Verslag 'Interactieve kennisdag 'Ecologische verbindingen en natuur IJmeerkust - IJburg'

! !

Verslag 'Interactieve kennisdag 'Ecologische verbindingen en natuur IJmeerkust - IJburg' Op 12 mei 2015 organiseerden de Gemeente Amsterdam en het Netwerk Groene Bureaus een interactieve kennisdag over het realiseren van ecologische verbindingen in een stedelijke omgeving. Niet alleen de aanleg van ecologische verbindingen stond centraal, maar ook het behoud, de ontwikkeling en het beheer van deze nieuwe natuur (assetmanagement). Drie Amsterdamse praktijkvoorbeelden werden belicht, bekeken, bediscussieerd en in de middag per fiets bezocht. De organisatie was in handen van Els Corporaal en Ton Denters (beiden gemeente Amsterdam) en van Bertien Besteman (b&d Natuuradvies), ondersteund door het Netwerk Groene Bureaus. Jennifer van Kolck (Arcadis) stelde het verslag op. Programma, deelnemers, verslag en de presentaties zijn hieronder opgenomen.

Programma 09.30 - 10.00 uur

Ontvangst met koffie

10.00 - 10.05 uur

Welkom door dagvoorzitter Johannes Regelink, Regelink Ecologie & Landschap, bestuurslid Netwerk Groene Bureaus

10.05 - 10.25 uur

Natuur rond IJburg; de lessen met focus op ervaringen EVZ Bovendiep en Zeeburgereiland Door: Ton Denters (strategisch adviseur Ingenieursbureau Amsterdam)

10.25 - 11.00 uur

Inleiding workshop en eerste casus Nieuwe groenkansen bij de verdere ontwikkeling van IJburg. Hoe kan het Centrumeiland, dat binnenkort in ontwikkeling wordt genomen, ook een aansprekende (tijdelijk) passende groene/recreatieve inrichting krijgen? Door: Marianne Griffioen (landschapsarchitecte Gemeente Amsterdam)

11.00 - 11.20 uur

Natuur in en om IJburg; alle samenhangende natuurprojecten in vogelvlucht. Over ambities, doelen en unieke samenwerking van Natuurmonumenten, de provincie Noord-Holland en Amsterdam. Door: Remco Daalder (Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam)

11.20 - 12.20 uur

Vervolg workshop met tweede casus (en koffie) Samenvatting en conclusies Door: Marianne Griffioen (landschapsarchitecte Gemeente Amsterdam)

12.20 - 12.30 uur

Vooruitblik op de fietsexcursie: Ecologische verbindingszone Bovendiep, Diemerpark en Natuurvriendelijke oevers in IJburg en afsluiting van de Ochtend. Door: Els Corporaal (adviseur ecologie en groen Gemeente Amsterdam)

12.30 - 13.30 uur

Lunch

13.30 - 16.00 uur

Excursie per fiets. Onder leiding van: Els Corporaal (gemeente Amsterdam) en Geert Timmermans (gemeente Amsterdam)

16.00 - 17.00 uur

Borrel

!

1!

! ! Deelnemers 1.

Maurice

Backerra

Amsterdam

m.backerra@amsterda m.nl

Culemborg

[email protected]

besteman

Ingenieursbureau Gemeente Amsterdam Bureau Waardenburg bv b&d Natuuradvies

2.

Arjenne

Bak

3.

bertien

Haarlem

Burgt

ECOquickscan

Arnhem

Els

Corporaal

Amsterdam

6.

Remco

Daalder

gemeente Amsterdam DRO Amsterdam

7.

Ton

Denters

Amsterdam

8.

Ferdinand

Fahner

9.

Marianne

Griffioen

Ingenieursbureau Amsterdam Taken Adviseurs en Ingenieurs Ruimte en duurzaamheid Amsterdam Royal HaskoningDHV Waternet

b.besteman@bendnat uuradvies.nl haico@ecoquickscan. nl [email protected] terdam.nl [email protected] dam.nl t.denters@amsterdam. nl [email protected]

4.

Haico

5.

van der

Amsterdam

Schinnen Amsterdam

marianne.griffioen@a msterdam.nl

Amsterdam

jeroen.groenendijk@rh dhv.com pim.hoogenboom@wa ternet.nl [email protected]

10. Jeroen

Groenendijk

11. Pim

Hoogenboom

12. Koos

Iestra

13. Roy 14. Jetze

Janssen Kamerling

Adviesbureau Haver Droeze Kragten B.V. Antea Group

Kolck

Arcadis

Rotterdam

16. Margaret

Konings

Advin

Hoofddorp

17. Elise

Koolmees

Amersfoort

18. Willem

Kuijsten

19. Hans

Monen

20. Marion

Pach

Royal HaskoningDHV Royal HaskoningDHV Ingenieursbureau Gemeente Amsterdam Landschapsontwerpe r Wil Bongers Architectuur Laneco Regelink Ecologie & Landschap div. Landschapsontwerpe r b&d Natuuradvies Rijkswaterstaat Midden-Nederland DRO Amsterdam

Utrecht

Gemeente Amsterdam

Weesperplei n8

15. Jennifer

21. Dirk 22. Johannes

van

van

Pijkeren Regelink

23. Ed 24. Guusje

van

Romeijn Ruth

25. Ton

van

Schaik

26. Wim

Schouten

27. Geert

Timmermans

28. Douwe

Vastenburg

!

Papaverweg 54 Amersfoort Herten Almere

Amsterdam Amsterdam

[email protected] jetze.kamerling@antea group.com jennifer.vankolck@arc adis.nl margaret.konings@ad vin.nl elise.koolmees@hotm ail.com willem.kuijsten@rhdhv. com H.Monen@amsterdam .nl

Breda

[email protected]

Ede Mheer

[email protected] johannes.regelink@re gelink.net [email protected] guusjevanruth@gmail. com info@bendnatuuradvie s.nl [email protected]

Wormer Kerkrade Haarlem

Amsterdam

[email protected] msterdam.nl d.vastenburg@hotmail .com

2!

! ! 29. Marlie 30. Florentijn

Vinken Vos

31. Gideon

Vreeman

32. Riekje

Wiersma

33. Michiel

Wilhelm

BTL Advies Gemeente Amsterdam Movares

Oisterwijk Amsterdam

Provncie NoordHolland Grontmij

Haarlem

Utrecht

Amsterdam

[email protected] Florentijn.vos@amster dam.nl gideon.vreeman@mov ares.nl [email protected] michiel.wilhelm@gront mij.nl

Verslag Interactieve kennisdag “Ecologische verbindingen en natuur IJmeerkust- IJburg” Jennifer van Kolck | Trainee ecologie ARCADIS Nederland BV [email protected] %

Opening

Deze interactieve kennisdag wordt geopend door de dagvoorzitter Johannes Regelink. Tijdens deze kennisdag staat IJburg centraal; de historie van het eiland, de natuur op het eiland en hoe het volgende eiland groen ingericht kan worden. Deze kennisdag is een initiatief van Bertien Besteman, het Netwerk Groene Bureaus is erg blij met de initiatieven van leden en stimuleert deze ook. %

Natuur rond IJburg

De dag ochtend begon met een introductie van IJburg en hoe het eiland is ontstaan. Zo vertelde Ton Denters dat voor de aanleg van IJburg, 25 jaar geleden, er veel weerstand voor het eiland was. Daarom werd er een referendum gehouden met de vraag of de bouw van IJburg wel door moest gaan. Uit dit referendum bleek dat het merendeel van de burgers geen IJburg wilde, maar het referendum haalde de kiesdrempel niet. Daardoor kon de bouw van IJburg toch doorgaan, maar om te zorgen dat er een positief gevoel over het eiland ontstond gingen de gemeente Amsterdam, de provincie Noord-Holland en Natuurmonumenten samenwerken. Door deze samenwerking werd er een plan ontworpen waarbij natuur vooraf werd meegenomen. Er werd vooraf bedacht welke natuurwaarden er al in het gebied waren en welke er (versterkt) terug moeten komen. Hierbij werden 4 hoofdwaarden bepaald en doelsoorten vastgesteld. Hierdoor zijn er veel natuurprojecten op IJburg uitgevoerd; sommige kleine projecten voor 1 soort. Andere grote projecten op systeemniveau. Bijvoorbeeld waterzuivering mbv mosselen, waardoor het waterhelderheid toeneemt, wat weer voordelig is voor kranswieren en daarbij horende watervogels. Ook werd urbane natuur gecreëerd; zoals een polderdak en stadstuin. Om deze natuurprojecten te realiseren en het onderhoud te betalen hebben de drie partners een fonds opgericht, waar elk geld in heeft gestort. Ook het onderhoud van het groen werd vooraf meegenomen in het plan. De natuur wordt gezien als “groen kapitaal” en daarom meegenomen in het asset management. Zo is het onderhoud en de monitoring van de ecologische verbindingszone bovendiep al voor 20jaar vastgelegd, doordat het in het begin is vastgelegd in een convenant. Dit convenant is bij elke wisseling van het bestuur vernieuwd, zodat alle bestuurders er weer mee eens waren. De ervaringen van de samenwerking tussen de gemeente Amsterdam, de provincie Noord-Holland en Natuurmonumenten staan in het boekje “50x naar buiten”. Naast de natuur op IJburg worden er aan de gehele leefomgeving meer eisen gesteld. Zo moeten milieu, water, natuur en aardwarmte gecombineerd worden. Daarom worden de natuurprojecten ook gecombineerd met andere sectoren, zoals waterberging projecten en klimaat-proof projecten. Ook gebruikt de gemeente Amsterdam de markt voor nieuwe en innovatieve ideeën om de eilanden in te richten. Hierbij is het wel belangrijk dat de opdrachtgever duidelijke kaders stellen. Daarnaast is het belangrijk dat er maatschappelijke betrokkenheid bij de bouw en de inrichting van de eilanden is. Er moet minder top-down worden gewerkt, maar de maatschappij juist bij het begin van de plannen te betrekken.

!

3!

! ! %

Natuur in en om IJburg

Na de introductie van de casus vertelde Remco Daalder het een en ander over de natuur (en het ontstaan er van) op en rond IJburg. Zo werd in 1996 de eerste structuurvisie voor IJburg opgesteld. In eerste instantie werden de ecologen hier buitengehouden omdat ze in het begin niet constructief hadden meedachten. Door het niet meedenken met de gemeente kregen de ecologen een negatief image. Dit veranderde door de samenwerking met Natuurmonumenten en doordat de kennis van ecologen nodig waren omdat het IJmeer N2000 gebied was geworden. Daarnaast blijkt uit enquêtes dat Amsterdammers de natuur erg belangrijk vind. Vooral de combinatie tussen de stad en de natuur dichtbij vinden ze erg belangrijk. Toen de bouw van IJburg kon beginnen, na het referendum, werd door de gemeente Amsterdam, provincie Noord-Holland en Natuurmonumenten een fond opgericht. Met het geld dat hierin werd gestort moest de natuur niet alleen de status-quo behouden, maar moest zelfs verbeteren. In die periode namen de aantallen watervogels in het IJmeer af door de afzetting van slib in het IJmeer. Door deze afzetting konden geen planten en mosselen meer groeien, waardoor het voedsel voor de watervogels afnam. Om de natuur te verbeteren werden maatregelen genomen zoals; een verbinding met binnendijkse gebieden, natuurvriendelijke oevers en een moeras in het IJmeer. Ook werd besloten, door goede samenwerking tussen de ecologen en de planologen, dat er 1 eiland werd gemaakt, maar 6 kleinere. Hierdoor ontstond zo veel mogelijk oevers, rietlanden en moeras. Ook is er met de bouw van de woningen rekening gehouden met de natuur. zo zijn er huismus bakstenen geplaatst, als een voorbeeld van “fauna inclusief bouwen”. Door deze maatregelen werd de natuur verbeterd en was er woningbouw mogelijk. Naast de maatregelen op IJburg, werden ook maatregelen op de naastgelegen Diemerdijk genomen. De vuilstort op deze dijk was te smerig en chemisch om er te mogen wonen en doordat er een woonwijk naast deze Diemerdijk werd gebouwd, moest de vuilstort gesaneerd worden. Hiervoor werd een “doos” van dik plastic over de gifbelt gelegd en met aarde bedekt. Hierna werd de Diemerdijk natuurlijk ingericht en werd het onderdeel van de EHS. Het natuurlijk inrichten van dit park ging in samenwerking met landschapsarchitecten, stedenbouwkundigen en ecologen. Zo zijn er verschillende rugstreeppad-poelen ingericht, waarvan in sommige toch successie is ontstaan. Hierdoor is de Diemerdijk een waar amfibieënparadijs geworden. Door al deze maatregelen is de natuur vooruit gegaan en zichtbaar geworden. Ook zijn andere milieuaspecten meegelift met deze maatregelen, zo is bijvoorbeeld ook de waterkwaliteit verbeterd. Ook is het natuur netwerk van Amsterdam verbeterd. De aanleg van dit netwerk is altijd gedaan in combinatie met recreatie, zodat de natuur zichtbaar en bruikbaar is voor de Amsterdammers. Remco eindigde met de conclusie dat om te zorgen dat natuur bij plannen wordt meegenomen en dat goed uitgevoerd wordt twee typen ecologen nodig zijn. Eén ecoloog buiten die naast de aannemer staat om te kijken of het goed wordt uitgevoerd. En één binnen die meedenkt met de ontwerpers en de plannen maakt. En wees hierbij aardig tegen de planmakers, want dan zijn ze gewilliger om mee te gaan met ecologische aspecten in het plan. %

Workshop

Aan het eind van de ochtend zijn we in drie groepen opgesplitst en hebben we de casus Centrumeiland bekeken. Op dit eiland gaan binnenkort woningen ontwikkeld worden. Het eiland krijgt een hoge dichtheid aan woningen; zo’n 1200 woningen. Maar er is ook ruimte voor natuur en tijdelijke natuur. Tijdens de workshop hebben de drie groepen nagedacht over de volgende 2 vragen: % %

Hoe kunnen de buitenranden van het centrumeiland natuurlijk ingericht worden en welke tijdelijke natuur is er mogelijk? Welke natuur is er mogelijk binnen de woonwijken?

De verschillende groepen kwamen met de volgende ideeën: %

!

Een mangrovebos aan de luwe zijde van het eiland

4!

! ! # # # # # # # # # # # # # #

# #

Een duinvallei waar orchideeën en parnasia kan groeien Duin/ moerasbos met struingebied en waterspeelplaats voor kinderen. Fjord; inham van het IJmeer naar het eiland “zelfbouw-natuur-pakketten”; met ideeën voor de natuur binnen de woonwijken. Elk passend bij de hoogte waarop de woonwijk wordt gebouwd. Rietland met recreatiegebied en speelgebied Rietvelden; natuurvriendelijke oevers met aanslibbing die in een later stadium wilgen kunnen huisvesten Afwatering via een krekenstelsel Wadi’s, zodat water kan worden vastgehouden en zichtbaar is Een watergoot die spiraalsgewijs van boven naar beneden loopt; eventueel met riet Vuur-, watertoren op de top van de heuvel. Die dient als centraal-, ontmoetingspunt en waterreservoir De woonwijken in terrasvorm aanleggen/ hoogtelijnen volgen, maar wel de zichtlijnen/ uitzichtlijnen vrijhouden Groene gevels Rotsgevels; waar planten en dieren zich in kunnen vestigen Leg een park met paden aan; laat vervolgens de natuur in het park zijn gang gaan; natuurlijke successie Leg in het begin verspreid over het gebied amfibieënpoelen aan. De poelen die intensief gebruikt worden blijven behouden en daarmee wordt met de bouw van de woonwijk rekening gehouden. Met de andere poelen hoeft geen rekening gehouden te worden en laat zo de natuur bepalen welke tijdelijke poelen permanent worden. Bloemendijk aan de ruwe zijde van het eiland. De bloemperken geven de toekomstige ligging van de weg weer. De duin zorgt voor luwte zodat je van het uitzicht kunt genieten Om de ligging van het andere weg te verduidelijken worden hier bomenrijen en bosjes aangelegd

Alle groepen kwamen met ideeën voor een organische ontwikkeling van de natuur met dynamiek en zelfregulerende processen. Dit laatste is zeker positief voor het beheer en onderhoud van het centrumeiland.

Presentaties Samenwerking Wisselwerking Natuur rond IJburg; de lessen met focus op ervaringen EVZ Bovendiep en Zeeburgereiland Ton Denters (strategisch adviseur Ingenieursbureau Amsterdam) Startvisie Centrumeiland Inleiding workshop en eerste casus Nieuwe groenkansen bij de verdere ontwikkeling van IJburg. Marianne Griffioen (landschapsarchitecte Gemeente Amsterdam) Natuur op IJburg 2000 - 2015 Natuur in en om IJburg; alle samenhangende natuurprojecten in vogelvlucht. Remco Daalder (Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam) Ecologische passages en structuur Route fietsexcursie: Ecologische verbindingszone Bovendiep, Diemerpark en Natuurvriendelijke oevers in IJburg Els Corporaal (adviseur ecologie en groen Gemeente Amsterdam)

!

5!

Interactieve kennisdag

Samenwerking Wisselwerking

Het advies- en ingenieursbureau van Amsterdam!

Enkele vraag & discussiepunten … !  1a. Hoe speelt de bottum-up / participatie planontwikkeling een rol in de ontwikkeling en 1b. het beheer van ecologische verbindingszones? !  2. Zijn de verstorende effecten van (vaar)recreatie werkelijk zo negatief als de onderzoeken laten geloven? !  3. Hoe kan de kennis en praktijken die bij IJburg zijn toegepast worden toegepast in andere projecten en locaties. !  4. Ecologische verbindingen rond Amsterdam en het Amsterdam-Rijnkanaal. In hoeverre hebben de ontsnipperende maatregelen aan het kanaal de barrièrewerking verminderd?


IJburg als proeftuin !  Start: 1996 Rom IJmeer & Slag om IJburg !  Gevolg: Natuurontwikkelingfonds = NOF € 30+30 miljoen Amsterdam, Noord-Holland & Natuurmonumenten Vervolg:


Unieke ligging in uniek gebied


Waar doen we het voor ?


Urbane natuur


Ervaringen met IJburg

!  Kunstmatige mosselbanken !  Luwtedammen !  (Her)profilering oevers !  Natuureilanden !  Soortmaatregelen !  Aanleg zelfregulerende watermoerassen !  Natuurbeheer !  Natuurmonitoring Het advies- en ingenieursbureau van Amsterdam!

Bouwen , onderhouden & beheren


Ecologische Verbindingszone Bovendiep

Voor 20 jaar beheer en monitoring geregeld! € 55.000,- voor beheer € 45.000,- voor monitoring en bijsturing beheer


Ecologische Verbindingszone Zeeburgereiland

Meer met marktpartijen !


Zoektocht naar ideale, passende mix


Het nieuwe denken & doen ? creatief én solide

Joris Luyendijk: Er denken nu zoveel mensen 'out of the box' dat je het gebied rondom de box eigenlijk tot de box moet rekenen.


Startvisie Centrumeiland Kernteam Centrumeiland, GO Oost, Maart 2015

Centraal Station

Nieuwmarkt

Centrum Waterlooplein

Weesperplein

Wibautstraat

Oost

Amstel

Spaklerweg

Zuid

Overamstel

IJburg in de omgeving

IJburg 2e fase – een nieuw begin De herstart van de planvorming van het Centrumeiland is een nieuw begin voor de tweede fase van IJburg. Eerst is het jaren uitgesteld voor het maken van een nieuw bestemmingsplan en daarna was er vertraging door de crisis. Nu gaat IJburg als een bijzondere woonlocatie weer bijdragen aan het aanbod op de woningmarkt in de stad. Centrumeiland is een van de locaties in de stad die versneld bouwrijp worden gemaakt voor woningbouw en in een versneld tempo ontwikkeld zullen worden. Amsterdam groeit en nieuwe woningen zijn hard nodig. Het landmaken van Centrumeiland is in het voorjaar van 2015 klaar. Daarna moet het land nog inklinken. In de loop van 2017 kan hier de woningbouw starten. Het Centrumeiland heeft een capaciteit van circa 1000-1200 woningen. Hiermee maakt Amsterdam de volgende stap in het IJmeer, met niet alleen nieuwe woningen, maar ook stranden, voorzieningen en routes langs de voor kleinschalige ontwikkeling en maximale ruimte voor zelfbouw wordt ingespeeld op de veranderingen op de woningmarkt. Ook bewoners kunnen meedoen in de opbouw van hun buurt. Zo ontstaat een deels gepland en deels ongepland, bijzonder stedelijk woonmilieu.

Centrumeiland 2015: het nieuwe land

2 Centrumeiland in IJburg Het Centrumeiland is de schakel tussen de twee fasen in de ontwikkeling van IJburg en tussen de grote eilanden, Haveneiland en Middeneiland. Hier verandert de richting van de oevers en begint de afronding van de IJburgbaai. De noordrand van het Centrumeiland neemt daar een centrale plek in. De oostelijke ontsluiting die van de A1 /A9 op Centrumeiland aankomt is de tweede toegangsweg naar IJburg. Deze weg (Muiderlaan) biedt naast een ontsluiting voor de auto een busverbinding richting Zuidoost. In de toekomst rijdt hier ook een snelle busverbinding, Zuidtangent, naar Schiphol. Langs de zuidrand van het Centrumeiland ligt een reservering voor de verbinding naar het toekomstige Strandeiland. Het landmaken is afgerond in 2015, daarmee begint de eerste tijdelijke fase voor het eiland met het stadsstrand IJburg, ruige, brede oevers en ruimte voor tijdelijke functies. Woningbouw kan starten in 2017 en het zal enkele jaren duren voordat een echte woonbuurt is ontstaan. In de ontwikkeling van deze woonbuurt zal veel ruimte zijn voor de inbreng van bewoners. Als in de toekomst de drie oostelijke eilanden van IJburg worden aangelegd krijgt het Centrumeiland de centrale plek in de eilandenarchipel van IJburg. Het programma en de inrichting houdt rekening met het ontwikkelen van de laatste drie eilanden van IJburg, maar Centrumeiland wordt wel een eiland met een eigen identiteit.

Centrumeiland: een schakel tussen de 1e en 2e fase van IJburg

3 Arcam, Stad in zicht

4 Startvisie Centrumeiland 2015

Nadat de planvorming was stil gelegd is ARCAM in 2014 voor 1 jaar ‘eigenaar’ geweest van het eiland en heeft ARCAM het publieke debat gevoerd. Op

De planvorming voor Centrumeiland begint niet helemaal opnieuw. Het geldende Bestemmingsplan (2010) geeft juridische basis voor een gemengd stedelijk milieu en is een vertaling van het Stedenbouwkundig plan uit 2003. In de Structuurvisie Amsterdam 2040 ( 2011) zijn de vier eilanden van de tweede fase van IJburg opgenomen als een stedelijke uitbreidingslocatie. De Verkenning Centrumeiland uit 2013 bevat een basisopzet voor een kleinschalige en duurzame woonbuurt. Nadat de planvorming was stil gelegd is ARCAM in 2014 voor 1 jaar ‘eigenaar’ geweest van het eiland en heeft ARCAM het publieke debat gevoerd. De Startvisie Centrumeiland 2015 neemt deze voorafgaande plannen en studies als uitgangspunt en inspiratiebron mee voor het Stedenbouwkundig Plan Centrumeiland. Daarnaast worden de ervaringen van de eerste fase van IJburg gebruikt, evenals nieuwe ervaringen met zelfbouw en duurzaamheid. In vergelijking met de Verkenning die tijdens de crisis was opgesteld is de ambitie voor Startvisie een hogere dichtheid, een meer stedelijk woonmilieu op het Centrumeiland. Uitgangspunt is om maximale ruimte te geven aan zelfbouw, zowel individueel als op kavels voor bouwgroepen. Over andere woonsegmenten, zoals sociale huurwoningen en middensegment huurwoningen zullen nadere afspraken worden gemaakt. Tenslotte kent het Centrumeiland een paar bijzondere ambities voor een gezond ingerichte wijk, een energieneutraal eiland en waterbestendig bouwen (rainproof).

in gang gezet met de symbolische overdracht van het Centrumeiland aan ARCAM. Het eindresultaat, Amsterdammers, professionals en geïnteresseerden en geeft drie scenario’s voor mogelijke invullingen van het eiland. Doel van Stad in Zicht was om zoveel mogelijk geleid tot 151 inzendingen. De inzendingen waren zeer divers: van integrale plannen tot voorstellen voor één bepaald idee. ARCAM heeft vervolgens met drie groepen deelnemers drie scenario’s verder uitgewerkt: Hardcore Duurzaamheid: een voorstel voor een duurzaam en groen hoogstedelijk gebied met ruimte voor duurzame concepten en een landmark; Stranddorp: een pleidooi voor een gefaseerde ontwikkeling die van tijdelijke initiatieven overvloeit in een woongebied met ruimte voor voorzieningen en watersport; Eiland voor 0-99 jarigen: toont alle elementen die nodig zijn voor een goede sociale infrastructuur en leefbaarheid voor alle leeftijdsgroepen. De scenario’s zijn aan de gemeente gepresenteerd en via de website van ARCAM gepubliceerd. Deelnemers van ARCAM zijn belangrijke stakeholders voor het vervolg. De thema’s die uit de inzendingen zijn herkenbaar en passend bij de tijdsgeest: duurzaamheid, organische groei, Amsterdamse stadswijk voor alle leeftijden en het benutten van oevers en water, worden meegenomen in de Startvisie. Ieder scenario bevat een de Startvisie. Op 13 januari 2015 is het Centrumeiland weer ‘terug gegeven’ aan de gemeente.

Stedenbouwkundig Plan (2003)

Structuurvisie Amsterdam 2040 (2011)

scenario 0-99 ARCAM 2015

bestemmingsplan IJburg 2e fase (2010)

Verkenning Centrumeiland (2013)

6 Oevers en water

an

sla

pu

Pam

n

a rla

ide

Mu

openbare ruige groene oevers en strand voor recreatie wandelroute Ijburgbaai

Net als voor alle andere eilanden van IJburg, is de ligging in het IJmeer het belangrijkste kenmerk van Centrumeiland. Uitzicht op het water, mogelijkheden voor waterrecreatie en gebruik van oevers zijn belangrijke woonkwaliteiten. Openbare oevers zijn een kans voor alle Amsterdammers om van de openheid van het water en van voorzieningen zoals het strand, horeca, zeil en surfscholen, te genieten. Oevers, randen tussen water en land zijn de meest publieke en stedelijke plekken in IJburg, met ruimte voor voorzieningen en voorkanten van de aangelegen woningen. Voorzieningen zoals stranden en havens, de landschappelijke omgeving zijn aantrekkelijk voor mensen die in de stad willen wonen en ook genieten van het buitenleven. Het strand van IJburg ligt de komende jaren op het Centrumeiland, totdat het Strandeiland eventueel aangelegd wordt. Oevers van het Centrumeiland zullen komende jaren breed, groen en ruig blijven. Hier kan door tijdelijke voorzieningen het imago van het Centrumeiland als gezond ingerichte wijk ontstaan, bijvoorbeeld met diverse toestellen voor recreatie en voorzieningen voor hardlopers. De worden ingericht met het uitgraven van de gracht tussen het Haveneiland en het Centrumeiland.

7 Stedelijk woonmilieu Eilanden van IJburg hebben elk een eigen karakter en woonmilieu. Het Centrumeiland is klein en compact, met een sterk contrast tussen de brede oevers en een beschut binnengebied. Het heeft een stedelijke uitstraling door een bouwhoogte van overwegend 4 – 6 lagen en compacte, met Amsterdamse materialen ingerichte openbare ruimte. In de plinten wordt voorzien in ruimte voor werkruimtes, winkels en horeca. Stedelijkheid ontstaat door dichtheid, variatie in

*

an sla

pu Pam

in

Ple

ide Mu n

a rla

eerste bouwstenen voor een stedelijke woonmilieu: - bouwhoogte overwegend 4-6 lagen - hoogteaccenten (mogelijk tot 8-10 lagen), bijzondere gebouwen langs de Muiderlaan - een beschut plein

kan ontstaan door het werken aan huis, het vestigen van kleine bedrijven, en aandacht voor ruimtelijke kwaliteit. Aan de Muiderlaan markeert het gebouw op de zuidelijke hoek de toegang tot IJburg. Op de hoek van de Muiderlaan en Pampuslaan ligt een stedelijk blok in het focuspunt van de IJburgbaai, met een beschut plein erachter. Het plein is met een school en andere buurtvoorzieningen het hart van de buurt. Het programma is 1000 woningen als startambitie, met ruimte voor verdere verdichting door het bouwen van meerdere woningen op een kavel of hogere bebouwing langs de Pampuslaan.

stedelijkheid door diversiteit met een collectieve uitstraling

8 Kleinschalig ontwikkelen, zelfbouw

aan

usl

p Pam

ide

Mu n

a rla

Een impressie van diversiteit in aanbod zelfbouwkavels

Keuze voor zelfbouw is keuze voor ondernemerschap, vrije keuze en variatie in het invullen van het stedelijke kader. Door de schaal van het eiland en kleinschalige ontwikkelingen groeit een bijzondere stedelijkheid, met uiting van ambities en woonvoorkeuren van toekomstige bewoners. Een echte Amsterdamse wijk, met de straten en buurten van binnen de ring als voorbeeld. Ook de bestaande stad is kavelgewijs ontwikkeld, met een sterke rol voor de openbare ruimte. Een straatbeeld en beleving van de openbare ruimte zijn niet van tevoren ontworpen of voorgeschreven, maar ontstaan met de tijd. Ervaringen met de uitgifte van zelfbouwkavels van de afgelopen jaren laten zien dat er steeds meer bouwgroepen zijn die op een kavel meerdere appartementen willen bouwen; starters, senioren, zorgwoongroepen en bijzondere woongroepen. Voor individuele kavels zijn dat gezinnen, combinaties van wonen en werken en praktijkwoningen. Beide typen zelfbouw passen goed in een basisstructuur van een stedelijk blok met 4 – 6 lagen. Een bouwhoogte 8-10 lagen is ook mogelijk. In het stedenbouwkundig plan opgenomen met een indicatie van de bouwhoogte. De kleine schaal biedt ruimte voor diversiteit en individuele keuzes in grootte en prijs van kavels, eigen keuze voor (innovatieve) parkeeroplossingen, en een manier om de duurzaamheidsdoelen te realiseren. Door de kleine schaal en diversiteit is er veel ruimte voor tussentijdse aanpassing van het plan. Initiatieven en ervaringen van zelfbouwers kunnen steeds meegenomen worden in de volgende fase van de uitwerking van het plan.

9 Openbare ruimte: plein en straten van een gezond ingerichte wijk

an

sla

pu

Pam

Mu ide an rla

stratenpatroon

Openbare ruimte is de uiting van stedelijkheid en collectieve waarden. Aan de vorm en de inrichting van de straten herkennen mensen eigen buurt en voelen ze zich thuis. De openbare ruimte van het Centrumeiland heeft een gezond ingerichte wijk als basisprincipe. Het stedelijke programma van een gezonde stad biedt inzicht dat de inrichting van een woonwijk sterk kan bijdragen aan actief bewegen en gebruik van de openbare ruimte. Voor Centrumeiland wordt deze kennis ingezet voor een gezond ingericht wijk. Het plein van het Centrumeiland ligt op een ophoging, een terp, in het midden van de buurt. Het plein is informeel, met een rustig stedelijk karakter, enkele bomen en ruimte voor terrassen voor horeca of een schoolkantine langs de randen. De straten die van en naar het plein leiden hebben een helling of een trap, waardoor ruimtelijke beleving veel rijker is en de uitdaging tot bewegen en spelen veel groter. De straten zijn compact, toegankelijk voor auto’s, maar met veel ruimte voor voetgangers. Parkeren in de openbare ruimte is zeer beperkt, alleen voor bezoekers. Weinig auto’s op straat maken het lopen naar de school makkelijk en aantrekkelijk voor jonge kinderen. Principes van een gezond ingerichte wijk zullen verder uitgezocht worden in de loop van het maken van het plan, beginnend met de elementen van de tijdelijke inrichting .

10 Tijdelijke functies, placemaking

an

sla

pu Pam

an rla

ide

Mu beschikbaar voor tijdelijk gebruik in 2015 beschikbaar voor tijdelijk gebruik in 2016

De komende jaren is er ruimte voor tijdelijke functie

Blijburg is het voorbeeld van een tijdelijke functie, die in combinatie met een tijdelijk strand steeds opnieuw plaatsvindt op één van de eilanden van IJburg en zorgt voor placemaking – het bekend maken van de nieuwe plek in de stad. Maar er is nog veel mogelijk. De vraag naar ruimte voor tijdelijke voorzieningen is groot, en het traject ‘Stad in Zicht’ van ARCAM heeft ook vele initiatieven bekend gemaakt. Bij het ruimte geven aan tijdelijke functies is belangrijk dat zij passen bij het imago van de nieuwe wijk. Recreatie en kunst aan de oevers, speelplekken van een gezond ingerichte wijk, initiatieven van de eerste zelfbouwers, een trap als kunstobject en uitzichttoren, speelplekken voor 0 – 99 jaar. Op deze manier ontstaat, al voordat het eerste huis gebouwd is, een imago van de toekomstige wijk. Met uitgifte van zelfbouwkavels zijn toekomstige bewoners al een jaar of twee bekend voordat de bouw begint. Door verschillende initiatieven ontstaat een betrokken community die de stedelijkheid gaat bevorderen en mede vorm geven. Openheid voor veranderingen en nieuwe inzichten maakt het mogelijk.

11 Duurzame ontwikkeling

Pam

an

sla

pu

+2,40 +6,40

an rla

ide

Mu

Rainproof: regenwaterafvoer in de openbare ruimte

Op gebied van duurzame ontwikkeling kiest de gemeente bij Centrum eiland voor 2 prioriteiten: een energieneutraal eiland en waterbestendig bouwen. In de Verkenning uit 2013 is een keuze gemaakt voor een energieneutraal eiland. Randvoorwaarden hiervoor zijn een volledig elektrisch netwerk, voorbereid op zowel ontvangen als leveren van energie en voldoende ruimte voor zonnecellen op daken. Met verdichting en hogere bouwvolumes zoals in de Startvisie moet deze conditie opnieuw onderzocht worden. Over wel/geen stadswarmte, gas of een all-electric eiland is nog niet besloten. Zonder verplichte aansluiting op stadswarmte is er veel meer ruimte voor zelfbouwers om een eigen manier te vinden om een energieneutraal huis te bouwen. Subsidies zijn een extra stimulans hiervoor. Voor bouwgroepen is de praktijk dat duurzaamheid een belangrijke criterium is in de selectie voor een kavel. Waterbestendig bouwen, en daarbij voorbereid zijn op klimaatveranderingen is op IJburg opgenomen in de eisen voor de waterkeringen en het landmaken. Opvang en afvoer van regenwater bij extreme buien is onderwerp van de “rainproof” strategie van de gemeente Amsterdam. Het principe van Rainproof gaat ervan uit dat er voldoende capaciteit is om hemelwater op te vangen. Bij Centrumeiland kan dit uitgewerkt worden in het ontwerp van de openbare ruimte en het aanbrengen van extra lagen grond, zoals de terp met het plein.

NATUUR OP IJBURG 2000 – 2015 Remco Daalder, gemeente Amsterdam

Structuurplan 1996

Natuurbeschermingswet&

IJmeer&>&

kwaliﬁcerende,soorten,SBZ,IJmeer,

nonnetje,

kuifeend,

kuifeend,

Gebieden,Natuurbeschermingswet, (voormalige,VHR),

IJmeer / Markermeer: Afname ecologische waarden

Afname aantal vogels In IJmeer / Markermeer

- Kuifeenden: 25.000 > 6000 - Tafeleenden: 4.000 > 1000 - Nonnetje: afwezig

PerspecFef, Thans,

Gewenst

Fauna included building

CONCLUSIES * Niet tegenwerken, maar meedenken * Sluit convenanten EN VERNIEUW DIE * Niet compenseren en mitigeren, maar goed plan maken * Dure natuurprojecten kunnen meeliften met woningbouw * Betrek ecologen bij de hele keten van planvorming, ontwerp en uitvoering

Verslag 'Interactieve kennisdag 'Ecologische verbindingen en natuur IJmeerkust - IJburg'

Recommend Documents