Vensters Open. Voor Remonstranten Zuid Nederland. Remonstrantse Gemeente Eindhoven en kring Zuid-Limburg. nummer 1 januari februari 2016

Vensters Open Voor Remonstranten Zuid Nederland nummer 1

januari februari 2016

Remonstrantse Gemeente Eindhoven en kring Zuid-Limburg

2

vensters open

verschijnt tienmaal per jaar nummer 1 januari februari 2016

GESPREK De foto waarop zij ernstig kijkt hangt in het portaal, daar bij de trap. Als ik wegga zeg ik dag, tot kijk. zij zegt doe je sjaal om, het is koud. Dan zeg ik ja, ‘t is koud, de hele winter al. als ik thuiskom weet zij waar ik ben geweest. De foto waarop zij lacht hangt boven de bank boven de plek waar zij altijd zat. Daar vertel ik hoe of wat, wat ik heb meegemaakt, veel woorden zijn het niet. Maar als ik vraag en antwoord geef is het een gesprek. Dat breekt de dag. Rien Vroegindeweij (1944)1 Uit: Gemengde berichten, Amsterdam, 2006.

1

R.Vroegindeweij is Rotterdammer en behalve dichter ook toneelschrijver . Hij schreef o.a. De dichter en de stad voor het RO-theater. In 2006 ontving hij de Erasmusprijs en in 2007 de Anna Blamanprijs.

3

FATALISME? Er was kritiek op mijn laatste intro’s, merkte ik. Onterecht? Nou inhoudelijk hield het niet over. Qua stijl en gedachtegang was het rommelig. Maar goed, dat was het dan ook wel weer. Ik heb er inmiddels zo’n zestig geschreven. Ik denk zonder veel uitschieters naar boven of beneden. Dat houd ik ook wel vol, denk ik. Zonder direct met een zelfevaluatie te komen, kom ik in dit intro terug op deze kritiek. Ik wil namelijk recht zetten dat ik fatalistisch zou zijn. We leven mijns inziens met de erfenis van een overdreven maakbaarheidsdenken. De kern daarvan is dat er veranderingen tot stand gebracht kunnen of zelfs moeten worden door iets te doen, door iets te zeggen of door naar iets te verlangen. Of dit juist is of niet, daarover wil ik geen principiële discussie beginnen. Ik denk dat we keer op keer de afweging moeten maken of we iets willen doen of dat niets doen beter is. Mijn visie is echter dat onder de huidige omstandigheden het laatste de beste optie is op twee punten en die hangen samen. Het eerste punt betreft de kerk. Ik denk dat de huidige kerkvorm niet te redden is. Dat is niet wat ik hoop of wat ik wens. Het is ook geen reden om de moed te laten zakken, maar de omstandigheden geven gewoon weinig aanleiding om er anders over te denken. Daarmee is er weinig meer te doen dat het volgende: observeren (wat er op levensbeschouwelijk terrein gebeurt), analyseren (wat dat voor ons betekent), vaststellen (wat er mee te beginnen is). Dat is op dit moment weinig. Op alle punten is sprake van een magere balans: qua bemensing en financiën. We moeten dus afwachten en gewoon doorgaan met wat we steeds deden. Maar we moeten geen premature hoop uitspreken of al te snel nieuwe vormen zien. En dat is lastig voor een predikant. Naar de aard van het beroep én omdat de roep om hoop of perspectief zo sterk is, dat je snel geneigd bent om aan de stand van zaken voorbij te gaan. Dat leert de praktijk. Wij predikanten hopen al veertig jaar op een ommekeer of zien nieuwe vormen, die echter maar geen duurzame gestalte krijgen. Het tweede punt betreft de rol van religie in de samenleving. Mijn verwachting is dat we voorlopig niet af zijn van gewelddadige uitingen van religiositeit. Ik verwacht het paradoxaal genoeg ook een beetje 4

van ons. Ik hoop dat wij, en daarmee allerlei overheden die ons vertegenwoordigen, er op een of andere manier mee kunnen leven. Overigens zonder dat dit hun inspanningen om het geweld te stoppen af mag zwakken. Een frontale aanpak echter van het gewelddadige geloven leidt gemakkelijk tot grover geweld en een geweldsspiraal. Dat is ook waar de gewelddadige gelovigen op uit zijn. Dus: laten we het ermee uithouden. Deze gelatenheid komt echter niet voort uit wanhoop of fatalisme, maar uit medemenselijkheid en uit het vertrouwen dat uiteindelijk de wal het schip keert. Dat is geen vrolijk vooruitzicht, maar het is wel te beargumenteren. Ik stel hier misschien opnieuw mee teleur, maar dan stel ik toch graag een wedervraag: wat is moeilijker dan tot iets nieuws komen? Sterker nog: bestaat er uiteindelijk wel zoiets als iets nieuws? Ik spreek wat dit betreft uit ervaring. Ik begon eens een onderzoek naar nieuwe vormen bij de remonstranten en kwam, om niet geheel onverrichter zake het onderzoek te laten rusten, uit bij de traditie. Gelukkig is er over traditie meer te zeggen dan dat het oud is. Maar wat nieuw is, ontglipt je ook als je het via de traditie vast wilt grijpen. Misschien moeten we ook niet teveel nieuws willen? Nieuw, begint dat niet te vaak bij goede voornemens? Staat nieuw niet voor breken met oude, slechte gewoonten, zoals roken of ongezond eten? En dat dat dan niet lukt, misschien wel juist daarom. Staat nieuw niet gewoon voor angst voor het onbekende? Is nieuw niet vaak iets van wijn en zakken? Of ben ik zo te fatalistisch? Ik weet het niet, maar ik ga voorlopig maar gewoon door met wat ik al doe. Laat ik eindigen met een bijbelse verwijzing. Mijn lievelingsbijbelboek is dat van de profeet Jona. Hij werd geroepen, maar wilde niet. Hij rende weg. Hij deed weinig echt goed. Hij kwam uiteindelijk tegen wil en dank toch in Ninevé terecht. Maar juist hij kreeg voor elkaar wat weinig andere bijbelse profeten lukte: de mensen luisterden naar hem. Ze kregen berouw en hun stad werd gered. Martijn Junte 5

SPECIALE KERKDIENSTEN PREEK VAN DE LEEK DOOR LEONIE VAN STAVEREN zondag 31 januari 2016 Religie is niet voor Atheïsten! Het lijkt zo'n mooie vondst: Voor een wereld die niet meer kan geloven bepleit Alain de Botton in 'Religie voor Atheïsten' de waarde van religieuze gebruiken en idealen. Saamhorigheid, rituelen, ethiek, ook de niet-gelovige kan er zijn voordeel mee doen. In de Preek van de Leek van 31 januari omarmt Leonie van Staveren de nuchterheid van De Botton, maar neemt ook stelling tegen zijn boek. Want wat blijft er werkelijk over van religie als zij nergens meer naar verwijst? Religie, zo pleit Leonie, is niet voor atheïsten. Leonie van Staveren is theoloog. Ze opende onlangs in Rotterdam stiltecafé Adem Inn, een moderne stilte- en inspiratieplek in de vorm van een koffiebar, een project vanuit de dominicaanse kloosterorde. Daarnaast studeert Leonie aan het Remonstrants Seminarium. Eric Corsius

ARMINIUSDIENST zondag 28 februari Niet alle remonstrantse gemeenten zijn gevestigd in een plaats of regio, waar dan hun kerkgebouw staat. Er is de Remonstrantse Gemeente Arminius, speciaal voor jongeren tot 35 jaar. Zij komen bij elkaar om te eten, voor bezinning, en ze bezoeken soms een andere gemeente voor een kerkdienst. Op 28 februari komen ze naar Eindhoven voor een dienst. Hun predikant Japke van Malden en de onze Martijn Junte zullen samen voorgaan in de dienst die samen met de Arminianen wordt voorbereid. Het thema zal het remonstrantse jaarthema ‘Gidsen en Goeroes’ zijn. Hoe dat verwerkt wordt, is nog een verrassing, maar nieuwsgierig hoe het gaan zal, zijn we allemaal. Kom ook: op 28 februari om 11:00 uur in ons kerkgebouw. Marijn Junte

6

VAN HET BESTUUR UITNODIGING ALGEMENE VERGADERING 8 maart 2016 Beste mensen, Hieronder staat de uitnodiging voor de komende Algemene Vergadering. Wij vragen uw bijzondere aandacht voor punt 5a. Het zou goed zijn als hiervan gebruik wordt gemaakt. De geprinte stukken zijn op zondag 28 feb. & 6 maart beschikbaar in het kerkgebouw. De mail met de stukken gaat voor 28 feb. weg. Uw Bestuur AGENDA Algemene Vergadering Dinsdag 8 maart 2016 Van 19.30 uur tot 20.00 uur is Hans Sander aanwezig voor het beantwoorden van vragen over de financiële stukken. U kunt dan ook gewoon binnenlopen voor een kopje koffie of thee. De vergadering wordt niet onderbroken voor een pauze. Wel staan er in de zaal frisdranken klaar. Aanvang 20.00 uur 1. Welkom / zingen lied / afmeldingen / opening door ds. Martijn Junte 2. Goedkeuring van de notulen van de Algemene Vergadering van 11 maart 2015 3. Ingekomen stukken 4 Jaarverslag met bijlagen 5 Beleid a) Punten ingebracht door leden van onze gemeenschap b) Vaststelling geactualiseerd Toekomstplan 6. Financiën a. Korte toelichting van de penningmeester b. Discussie over hoofdlijnen in 2 ronden c. Verslag van de kascommissie d. Vaststelling en goedkeuring van de jaarrekening 2015 e. Vaststelling en goedkeuring van de begroting 2016 7

7. Verkiezing van 1 lid van de kascommissie 8 Samenstelling bestuur 9 Rondvraag 10 Sluiting/ zingen lied Ad.1,10 Ad.2 Ad.5, 6 Ad.7 Ad.8

Begeleiding Klaas Reijenga Zie het juni nummer van Vensters Open De betreffende stukken zijn eerder gedistribueerd. In plaats van Hans Hoekstra De bestuursleden zijn bereid hun werk voor het komende jaar voort te zetten. Een nieuw bestuurslid is, ter waarborging van de continuïteit, gewenst.

WEBSITE Vanaf 1 januari wordt de bestaande website van onze gemeente niet meer geactualiseerd. We hebben een nieuwe website. U kunt die vinden onder: http://eindhoven.remonstranten.nl De nieuwe website is een initiatief van het Landelijk Bureau. De website lijkt ook heel veel op de landelijke site. De belangrijkste vernieuwing is de presentatie van de informatie: weinig woorden en veel plaatjes. De informatie die vroeger onder de tab “over ons” stond, staat nu onder “wiki”. De vernieuwing kost nogal wat tijd. Maak daarom gebruik van de website en stuur de informatie niet alleen naar Vensters Open. De informatie die wordt ontvangen, staat binnen enkele dagen op de site. Stuur de informatie naar mij: [email protected] en naar [email protected]. Voorstellen voor de verbetering van de site zijn meer dan welkom. Uw webmaster Andreas Fuderer

IN MEMORIAM ANNELIES HAVERKORN VAN RIJSEWIJKKLEINHOUT Annelies is 14 januari 1939 geboren in Paramaribo, waar ze opgroeide met drie broers. Haar vader was daar hoofdcommissaris van politie. In de oorlogstijd aldaar werd hij ziek en om behandeld te kunnen worden moest hij naar New York. Haar moeder ging daar op bezoek en enkele 8

van de kinderen, waaronder Annelies, werden ondergebracht bij de Hernhutters. Nadat haar vader overleden was, verhuisden moeder en kinderen naar Velp. Daar heeft Annelies de middelbare school gevolgd en daarna de opleiding tot verpleegkundige. Ze zocht het avontuur en vertrok naar Argentinië, waar ze logeerde bij vrienden. Vervolgens reisde ze naar Columbia, sloot zich aan bij een groep Nederlandse vrijwilligers. Zonder ervaring deed ze ontwikkelingswerk en heeft daar een dokterspost opgericht. Zoals Han vertelt: Annelies duikt in iets waar ze geen verstand van heeft, maar maakt het zich eigen. In die tijd werd Han door Philips uitgezonden naar Bogota, waar hij en Annelies elkaar ontmoetten bij een receptie van de ambassadeur. Ze zijn in Velp getrouwd. Ze krijgen drie kinderen. Voor het werk van Han verhuisden ze naar Eindhoven. Na zijn pensionering krijgt Han nog opdrachten te doen in Amerika en verhuist Annelies met de jongste zoon mee. Ze sloten zich aan bij de Unitarïers. Weer terug in Nederland merkten ze dat die beweging veel overeenkomsten heeft met de Remonstranten en zijn daarbij lid geworden. Annelies was zes jaar voorzitter van de Kerkenraad en dat is nog tweemaal met een jaar verlengd. Ook landelijk heeft Annelies zich enorm verdienstelijk gemaakt. Daarbij kwam haar managerservaring goed van pas. Ze maakte o.a. deel uit van de Coza. Ze was ook gedurende een periode lid van de patiëntenraad van het Catharina ziekenhuis. Annelies had een brede belangstelling; was heel gastvrij, hetgeen ik ook ondervonden heb, en maakte makkelijk contact. Verder was ze lid van een leesclub, volgde lezingen op het gebied van filosofie en hield van wandelen. Als familiemens genoot ze heel erg van haar kleinkinderen vooral als de kleinderen die in het buitenland woonden bij haar logeerden. De laatste jaren werden bemoeilijkt door een knieoperatie en kreeg ze last van hartfalen. De beslissing om óf verder te leven zonder veel kwaliteit van leven óf een operatie te ondergaan was moeilijk. Uiteidelijk heeft ze voor het laatste gekozen. Twee zware operatie volgden, maar daarna fuctioneerden haar nieren niet meer en na twee maanden in het ziekenhuis is Annelies afgelopen 7 november overleden. Annelies heeft veel uit het leven gehaald en was een waardevol mens voor de gemeenschap. In een boordevolle kerk hebben we afscheid van haar genomen. Bernard van Dorp 9

VAN DE REDACTIE Heeft u ook een kunstvoorwerp, een plaats, een boek met een voor u speciale betekenis? Aarzel dan niet om dit met anderen te delen door dit op schrift te stellen. Herinnert u zich een gebeurtenis, ontmoeting of persoon die richtinggevend is geweest of een bijzondere indruk heeft nagelaten? Doe daar dan verslag van voor VO. Kunt u wel vertellen, maar heeft u moeite om uw verhaal op te schrijven dan zal de redactie van VO u daarbij graag helpen dit vorm te geven door middel van een interview. (zie als voorbeeld pag.18) De redactie

OPINIESTUK WENNEN? In het decembernummer schreef Dick Veldkamp een kort artikel, dat mij uit het hart gegrepen was. Het betrof het fatalistische hoofdartikel dat onze predikant in het novembernummer schreef over de toekomst van de Remonstrantse Broederschap. “Bij de pakken neer gaan zitten, nee dat is er niet bij”, schreef Dick en daar ben ik het voor 100% mee eens. Daarom vind ik het wat verdrietig dat Martijn in het hoofdartikel van december opnieuw een fatalistische toon aanslaat over een heel ander probleem, het terrorisme. Zijn conclusie is dat we moeten accepteren dat geweld deel uitmaakt van onze samenleving. Laten we er aan wennen dat terrorisme voorlopig een deel zal zijn van ons leven. Mijn idee is geheel anders: laten we vooral niet aan het terrorisme wennen en laten we vooral niet accepteren dat onze samenleving onbehandelbaar en gewelddadig wordt. Laten we het als onze taak in de wereld zien om de strijd aan te gaan met dat terrorisme en die onbehandelbaarheid. Een strijd niet met bombardementen en beschietingen, maar met eindeloze onderhandelingen, gesprekken en voorstellen. Opkomen voor de vluchtelingen en de vreemdelingen, zorgen dat de mensen aan de onderkant van de samenleving het een stuk beter krijgen, dat de samenleving rechtvaardiger en harmonischer wordt. 10

Een open toekomst ontstaat niet zo maar door lijdzaam afwachten, maar vraagt voortdurende inzet van onze krachten. Deze strijd moet zoveel mogelijk zonder geweld plaatsvinden. Het is volgens mij niet waar dat de Verlichting geen antwoord kan geven. Het project van de vooruitgang kan echter alleen doorgaan als we de handen uit de mouwen steken, zoals Jezus ons heeft voorgeleefd. Theo Braaf

AANKONDIGINGEN REMONSTRANTS VROUWENCONTACT dinsdag 19 januari Op dinsdag 19 januari 2016 houdt Ans Braaf een boekbespreking over het boek “Ik kom terug” van Adriaan van Dis. Er zal volop gelegenheid zijn om over dit bijzondere boek van gedachten te wisselen. Zoals gewoonlijk staat de thee om 13.30 uur klaar en beginnen we om 14.00 uur. Verdere inlichtingen bij Inez Zonneveld-Woelinga (tel: 013-5146111)

WORKSHOP 'LEZEN EN SCHRIJVEN MET THOMAS' Dinsdag 26 januari In de jaren 50 werd in de Egyptische plaats Nag Hammadi een groot aantal antieke geschriften ontdekt. Een van die geschriften is het evangelie van Thomas. Hoewel het lastig is om precies vast te stellen hoe oud dat evangelie is, lijkt het van vergelijkbare ouderdom als de Bijbelse evangeliën. Dat roept vragen op. Wat is de status van deze tekst? Hoe verhoudt die zich tot de bekende evangeliën? Wat kunnen we er eigenlijk mee? Sinds de ontdekking hebben velen zich met deze vragen bezig gehouden. In deze workshop gaan we ons met twee ervan bezig houden. Op 26 januari beginnen we met een korte introductie. Al snel komen we dan uit bij de manier waarop de schrijver naar zijn eigen tijd keek. Hij geloofde dat hij aan het einde der tijden leefde. Het zou niet lang duren voordat de wereld zoals hij die kende zou verdwijnen en overgaan in een nieuwe. Hij zag Jezus als de profeet van die nieuwe we11

reld. In de workshop lezen we een aantal logia over dit onderwerp en kijken we of dat voor ons persoonlijke betekenis kan hebben Op 9 februari gaan we dieper in op de manier waarop de tekst werd gebruikt. Vermoedelijk gebruikten rondtrekkende predikers de tekst als een geheugensteuntje bij hun eigen optreden. Ze vertelden hun verhaal en vervlochten het met de teksten. Zo probeerden ze bij de stem van Jezus te komen en die opnieuw tot leven te brengen. We zullen voortbouwen op wat we in de vorige workshop hebben gedaan en oefenen met deze manier van omgaan met teksten door zelf en kort stuk te schrijven. Martijn Junte

TONEELKRING Dinsdag 2 februari: De revisor naar Nikolaj Gogol door Het Nationale Toneel 20.00 uur in de Grote Zaal van het Parktheater; inleiding om 19.15 uur Aan de deelnemers die zich hebben opgegeven zal van te voren documentatie worden toegezonden. Na afloop van de voorstelling komen de deelnemers bijeen voor een nabespreking. Degenen die zich hebben opgegeven wordt verzocht zelf een kaartje te kopen. Inlichtingen: I.M. Lerner, tel. 040-2520406

WORKSHOP 'LEZEN EN SCHRIJVEN MET THOMAS' Dinsdag 9 februari zie dinsdag 26 januari pag. 11

REMONSTRANTS VROUWENCONTACT dinsdag 16 februari Op dinsdag 16 februari zal Carien Treep spreken over de “Stichting Diaconaal Inloophuis ’t Hemeltje”. Ze zal ons er ook een video van laten zien (zie ook het Vensters Open nummer van afgelopen december op pag. 11 en 12). De thee staat klaar om 13.30 uur en we beginnen om 14.00 uur. Verdere inlichtingen bij ondergetekende: Inez Zonneveld-Woelinga (tel: 013-5146111) 12

LEESGROEP FAUST Woensdag 17 februari Tijdens de vorige bijeenkomst van de leesgroep op 11 december 2015, is een flink stuk van Faust II besproken. De volgende bijeenkomst is op woensdag 17 februari 2016 in het kerkgebouw om 20.00 uur We bespreken dan de rest van Faust II. Iedereen die een bijzonder object uit haar of zijn Goethe-verzameling wil meebrengen (bijzondere uitgaven bijv.) is daartoe uitgenodigd. We denken dan tevens na over een eventueel vervolg rond een ander werk – een toneelstuk van Schiller bijvoorbeeld. Eric Corsius

FILMKRING MIDDEN IN HET LEVEN vrijdag 4 maart Le quattro volte (2010) Michelangelo Frammartino – Italië/Duitsland/Zwitserland. Inleider: Eric Corsius Wat kan ik zeggen over een film waarin nauwelijks gesproken wordt? Dat hij een combinatie lijkt van Fellini en Jacques Tati? Een herder die door de tijd net zo kromgetrokken is als het landschap, bewandelt de regio die door velen al werd verlaten. De mens staat echter in Le quattro volte niet centraal. Frammartino’s filosofische, meditatieve aanpak maakt net zoveel tijd vrij voor dieren, planten en mineralen. Volgens hem tekenen deze vier elementen, zonder hiërarchische volgorde, het bestaan in Calabrië. In een cirkelvertelling laat hij door middel van beeld en geluid, maar zonder dialoog, een ziel afreizen door deze werelden. Hij neemt de kijker bij de hand, maar prikkelt vooral tot eigen interpretatie. Onnodig te zeggen dat we ons toch verheugen op Eric Corsius’ toelichting! Truus Lodewijk

COLLECTE JANUARI Anders dan in het vorige nummer van Vensters Open werd vermeld zal er op 3, 10, 17 en 24 januari gecollecteerd worden voor: 13

DE SOEPBUS VAN HET LEGER DES HEILS Iedereen doet ertoe! Iedereen is waardevol! Iedereen mag erbij horen! Het Leger des Heils is daar waar de waardigheid van mensen wordt aangetast en mensen er niet bij mogen horen. Het gaat om mensen die sociaal uitgesloten raken, om gezinnen, kinderen en volwassenen. Over de soepbus Arie: "Via de medewerkers van de Soepbus heb ik een plek gekregen in de opvang. Voor ik op straat kwam, werkte ik bij een bank en had een goed inkomen. Mijn vrouw ging weg, ik begon te drinken en stopte met de medicijnen tegen depressie. Het ging snel bergafwaarts. Ik leefde als een zombie. Contact was nauwelijks mogelijk. Af en toe een kom soep hield me warm." De Soepbus trekt een aantal keer per week er op uit om dak- en thuisloze mensen te voorzien van soep, koffie, brood, warme kleding en dekens. Dat is het eerste wat zij nodig hebben en vaak de enige manier om met hen in contact te komen. Het Leger des Heils is er voor iedereen. Niet iedereen die soep komt halen, is dak- en/of thuisloos. Sommigen hebben moeite om de eindjes aan elkaar te knopen en kunnen een kom soep en wat aandacht goed gebruiken. Anderen hebben te maken met verslavingen, een slechte gezondheid, schulden of psychische problemen. Zelf gaan ze niet op zoek naar professionele hulp. Soep is vaak de eerste stap op weg naar verbeteringen. We zoeken altijd naar het verhaal achter de mens en leggen contact om het vertrouwen te winnen. Als het nodig is, verwijzen we de mensen naar verdere hulpverlening. Doel is om dakloosheid op te heffen en perspectief voor de toekomst te bieden. De Soepbus is een samenwerkingsverband tussen Sint Annaklooster, Stichting Neos en Leger des Heils. Maatschappelijke effecten: De Soepbus vermindert overlast, criminaliteit en geweld en daarmee het gevoel van onbehagen en onveiligheid bij buurtbewoners. Er is eindelijk iemand die zich bekommert om de mensen die op straat leven. Daarbij heeft de Soepbus een signaleringsfunctie met betrekking tot zorgmijdende hulpbehoevenden. Buurtbewoners weten het Leger des Heils te vinden als zij zich zorgen maken om een buurtgenoot. De Soepbus vervult een brugfunctie naar de maatschappelijke opvang en heft dakloosheid op. De kop soep als begin van een nieuw leven. 14

Parkeerplaats Bedrijfsbureau Leger des Heils Raiffeisenstraat 1 , Eindhoven. Op maandag en woensdag van 19:00 – 22:00 uur Contactpersoon: Wies Weekers e-mail: [email protected]; tel: 06-30662915

31 JANUARI EN EERSTE WEKEN FEBRUARI Op 31 januari en op 7, 14 en 21 februari zal er gecollecteerd worden voor de Eigen Diaconie. 28 FEBRUARI EN DE EERSTE WEKEN VAN MAART Op 28 februari zal er gecollecteerd worden voor Kuychi Peru. In het maartnummer van VO wordt een artikel opgenomen over dit project. De diaconiecommissie

VERSLAGEN KERSTHERBERG 2015 Hoe het woord herberg aan het feest van kerstmis gekoppeld is zal misschien nooit meer duidelijk worden. Een herberg was eertijds een nachtverblijf, een onderkomen of een huis om te overnachten. Eigenlijk bieden de kindheidsevangelies ook geen aanknopingspunt. Mattheus bericht slechts over een huis in Bethlehem en Lucas spreekt over het leggen van het kind in een voerbak omdat er voor hen geen plaats was in het nachtverblijf (herberg). Vanuit de voerbak werd de relatie met een stal gelegd. In de 19e eeuw kreeg een herberg de pejoratieve betekenis van een drinkhol waarin het er ruw aan toeging, maar toen er al lang geen herbergen meer bestonden ontstond de associatie met gezelligheid en gastvrijheid. Gezellig en sfeervol zijn dan de sleutelwoorden. Iedereen oud of jong, met status of onaanzienlijk, gelovig of een beetje gelovig is welkom. Gezellig en sfeervol was het zeker op 20 december. De organisatie was perfect. Voor de kern van vaste bezoekers was het aantal kinderen dat de bijeenkomst bezocht zeker vervuld van nostalgische heimwee omdat het bezoek van jongeren aan reguliere diensten eigenlijk een uitzondering is geworden. Het evenement kende zelfs een heuse wereldprimeur. David Lodewijk (de zoon van) speelde als intermezzo 15

een eigen pianocompositie onder de naam ‘push and pull’ een meer mechanistische uitdrukking voor het meer poëtische beeld van ‘eb en vloed’. Voor de kinderen, groot en klein, waren verschillende knutseltafels ingericht. De te vervaardigen knutselstukjes waren aan de leeftijd aangepast, zodat iedereen ook echt op zijn eigen niveau mee kon doen. Bij het maken van kaarsenstandaardjes kwam er wel enig vervaarlijk gereedschap aan te pas, maar gelukkig is er geen bloed gevloeid en kon de EHBO-doos gesloten blijven. Ondertussen werd er in de kerkruimte voor ouderen van > 20 jaar een workshop gehouden met als thema ‘de levensloop als een reis’. De reis en de levensweg is in de christelijke spiritualiteit altijd een belangrijk thema geweest. Ooit stond het boek ‘de Christenreis’ van Bunyan bijna in ieder christelijk huisgezin. Niet voor niets is de levensweg van Jezus aangeduid als de weg die gevolgd moet worden. De mens (veel te vaak als een geïsoleerd individu gezien) moet de dingen vermijden die schade toebrengen aan zichzelf en zijn evenmens door ondeugden te vermijden (bijv. dronkenschap) en de dingen te doen die zijn welzijn en die van anderen bevorderen door het beoefenen van deugden (bijv. vrijgevigheid). Het struikelblok is dat de destructieve weg, als de brede weg veel gemakkelijker af te leggen schijnt dan de opbouwende of de smalle weg. Dit probleem is van alle tijden en culturen. Waarom gaat het de mensen die het gemakkelijk nemen zo vaak voor de wind en lachen zij om degenen die zich aan wet en moraal houden? Waarom denken mensen niet beter na bij hun beslissingen? Waarom gebruiken mensen middelen waarvan ze weten dat deze schadelijk zijn voor hun gezondheid? 16

De uitgereikte papieren thematiseerden het construct zelfwording waarvan de ster van verlangen het kristallisatiepunt bedoelde te zijn. Voor zover ondergetekende er iets van mee gekregen heeft, kwam het thema niet helemaal uit de verf. De schrijfsels waren misschien wel voldoende om in een heel bezinningsweekend uitgewerkt te worden. Als er een psycholoog in de zaal gezeten had, had ik deze vast horen brommen. De uitgangspunten van de opzet bleven vrij onduidelijk. Dit hoeft niet te hinderen want volgens een goede paradoxale Remonstrantse uitdrukking leiden vele wegen naar Rome, maar dergelijke oefeningen suggereren te veel terwijl ze toch heel beperkt zijn. Vertoevend in de herberg kan men er een poging van een geleide oefening in zien om het feest van verlangen, van nieuwe geboorte, van een nieuw zijn, van een nieuwe oriëntatie bij de deelnemers enig reliëf te geven. Kerstmis is geen gemakkelijk feest. Verlangens heeft iedereen, maar het is de ervaring dat maar weinig mensen willen of kunnen veranderen en/of ook onrealistische verlangens koesteren. De tijd ging wel heel snel. Het kerstverhaal, een klassieker van Godfried Bomans, werd in een vrije voordracht mooi voorgedragen en de traditionele liedjes stemmig meegezongen. Traditie is een ijzersterk gegeven. Hoewel kerstliederen tekstueel vaak niet uitblinken denk je automatisch terug aan al die keren in zoveel wisselende situaties dat dezelfde liederen geklonken hebben. Een geslaagde bijeenkomst met dank aan Eva Haverkorn en alle andere stille werkers die zich ingezet hebben om de herberg te doen slagen. Is er al een strategie voor 2016 om de wijkbewoners rond het kerkgebouw te verlokken om een kijkje te nemen? Trouwens ook gewone le17

den kunnen best even komen aanwippen. In een herberg kan men komen en gaan wanneer men wil. Harry Raap N.B. Een filmpje over de Kerstherberg vindt u op www.eindhoven.remonstranten.nl onder het tabblad 'Blog'.

DE 7 WERKEN VAN BARMHARTIGHEID ZEVEN WERKEN VAN BARMHARTIGHEID In mijn schooltijd was ik een geregeld bezoeker van het Rijksmuseum. Voor 15 cent kon je daar op regenachtige zondagen de hele middag doorbrengen. Fijn tegen de verveling en nog fijner voor je ouders. De hele opstelling van de vaderlandse geschiedenis is nooit uit mijn geheugen verdwenen ook al bestaat deze al lang niet meer. Het rook er naar een eigenaardige mix van poetsolie, parketwas en een glansmiddel voor tegels. De van hun charters beroofde zegels van de Hollandse graven (nu een museale doodzonde), het gehavende kuras van Willem II van Holland en Zeeland, gesneuveld in Hoogwoud tijdens een gevecht tegen de West-Friezen nadat hij met zijn paard door het ijs zakte, de boekenkist van Hugo de Groot, de opgegraven archeologische vondsten uit het behouden huis van Spitsbergen, de in Chatam buitgemaakte achterspiegel van het Engelse admiraalsschip en de geweldige stukken van Pieneman, die de heldendaden van de erfprins bij Quatre Bras verheerlijkten, hebben diepe indruk gemaakt. Ongetwijfeld is daar ook mijn liefde voor de geschiedenis ontwaakt. Door de kunstvoorwerpen verschrompelde de dimensie van de tijd en je stapte een andere wereld binnen. Het was er heerlijk rustig. De buitenlandse bezoekers, nooit meer dan enkele bussen vol, sloegen de geschiedenis over om direct door te lopen naar de meesters van de Gouden Eeuw, maar ook bij het absolute hoogtepunt van de Nachtwacht heb ik in die tijd nooit meer dan 5 bezoekers tegelijkertijd kunnen tellen. Soms bevond je je alleen met een suppoost in de ruimtes, met het nadeel dat je een bepaalde spanning bekroop doordat je je steeds bekeken voelde. Vooral op de afdeling Middeleeuwen liepen slechts enkele liefhebbers. De schilderijen die daar hingen waren over het algemeen beeldvertel18

lingen. De heiligen waren de helden van het christelijk leven die de kijker als voorbeelden werden voorgehouden. De gruwelijke details van de martelingen onthield je het best. Agnes stierf nadat een zwaard in haar keel gestoken werd. Barbara werd onthoofd door haar eigen vader. Catharina doorstond een rad met ijzeren punten en een laaiend vuur. Uiteindelijk lukte het de beulen toch haar te onthoofden met een legendarisch detail: uit de hals van haar romp stroomde melk die de stad Alexandrië van de pest bevrijdde. Het leken sterke verhalen maar anno 2015 bedient Isis zich nog steeds van deze martelpraktijken. Als katholiek jongetje ontging me de portée van de voorstelling van de kuise Susanna en de twee ouderlingen. In mijn onschuld dacht ik dat vooral de ouderlingen van de protestantse kerk er de gewoonte van maken badende meisjes te begluren.2 Trouwens wie ging er nu in een tuin in bad? Toch niet echt een Hollandse gewoonte in die tijd toen in de steden de enige gelegenheid voor een wekelijkse wasbeurt de gemeentelijke badhuizen waren. Het schilderij dat de meeste indruk heeft gemaakt en nooit uit mijn geheugen is verdwenen was ‘de Zeven Werken van Barmhartigheid’ geschilderd door de Meester van Alkmaar. De zeven werken van barmhartigheid zijn: De hongerigen spijzen, de dorstigen laven. de naakten kleden, de vreemdelingen herbergen, de zieken verzorgen, de gevangenen bezoeken en de doden begraven.3

2

Verwarrend, niet slechts voor kinderen! Daniël 13 is als een apocrief nooit in de Staten Vertaling opgenomen geweest. Waarschijnlijk waren het gewoon twee oude mannen of twee corrupte rechters (aldermannen). In ieder geval een geliefd thema voor schilders want Susanna was buitengewoon bevallig en schoon van gelaat volgens de Willibrord vertaling. 3 Zes werken zijn ontleend aan de Bergrede weergegeven door Mattheus en de laatste is toegevoegd in de middeleeuwen. Het getal zeven in dit verband is natuurlijk niet toevallig. Volgens het Woordenboek van de Nederlandse Taal geldt het getal zeven als heilig en een volmaakt getal. Zo kent men naast de zeven werken van barmhartigheid, zeven sacramenten, zeven gaven van de H. Geest, de zeven smarten van Maria, de zeven laatste kruiswoorden, zeven hoofdzonden en zeven deugden etc.

19

De Hongerigen spijzen Meester van Alkmaar 1504 20

Waarom is dit oude schilderij zo verrassend modern? Ten eerste is uit de voorstelling, die geheel is gesitueerd in een Hollandse stad, af te leiden, dat ondanks de crisis van de 16e eeuw die het gezag van de kerk als instituut ondermijnde, religiositeit niet vereenzelvigd dient te worden met kerkpolitiek of het weinig stichtelijk gedrag van voornamelijk de hogere geestelijkheid. Door de reformatorische geschiedschrijving is de corruptie van de kerk breed uitgemeten in gitzwarte tegenstellingen maar zeker in de Lage Landen bestond er bij de burgerij van de steden en ook bij de meeste geestelijken een diep en oprecht religieus besef met de beoefening in de praktijk vanuit een intens christelijk leven. Getuigen hiervan zijn o.a. de moderne devotie met het boekje de ‘Navolging van Christus’ en uiteraard ook Erasmus met zijn dialogen (Colloquia). Hierin hield deze een pleidooi voor een praktisch en eenvoudig Christendom. Ten tweede ook het actuele criterium voor de beoordeling of iemand al of niet Christen is, is de vraag of men daadwerkelijk omziet naar de ander die hulp nodig heeft. De zorg voor de medemens heeft de Meester van Alkmaar in zeven taferelen weergegeven. Ook dit paneel was bedoeld als een spiegel voor de toeschouwer. Het is heel verrassend en tegelijk schokkend om te ontdekken dat Jezus zelf zes keer tussen de hulpbehoevenden staat (bij de voorstelling van de doden begraven staat hij afgebeeld als de verhoogde Heer, die de belofte is van het eeuwig leven). Jezus vereenzelvigt zich met degenen die in nood verkeren. Het is opmerkelijk dat Jezus op het eerste paneel de argeloze toeschouwer recht in de ogen kijkt. Alsof hij vraagt: 'Waar sta jij zelf in deze wereld?' Geloven als werkwoord geeft vaak een ongemakkelijk gevoel en maakt onrustig. Stel je voor: Jezus staat tussen de Syrische vluchtelingen en vereenzelvigt zich met de hongerigen in de droogtegebieden van Afrika. Jezus staat daar heel gewoon en onopvallend en lijkt totaal niet op de geïdealiseerde portretten van de romantiek en de ontwerpen van de neo-gothiek, die vooral heiligheid, brandende liefde of de smeking om empathisch medelijden willen uitstralen. Als een pretentieloos figuur staat hij tussen het volk. 50 jaar later heb ik het schilderij uit mijn jeugd teruggezien. Het hing nu in de vroegere krochten van het gerestaureerde museum, die architect P. Cuypers onmogelijk als expositieruimte bedoeld kon hebben. De reguliere toegangsprijs voor het museum bedroeg nu 17.50 euro. Als ik slordig reken is dit dus 256 maal zoveel geworden als de reduceerde prijzen uit de jaren 50. Het gebouw heeft een ware transformatie ondergaan. Alle decoraties, die als belegen en onmodern wa21

ren weggestopt, zijn in hun oorspronkelijke staat hersteld. Nieuwe ruimtes zijn gecreëerd door de verdeling in vierkante donkere dozen weer te niet te doen. De ooit verfoeide neo-gothiek wordt weer als een eigen oorspronkelijk esthetiek gewaardeerd. Het ‘Rijks’ is geen oase van rust meer, thans struinen er horden bezoekers langs die een dagje Amsterdam doen en die de kunst, door massamedia gedemocratiseerd, ook gezien moeten hebben. Alles moet je één keer in het leven gedaan hebben. Een onmogelijke uitgangspositie, want daarom moeten de mensen ook zo veel van zichzelf en kijken ze ook zo verveeld als ze langs de doeken drentelen. Het museum als kermisattractie. Echt niemand bleef een moment stilstaan bij de ‘Zeven werken van Barmhartigheid’ om tenminste de titel op het bijschrift te lezen. De toeristen keken wel maar zagen niets of, met het Johannitisch onderscheid, ze zagen wel maar waren toch blind omdat ze niets waarnamen. We moeten er bovendien van uitgaan dat de meeste kijkers de Christelijke beeldtaal (iconografie) niet meer verstaan of deze beschouwen als een exotische wereld, mooi maar wereldvreemd. De crisis in de kerken (nu meervoud) is groter en omvattender dan die van de 16e eeuw door de zich steeds versnellende veranderingen in het wereldbeeld, in denken en doen ten gevolge van moderniteit en secularisatie. Toch ken ik geen schilderij dat op zo’n treffende wijze de blijvende kern van het Christendom weet weer te geven. Jezus als de zaakwaarnemer van God blijft een unieke expressie. Geen van de maatgevende mensen van de wereldreligies kan zo afgebeeld worden. Mohammed niet, die in het Arabisch schiereiland als legeraanvoerder in naam van de Almachtige raids ondernam tegen polytheïstische stammen en andersgelovigen. Boeddha niet, die zijn ego met zijn streef- en driftleven probeerde op te lossen door met zijn monniken in alle rust te mediteren onder een bodhiboom. Niet te zijn is beter dan te zijn. Krisna (meer mythisch) niet, die met zijn toverfluit de herderinnetjes imponeert en grote heldendaden verricht. Ook Socrates niet. De leermeester van Plato richt zich niet tot de eenvoudigen van het volk maar toont zich als meester in de dialectiek spitsvondig in zijn gesprekken met de ontwikkelden en sofisten. Kennis is deugd, inzicht is verlossing. Socrates wil mensen laten denken, Jezus vraagt geloof en daad. Het schilderij van de Meester van Alkmaar is een uitbeelding van het idee dat de zaak van God de zaak voor de mens is. Midden onder u staat hij die gij niet kent. Het christen-zijn kan in de bewoordingen van Hans Küng opgevat worden als een radicaal humanisme. In dit zo gespleten mensen22

leven en deze maatschappij zo vol conflicten wordt niet alleen het goede, ware, schone en het menselijke bevestigd, maar ook het nu eenmaal niet minder reële, ongoede, onschone en zelfs onmenselijke erbij betrokken. God licht op in het gezicht van de weerlozen. Zijn appèl is de vraag naar meer gerechtigheid. Harry Raap

BERICHTEN UIT ZID-LIMBURG ERICHTEN UIT ZUID-LIMBUR Adres secretaris Kring Zuid-Limbug: M.W.Hollander, Ellecuylgaard 46, 6227 EA Maastricht, tel. 043 311 77 56 en 06 237 697 53 e-mailadres: [email protected]

Eenheid in het nodige Vrijheid in het onzekere In alles de liefde

KERKDIENSTEN Zondag 3 januari, 10.00 uur Gemeenschappelijke dienst met Protestantse Gemeente Eijsden Voorgangers: ds. R. Foppen en ds. M.F.C. Junte Protestantse Gemeente Eijsden, Wilhelminastraat 1, Eijsden Zondag 28 februari, 10.00 uur Gemeenschappelijke dienst met de Protestantse Gemeente Eijsden Voorganger: ds. J. Drost Protestantse Gemeente Eijsden, Wilhelminastraat 1, Eijsden

23

IN MEMORIAM ANK BAKKER-BOM Met het overlijden, op 5 september 2015, van Ank Bakker-Bom verloor de Remonstrantse Kring Zuid-Limburg een geliefd en buitengewoon markant lid. Ze was tijdens haar lange leven een zeer betrokken en actief lid, onder andere als kerkenraadslid en kon goed haar mening onder woorden brengen als daar om gevraagd werd. Ze was altijd opgewekt en kon goed raad geven. Ook haar inbreng in het Winterwerk van de PKN gemeente Geleen was legendarisch. De gastvrijheid die zij en haar man Klaas gaven was overal bekend. Wij zullen haar inbreng en steun missen maar beseffen al te goed dat dat eens te meer geldt voor man, kinderen en kleinkinderen. H.W. Overbosch

PERSONALIA PERSONALI EINDHOVEN Correctie op een e-mailadres: mevrouw J. Klaasse-den Hoed, Veldhoven [email protected] ZUID-LIMBURG Overleden: Op 5 september 2015 is overleden mevrouw A. S. C. Bakker-Bom, Geleen Noot van de redactie: een dringend verzoek aan éénieder om wijzigingen in naam, adres, email of anderszins, direct of via de contactpersoon, door te geven aan de ledenadministratie ten einde fouten en vergissingen te voorkomen: H.A.M. Raap, Vloeteind 37, 5502 PT Veldhoven, tel. 040 252 87 13 e-mail: [email protected]

24

AGENDA EINDHOVEN * betekent: bijeenkomst in de kerk, Dommelhoefstraat 1A, Eindhoven Januari 2016 dinsdag 19 *14.00

Remonstrants Vrouwencontact

zie pag. 11

donderdag 21 *12.00

Mannenlunch, inlichtingen bij de heer J.D.B. Veldkamp, tel. 040 243 175

dinsdag 26 *20.00

Het evangelie van Thomas

zie pag. 11

dinsdag 2 20.00

Toneelkring

zie pag. 12

dinsdag 9 *20.00

Het evangelie van Thomas

zie pag. 12

dinsdag 16 *14.00

Remonstrants Vrouwencontact

zie pag. 12

woensdag 17 *20.00

Leesgroep Faust

zie pag. 13

donderdag 18 * 12.00

Mannenlunch, inlichtingen bij de heer J.D.B. Veldkamp, tel. 040 243 175

Februari

Maart vrijdag 4 *19.30

Filmkring MIHL

zie pag. 13

dinsdag 8 * 20.00

Algemene Vergadering

zie pag. 7

25

KERKDIENSTEN EINDHOVEN Op verzoek kan er tijdens de dienst op zondag voor kinderopvang worden gezorgd. Vooraf een telefoontje naar ( 040 241 1992 ) is hiervoor voldoende. Januari 17 jan.

11.00

Ds. F.Knoppers, Apeldoorn collecte: Leger des Heils

24 jan.

11.00

Ds. P. Pilon, Son Collecte: Leger des Heils

PKN

31 jan.

11.00

Mevr. Leonie van Staveren collecte: Eigen Diaconie

PREEK VAN DE LEEK (zie pag. 6)

7 febr.

11.00

Ds. M. Slootmans, Den Haag collecte: Eigen Diaconie

14 febr.

11.00

Mevr. drs. M. VisschersWestenburg collecte: Eigen Diaconie

Theologe, verbonden aan de Redemptoristen

21 febr.

11.00

dhr. W. Scholl, Vlaardingen collecte: Eigen Diaconie

Theoloog, voorganger in vrijzinnige gemeenten

28 febr.

11.00

Ds. M.F.C. Junte en Ds. Japke van Malden collecte: Kuychi Peru

ARMINIUSDIENST AVONDMAAL (zie pag. 6)

Februari

Wie niet naar de kerk gaat, kan aan de collecte bijdragen door overmaking van een bedrag op rekening NL 03 ABNA 047 18 46 724 ten name van Remonstrantse Gemeente Eindhoven onder vermelding van het collectedoel.

26

REMONSTRANTSE GEMEENTE EINDHOVEN KERKGEBOUW: Dommelhoefstraat 1A, Eindhoven, tel. 040-2442 393 WEBADRES: http://eindhoven.remonstranten.nl PREDIKANT: ds. M.F.C. Junte Adres: Lage Gouwe 114, 2801 LK Gouda tel. 06 2185 9121; e-mailadres: [email protected] SECRETARIAAT: Mw. M.J. Teunissen, Tourslaan 31, 5627 KW Eindhoven, tel. 040 248 4280 e-mail: [email protected] FINANCIËLE ADMINISTRATIE: J.G. Sander, Jan Stuytweg 4, 5624 KV Eindhoven, tel. 040 243 3221 e-mail: [email protected] REK.NR. NL 03ABNA 047 18 46 724 ten name van Remonstrantse Gemeente te Eindhoven KRING ZUID-LIMBURG voorzitter: H.W. Overbosch, tel. 043 321 06 25 secretaris: M.W. Hollander, tel. 043 311 77 56 en 06 237 697 53 penningmeester: J. Muysken, tel. 043-3500 309 LEDENADMINISTRATIE (a.i.) H.A.M. Raap, Vloeteind 37, 5502 PT Veldhoven, tel. 040 252 87 13 e-mail: [email protected] (adreswijzigingen aan dit adres sturen!) VENSTERS OPEN REDACTIE: Mw. A.Leunis, H.Raap en mw. F.A.W.I.Wijnheijmer-Kuiper KOPIJ uiterlijk de 15de van de maand zenden naar: Braambes 2, 5708 DB Helmond (tel. 0492 524 904) of per e-mail (via een bijlage): [email protected] tevens zenden naar [email protected] en [email protected] Voor Zuid Limburg naar: J. Muysken, Laan van Brunswijk 79, 6212 HD Maastricht, tel. 043-3500 309; e-mail: [email protected] ABONNEMENT: € 20,00 per jaar (voor leden en vrienden gratis); digitale versie kan gratis worden toegezonden. Overmaken op rekening NL 03 ABNA 047 18 46 724 ten name van Remonstrantse Gemeente te Eindhoven o.v.v. Vensters Open. 27

Afzender:

5613 EL 1A

28