Verslag en Actiepunten datum
tijd
locatie
datum verslag
10 april 2013
9.30 - 13.30
Silverijn
18 april 2013 pagina
1/6 deelnemers
betreft overleg
Uitgelicht bijeenkomst Woninginbraken Programma 09.00 uur 09.30 uur 09.40 uur 11.00 uur 11.30 uur 11.45 uur 12.15 uur
Ontvangst Start programma: Opening door Lilian Tieman Peter Versteegh, manager en criminoloog bij de politie eenheid Den Haag over de hotspot-benadering waar Den Haag mee werkt Carolien van den Handel, projectleider woninginbraken: lancering webdossier woninginbraken van het CCV Pauze Erik van Keken, manager Programmabureau Veiligheid van de gemeente Tiel die een presentatie geeft over hun integrale aanpak van woninginbraken Einde programma, start lunch
Verslag Op woensdag 10 april 2013 organiseerde het CCV in Utrecht (locatie Silverijn) een Uitgelicht bijeenkomst over woninginbraken. De bijeenkomst werd goed bezocht, er waren ongeveer 60 aanwezigen. Naar goed gebruik op dit soort bijeenkomsten was er ruim gelegenheid tot interactieve deelname. Dat dit thema hoog op de agenda staat bij onze veiligheidspartners bleek wel uit het aantal aanmeldingen. Niet eerder hoefde het CCV voor een Uitgelichtbijeenkomst een wachtlijst aan te leggen. Uiteindelijk konden we een aantal personen van de reservelijst nog toelaten, maar helaas was er niet voor iedereen plaats beschikbaar. Om die reden is ook besloten om te proberen later dit jaar nog een zelfde soort bijeenkomst te houden over dit onderwerp. De bijeenkomst werd geopend door Lilian Tieman, programmaleider Veilig Wonen bij het CCV en voor vandaag dagvoorzitter van de bijeenkomst. Na een korte toelichting op het programma gaf zij het woord aan de eerste spreker van deze ochtend. Peter Versteegh, manager en criminoloog bij de Politie-eenheid in Den Haag verkende met de deelnemers de mogelijkheden van de hot spotbenadering waarmee de politie mee werkt. De voormalige politieregio Haaglanden kampte na een aanvankelijke afname met hoge criminaliteitscijfers en onderzocht is hoe het kan dat de criminaliteit in de gemeente zo toeneemt. Versteegh is zelf betrokken geweest bij dit onderzoek. Gekeken is naar de effectiviteit van maatregelen om criminaliteit en met name woninginbraken naar beneden te krijgen; welke maatregelen hebben wel effect en welke niet? Op basis van het literatuuronderzoek (‘evidence based policing’) liet Versteegh zien dat van een combinatie van informatiegestuurde politie (NIM), probleemgestuurde politie (SARA) en burgergestuurde politie (BP) de beste resultaten worden geboekt. Deze strategieën werden voorheen wel
datum
onderwerp
pagina
10 april 2013
Uitgelicht bijeenkomst Woninginbraken
2/6
toegepast, maar vaak los van elkaar en niet zoals het zou moeten. Effectief in de aanpak van criminaliteit, waaronder woninginbraken, bleek de hot spot-aanpak. Een hot spot is een specifieke geografische locatie waar gedurende langere tijd sprake is van bijvoorbeeld een groot aantal woninginbraken die kan worden toegeschreven aan kenmerkende omstandigheden en/of gelegenheidsfactoren. Versteegh verwijst daarbij ook naar de publicatie ‘Hot spotaanpak in vier stappen’ die gratis te downloaden is op internet. Ook verwijst hij naar de uitgave ‘Probleemgericht werken in 60 kleine stappen’. Probleemgerichte aanpak (SARA) Belangrijk in deze aanpak is om goed inzicht te krijgen in de problematiek en een grondige analyse uit te voeren volgens de probleemgerichte benadering van SARA. Ook is het belangrijk om een overzicht te krijgen van de verschillen per wijk en in daderprofielen. Met de uitvoering van deze veiligheidsstrategie wordt het oplossend vermogen van de politie en haar veiligheidspartners vergroot. Politie en justitie zijn niet uitsluitend verantwoordelijk voor de aanpak van criminaliteit en onveiligheid. Toegesneden op achterliggende oorzaken van het probleem, waarbij wordt gekeken naar factoren die te maken hebben met zowel daders, slachtofffers als de omgeving-, wordt door de betrokken, samenwerkende organisaties en instanties – onder regie van de gemeente – een afgewogen mix van preventieve, strafrechtelijke en bestuurlijke maatregelen uitgevoerd. Informatiegestuurde aanpak Dit betreft de sturing om van beleid naar uitvoering te komen. Deze fase is onder te verdelen in drie onderdelen, te weten de strategische sturing, de tactische sturing en de operationele sturing. De strategische sturing gaat over de wat-vraag. De gebiedsscan die gemaakt is wordt in de driehoek besproken en prioriteiten worden opgenomen in gemeentelijke veiligheidsplannen. De tactische sturing gaat over de hoe-vraag. Aan de hand van de probleemanalyse neemt de driehoek het voortouw en afhankelijk van het onderwerp worden eventuele partners bij het overleg betrokken. De operationele sturing tot slot gaat over de uitvoering. Een projectgroep of werkgroep, bestaande uit de gezamenlijke realiseert het plan van aanpak en coördineert de uitvoering. De dagelijkse operationele sturing vindt plaats in de briefing, waar wordt besproken welke gemaakte afspraken die dag worden uitgevoerd. Met name de Early warning speelt bij de sturing een belangrijke rol (signaleren van problemen, het achterhalen van de achtergronden en het volgen van ontwikkelingen). Burgerparticipatie Burgerparticipatie is volgens Versteegh het belangrijkste en vaak ook het meest onderbelichte deel in de aanpak. Hiermee wordt zowel het waarnemend als oplossend vermogen van de veiligheidspartners aanmerkelijk vergroot. Juist initiatiefrijke burgers moeten van de overheid - waaronder de politie - meer de mogelijkheid krijgen hun bijdrage te leveren aan de zorg voor eigen en andermans veiligheid. De burger moet wel weten wat er speelt (signaleren). Bijvoorbeeld als er veel wordt ingebroken in de eigen woonbuurt, maar ook als dat niet het geval is. Ook moet de burger weten wat te doen om criminaliteit te voorkomen (adviseren). Ter vergroting van heterdaadkracht moet de burger verdachte situaties melden (zo’n 85% van alle opgeloste zaken komt voort uit een heterdaadaanhouding, 85% daarvan was een melding van een burger). Daarbij zijn er allerlei initiatieven mogelijk als www.hoeveiligismijnwijk.nl, Burgernet, buurtpreventieteams, rolmodellen, De buurt bestuurt, et cetera.
datum
onderwerp
pagina
10 april 2013
Uitgelicht bijeenkomst Woninginbraken
3/6
Effect Aan de hand van een B3W-model liet Versteegh zien dat Focus, differentiatie, accountability en betrokkenheid van burgers belangrijke factoren zijn die zorgen voor een hoog niveau van situationele preventie in de omgeving en voor een hoge pakkans. Ook het effect van een hoge verwachte pakkans mag niet worden onderschat. (Potentiele) criminelen moeten wel weten dat ze niet meer zo gemakkelijk wegkomen met delinquent gedrag. De ophelderingspercentages moeten omhoog. In Den Haag heeft deze hot spotaanpak geleid tot goede resultaten en dalingen van het aantal woninginbraken. De hot spots zijn afgenomen en soms zelf verdwenen. Ten opzichte van 2010 is een afname van 11% bereikt. Succesfactoren uitgelicht De kracht van SARA zit ‘m vooral in de aansluiting met de beleidscyclus, op deze manier kan goed veiligheidsbeleid de uitvoering op straat versterken. Verder zijn grondige probleemanalyses van belang voor een gerichte aanpak en hier liggen ook grote kansen. Hotspotsurveillance is een buitengewoon belangrijk onderdeel van de aanpak. De Early Warning die is toegepast, heeft gewerkt als versneller. Er is veel behoefte aan deze actuele informatie. Ook goed leiderschap is doorslaggevend. Politieleiders zijn daarbij nadrukkelijk veiligheidsverantwoordelijk (en accountable), maar niet altijd veiligheidskundig. Veiligheidskundigheid is wel een voorwaarde om de juiste analyses en informatieproducten te bewerkstelligen. Daarbij is leiderschap nodig om verbinding te maken met het bestuur, betrokkenheid van partners te realiseren en te zorgen dat gemaakte afspraken daadwerkelijk worden geïmplementeerd. Ook de burgemeester heeft hier een belangrijke rol. Tot slot geeft Versteegh aan dat communicatie over probleemgericht werken veel meer maatwerk moet zijn en uitsluitend gericht op specifieke doelgroepen en niet meer via de grote media. Bevindingen van het CCV over woninginbraken Na de inleiding van Peter Versteegh was het woord aan Carolien van den Handel, projectleider woninginbraken bij het CCV. Zij heeft in de afgelopen zes maanden gesprekken gevoerd met verschillende gemeenten over hun aanpak van woninginbraken en presenteert vandaag haar bevindingen. In de afgelopen twee jaar is het aantal woninginbraken met respectievelijk 7,9% in 2010 en 2,7% in 2011 gestegen. Opvallend was de toename van het aantal niet geslaagde pogingen tot woninginbraak (bijna een derde). Dit duidt erop dat woningbeveiliging wel degelijk effect heeft. Volgens onderzoek zien gemeenten inbraak als het meest urgente veiligheidsprobleem. De politie schaart woninginbraken zelfs onder de categorie High Impact Crime en krijgen landelijke prioriteit in de politiële aanpak. Ontwikkeling integrale aanpak In de gesprekken die het CCV de afgelopen maanden heeft gevoerd , wordt geconstateerd dat er steeds meer aandacht is voor een integrale aanpak op woninginbraken en dat de gemeente hierin de samenwerking opzoekt met politie, Openbaar Ministerie en woningcorporaties. In sommige gemeenten is zelfs een samenwerking aangegaan met het Veiligheidshuis (Veenendaal) voor een meer gerichte daderaanpak. Steeds meer aanpakken worden schriftelijk vastgelegd met aandacht voor onder andere inhoud, proces, organisatie en samenwerking. Ook regionale samenwerking op woninginbraken is in opkomst, zoals bij RVS Midden-Nederland (Regionaal Veiligheidsbureau Strategie), 11 Zeeuwse gemeenten,in Gelderland-Zuid en de B5 (5 grote gemeenten van Brabant).
datum
onderwerp
pagina
10 april 2013
Uitgelicht bijeenkomst Woninginbraken
4/6
Gemeenten zetten een keur aan instrumenten en middelen in om gestelde doelen te bereiken. Voorbeelden zijn het welbekende Politiekeurmerk Veilig Wonen, (buurt)schouwen volgens basiscriteria sociale veiligheid (CPTED), voorlichtingsbijeenkomsten, communicatiecampages, chemisch DNS en meer. Lang niet al deze middelen hebben hun effectiviteit bewezen. Volgens Carolien van den Handel van het CCV ligt de nadruk in de integrale aanpak steeds sterker op de bewustwording bij bewoners en op burgerparticipatie via projecten als Waaks (buurtpreventie door hondenbezitters), buurtpreventie en burgernet. Ook ziet zij een ontwikkeling voor toepassing van nieuwe media.. Voorbeelden hiervan zijn de inzet van Twitter (zowel bij voorlichting als bij opsporing), inzet van ANPR (automatische kentekenplaatherkenning), het Digitaal Opkopers Register en het gebiedsverbod. Over het gebiedsverbod kwamen uit de zaal verschillende vragen. Men was vooral geïnteresseerd in hoe een gebiedsverbod voor woninginbraken werkt. Carolien van den Handel gaf aan dat de gemeente Leiden goede ervaringen heeft met het toepassen van het gebiedsverbod dat geregeld kan worden via de APV. Ook enkele deelnemers uit de zaal gaven aan ervaring hiermee te hebben. Effectiviteit Uit alle verschillende aanpakken blijkt dat het PKVW bewezen effectief is en dat er ook veel resultaten geboekt worden met actieve buurtpreventie. Buurtbewoners in de wijk die deelnemen aan buurtpreventie vormen de ogen en oren in de wijk en leveren meer meldingen op bij de politie. Dit verhoogt de pakkans, versterkt de sociale cohesie en verhoogt tevens het veiligheidsgevoel. Een algemeen en vrijblijvend advies richting bewoners levert vaak heel weinig op, zo bleek ook uit het verhaal van Peter Versteegh. Carolien benadrukt dat in de integrale aanpak meer tijd en ruimte gemaakt moet worden voor evaluatie en effectstudies en dat er meer gestuurd moet worden op een cyclisch proces. Vaak zie je dat gemeenten voor een bepaalde periode met effect maatregelen nemen tegen woninginbraken (ad-hoc aanpak). Op het moment dat de inspanningen hiervoor afnemen is ook vaak een stijging in het aantal woninginbraken zichtbaar. Het is dus belangrijk om gedurende het hele jaar en de daarop volgende jaren blijvend te investeren in de aanpak tegen woninginbraken. Het is geen “projectmatig probleem”. Webdossier woninginbraak Alle bevindingen uit het onderzoek van het CCV zijn gepubliceerd in het webdossier woninginbraak dat tijdens deze bijeenkomst gelanceerd werd door Carolien van de Handel, CCV projectleider woninginbraken en Erik van Keken, manager Programmabureau Veiligheid van de gemeente Tiel. De integrale aanpak van de gemeente Tiel is een van de integrale aanpakken die het webdossier rijk is. Naast goede voorbeelden van integrale aanpakken is in dit dossier onder meer een overzicht van praktische maatregelen en instrumenten, informatie over veiligheidsbeleving, voorlichting bewoners, regionale samenwerking en inbraakmethoden te vinden. Ook bevat het webdossier een overzicht met veel gestelde vragen en de laatste relevante nieuwsberichten, artikelen en onderzoeken over woninginbraken. Speciale aandacht in het webdossier is er voor het onderwerp veiligheidsbeleving. Woninginbraak kan de veiligheidsbeleving van bewoners in een wijk negatief beïnvloeden. Ook voorlichting over inbraakpreventie kan gevoelens van onveiligheid oproepen. Uit onderzoek van RCM-advies/Experian blijkt dat het Politiekeurmerk Veilig Wonen Nieuwbouw een positief effect heeft op de veiligheidsbeleving van de bewoners, hun tevredenheid over de veiligheidssituatie in de eigen woonwijk en hun veiligheidsgedrag. Verder is gebleken dat het gericht voorlichten van bewoners in een buurt waar veel wordt ingebroken, beter werkt dan het geven van algemene voorlichting aan de hele wijk. Bij een inbraak worden alleen omringende buren geïnformeerd, bijvoorbeeld via een besmettingsbrief.
datum
onderwerp
pagina
10 april 2013
Uitgelicht bijeenkomst Woninginbraken
5/6
Na een presentatie van het webdossier kwamen ook de eerste positieve reacties uit de zaal op het webdossier. Een goede suggestie die werd gedaan is om aan het dossier nog een index toe te voegen, zodat specifieke onderwerpen eenvoudig te vinden zijn.
Integrale aanpak woninginbraken Tiel Na een korte pauze was het woord aan Erik van Keken, manager Programmabureau Veiligheid van de gemeente Tiel. Onder het motto ‘Doe jij er alles aan om woninginbraken te voorkomen?’ ging Tiel in 2012 samen met 17 andere gemeenten van start met een integrale aanpak tegen woninginbraken onder leiding van Van Keken en een projectleider van de politie. Tiel is een relatief kleine gemeente met 42.000 inwoners (17.000 woningen, voor een groot deel huurwoningen), maar staat tweede op de lijst van gemeenten waar veel woninginbraken plaatsvinden. In het afgelopen jaar vonden er ongeveer 600 woninginbraken plaats. Naast de aanpak binnen de gemeente Tiel zelf zoeken de gemeenten daarin de samenwerking op met politie, gemeenten en het Openbaar Ministerie (OM). Na een grondige analyse is een plan van aanpak opgesteld met een vier-sporenbeleid waarin aandacht is voor Repressie & Opsporing, Toezicht & Handhaving, Preventie en Innovatie. Daarnaast benadrukte Van Keken ook dat de communicatie een belangrijk onderdeel is in elke fase van de aanpak. Spoor 1: Repressie & Opsporing Als onderdeel van de Eenheid Vermogenscriminaliteit werd regionaal een woninginbraken team opgericht. Ook werden interne werkprocessen verbeterd. In samenwerking met het OM werd een top 100 samengesteld van woninginbrekers in de regio. Uit de zaal kwam de vraag hoe groot deze lijst voor de gemeente Tiel was. Hierop antwoordde Van Keken dat Tiel te maken had met een top tien van notoire woninginbrekers. Op verzoek uit de zaal lichtte van Keken deze aanpak specifieker toe. Middels een wrap-around methode wil de gemeente het aantal inbrekers op deze lijst terugdringen. Het doel van deze veelplegersaanpak is minder recidive op woninginbraken. De gemeente biedt de veelplegers een persoonlijk begeleidingscontract aan. Daarin worden op vijf leefgebieden de te nemen maatregelen én de rechten en plichten beschreven: inkomen en werk, schuldhulpverlening, identiteitspapieren, huisvesting en zorg. Bij het ontbreken van deze basisvoorzieningen, neemt de kans op herhalingscriminaliteit toe. Het is een intensief en kostbaar traject, maar het is wel effectief. Tot slot is in deze fase ook stilgestaan voor een regionale helingaanpak. Spoor 2: Toezicht & Handhaving Dagelijks ontvangen wijkagenten gegevens over woninginbraken in de regio die zij kunnen verspreiden via bijvoorbeeld Twitter of Burgernet. Omdat er belang wordt gehecht aan eenheid in de communicatie zijn er vanuit het regionaal project woninginbraken twee publicaties ontwikkeld die wijkagenten en andere professionals kan helpen bij het toepassen van Twitter en Burgernet. Hierin zijn onder andere voorbeelden te vinden van (juridisch) juiste teksten. Naast gerichte surveillances en de inzet van het Woninginbrakenteam neemt de politie samen met de gemeenten in de regio en het Openbaar Ministerie maatregelen om de stijging van woninginbraken tegen te gaan. In de donkere maanden houdt de politie, naast extra surveillances, verkeerscontroles op plaatsen waar veel wordt ingebroken. De politie houdt hier verkeerstoezicht en informeert bestuurders en passanten over maatregelen die zij kunnen nemen tegen woninginbraken. Auto’s worden hierbij gecontroleerd op de aanwezigheid van inbrekerswerktuig. Via de APV heeft Tiel een verbod op het in bezit hebben van inbrekerswerktuig opgenomen. Deze maatregelen en meer vergroten de heterdaadkracht.
datum
onderwerp
pagina
10 april 2013
Uitgelicht bijeenkomst Woninginbraken
6/6
Spoor 3: Preventie De samenwerkende gemeenten pakken woninginbraken met twee verschillende maatregelen aan. De gemeenten zetten enerzijds in op het stimuleren van het Politiekeurmerk Veilig Wonen en anderzijds op het geven van voorlichting. Met voorlichting en advies willen de gemeenten hun bewoners bewust maken van het inbraakrisico en hen stimuleren zelf meer preventiemaatregelen te nemen. De voorlichting verloopt niet meer via algemene campagnes en algemene bijeenkomsten, omdat dit volgens onderzoek weinig effect blijk te hebben. De gemeente Tiel herkent zich hier overigens niet in. Zij hebben wel goede ervaringen met bewonersbijeenkomsten die ook goed werden bezocht. In het afgelopen jaar heeft de gemeente acht bewonersbijeenkomsten georganiseerd waar in totaal 1000 belangstellenden op af kwamen. Regionaal is er nu voor gekozen om gepleegde inbraken aan te grijpen als een moment om omringende bewoners te motiveren maatregelen te nemen. Ook zet de gemeente in op buurtpreventieprojecten. Regionaal is er een toolkit met maatregelen samengesteld. Gezamenlijk is er gekozen om een aantal maatregelen toe te passen in elke gemeente en daarnaast is er ruimte voor lokaal maatwerk. Zo maakt de gemeente Tiel gebruik van de besmettingsbrief. Hiervoor ontvangt de gemeente dagelijks gegevens van de politie over woningen waar een (poging tot) woninginbraak plaatsvond. Wanneer er in een straat in korte tijd één of meerdere inbraken zijn gepleegd, ontvangen bewoners uit de straat of directe omgeving deze brief. In de brief staan tips om extra maatregelen te nemen. Onderzoek wijst namelijk uit dat na een inbraak de kans op herhaling in hetzelfde gebied reëel is. Vanuit de zaal kwam hierop de vraag of de gemeente niet bang is dat deze brief een negatief effect heeft op de veiligheidsbeleving. Van Keken antwoord hierop dat ze hier wel rekening mee houden en dat ze dit deels proberen te ondervangen door er goed op te letten dat wanneer er meerdere inbraken in een wijk zijn geweest, bewoners maar een keer een brief krijgen. Verder maakt Tiel gebruik van onder andere Burgernet. Via Burgernet schakelt de politie per sms burgers in voor zeer actuele zaken. Ook via Twitter worden mensen in de regio geïnformeerd, bijvoorbeeld door de wijkagent. Op speciaal belegde avonden krijgen bewoners informatie over de veiligheidssituatie in hun buurt en nuttige tips om woninginbraken te voorkomen. Uit de zaal kwam de vraag of de gemeente ook subsidies verstrekt aan bewoners om maatregelen te nemen tegen woninginbraken (bijvoorbeeld aanpassingen voor het PKVW). Van Keken gaf hierop aan dat de gemeente geen subsidie hiervoor beschikbaar heeft, maar dat Tiel wel afspraken maakt met ondernemers voor kortingsacties. Spoor 4: Innovatie In het plan van aanpak is ook ruimte voor vernieuwing. Zo maakt het politieteam Tiel gebruik van ANPR-camera’s (automatische nummerplaatherkenning), een techniek die gebruik maakt van optische tekenherkenning om kentekenplaten te kunnen lezen op voertuigen. Ook SmartWater / Selecta DNA haalde Van Keken aan. Beide producten kunnen bewoners gebruiken om (kostbare) eigendommen te markeren met een onzichtbare vloeistof. De vloeistof bevat een unieke forensische code die gekoppeld is aan een databestand met gegevens van de eigenaar. De markering is bedoeld als afschrikwekkend middel en kan helpen om teruggevonden gestolen goederen aan de rechtmatige eigenaar terug te bezorgen. Ook vertelde Van Keken over een nieuw veelbelovend project over camera’s in woningen. Camerabeelden via webcams worden bij een inbraakalarm rechtstreeks doorgeschakeld naar de Regionale Toezichtsruimte. Hier kunnen de beelden gebruikt worden voor aansturing van politie en opsporing.
