentatie_de_hei_op_met_Munnikenheidecollege_feb_2016.pdf Presentatie ‘Natuur in de leefwereld van jongeren’ Luuk de Vries, student Geo-Communication Luuk heeft het onderzoek Jong & Natuur uitgevoerd voor zijn studie om te kijken hoe jongeren meer betrokken kunnen worden bij organisaties. Een belangrijke constatering is dat het imago van de organisaties erg ‘grijs’ is en de boodschap richting de jongeren niet door een ‘grijs’ iemand verteld moet worden. Luuk heeft nog een aantal opmerkingen: - Het is belangrijk om als beheerder een visie te hebben. Een stappenplan kan daarbij helpen. - Er zit geen verbinding tussen grote merken als Oerrr en Greenkids met jongerennatuurclubs. Deze laatste zijn ook erg versplinterd. Klik hier voor de presentatie: http://www.betrokkenbijbuiten.nl/phttpd/multimedia/Presentatie_onderzoek_Jong___Natuur_feb_2016.pdf Klik hier voor het onderzoek: http://www.natuurenmilieuoverijssel.nl/campagnes/onderzoeksrapport-jong-en-natuur/ Uitwisseling eigen ervaringen deelnemers Dagvoorzitter Rob Meijers vraagt de deelnemers naar hun eigen ervaringen of tips met jongeren: - Jantinus Dokter, SBB: Jantinus geeft aan dat er een programma is ontwikkeld met natuurwerk en stoere dingen doen voor basisscholen. Dit om jongeren naar buiten te krijgen en te betrekken. - NJN: De NJN wil een bijeenkomst organiseren met de jongerenafdelingen van natuurclubs, bijvoorbeeld Jong NM.
-
-
Paul Terstegge, SBB: SBB heeft tegenwoordig jongerendagen die ook georganiseerd worden door jongeren. Rob Meijers, LEU: Wellicht kan er een biologieclub opgericht kunnen worden op een Middelbare school? Natuurpunt: De kloof tussen jongerenclubs en 65+ is groot. Het is niet aantrekkelijk voor jongeren om door te stromen. Misschien kan een website gemaakt worden, want hoe komen jongeren op de juiste plek?
Landschap Overijssel: De junior rangers worden gevraagd om op hun eigen scholen iets te vertellen, maar e scholen willen dit niet. Ze maken lessen van een uur die ze dan zelf geven. Rob Meijers, LEU: Wat kunnen we als sector doen? De sleutel lijkt bij scholen te liggen en enthousiaste docenten. Wellicht moeten we inzetten op de opleiding voor docenten, PABO, etc.? Paul Terstegge, SBB: We zetten ook in op speelbossen. Als de buurt een idee heeft hiervoor, kunnen ze een beheerder opzoeken. Natuurpunt: We helpen ook bij het inrichten van schoolpleinen in Brussel en doen dat zo goedkoop mogelijk.
Deelnemers naam
organisatie
email
Ingeborg van der Geest
Avans Hogeschool, student
[email protected]
Emiel Rijken
Brabants Landschap
[email protected]
Matthijs Courbois
Courbois Flora & Fauna Expert Habitus, adviseur natuur & landschap
[email protected]
Nick Kroese
[email protected]
Irene van Leersum
Hogeschool Helicon, Werving, pr en communicatie
Yoni Herberigs
Hogeschool Helicon, Werving, pr en communicatie IVN Landelijk Bureau/Woesteland
[email protected]
Landschap Erfgoed Utrecht
[email protected]
Marleen van der Lee Petra Borsch
Landschap Erfgoed Zuid-Holland Landschapsbeheer Flevoland
[email protected]
Elmar Schraa
Landschapsbeheer Groningen
[email protected]
Pieter Posthumus
Landschapsbeheer Drenthe
[email protected]
Karin de Cloe
Landschap Overijssel
[email protected]
Nathalie Swinkels
Natuurmonumenten
[email protected]
Tim de Goede
Natuurmonumenten, medewerker jeugd & communicatie
[email protected]
Maarten den Hartigh Hester Hinrichs
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Michael Huygen
Natuurpunt Belgie
[email protected]
Cathalijn Konijnenberg
NJN
[email protected]
Nine de Pater
NJN
[email protected]
Jura van IJperenburg
NJN
[email protected]
Katinka Jacobs
NJN
[email protected]
Celine Roodhart
Roodhart Re-Creatie
[email protected]
S. de jager
Scouting utrecht Staatsbosbeheer
[email protected]
Petra Griffioen Jantinus Dokter
Staatsbosbeheer
[email protected]
Lia Oosterwijk
Stichting het Limburgs Landschap
[email protected]
Senne Meijers
Van Hall-Larenstein, student
[email protected]
Cor de Vaan Greta van Hoorn
Vogelwerkgroep Arnhem
[email protected]
Vogelwerkgroep Arnhem
[email protected]
Gijs Elkhuizen
Wageningen University
[email protected]
Quinten Pellegrom
Wageningen University, student + vrijwilliger Natuurmonumenten
[email protected]
Youri Jongkoen Coby Baars - Nagelhout
Wageningen University, Studie voorlichter Bos & Natuurbeheer Waterschap Vallei en Veluwe
[email protected]
[email protected] [email protected]
Linda Kaats
[email protected]
Rebecca Wielink
[email protected]
Ingeborg van der Geest
[email protected]
Organisatie en sprekers Wanne Roetemeijer
Betrokken bij Buiten/Bureau Roetemeijer
[email protected]
Annika van Dijk
VBNE
[email protected]
Astrid de Beer
Natuurmonumenten
[email protected]
Paul Terstegge
Staatsbosbeheer
[email protected]
Rob Meijers
Landschap Erfgoed Utrecht
[email protected]
Luuk de Vries
Universiteit Utrecht
[email protected]
Roelof de Jonge
Natuurmonumenten
[email protected]
Nienke Basslé
Stichting 10,000HOURS
[email protected]
Anniek Verhagen
Anniek Verhagen-Trainer/Coach
[email protected]
Alina Salomon
Woeste Land/IVN
[email protected]
Ronald Reinhoudt
Munnikenheidecollege
[email protected]
Lianne Schröder
Natuurmonumenten
[email protected]
