maar wel vermoeiend …
Verslag filocafé Limburg van 13.04.2014 in Brasserie Augustina, Hasselt Nota: Vrij letterlijke maar wel gedeeltelijke weergave van de betreffende bijeenkomst, zonder verdere omslachtige bewerking. Er zit dus geen directe lijn in dit verslag. Eerder is het de bedoeling herkenningspunten aan te geven. Er kunnen geen rechten aan deze rapportage worden onttrokken noch draagt de verslaggever enige verantwoordelijkheid voor de tekst.
Inleiding Kathleen heet iedereen welkom; tof om weer nieuwe mensen te zien; we zitten in constitutie filocafé d.w.z. er komen mensen bij en rond; kort principe uitleggen: we filosoferen samen zonder gebruik van moeilijke woorden het zgn. vakjargon; Kathleen en Tom begeleiden het proces; verder: leren luisteren en je eigen overtuiging even loslaten en in te gaan op de ‘andere’ en op die manier tegenvragen stellen in de zin van: wat bedoel je er mee; oefen in luisteren, in opbouwen van argument, liefst met een voorbeeld en kijken of het wel klopt; erg kritisch zijn dus; concept; regelmatig via tekst ofwel via de groep; zoals vandaag: de groep komt, liefst vanuit een actueel probleem, tot een filosofische vraag; elke groep presenteert de filo-vraag en er wordt een keuze gemaakt (ieder 1 stem); Groep 1: - is ons eten of drinken moreel beladen? - totaal hersen verlamd; en toch nog gedeeltelijk autonomie; stok om computer te bewerken; - maatschappij gebaseerd op wetten of op vertrouwen; hoe vaak student naar rechter; de leraar op het matje; wordt de geest van de wet ondergesneeuwd door de letter van de wet? Is wet wet? In hoeverre primeert het vertrouwen? In welke bedreigt de juridisering van de maatschappij de geest van de wet? Rechtspraak vs vertrouwen. Meer regels of meer vrijheid? We gaan naar een maatschappij die meer de wet sec bekijkt dan de geest van de wet. Wet is noodzakelijk maar schiet het niet haar doel voorbij door juridisering. In welke mate kan de geest van de wet uitgehold worden door te veel regels? wordt de geest van de wet uitgehold door de toenemende juridisering? Is de basis van de samenleving de wet of het vertrouwen? Ja maar: wat is vertrouwen? Wet vs vertrouwen m.a.w. hebben we een wet nodig? Is wetgeving nodig? In welke mate is wetgeving nodig? Wat niet verboden is, mag. Meer impliciete regels ten nadele van expliciete regels. Als de wet star gezien wordt dan verdwijnt de geest van de wet? Hoe ver mag regelgeving gaan in onze samenleving? Dus impliciet wordt de zin en het doel van de wet voorondersteld. 1 - alle pensioenen moeten inleveren gaande van 3 tot 10%. Ook zij die minder dan 1000€ ontvangen; wat is rechtvaardigheid? Groep 2: - hoe kan arbeid bijdragen aan geluk? 1
1
Groep3: - bestaat een absolute moraal? Kan moraal absoluut zijn? Vooronderstelling: de mogelijkheid van absoluutheid van moraliteit; sommige dingen zijn goed of slecht; 6 7 Groep 4: - wanneer is men mens (cfr. technologie)? Naar de toekomst worden meer en meer apparaten in de mens gebouwd? De mens wordt nu echt een machine! Wanneer hou je op met mens te zijn? Stel dat je kunstmatige hersenen krijgt die niet van jou zijn? Wat doe je als je het knopje omdraait? 1 Groep 5: - In hoeverre is spiritualiteit vandaag (nog) belangrijk? Vaak wordt gesteld dat godsdienst geen rol meer speelt. 6 8
Discussie:
In hoeverre is spiritualiteit vandaag (nog) belangrijk?
Aanleiding: vanuit belezenheid en er mee bezig zijn; spiritualiteit is van alle tijden; spiritualiteit en godsdienst hetzelfde; spiritualiteit is breed; toch onderscheid maken; spiritualiteit heeft te maken met meditatie, zen, mindfulness enz. maar ook uit godsdienst. Hoe gaan we dat het beste aanpakken: wat bedoelen we nu met spiritualiteit; ik denk aan leefregels; Dalai Lama, boeddhisme hebben regels en doen aan meditatie over jezelf, kritisch bedenken, zelfonderzoek; ik zie spiritualiteit veel ruimer: als een deel van de kosmos; ik kijk naar de sterren en dan voel ik me heel klein: ik krijg een bepaald gevoel: er is iets speciaals een deel van een gigantische kosmos, schepping maar ook ik weeg zoveel, ik ben zoveel atomen. Wat wordt bedoeld: aandacht, bewustwording voor dingen; een voelen met iets dat jezelf overstijgt; je maakt deel van een geheel uit, iets dat veel groter is dan ikzelf ben en dat is verbonden met een gevoel maar ook met een weten dat niet per se cognitief te zijn; heeft iedereen dat of is dat verbonden aan bijzondere persoonlijkheden. Ik denk dat iedereen dat heeft op een of andere manier maar weet dat niet. Cognitief is op basis van rede, verstand, een zeker besef; 2 personen naar hemel kijken: de ene heeft een aangenaam verbazend gevoel, de ander niet. Dat is dus aandacht en bewustwording = geconcentreerde aandacht = een beetje spiritualiteit; wat hebben we nodig om te spreken van spiritualiteit; het onbekende, het niet weten waarvan je hoopt dat je het kunt ontdekken; spiritualiteit is het zoeken naar geluk, niet het materiële maar het zoeken in boeddhisme, een bepaalde godsdienst; er zijn belangrijke dingen gezegd: de hemel, het geheel; maar de start van echte spiritualiteit is bewustwording, reflectie en aandacht er aan besteden anders is er geen sprake van spiritualiteit; aandacht voor het nu, waar we hier mee bezig zijn, dat is voor mij mindfulness; dan ontbeert je niets; graag concreet vb.: je kijkt naar sterrenhemel en heb gevoel maar dan moet ik verder breder zien, betrekken op eigen leven en hoe dat invloed heeft op jezelf en andere mensen: maar wat dat ge er mee moet doen is persoonlijk; is meditatie een middel, een vorm: tijdens wandeling in kathedraal en wordt geraakt door het gezang: heeft de vorm me geraakt; wat hebben we nodig? Het moet wel een impact op je leven hebben: ik ben bv, een drukke zakenman of een nazist die graag naar Bach luistert en de volgende dag 100-en mensen vergast; is dat spiritualiteit? De individuele mens verwacht niet veel. Waarom zou een nazist niet spiritualiteit kunnen zijn. Waarom moet spiritualiteit goed zijn? Kan ook slecht zijn! Als spiritualiteit maar een hobby is dan vind ik de invulling toch maar een? Spiritualiteit is dan iets nuttigs. We hebben eerder gepraat over die sterrenhemel en daarmee in trance geraakt of wakker geworden. Spiritualiteit doet 2
je openstellen, je laat rust op je inkomen. De zakenman, de nazist? Is het zoeken naar innerlijke rust? Toch kan ik me een zakenman voorstellen die met cijfers enz. bezig is en ’s avonds een half uur bezint. Dat is toch ook spiritualiteit. Is spiritualiteit een oefening? Probleem is dat je niet de hele dag met spiritualiteit bezig zijn maar als je het zo’n half uurtje doet: dat is dan toch gescheiden. Is spiritualiteit niet meer dan dat? We zoeken naar verbondenheid. Een spiritueel mens staat midden in het leven. Je verbindt je met jezelf. Hoe doe je dat? Zoek het niet te ver? Begin met ademen. Descartes wordt ’s morgens wakker en ademde: verbondenheid met zijn ik ben. Aanleiding is belezenheid. Het is mijn leven, dit is het voornaamste in mijn leven. Een meditatief mens staat in het leven. Over de zakenman: je kan perfect bedrijfsspiritualiteit doen. Hoe pas je dat toe in je dagelijks leven: mooi zaken doen en toch spiritualiteit. Ik zie het als een soort verlichting. Dus geen materie, hoewel een rem op de economie! Diensteneconomie kan er wel in: er zijn materiële behoeften, noden. Samenvattend: spiritualiteit is werkelijkheid van leven waarvoor we alleen maar benaderende woorden hebben terwijl het wel een werkelijkheid is. Essentie is dat de meesten de werkelijkheid van leven kennen en iedereen doet dat met eigen benaderende woorden. Daartegenover: spiritualiteit uitte zich in automatisme. Toch verder samenvattend: voor ieder anders, we kunnen ons iets erbij voorstellen, niet erg duidelijk maar is het nu één aspectje van het leven: maakt het deel uit van de geest of van het leven. Spiritualiteit is een symptoom van het ontbreken van … ; spiritualiteit is een leefregel, een oefening, een gevoel, zoektocht (van het ongewetene), een beleving; spiritualiteit is een manier van leven waarmee je in verbondenheid met anderen leeft; K: ontzettend leuk om de dynamiek te zien; je merkt ook op dat nogal wat mensen vol energie hun ding te zeggen, maar toch ook goed luisteren! Timing: officieel tot 12u, officieus tot 12.30u tom. Komen we terug tot de vraag: hoe belangrijk is spiritualiteit vandaag? Vanwaar komt jullie vraag? Voor mij is het een levenshouding geworden. Vroeger meer mat materie bezig geweest, maar heb stilaan meer naar spiritualiteit geëvolueerd. Materie blijft wel belangrijk maar toch spiritualiteit! Hoe doe je dat: ik ben financieel tevreden en kan het zo doen. Waarom spiritualiteit gevonden en vastgegrepen? Spiritualiteit geeft evenwicht, tevredenheid, geluk (wel breed begrip). Maar voor mezelf heb ik dat nodig om dagdagelijkes een klein beetje te mediteren. Aandacht voor de dingen is voor mij essentieel. Misschien luister ik niet voldoende naar andere het gaat hem toch om zich een stuk goed te voelen. Mindfulness is een vorm van spiritualiteit. Maar spiritualiteit is niet alleen aandacht, er zijn nog andere vormen. Denk aan boeddhisme, Dalai Lama; aandacht, mededogen, stilte maken enz. het blijft moeilijk om te omschrijven. Het maakt niet wat je hieruit kiest. Stel: iemand werkt bij A.I. en komt ’s avond thuis. Ik ga er mee praten en blijkt dat hij er nooit bij stilgestaan bij wat hij doet. Dus niet bezig met spiritualiteit! Die man mist blijkbaar niets. Maar ik heb dat nodig. Spiritualiteit wil zeggen dat je een dimensie geeft aan je leven en geen verdere waarde van goed of slecht heeft. Spiritualiteit is een kers op de taart. Kunt ge iemand herkennen dat iemand spiritueel is? Nee, maar ook niet van belang. Het is een innerlijke levenshouding. Druk je dat niet uitin je daden. Natuurlijk. Spiritualiteit en moraliteit. Spiritualiteit als woord hebben we nodig, vroeger bestand het woord niet. We krijgen niet meer gebolwerkt om dat alles samen te zien. Eigenlijk een gebrek aan spiritualiteit. We ervaren dat niet meer. Ik ben iemand die werkt, leest, huishouden doen en daartussen spiritualiteit! In Japan is er geen verschil tussen geest en lichaam (Heidegger). In het westen blijkbaar eerder een breuk. Daarom spiritualiteit nodig. Heeft te maken met modern leven. Een timmerman maakt een stoel. Spiritualiteit? Alhoewel: vroeger ook spiritueel bezig. Spiritualiteit wordt her en der onderdrukt. Valt spiritualiteit met samenhorigheid samen? Elke godsdienst heeft zijn rituelen en vandaaruit ook spiritualiteit. Godsdienst heeft te maken met 3
verbondenheid. Processies ook. Nu wordt consumeren opgelegd. Filo-café heeft hiermee ook te maken. Spiritualiteit heeft meerwaarde. Overstijgt het dagelijkse. Moeite met begrip meerwaarde. Is iets voorbij de realiteit. Er is een echte wereld en spirituele wereld. Kent spiritualiteit een zekere gradatie? Kijk naar piramide van Maslow: kent trappen om het hogere te bereiken. Je staat en blijft onderaan omdat je niet kiest voor naar boven te klimmen. Dus eerst basisbehoeften vervullen. Iemand die honger heeft, kent geen spiritualiteit? Er moet toch een materiële basis zijn. Goed scheiden begrippen ziel en spiritualiteit. Wat met een gevangene? Heeft die spiritualiteit? Opsomming basisbehoeften. Toch moeilijk thema. Spiritualiteit in mijn ogen: vakantie. Ik voel me verbonden en de andere niet. Welke vraag hierbij? Dat is individueel: voor mij is de zoektocht naar een grote gemeenschap spiritueel niet nodig. Waarom zijt gij hier? Ik ga naar meerdere filo-cafés om te luisteren heao mensen denken. Dat is toch ook verbondenheid. Samen een ketting vormen. En iedereen in een ander stadium van ontwikkeling. Ieder zoekt naargelang van zijn niveau van ontwikkeling. De mensheid ontwikkelt naar meer spiritualiteit. We ontstijgen het geleidelijk aan dat we nog jagen. Is spiritualiteit een evolutiestap. Eerder het bereiken van een vervulling die je zoekt naast je werk misschien. Vroeger dacht ik of of, nu meer verwevenheid. Ik zoek vervulling. Dat kun je door te selecteren en je niets door de strot te laten rammen. Keuzestress. Ik kan nog niet kiezen. Kiezen is verliezen. Ik ben ook op zoek naar de essentie. Waar moet je tussen kiezen? Informatie, presteren. Continu mee bezig al is het wel evenwichtiger geworden met de leeftijd. Zingeving! Waarom? Bevestiging. Neem toch het woord godsdienst in de mond. Vroeger zat spiritualiteit er in. Het zat er in. Pastoor en kerk. Nu godsdienst weg. We richten ons op het materialisme. We missen iets. We zitten op een honger. Dus: niet godsdienstige mensen eerder spiritueel. Ja. Toen de mensen stopten met te geloven ontstond spiritualiteit. Het is een behoefte en als godsdienst wegvalt zoek je naar een andere oplossing. Is spiritualiteit een verdediging tegen de gehaastheid van de maatschappij. Spiritualiteit is des mens. Heel de wereld is er mee bezig, ongeacht oorlog, honger enz. Spiritualiteit is universeel. Spiritualiteit is een woord, het bindt en scheidt ons. Er is geen consensus wat spiritualiteit is maar het komt samen in dat woord. Godsdienst gedemodeerd, verouderd. Gaf toentertijd antwoord. Vulde bewustzijn in. Nu niet meer. Je moet het nu zelf invullen. Bij de ene gaat het beter dan bij de andere. Geloof en spiritualiteit zijn niet in tegenspraak. Wat betekent spiritualiteit? Stimuleert bewustzijn. Ieder wezen dat bewust is kan spiritueel zijn. We hadden verbondenheid en nu is dat gedaan. Nee toch? Maar spiritualiteit is verbondenheid met een geheel. Maar daar zit de mens ook in? Maar ik kan heel alleen op een eiland leven en met spiritualiteit voelen. Maar er is een spirituele band met z’n allen. Dus zoek spiritualiteit samen. Spiritualiteit geeft mij een veiligheid, een behoefte om me goed te voelen. Als k me niet goed voel in verbondenheid, waar moet ik het dan doen? Ik wil niet problemen weg mediteren. Goed voelen is niet hetzelfde als gelukkig zijn. Experiment met baby’s: niet knuffelen, aanraken … kunnen sterven. Terug openingsvraag: waarom nu nodig? Vorm van zoektocht. De ene in het materiële, de ander in het spirituele. Iemand die rust gevonden heeft, heeft die nog behoefte aan spiritualiteit? Ja, net wel, als voortgang. Spiritualiteit gaat uit van onderscheid tussen ziel en lichaam. Bij japanners is dat een geheel: bezielende materie. Hebben dat woord niet nodig. Koppel spiritualiteit niet los van leven, materie. Dus samenvattend: het belang van spiritualiteit! Iets des mensen, een proces, bewustwording, keuzes maken, versplintering, eenheid en leegte, complexiteit, zoektocht postmoderne mens, evolutie, schoonheid (nog niet benoemd), vervulling van behoeftes, epifanie. Het antwoord is niet gegeven. Is er een antwoord. Zoektocht is mogelijks het meest opwindend. Als ik heb (Einstein uitziende)bord bekijk: is spiritualiteit zo ingewikkeld en het leven zo gemakkelijk?
4
Procesevaluatie: wat goed cq. minder gegaan en wat kunnen we meenemen naar volgende keer? Wat heb je meegenomen, naar inhoud en vorm: I = inhoudelijk: P = proces 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.
P: grootte groep, ging wel; I: net als vorige keer het thema niet ingevuld, maat toch enorm boeiend I: onderwerp o.k.; P: interessant om ideeën andere mensen te horen I: goed onderwerp; P: o.k. P: groepsproces goed, nieuwe mensen: goed onthouden: die splitsing: materie – ziel vs de vervulling I: groep o.k. alhoewel sommige mensen toch opvallend aan het woord; P: spiritualiteit blijft zoektocht naar het onbekende I: grootste deel van discussie wist ik niet wat te denken, niet te volgen, soms verwarrend, ging alle kanten uit; P: soms goed proces, soms dreigde uit de hand te lopen P: blij van veel mondige mensen; standaard aanwezigen weinig gezegd, best goed 2; juiste dingen uit pikken voor mijn leven I: ik dacht dat spiritualiteit niet zo moeilijk was …; P.: gaat P:1e keer: er valt zoveel te zeggen; sommigen openen dan tegelijk 5 thema’s en dan nog rekening houden met mensen; je kan ook niet zeggen: je bent aan ‘t zagen; I: P: interessant I: spiritualiteit = vakantie voor verstand: toffe tip P: 1e keer, boeiend, naar andere meningen luisteren; I: P: I: Geen makkelijk onderwerp; P.: interactie soms heel goed, soms wat minder I: tot de conclusie gekomen dat het een erg ingewikkeld onderwerp is: een zoektocht naar de complexiteit van de verbondenheid Wel tof dat er met 2 mensen wordt gecoacht. Liever niet leeftijden vergelijken! Tom: goed dat iedereen aan bod is kunnen komen; niet makkelijk met zo’n grote groep I: K.: dankt Tom voor het artikel K: blij om te zien dat er meerdere mensen zijn
Volgend filocafé :
11.05.14: tentoonstelling Karl Philips / Foreign Legend in CIAP in (voormalige) gelatinefabriek aan kanaalkom Hasselt; eerst rondleiding 9.30u en aansluitend 10u filo-café: betekenis van kunst? Armand Herztstraat 21, Hasselt
Voor diegenen die meer willen weten over filosofie als vak, dus geen filo-café, kunnen struinen op de onderwijswebsite http://www.educ-art.info , klikken op cursusaanbod en vervolgens op filosofie: daar liggen een aantal filosofische onderwerpen en filosofen om te graaien!
5
