Juryrapport VS C D J E U G DT H E AT E R - E N C O N C E RT P R I J Z E N DE GOUDEN KREKELS 2006
UITREIKING ZONDAG 25 MAART 2007 RASA, UTRECHT
Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties
VSCD Jeugdtheateren Concertprijzen De Gouden Krekels Gedurende het seizoen worden jeugdtheatermakers in verschillende rondes genomineerd voor de Gouden Krekels, de Jeugdtheater- en concertprijzen van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD). Alle genomineerden zijn winnaar van de Zilveren Krekel. De Gouden Krekels worden uitgereikt in twee categorieën: voor de Meest Indrukwekkende Productie en voor de Meest Indrukwekkende Podiumprestatie. De jury In opdracht van de VSCD selecteert de VSCD Jeugdtheater- en concertjury de genomineerden en kent de Gouden Krekels toe. De jury opereert in haar taak onafhankelijk van de opdrachtgever. De VSCD is de juryleden erkentelijk voor het enthousiast en deskundig uitvoeren van deze taak.
Colofon
Bureau Promotie Podiumkunsten Funenpark 1 1018 AK Amsterdam tel: 020 5789 200 www.promotiepodiumkunsten.nl
De jury bestaat uit: • Fons Dejong (voorzitter, programmeur Theater aan het Vrijthof - Maastricht) • Kees Blijleven (directeur Jeugdtheater de Krakeling - Amsterdam) • Katja Brenninkmeijer (jeugdprogrammeur Schouwburg De Meerse - Hoofddorp) • Kim Kooiman (programmeur Stadschouwburg Utrecht) • Kirsten Sinke (coördinator uitpromotie & cultuureducatie primair en voortgezet onderwijs Theek 5 - Oosterhout) • Jowi Schmitz ((jeugd)theaterjournalist en schrijfster) • Ine van de Ven (organisator kunsteducatie/ programmeur jeugdvoorstellingen - afd. cultuur Gemeente ’s-Hertogenbosch)
Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties Funenpark 1 1018 AK Amsterdam tel: 020 664 7211 www.vscd.nl
ontwerp WAT ontwerpers, Utrecht drukwerk Donmail, culturele publicaties tekst Jowi Schmitz eindredactie Karin Geelink, Lotte de Vries (Bureau Promotie Podiumkunsten) fotografie Joep Lennarts, Stephan van Hesteren, Hans Gerritsen, Ben van Duin, Dirk Buwalda, Frans Paalman, Marianne Burgers beeldmerk Krekel Joost Swarte
2
State of the Art
Jeugdtheater 2006
Het kind dat afgelopen jaar met zijn ouders of school naar het jeugdtheater mocht, had een goeie kans op een fijne voorstelling. Daar is de Gouden Krekel-jury blij mee. Een overvloed aan stevige, interessante en degelijke producties overspoelde het land, waarmee weer eens wordt aangetoond dat er genoeg fantastische (jeugd)theatermakers in Nederland wonen.
Gelukkig trekken producties als Dochters van Lear van Theatergroep Max., Van binnen moet je wezen van Blauwe Engel / Het Woelige Baren, De Worstelaar van Theatergroep Gnaffel, Pakman van Theater Artemis en Alleen voor grote mensen van BonteHond / Golden Palace zich niet veel van conventies aan. Ze vertellen over de hobbels en kreukels van het menselijke hart, en kiezen daar een eigenzinnige vorm voor. En ook de meer klassiek vormgegeven voorstellingen die de jury koos, bezaten een schittering die het ambachtelijke overstijgt, zoals dat hoort bij kunst. Bij Het Knuffelbos van Cees Brandt / Hummelinck Stuurman Theaterproducties was dat de boom, bij Meneer Ibrahim en de bloemen van de koran was het René Groothof, die dit jaar nóg beter was dan anders. Ook zijn andere voorstelling De Reuzenkrokodil kon de jury zeer waarderen. Perô of de geheimen van de nacht van Speeltheater Holland stond veel juryleden met haar knap geconstrueerde sierlijkheid nog in het geheugen gegrift, zelfs al gingen er twaalf jaar voorbij sinds het stuk voor het laatst werd opgevoerd. Het is een voorstelling met blijvende kwaliteit zo bleek bij de heropvoering. Om die reden én om te benadrukken dat reprises van goed werk veel vaker zouden mogen, werd deze voorstelling samen met KYLIÁN4KIDS van Introdans Ensemble voor de Jeugd genomineerd. KYLIÁN4KIDS was overigens een gunstige uitzondering waar het jeugddans betreft. Eerder genoemde tuttigheid is veel te vaak gezien binnen dit genre, net als een gebrek aan frisse ideeën. De jury hoopt dat de uitzondering van Introdans snel alom regel zal worden.
Wat de jury dit jaar echter een stuk minder zag, waren de grilliger voorstellingen. Er was veel ‘goed en ambachtelijk’, maar weinig ‘prikkelend en verrassend’. Tuttigheid lag meer dan eens op de loer en daar houdt niet iedereen van. Zou er samenhang zijn tussen het bravere theater en de gegroeide aandacht van het primaire onderwijs voor jeugdtheater? Het is natuurlijk toe te juichen dat dankzij cultuurprogramma’s meer leerlingen uit meer sociale lagen van de bevolking en met verschillende culturele achtergronden met theater in aanraking komen, maar de bemoeienis van scholen levert ook beperkingen op. Veel scholen hebben graag kunst ‘waar je wat aan hebt’. Net als de minister van onderwijs willen ze het liefst theater dat bijdraagt aan grotere ‘sociale cohesie’, ‘betere omgangsvormen’ en ‘beter samen spelen’. Het komt al regelmatig voor dat een school een gezelschap vraagt of het een toneelstuk ‘tegen pesten’ kan bestellen. Het gebeurt ook dat scholen het stuk van te voren willen zien om te kijken of het bij de school past. Of dat ze boos met de hele klas de voorstelling verlaten, omdat het toneelstuk niet strookt met hun ethische, religieuze of filosofische overtuigingen. Als de komende jaren scholen grotere beschikking over hun cultuurbudget krijgen, kan het zelfs gebeuren dat de bemiddelaars overbodig worden. Dat betekent directere communicatielijnen enerzijds, maar ook een gesprek tussen theatermakers met kunst voor ogen en docenten die misschien zelf niet eens met kunst zijn opgegroeid. Het probleem met meer aandacht voor jeugdtheater is, kortom, dat ook meer mensen er iets over te zeggen willen hebben.
Het was een fijn jaar om jury te zijn, met genoeg voorstellingen om verhit over te discussiëren, maar ook een prettig gevoel van harmonie: de winnaars van de Gouden Krekels werden unaniem verkozen. Volgend jaar dus graag meer moois, maar dan weer iets meer buiten de lijntjes. Opdat de peper in het Nederlandse achterwerk blijft zitten. De Jury 3
VSCD Jeugdtheater- en Concertprijzen: de Gouden Krekels Genomineerd in de categorie Meest Indrukwekkende Productie 2006:
• Blauwe Engel / Het Woelige Baren
Blauwe Engel / Het Woelige Baren Van binnen moet je wezen
met Van binnen moet je wezen
Esther de Koning sleept met onweerstaanbaar enthousiasme in mimiek en bewegingen het publiek mee in de tragikomische wereld van Saar, een meisje dat in een voorraadkelder woont. Saar heeft besloten meer in haar fantasieën dan in de realiteit te geloven en wordt daarbij geholpen door een Aziaap, die haar aanspoort niet te eten. Het levert Saar een ongekend gevoel van macht op en veroorzaakt tegelijk bij het publiek een steeds sterkere beklemming. Door de snelle wisseling van hilarische en ontroerende momenten lopen bij de toeschouwer de lach en de traan vlekkeloos in elkaar over. Esther de Koning heeft fijne absurde humor en een aanstekelijke verbeeldingskracht.
• Introdans Ensemble voor de Jeugd met KYLIÁN4KIDS
• Theater Artemis met Pakman • Theater Gnaffel met De Worstelaar • Speeltheater Holland met Perô of de Geheimen van de Nacht
• Theatergroep Max. met Dochters van Lear
• BEER Muziektheaterproducties / Aike Dirkzwager met Meneer Ibrahim en de bloemen van de koran.
Introdans Ensemble voor de Jeugd KYLIÁN4KIDS Introdans werkt al jaren consciëntieus aan een oeuvre voor de jeugd. Met KYLIÁN4KIDS voegen ze daar in 2006 een vierdubbel geslepen diamant aan toe. Stamping Grounds, de delen uit Symfonie in D en Dream Dances, en het afsluitende Sechs Tänze bewijzen dat grote choreografieën een universele zeggingskracht hebben. Met grote professionaliteit
4
gemaakt en vertolkt, biedt KYLIÁN4KIDS een droomentree in de magische wereld van de moderne dans. Muzikaal, humoristisch, intelligent, prachtig van vormgeving en licht. Kortom, een magnifieke voorstelling.
bejaarden tot leven. De Worstelaar is zowel mooi als schrijnend en precies daardoor weer mooi.
Speeltheater Holland Perô of de Geheimen van de Nacht De bakker en de wasvrouw hebben al jaren een oogje op elkaar, maar ze zeggen er niets van. Daardoor kan het gebeuren dat een joviale huisschilder opduikt, de wasvrouw om zijn vinger windt en er met haar vandoor gaat. De hoofdrolspelers in het stuk zijn poppen, die met behulp van acteurs en inventieve decorstukken door de wereld huppelen. Ze worden daarbij gadegeslagen door Zon en Maan die muziek, verhaal en een eigen liefdesgeschiedenis aan het stuk toevoegen. Een fraaie vorm van muziektheater waarbij de muziek het verhaal versterkt en andersom. Bovendien schuwt het stuk de moeilijker aspecten van het liefhebben niet en dat waardeert de jury. Er zijn niet veel reprises in het jeugdtheater en ook dat is een reden om Perô of de Geheimen van de Nacht te nomineren. Want Perô bewijst dat een ambachtelijke voorstelling met een stevig verhaal ook na twaalf jaar de harten nog op hol doet slaan. Perô of de Geheimen van de Nacht is een voorstelling die je bijblijft: ‘Kraakhelder, als de was van Colombina’.
Theater Artemis Pakman Vier heren maken al sinds hun jeugd deel uit van de geheime organisatie Pakman. Dat is een genootschap voor zielige jongetjes en ze kwalificeerden zich allemaal moeiteloos. De ene was te dik, de ander te klein, de derde te traag en de vierde praat nog steeds nauwelijks. Op een groot, rommelig speelvlak zijn ze samengekomen voor een reünie en al snel blijkt dat verstopt achter de grote-mannengezichten de kleine jongetjes nog steeds springlevend te zijn. Het leidt tot een associatieve, veelkleurige en vindingrijke voorstelling, waarin de grote zaken des levens worden aangepakt met een behoorlijke portie Vlaamse spelvreugde. Sommige verhalen doen je de tranen in de ogen springen.
Theater Gnaffel De Worstelaar In een suffig bejaardentehuis worden Meneer Kleermaker, Mevrouw Langelaar en de romantische Mathilde opgeschrikt door de komst van Koos de Worstelaar. Hij is misschien wat stram in de benen maar nog lang niet van plan zich daarbij neer te leggen. Hij bokst, hij baddert en hij verleidt net zolang tot de anarchie losbreekt. Door het grote vakmanschap van Koos Elfering als Worstelaar en de prachtige robuuste poppen van Elout Hol komt de wereld van deze stokoude
Theatergroep Max. Dochters van Lear Moniek Merkx laat met haar bewerking van deze klassieker zien hoe narcistisch ouders kunnen zijn. De liefde van ouders is onvoorwaardelijk denken wij, maar niets is minder waar. Op het moment dat
5
> En de winnaar is…
de jongste dochter haar liefde voor haar vader niet met de verwachte bewoordingen uitspreekt, is het hek van de dam. De gekrenkte vader wordt een nukkig kind die op wraak blijft zinnen. Het perspectief van de jongste – verstoten – dochter wordt getoond met behulp van een videocamera. Deze afstandelijke registratie van de gebeurtenissen biedt het publiek een verfrissende kijk op de familierelatie. Met deze bewerking van een klassieker bewijst Theatergroep Max. opnieuw dat zij sterke verhalen kan tonen, op een manier die kinderen (maar ook volwassenen) zeer aanspreekt.
BEER Muziektheaterproducties / Aike Dirkzwager met Meneer Ibrahim en de bloemen van de koran
BEER Muziektheaterproducties / Aike Dirkzwager Meneer Ibrahim en de bloemen van de koran Het jongetje Mozes botst tijdens het stelen in een winkel tegen Meneer Ibrahim op, de eigenaar. Die straft hem - zeer tot Mozes’ verbazing - niet, maar biedt hem in plaats daarvan vriendschap aan. Het is een bijzondere vriendschap, met grote liefde zichtbaar gemaakt door René Groothof. Groothof neemt zijn publiek mee naar Parijs, waar hij met slechts goed gekozen woorden alle kleuren en geuren van het leven in een armoedige wijk invoelbaar maakt. Het vertier met de dames in de Rue du Paradis, het bezoek van Brigitte Bardot aan de kleine winkel in de Rue Bleue. En tenslotte, zeer aangrijpend, de tocht van Mozes en meneer Ibrahim naar zee. Groothof speelt in het verhaal van Eric-Emmanuel Schmitt alle rollen, zeer eenvoudig, maar zeer helder. Hij wordt daarbij begeleid door de muziek van Sjahin During die ritme onder de woorden legt. Een adembenemende voorstelling.
6
VSCD Jeugdtheater- en Concertprijzen: de Gouden Krekels Genomineerd in de categorie Meest Indrukwekkende Podiumprestatie 2006:
• Susan Gritzman in Alleen voor grote
Siem van Leeuwen
voor het decor van Het Knuffelbos van Cees Brandt / Hummelinck Stuurman Theaterproducties
mensen van BonteHond / Golden Palace
• Siem van Leeuwen voor het decor van
Hij is roze en hij kreunt af en toe. Zijn takken wapperen en soms klimmen er beestjes over zijn stam, maar niet vaak genoeg, daarom kreunt hij nog wat meer. Twee meisjes spelen verstoppertje bij de boom, ze doen tikkertje en eten lekkere hapjes. Maar steeds wil de boom aandacht, want hij mist zijn beestjes zo. Cees Brandt heeft met Het Knuffelbos een lieve voorstelling voor de allerkleinsten (vanaf twee jaar) gemaakt en de boom, ontworpen door Siem van Leeuwen, steelt daarin de show. Want als de beestjes uiteindelijk terugkeren, is de boom heel blij, dat kan je zien. En dat is voor een object dat slechts uit allerlei motortjes en katrolletjes bestaat, een hele prestatie.
de voorstelling Het Knuffelbos van Cees Brandt / Hummelinck Stuurman Theaterproducties
Susan Gritzman
voor haar rol in Alleen voor grote mensen van BonteHond / Golden Palace
De jury nomineert Susan Gritzman voor haar gedenkwaardige bijdrage aan de voorstelling Alleen voor grote mensen van BonteHond / Golden Palace. De productie toont een groep egocentrische en gestileerd acterende volwassenen waar twee levensechte kinderen als contrast tegenover staan. Susan Gritzman speelt haar rol als demonisch kind zo komisch, zo knap, zo grotesk zonder haar geloofwaardigheid te verliezen, dat zij niet meer van het netvlies wil verdwijnen. Daarnaast geeft zij door haar fysieke benadering van de rol haar personage extra charme. De productie is al spannend omdat de grenzen van wat wel en niet voor kinderen kan, trefzeker worden uitgetest. Maar de rol van de kinderen, en met name die van Susan Gritzman, maakt de avond helemaal goed.
> En de winnaar is…
Susan Gritzman voor haar rol in Alleen voor grote mensen van BonteHond / Golden Palace
7
De jury van de Gouden Krekels: Fons Dejong (voorzitter) Fons Dejong is afgestudeerd in de Theorie der Muziek. Zijn domein is Maastricht en hij stond als technicus en programmeur aan de basis van Theater Kumulus en bouwde dit met Kaleidoscoop Cultuur en School tot 2003 verder uit. Van begin tot eind was hij zakelijk leider van Theatergroep De Federatie en sinds 1995 ook verbonden aan Theater aan het Vrijthof. Eerst als programmeur jong publiek, later ook verantwoordelijk voor de marketing & publiciteit en inmiddels als programmeur dans, muziek en jong publiek. Dejong is lid van de programmacommissie en tevens fondsenwerver en marketeer van Musica Sacra Maastricht. Van 2002 tot 2005 was hij lid van de Vlaams-Nederlandse 1000Watt-jury en in 2004 en 2005 adviseur Jeugddans voor de Raad voor Cultuur. Kees Blijleven Kees Blijleven combineerde de studie Management Culturele Instellingen met een baan bij het Ostadetheater Amsterdam. Als programmeur en vervolgens als directeur bracht hij dit podium tot bloei en legde hij de basis voor zijn overstap naar Theater De Krakeling in Amsterdam. Kees is als directeur onder andere lid van de adviescommissie Podiumkunsten provincie Noord–Holland. Katja Brenninkmeijer Katja Brenninkmeijer werkt sinds 1982 in de kunstensector. Zij begon als theaterprogrammeur bij Theater Kikker in Utrecht. Daarna werkte zij bijna tien jaar bij STOA organisatieadviesbureau voor de kunsten en bijna acht jaar bij Muziek en Theater Netwerk Nederland waar zij ondermeer specialist jeugd- en jongerentheater was. Katja is sinds seizoen 2001-2002 hoofd publiciteit en marketing in Schouwburg De Meerse in Hoofddorp. Daarnaast is zij verantwoordelijk voor de jeugdprogrammering in de Meerse, theater Het Oude Raadhuis en in theater De Roestbak, Almere. Aldaar was zij meermaals betrokken bij het peuterfestival Twee Turven Hoog. Kim Kooiman Kim Kooiman studeerde Theaterwetenschap in Amsterdam. Daarvoor had zij al de opleiding Kunstmanagement en Theatervormgeving achter de rug. Op dit moment werkt Kim als programmeur bij de
Stadsschouwburg Utrecht. Hier programmeert zij voorstellingen en projecten voor kinderen tussen 2 en 12 jaar. Jowi Schmitz Jowi Schmitz schreef en schrijft toneelrecensies en artikelen voor onder meer NRC Handelsblad en TM, tijdschrift voor podiumkunsten. In 2004 ontving ze een beurs waarmee ze werd toegelaten aan de Columbia University in New York. Ze nam er zes maanden deel aan het Arts Journalism Program. Bovendien werkte ze er in metro's en Starbucksen aan haar debuutroman Leopold, die in 2005 bij uitgeverij Cossee verscheen. Momenteel schrijft ze aan een toneelstuk, haar tweede boek en tal van korte verhalen. Kirsten Sinke Kirsten Sinke is sinds 2006 werkzaam als coördinator uitpromotie, cultuureducatie en bibliotheekvernieuwing bij Theek 5, Oosterhout. Daarvoor werkte zij bij Theater Artemis (marketing en boekingen) en Theater aan de Parade ’s-Hertogenbosch (marketing en educatie). Haar studie Kunst- en Cultuurwetenschappen (EUR) sloot ze af met een onderzoek naar ‘uitmarkten’. (Jeugd)theater, collectieve marketing, cultuureducatie en organisatievernieuwing zijn terugkerende interessegebieden en vertalen zich ook in diverse nevenfuncties zoals hoofdredacteur Uitkrant ’sHertogenbosch, bestuur Nationale Jeugdtheaterdagen en Junior Kamer ’s-Hertogenbosch. Ine van de Ven Na vele omzwervingen in het buitenland, is Ine van de Ven sinds 1985 werkzaam in de culturele sector. In de Gemeente ‘s-Hertogenbosch was ze nauw betrokken bij de programmering/publiciteit en organisatie van (culturele) activiteiten, waaronder de viering van het 800-jarig bestaan van de stad. Zij stapte over naar de beleidsafdeling Cultuur en maakte deel uit van de organisatie van Theaterfestival Boulevard, Internationaal Vocalisten Concours Den Bosch, Vertellerfestival, Het Nationaal Jeugdtheaterfestival (voorloper Tweetakt), Festival Oorproeven en het Wereldkinderfeest. Vanuit haar huidige functie, Coördinator Kunsteducatie, programmeert zij nu al vele jaren jeugdvoorstellingen in onder andere Theater aan de Parade en de Verkadefabriek.
