Vernieuwd studiecentrum:

1 . 2 0 0 2 nieuwsbrief van Cultuurnetwerk Nederland

Pag. 2_ Jongeren die uit zichzelf na schooltijd blijven voor extra activiteiten. Het gebeurt echt bij het project Verlengde Schooldag, waar zij bijvoorbeeld zelf een speelfilm bedenken, plannen, vormgeven en uitvoeren.

Pag. 3_ Samenwerking op beleidsniveau: het Kunstengilde en Cultuurnetwerk Nederland slaan de handen ineen.

Vernieuwd studiecentrum: luilekkerland voor cultuurspecialisten

Pag. 4_ In Culemborg wordt gewerkt aan een bijzonder cultureel jongerenprogramma. Een interview met Marjon HoogheidVan Houte, beleidsmedewerker maatschappelijke zaken gemeente Culemborg.

‘Ik wil weten hoe het zit met het CKV in het vmbo. Heeft u daarover informatie voor mij?’ ‘Ik heb gehoord dat er een Engelstalig artikel is verschenen met daarin een overzicht van onderzoek op het gebied van muziekeducatie. Maar ik weet niet meer in welk tijdschrift het stond en ik heb ook geen tijd om langs te komen. Kunt u dit voor mij opzoeken en het toesturen?’ ‘Heeft u een video over kinderen en kunst? Kan ik hem ook hier bekijken?’ Enkele van de vele vragen die de medewerkers van het onlangs vernieuwde studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland dagelijks beantwoorden.

Cultuurnetwerk Nederland bestaat nu een jaar. Vanaf de start heeft het hard gewerkt om hét kenniscentrum voor kunst- en cultuureducatie te worden, in en buiten Nederland. Een goed geoutilleerd studiecentrum is voor een kennisinstituut van levensbelang. Voor kunst- en cultuureducatieprofessionals moet het een rijke bron zijn om uit te putten, maar ook de eigen medewerkers worden er door gevoed. ‘Daarom hebben we besloten de vroegere bibliotheek te verbouwen tot studiecentrum,’ vertelt Guy Miellet. ‘Het is een prettige ruimte geworden, waar bezoekers rustig kunnen grasduinen. Er staan een aantal (multimedia-)computers, een grote leestafel en er zijn verschillende zitjes. Om video’s te bekijken zonder andere bezoekers te storen, is er een speciale

Unieke collectie In het studiecentrum vindt u een uitge-

•

breide en unieke collectie publicaties over kunst- en cultuureducatie. Naast circa 175 binnen- en buitenlandse vaktijdschriften, bevat de collectie 20.000 publicaties waaronder:

• •

• • • •

onderzoeksrapporten beleidsplannen, jaarverslagen en programma’s van centra voor de kunsten en andere instellingen op het gebied van cultuureducatie lesmethoden les- en projectmaterialen voor basisen voortgezet onderwijs handboeken en naslagwerken video’s

Wat kan het studiecentrum voor u betekenen?

•

maart 2002 nummer 1

‘Lekker snuffelen in een luilekkerland voor iedereen die geïnteresseerd is in cultuureducatie, dat is natuurlijk heerlijk,’ vindt Guy Miellet, ‘maar helaas heeft niet iedereen daar tijd voor. Daarom maken we het de klant zo gemakkelijk mogelijk. De klant kan bij ons ook telefonisch of via de e-mail zijn of haar verzoek opgeven. Dan sturen we de publicaties op met de post. De catalogus is te raadplegen via internet, http://studiecentrum.cultuurnetwerk.nl. De klant kan ook andere vragen telefonisch en via de mail aan ons stellen.'

studieruimte met videoapparatuur. De ruimte heeft een vriendelijke en zakelijke uitstraling, met geluiddempende vloerbedekking en meubilair van kersenhout en staal. Aan de achterkant grenst hij aan een stadse binnentuin. De ligging in het gebouw is veranderd, waardoor het voor de medewerkers van Cultuurnetwerk meer op de route ligt naar hun werkkamers. Daardoor komen ze vaker even langs. En dat is belangrijk, want ook de medewerkers moeten op de hoogte blijven van de nieuwste ontwikkelingen.’

Guy Miellet, hoofd van het studiecentrum: ‘Geen vraag is ons te gek. We doen altijd ons best om het antwoord te vinden, en meestal lukt dat. Want we hebben niet alleen een collectie van 20.000 publicaties, maar de medewerkers van het studiecentrum houden zich ook op de hoogte van alle nieuwe ontwikkelingen op het gebied van kunst- en cultuureducatie. Hebben we het antwoord niet zelf, dan verwijzen we door naar een organisatie die wel verder kan helpen.’

u kunt de collectie raadplegen door langs te komen of op internet te kijken: http://studiecentrum.cultuurnetwerk.nl

•

• •

• •

u kunt publicaties zelf meenemen of ze per post laten opsturen. Neem daarvoor contact op met de infodesk op telefoonnummer 030 - 236 12 00, of via e-mailadres [email protected] u kunt al uw vragen op het gebied van cultuureducatie stellen aan de infodesk, via de telefoon en e-mail u kunt ons literatuurselecties laten uitvoeren op uw verzoek verzorgen we een rondleiding en introductie in de cultuureducatie voor groepen studenten (op afspraak) u kunt factsheets opvragen over actuele onderwerpen u kunt lid worden van het studiecentrum. Leden van het studiecentrum ontvangen vier maal per jaar gratis Zicht op..., een publicatie rondom een steeds wisselend thema met een inleidend artikel, een literatuurover-

zicht, websites en adressen. (Om publicaties te lenen hoeft u geen lid te zijn.) Openingstijden

• •

maandag van 13.30 tot 17.00 uur dinsdag tot en met vrijdag van 9.30 tot 17.00 uur

Bereikbaarheid

• •

bezoekadres: Ganzenmarkt 6, Utrecht een routebeschrijving vindt u op de website van Cultuurnetwerk: www. cultuurnetwerk.nl/cultuurnetwerk

Meer informatie?

• • • •

telefoon 030-236 12 00 e-mail [email protected] http://studiecentrum.cultuurnetwerk.nl en www.cultuurnetwerk.nl postadres: Cultuurnetwerk Nederland, postbus 61, 3500 AB, Utrecht

1

Project Verlengde Schooldag:

‘We gaan dan niet leren, maar dingen dóén’ Na schooltijd blijven voor extra activiteiten? Mij niet gezien! Zoiets verwacht je te horen van veel jongeren in het voortgezet onderwijs: de rappers met hun gettoblasters, de zelfbewuste meiden en de modegevoelige jongens. Niets is minder waar, bleek bij het project Verlengde Schooldag, dat werd opgezet door het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn (NIZW). Cultuurnetwerk Nederland leverde er een belangrijke bijdrage aan. Een van de deelnemende jongeren: ‘We gaan dan niet leren, maar dingen dóén’.

‘Zo’n enthousiasme had ik niet verwacht,’ vertelt Jonaske de Ruiter, stafmedewerker bij Cultuurnetwerk Nederland. ‘De kwaliteit van de eindproducten was zeer hoog. Op de exposities die vaak ter afsluiting van een project werden gehouden, waren producten te zien die echt de moeite waard waren. Het ging dan om schilderijen, foto’s, gedichten of sieraden. Maar er was ook een project waar de leerlingen een minispeelfilm maakten en bij een ander project een huis-aan-huiskrant. Het bijzondere was dat leerlingen geen traditionele schilder- of videoles kregen, maar dat ze zelf de verantwoordelijkheid hadden voor het bedenken, plannen, vormgeven en uitvoeren van de activiteit. Ze kregen daarbij begeleiding van een docent.’ Het Landelijk experiment Verlengde Schooldag in het

activiteiten plaatsvonden, was prime time voor veel culturele instellingen. Cultuurnetwerk Nederland weet de weg bij culturele instellingen, scholen en (lokale) overheden en kon daardoor helpen bij het zoeken naar oplossingen. Daardoor ontstond er een vruchtbare en duurzame samenwerking.'

voortgezet onderwijs liep van 1997 tot 2001 onder leiding van het NIZW in het voortgezet onderwijs in Amsterdam, Den Haag, Enschede, Hengelo/Borne, Maastricht, Rotterdam en Utrecht. De doelstelling was om Verlengde-schooldagprogramma’s te ontwikkelen die bijdragen aan de sociale competentie van jongeren en die hun binding aan school en omgeving versterken. Het NIZW huurde Cultuurnetwerk Nederland in als expert op het gebied van kunsteducatie. ‘Zo’n project valt en staat met de samenwerking met culturele instellingen en de gemeente,' zegt Paul Vogelezang, senior stafmedewerker bij Cultuurnetwerk. ‘Gaande de rit stuitte het project op een aantal praktische belemmeringen. Zo had deelname van culturele instellingen gevolgen voor hun personele bezetting. En het tijdstip waarop de

Nieuw: digitale nieuwsbrief

Cultuureducatie Actueel Muziekonderwijs in het primair onderwijs organiseren, theaterbezoek van jongeren bevorderen, vervoer naar en toegang tot een museum regelen of de plaats van lokaal erfgoed in het toerisme versterken.Cultuureducatie is een uitgebreid en gevarieerd werkterrein. En maar weinigen kunnen dat hele veld overzien. Toch is kennis van cultuureducatieve zaken onontbeerlijk voor wie zich met kunst, erfgoed of onderwijs bezighoudt. Vooral op beleidsniveau zijn er weinig actuele informatiebronnen. Om in die behoefte te voorzien is Cultuurnetwerk Nederland medio februari gestart met de publicatie van Cultuureducatie Actueel, een digitale nieuwsbrief met actuele informatie over cultuureducatie en beleid. Cultuureducatie Actueel signaleert relevante nieuwsfeiten en trends, nieuwe

2

maart 2002 nummer 1

Meer informatie over het Landelijk experiment Verlengde Schooldag in het voortgezet onderwijs via de website www.nizw.nl/bredeschool. Producten: video Talent in actie. Verlengde schooldag voortgezet onderwijs (E 223092); Starten met de brede school (E 221611); Sociale competentie en de brede school (E 23185); De school en het echte leven (E 221612). Bestellen bij het NIZW, postbus 19152, 3501 DD Utrecht, telefoon 030–230 66 47, fax 030-231 96 41.

publicaties, activiteiten en evenementen. De inhoud is actueel, beknopt en zakelijk. De digitale nieuwsbrief signaleert, maar verwijst ook (met links) naar brondocumenten en geeft aanvullende informatie als belangrijke adressen, contactpersonen en bestelgegevens.

Cultuureducatie Actueel verschijnt eens in de twee weken per e-mail, behalve in de zomer- en kerstvakantie. Een abonnement kost 35 euro per jaar. Op de homepage www.cultuurnetwerk.nl/actueel kunt u zich rechtstreeks abonneren. Op deze site vindt u ook voorbeeldnummers van Cultuureducatie Actueel. Abonneren kan ook door middel van de bon op de achterpagina van de nieuwsbrief van Cultuurnetwerk Nederland.

Nieuw nummer Bulletin Cultuur & School Het jongste nummer (nr. 21) van het Bulletin Cultuur & School opent met een artikel over kunst in de kapsalon, de bakkerij en het laboratorium, oftewel kunst en cultuur in de beroeps-en volwasseneneducatie. In de rubriek Zeepbel of Kauwgom wordt de lezer meegenomen naar de wereld van het geluid in de Klankspeeltuin in Amsterdam, waar kinderen zelf kunnen componeren. Verder onder andere de uitkomsten van de pas verschenen Enquête Culturele Educatie 1997-2000 en de resultaten van een expertmeeting over het geringe aandeel van erfgoededucatie in het onderwijs.

ten, achtergrondartikelen en interviews over beleid en praktijk, aanbevelingen en tips om cultuureducatie in school en culturele instellingen te verstevigen. Boeiende kost voor iedereen die te maken heeft met cultuureducatie in het onderwijs. Het bulletin is ook online beschikbaar: www.cultuurenschool.net. Geïnteresseerd? Vul dan op achterzijde van deze nieuwsbrief de bon in en geef u op als nieuwe abonnee. U ontvangt dan het bulletin gratis vijf keer per jaar.

➔ Meer informatie bij Sabien Tegelaers, (redactieassistent),

Het Bulletin Cultuur & School biedt reportages uit de praktijk van kunsteducatie en cultureel erfgoed, verslagen van activitei-

telefoon 030-236 12 64. Zie ook www.cultuurenschool.net.

Samenwerking Cultuurnetwerk Nederland en Kunstengilde

Kiss the Future gaat door De Provincie Noord-Brabant zet het project Kiss the Future voort. Doel van het project was jongeren op een totaal nieuwe wijze bij cultuur te betrekken. Kiss the Future wordt nu uit de experimentele fase getild om het structureel te maken. Zo is het nu de taak van de culturele instellingen, het sociaal-cultureel werk en de CKV-coördinatoren in Brabant om jongeren op te sporen die belangstelling hebben om mee te doen. Tijdens de looptijd van het project lag dat initiatief bij Cultuurnetwerk Nederland. Vrijdag 11 januari kwamen de verschillende partijen bijeen om over de voortzetting van het project te praten. Cultuurnetwerk Nederland organiseerde de bijeenkomst.

the Future. Tot in de late uurtjes leefden ze zich uit in een dance-event.

Ook probeert de Provincie jongeren zelf te stimuleren om zich aan te melden. Daartoe organiseerde ze een groot evenement onder de naam 'Free Kiss! Experience' op vrijdagavond 11 januari in Eindhoven. Tijdens een spetterend programma konden jongeren kennismaken met de mogelijkheden van Kiss the Future. Er waren onder andere gratis optredens van jongerengroepen die aan het project hadden meegedaan en er was een optreden van de popgroep Undeclinable. Ook werd de verbeterde website van Kiss the Future aangekondigd, die op Valentijnsdag de lucht in gaat. Jongeren konden films en videoclips zien en een cd beluisteren over Kiss

Het eindrapport Kiss the Future with culture; cultuurbeleving van jongeren in de provincie Noord-Brabant is gratis op te vragen bij de Provincie Noord-Brabant, telefoon 073-680 82 23, Marianne Vaessen. Jongeren die zelf culturele projecten in de provincie willen gaan uitvoeren, en organisaties die geïnteresseerd zijn in dit soort projecten kunnen ook bij laatstgenoemde terecht. Meer informatie over het project is te vinden op www.ktf.nu.

Het doel van het project, dat in september 2000 startte en precies een jaar later werd afgerond, was jongeren in Brabant te prikkelen om zélf te vertellen wat ze van cultuur vinden. In deze pilotfase waren er zes projecten, waaronder een breakdance-project, een docudrama en een multicultureel festival, bedacht, uitgevoerd en georganiseerd door jongeren zelf. Cultuurnetwerk Nederland ondersteunde de projectlocaties bij de uitvoering en samenwerking en verzorgde de eindrapportage. (Zie Nieuwsbrief nr. 1 en 2 in 2001.)

Kunstengilde - de branchevereniging van organisaties voor kunsteducatie en kunstparticipatie (voorheen de VKV) - en Cultuurnetwerk Nederland hebben samenwerkingsplannen. Het is de bedoeling dat de informatie en kennis die Cultuurnetwerk Nederland vergaart, wordt aangeboden aan de leden van Kunstengilde. De branchevereniging beschikt immers over een achterban van professionals in de kunsteducatie, maar heeft zelf nog weinig producten. Andersom heeft Cultuurnetwerk Nederland wel de kennis, maar niet de leden. Het kan tot de samenwerkingsmogelijkheden behoren dat leden van Kunstengilde tegen gereduceerde prijs lid worden van het vernieuwde studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland. Daarnaast biedt Cultuurnetwerk Kunstengilde een elektronische nieuwsbrief aan met nieuwtjes, berichten en knipsels. Cultuurnetwerk wil samen met Kunstengilde studieuze activiteiten organiseren voor Kunstengilde-leden over thema’s die in de branche spelen. Te denken valt verder aan het ontwikkelen van een kenniskaart voor de sector kunsteducatie met actuele cijfers, factsheets, een wie-is-wie, ervaringen en evaluaties, projecten, analyses en opinies, trends en actualiteiten. Kunstengilde en Cultuurnetwerk zijn deze mogelijkheden aan het uitwerken. In een periodiek overleg wisselen zij onderling informatie uit om hun diensten en producten zo goed mogelijk af te stemmen op de behoefte van de branche.

3

Jongeren Culemborg over culturele voorzieningen:

‘Het moet gewoon gezellig zijn’ ‘Het komt goed met Culemborgse jeugd’ kopte het Dagblad Rivierenland 7 december 2001 naar aan-

jongeren nu eigenlijk zelf wilden. Ik kreeg opdracht om het antwoord op deze vragen te vinden.’

leiding van een debat over culturele activiteiten tussen de gemeente, jongeren en culturele instellingen. Niet dat het zo slecht ging met de twaalf- tot twintigjarigen in Culemborg, maar ‘er moest wel iets gebeuren voor jongeren’, zegt Marjon Hoogheid-Van Houte, beleidsmedewerker maatschappelijke zaken van de gemeente Culemborg.

‘De gemeente wilde een breder, flexibeler en meer divers cultureel aanbod voor jongeren’, vertelt Marjon Hoogheid. ‘Er was al enige tijd discussie over een al dan niet te bouwen cultureel jongerencentrum. Het college was daar geen voorstander van, omdat het verwachtte dat dat vooral één type jongeren zou bedienen. Het voelde meer voor een project naar voorbeeld van Hoofddorp, waar door samenwerking tussen de verschillende culturele instellingen in de gemeente een gevarieerd programma aan culturele activiteiten wordt aangeboden.’ Enthousiast vertelt ze verder: ‘Er was een conceptnotitie Cultureel jongerenprogramma die moest worden doorgelicht, vooral op mogelijkheden en haalbaarheid. De gemeente had niet voldoende inzicht in het bestaande culturele aanbod en wist bovendien niet hoe de culturele organisaties in de stad over samenwerking dachten. Maar bovenal: er was geen duidelijk beeld van wat de

Hoogheid vroeg verschillende organisaties om een projectvoorstel. ‘Uiteindelijk koos ik voor Cultuurnetwerk Nederland, omdat zij een actieve benadering voorstelden. Bovendien hebben zij een uitgebreide inhoudelijke kennis op het gebied van kunst en cultuur en culturele instellingen.’ De aanpak van Cultuurnetwerk bestond uit vier onderdelen: het opstellen van een culturele kaart van Culemborg, een inventarisatie van de mogelijkheden van culturele instellingen, gesprekken met jongeren over hun wensen en tot slot het debat tussen de drie partijen. Hoogheid: ‘De uitkomst was verrassend. Er bleek al veel voor jongeren te worden gedaan in Culemborg, maar het is niet allemaal evengoed op elkaar afgestemd. Bovendien weten jongeren het aanbod niet altijd te vinden. De houding van culturele instellingen was heel positief en opbouwend, ook wat betreft samenwerking. De jongeren reageerden ontwapenend oprecht: ‘Je moet geen dure dingen kopen of zo, het moet gewoon gezellig zijn.’ Er bleek behoefte te zijn aan verschillende ruimtes met een vast programma, waaronder een caféruimte voor muziekoptreden en comedy, een internetcafé, oefenruimtes en coaching voor bands, workshops rap en streetdance, een skatebaan en dergelijke. Ook benadrukten de jongeren dat

goede communicatie over de onderdelen van het programma belangrijk is. Bijvoorbeeld in de vorm van een website en flyers.’ ‘Uit het debat bleek dat het erg belangrijk is om met de jongeren in gesprek te blijven en vooral naar hen te luisteren. We moeten onder andere uitzoeken in hoeverre er behoefte is aan nieuwe ruimtes. Op het moment wordt er veel gebouwd in Culemborg, dus er zijn mogelijkheden.’ Cultuurnetwerk Nederland gaat nu met een adviesgroep aan de slag met de uitwerking van het plan. ‘Want Cultuurnetwerk Nederland heeft al een vervolgopdracht van de gemeente gekregen voor de voortzetting van het project’, vertelt Marjon Hoogheid. De adviesgroep bestaat uit twee tot vier jongeren, een docent CKV uit het voortgezet onderwijs, vertegenwoordigers van het theater en de culturele instellingen en de gemeente. ‘We willen snel actie. Het plan is om in maart een voorstel te presenteren aan de stad. De eerste activiteiten kunnen dan vóór de zomer van start gaan.’

Het rapport van de inventarisatie ‘Er zijn zoveel jongeren hier die iets willen’ is te bestellen bij Marjon Hoogheid-Van Houte van de gemeente Culemborg, telefoon 0345-47 78 53, e-mail [email protected].

Primair onder wijs heeft veel behoefte aan multicultureel aanbod Na ruim vier jaar beleid en uitvoeringspraktijk van het project Cultuur en School was het ministerie van OCenW geïnteresseerd in de effecten ervan en vooral in de behoeften van de docenten in het primair onderwijs op het gebied van cultureel divers aanbod. Cultuurnetwerk Nederland kreeg eind 2001 de opdracht na te gaan in hoeverre deze docenten geïnteresseerd zijn in cultureel divers educatief aanbod, in hoeverre zij het aanbod geschikt achten en of zij dergelijk aanbod gebruiken of zouden willen gebruiken om kerndoelen te realiseren die raakvlakken hebben met culturele diversiteit. Bovendien moest uit de studie duidelijk worden welk soort aanbod het onderling begrip bevordert of zou kunnen bevorderen en of leerlingen in het primair onderwijs door kennis te maken met dit (extern) cultuuraanbod verschillende culturen en kunstuitingen ook daadwerkelijk gaan leren waarderen. Op basis van literatuurstudie is een begripsbepaling voor cultururele diversiteit geformuleerd. Daarna zijn telefonische interviews gehouden onder 150 scholen (50 witte, 50 gemengde en 50 zwarte scholen) voor primair onderwijs. De 150 scholen uit de steekproef is gevraagd uit een aantal definities van multiculturele

4

maart 2002 nummer 1

voorstellingen of tentoonstellingen steeds die definitie te kiezen waarmee zij het het meest eens waren. De grootste unanimiteit bestaat over de omschrijving: ‘als deze zowel westerse als niet-westerse elementen bevat’. Bijna alle onderzochte scholen bezoeken professionele voorstellingen en tentoonstellingen; tweederde doet dit regelmatig, eenderde soms. Zwarte en gemengde scholen bezoeken aanzienlijk meer voorstellingen en tentoonstellingen dan witte. Ruim zestig procent van de scholen die voorstellingen of tentoonstellingen hebben bezocht, hebben met geen enkel multicultureel aanbod kennisgemaakt. Bij witte scholen is dat percentage zelfs ruim zeventig. De waardering van de docenten voor de multiculturele voorstellingen en tentoonstellingen is op alle scholen groot; bijna altijd werd aan de verwachtingen voldaan. Ook de waardering van de leerlingen is in bijna alle gevallen hoog. Zowel het leergebied kunstzinnige oriëntatie als het leergebied samenleving hebben kerndoelen die refereren aan de multiculturele samenleving. Driekwart van de scholen bezoekt voorstellingen en tentoonstellingen om de kerndoelen van deze leergebieden te realiseren. Witte en zwarte scholen doen dit iets vaker dan

gemengde scholen. Gemengde en zwarte scholen zeggen relatief vaak nog andere leerdoelen na te streven met het bezoek. Deze leerdoelen lopen nogal uiteen. Genoemd zijn doelen zoals sociale en emotionele vorming en taalontwikkeling. Bijna driekwart van de scholen heeft behoefte aan multicultureel aanbod. Die is overigens het grootst bij zwarte en gemengde scholen (respectievelijk 86 en 78 procent). Verreweg het grootste deel van alle scholen heeft de stellige indruk dat leerlingen, door confrontatie met multicultureel aanbod, andere culturen en kunstuitingen gaan waarderen. De studie De rol van cultuureducatie bij het bevorderen van culturele diversiteit in het primair onderwijs is uitgevoerd door Marjo van Hoorn, Marie-José Kommers en Guy Miellet van Cultuurnetwerk Nederland, in samenwerking met Bureau Bert de Groot, Amsterdam. Het verslag is als pdf-bestand te downloaden van www.cultuurnetwerk.nl of te bestellen als publicatie: per fax via 030-236 12 90 of per e-mail via [email protected]. De publicatie kost 8 euro inclusief verzendkosten.

Bve-sector en cultuur: twee hoofden op een kussen? ‘Inmiddels is de motor in de Bve-sector heel goed op gang gekomen’. Dit zei Martin Berendse, plaatsvervangend directeur Kunsten/projectleider Cultuur en School ministerie van OCenW, tijdens zijn inleiding op de studiedag ‘cultuur in de Bve-sector’. ‘Ik denk dat er een mooi huwelijk tot stand kan komen tussen het middelbaar beroepsonderwijs en de cultuursector.’ De studiedag vond plaats in december vorig jaar en werd georganiseerd door de Kunstbende en Cultuurnetwerk Nederland. Tijdens de dag spraken spelers uit het veld voor beroepsen volwasseneneducatie en culturele instellingen over de toekomstige, structurele plek voor kunst en cultuur in de beroepsen volwasseneneductie. Er vond een forumdiscussie plaats over de aard en omvang van kunst- en cultuurprojecten in het onderwijs, de plek die ze moeten krijgen binnen het curriculum en de rol van culturele instellingen op didactisch gebied. Tot slot presenteerden enkele vertegenwoordigers van verschillende opleidingen hun cultuurprojecten. Zo vertelde Anneke Holwerda, directeur communicatie van het Friesland College over het project FC Cult en het vervolgproject FC-Cult Twa, waarbij de leerlingen op verschillende manieren in contact gebracht worden met ‘de kunstenaar’. ‘Leren kijken’, ‘leren doen’ en ‘leren zien’ zijn daarbij kernbegrippen. ‘De leerlingen maken voorstellingen en exposities’, vertelde Anneke Holwerda. ‘We hebben de gymzaal omgebouwd tot artistiek café en kunstenaars zijn uitgenodigd om te exposeren. Rondom die exposities maken we lesbrieven.’ Bij het Friesland College staat kunst en cultuur al jaren op het programma. Het aanbod in het project FC-Cult Twa

wordt ontwikkeld in samenwerking met diverse regionale kunstinstellingen en kunstenaars. ‘Mijn boodschap luidt: je moet gewoon doen en beginnen. Ga gewoon aan de slag, ga niet zitten wachten op wat er uit Den Haag komt.’ Deze gepresenteerde projecten zijn enkele van de projecten die aanspraak maakten op de regeling van het ministerie van OCenW die eind mei 2001 in het leven werd geroepen. De regeling maakte het mogelijk voor instellingen voor beroepsen volwasseneneducatie een vergoeding tot maximaal 100.000 gulden te ontvangen voor projecten cultuureducatie die ze samen met een culturele instelling zouden uitvoeren. In totaal kwamen zeventien aanvragen binnen, waarvan er tien werden gehonoreerd. Een commissie adviseerde het ministerie over de aanvragen. De projecten lopen tot en met dit schooljaar en worden gevolgd door bijzonder hoogleraar Cultuureducatie en Cultuurparticipatie Folkert Haanstra en Marjo van Hoorn van Cultuurnetwerk Nederland, in opdracht van het ministerie. Cultuurnetwerk was verantwoordelijk voor de coördinatie en uitvoering van de regeling, fungeert nu als helpdesk en verzorgt het verslag over de volgstudie. Het verslag Cultuur in de Bve-sector is als pdfbestand te downloaden van www.cultuurnetwerk.nl of als publicatie: per fax via 030-236 12 90 of per e-mail via [email protected]. De publicatie kost 8 euro inclusief verzendkosten. Een overzicht van de gehonoreerde projecten in het kader van de Regeling Cultuur en School voor de Bve-sector 2001-2002 van OCenW is vanaf april te bekijken op www.kennisnet.nl/cultuurplein.

Pilotpabo’s presenteren culturele plannen In het paboproject van Cultuurnetwerk Nederland en Bureau Erfgoed Actueel vormen zes pabo’s de voorhoede. Via een speciale website zijn hun ervaringen en vorderingen binnenkort ook voor anderen beschikbaar.

Jong geleerd is oud gedaan. Dat is simpel gezegd de gedachte achter de pilot Cultuur en School - Pabo’s die dit studiejaar van start ging. Als pabo’s in hun curriculum structureel aandacht schenken aan de rol van de docent als cultuur(over)drager, zullen afgestudeerden deze rol ook op zich gaan nemen. Zo ontstaat een mooie kettingreactie: pabo’s maken docenten in spe warm voor (de educatieve mogelijkheden van) cultuur en erfgoed, waarna deze op hun beurt basisschoolleerlingen er kennis mee laten maken. Op dit moment missen pabostudenten nog bagageonderdelen om die rol van cultuuroverdrager met verve te spelen. Dat blijkt onder andere uit nulmetingen onder studenten. Volgens Paul Vogelezang, projectleider vanuit Cultuurnetwerk Nederland, hebben studenten bijvoorbeeld weinig idee hoe ze de culturele omgeving in de klas kunnen benutten of hoe ze kunstaanbod moeten selecteren. De pilot beoogt het opbouwen van een netwerk tussen pabo’s en culturele instellingen, het ontwikkelen van modules en - in het verlengde daarvan - culturele bewustwording van pabostudenten. Met subsidie van

de projectgroep Cultuur en School zijn inmiddels zes pabo’s aan de slag gegaan. De Fontys Pabo in Eindhoven, de Edith Stein Pabo in Hengelo en de Pabo van Hogeschool Rotterdam richten zich daarbij vanuit de kunstvakken op cultuureducatie; de Pabo Maastricht en de Hanzehogeschool Pabo/Pabo van de Christelijke Hogeschool Noord-Nederland gaan met erfgoededucatie aan de slag vanuit de mens- en maatschappijvakken. In het studiejaar 2002-2003 starten nieuwe of aangepaste modules. Leren van elkaar

De zes pabo’s zijn vrij de pilot op hun eigen manier in te vullen. Wel hebben ze, onder begeleiding van medewerkers van Cultuurnetwerk en van Bureau Erfgoed Actueel, regelmatig overleg om ervaringen en materiaal uit te wisselen. 'Dat is de kracht van dit project,' zegt Vogelezang. 'Begin vanuit de eigenheid en zie dan dat er veel te leren is van elkaar.' In het vervolgtraject zal overdracht naar andere pabo’s centraal staan. Het is de bedoeling dat nog meer pabo’s gaan deelnemen. Daarnaast moet de bij de

pilot horende website als belangrijke inspiratiebron fungeren. De komende weken wordt deze site flink aangevuld met onder meer achtergrondinformatie (zoals de ‘culturele checklist’ voor een nulmeting onder studenten) en voorbeelden van good practice. Daarbij zorgt Cultuurnetwerk Nederland voor algemene informatie; voor praktisch voorbeeldmateriaal kan men doorklikken naar de sites van de deelnemende pabo’s. 'De pilot is geslaagd,' vat Vogelezang samen, 'als over twee jaar minstens achttien pabo's iets doen met cultuur- en erfgoededucatie en als een aantal dit, via modules, stage-opdrachten en dergelijke ook een structurele plek heeft gegeven. En als studenten er daadwerkelijk wat aan gehad hebben.'

Website: http://pabo.cultuurenschool.net (N.B. niet de http ver vangen door www, want dan komt u op een andere site terecht). Vanaf deze site kunt u doorlinken naar de afzonderlijke sites van de pilotpabo’s.

5

Colofon

Vormgeving

Adreswijzigingen

Cultuurnetwerk Nederland

CULTUUR[net]WERK is de gratis nieuwsbrief van Cultuurnetwerk Nederland, expertisecentrum cultuureducatie.

Anker x Strijbos

Stuur bij verhuizing of onjuiste adressering de adreswikkel met verbeterde gegevens naar Cultuurnetwerk Nederland.

Ganzenmarkt 6 Postbus 61 3500 AB Utrecht Telefoon 030-236 12 00 Fax 030 -236 12 90 E-mail [email protected] Internet www.cultuurnetwerk.nl

Fotografie

Frank Dries Redactie

Abonnementen

Machalien Ringelbergen en Milou Hopmans

Een gratis abonnement op deze nieuwsbrief kunt u aanvragen bij Cultuurnetwerk Nederland. Via telefoonnummer 030 - 236 12 00. Via de website cultuurnetwerk.nl, kies sitemap, kies diversen.

Druk

Libertas, Bunnik Teksten

Machalien Ringelberg, Bea Ros, Maaike Severijnen

Copyright

Cultuurnetwerk Nederland ISSN

1569-1047

Recent verschenen publicaties Een selectie van recent verschenen publicaties

Provinciaal cultuurbeleid 2001-2005:

van Cultuurnetwerk Nederland. De uitgaven

samenvatting en analyse

zijn schriftelijk te bestellen per fax (030-

Document waarin de cultuurplannen van de

236 12 90) en per e-mail (info@cultuurnet-

provincies zijn geanalyseerd op vooral de

werk.nl), en waar aangegeven gratis te down-

cultuureducatieve componenten.

loaden van de website van Cultuurnetwerk

Gratis te downloaden via http://publicaties.

Nederland. Zie voor een volledig overzicht van

cultuurnetwerk.nl, zoeken onder trefwoord

publicaties: http://publicaties.cultuurnetwerk.nl.

‘provinciaal’.

De Hollandse Schoolkunst. Mogelijkheden en

Zicht op... Aanwinsten studiecentrum

beperkingen van authentieke kunsteducatie

Cultuurnetwerk 2001

Oratie van Folkert Haanstra ter gelegenheid

Geannoteerd overzicht van de literatuur en de

van zijn aanstelling als bijzonder hoogleraar

multimedia- en audiovisuele materialen die in

Cultuureducatie en Cultuurparticipatie aan de

2001 zijn aangeschaft. Gegroepeerd op doel-

Universiteit Utrecht.

groep en onderwerp.

Prijs 1 7,95. Gratis te downloaden via

Gratis toezending aan leden van het studiecen-

http://publicaties.cultuurnetwerk.nl.

trum. Gratis te downloaden via http://publicaties.cultuurnetwerk.nl.

De rol van cultuureducatie bij het bevorderen van culturele diversiteit in het primair onderwijs

In voorbereiding: Momentopname 2001

Studie naar effecten van het beleid en de

CKV1-Volgproject

uitvoeringspraktijk van het project Cultuur en

Tweede onderzoeksrapportage over het vak

School in opdracht van het ministerie van

CKV1. Deze nieuwe momentopname is deels

OCenW.

een replicatie van het onderzoek uit 2000

Prijs 1 8,-. Gratis te downloaden via

en gaat na in hoeverre de nieuw verzamelde

http://publicaties.cultuurnetwerk.nl.

gegevens dezelfde resultaten opleveren. Daarnaast worden vragen beantwoord die

Cultuur in de Bve-sector. Verslag studie-

in Momentopname 2000 nog niet volledig zijn

middag 7 december 2002

uitgewerkt: lokale verschillen in de effecten van

Verslag van een bijeenkomst over de wijze

CKV1, de invloed van de aanpak van het vak

waarop waarop kunst en cultuur op een meer

op schoolniveau, de precieze invulling van het

strucurele manier kunnen worden ingebed in

kunstdossier en een nauwkeuriger analyse van

de beroeps- en volwasseneneducatie.

de besteding van de CKV-bonnen. Auteurs:

Prijs 1 8,-. Gratis te downloaden via

Harry Ganzeboom, Folkert Haanstra, Marie-

http://publicaties.cultuurnetwerk.nl.

Louise Damen en Ineke Nagel.

G R AT I S A B O N N E M E N T N I E U W S B R I E F C U LT U U R N E T W E R K

A B O N N E M E N T C U LT U U R E D U C AT I E A C T U E E L

"

"

Ik wil een gratis abonnement op mijn privé-adres

NAAM

VOORLETTERS

M /V

Ik wil een abonnement voor 35 euro per jaar op

Cultuureducatie Actueel, de tweewekelijkse digitale nieuwsbrief met actuele informatie over cultuureducatie en

ADRES POSTCODE

PLAATS

beleid. Ik betaal na ontvangst van een acceptgiro.

FAX

INSTELLING

FUNCTIE TELEFOON E-MAIL

M/V

NAAM VOORLETTERS

" Ik

E-MAIL

wil een gratis abonnement op mijn werk-adres

FUNCTIE

NAAM ORGANISATIE (VOLUIT)

SOORT ORGANISATIE " OVERHEID " ONDERWIJS " CULTURELE INSTELLING " CULTUUREDUCATIE

SOORT ORGANISATIE " OVERHEID " ONDERWIJS " CULTURELE INSTELLING " CULTUUREDUCATIE

FACTUURADRES

FUNCTIE NAAM

VOORLETTERS

POSTADRES

M /V

NAAM ADRES

POSTCODE

PLAATS

BEZOEKADRES

POSTCODE

POSTCODE

PLAATS

TELEFOON

FAX

STUUR DE BON IN EEN ONGEFRANKEERDE ENVELOP NAAR: Cultuurnetwerk Nederland

E-MAIL

Abonnementenadministratie Antwoordnummer 1018 3500 ZA Utrecht

6

PLAATS

TELEFOON

maart 2002 nummer 1