(Veer)Krachtig Bestuur in Brabant: hoe verder?
LX I
KRACHT G BESTU
Wat en w a a r o m De manier w a a r o p d e overheid z i c h organiseert, sluit steeds minder g o e d a a n bij de economische en maatschappelijke o n t w i k k e l i n g e n . Als Brabant o p een succesvolle manier a a n de slag w i l met de i n g e w i k k e l d e maatschappelijke o p g a v e n die o p ons afkomen én kansen w i l p a k k e n , moet het a n d e r s : efficiënter, flexibel en veel meer samen met bedrijven en maatschappelijke organisaties. Tegelijkertijd moet d e overheid betrokken en b e n a d e r b a a r zijn - dicht bij haar burgers staan. H o e d o e je dat? O m o p d e z e v r a a g v e r n i e u w e n d e a n t w o o r d e n te v i n d e n , startten w i j samen met d e Vereniging van Brabantse G e m e e n t e n (VBG) b e g i n 2011 het project 'Krachtig Bestuur in Brabant'.
Wat gebeurde er tot nu toe? Commissie Huijbregts In 2 0 1 2 en 2 0 1 3 maakte de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant (de 'Commissie Huijbregts') een bestuursscan v a n alle Brabantse gemeenten. Ze o n d e r z o c h t onder a n d e r e in hoeverre d e gemeenten in staat w a r e n om het t o e n e m e n d e aantal gemeentelijke taken te vervullen en bij te d r a g e n a a n het realiseren v a n de Brabantse ambities ( A g e n d a van Brabant). D a a r b i j keek z e b i j v o o r b e e l d naar d e s a m e n w e r k i n g s b e r e i d h e i d v a n d e gemeente, de stabiliteit van het bestuur (financiën en het 'op o r d e z i j n ' v a n de organisatie) en d e interactie met de samenleving.
Programmaplan (Veer)krachtig Bestuur in Brabant O p basis v a n de analyse v a n d e Commissie Huijbregts g i n g e n w e in 2 0 1 3 het gesprek a a n met gemeenten en a n d e r e partijen over de bestuurlijke toekomst v a n Brabant. O m de gemeenten o p w e g te helpen met het w e r k e n a a n toekomstbestendigheid, organiseerden w e per regio een dialoogconferentie. Deze conferenties leverden w a a r d e v o l l e input o p v o o r de in 2 0 1 4 g e p u b l i c e e r d e provinciale visie o p d e bestuurlijke organisatie v a n Brabant. In d e c e m b e r 2 0 1 3 stelden w e een p r o g r a m m a p l a n Veerkrachtig Bestuur vast. In lijn met dit plan v r o e g e n w e in m a a r t 2 0 1 4 a a n alle gemeenten om een toekomstvisie o p te stellen en duidelijk te maken w a t d e z e visie betekent v o o r de organisatorische e n / o f bestuurlijke inrichting van d e gemeente. O o k stelden w e een Expertgroep samen v a n v e r t e g e n w o o r d i g e r s v a n het bedrijfsleven, o n d e r w i j s en a n d e r e maatschappelijke instellingen. Hun advies is d o o r ons integraal o v e r g e n o m e n in ons visiedocument.
Visiedocument (Veer)krachtig Bestuur in Brabant: 'Leiderschap en dienstbaarheid' Slagkracht, d e m o c r a t i e , experimenteerruimte, schakelkracht en betrokkenheid: dat zijn d e kernwoor¬ den van het in oktober 2 0 1 4 g e p u b l i c e e r d e visiedocument (Veer)krachtig Bestuur. De belangrijkste uitgangspunten: »
Groter is niet per definitie beter. O m de economische positie in een regio te versterken moeten overheden s a m e n w e r k i n g s v e r b a n d e n a a n g a a n met verschillende partners, o p verschillende schalen. W a t de beste oplossing is, is afhankelijk v a n d e situatie. (Veer)Krachtig Bestuur g a a t niet over s a m e n w e r k i n g o p het niveau v a n bedrijfsvoering, m a a r over het z o g o e d mogelijk g e z a m e n l i j k o p p a k k e n van d e maatschappelijke u i t d a g i n g e n .
»
O p l o s s i n g e n moeten zoveel mogelijk van o n d e r o p komen. W i j zijn een 'samen-op-weg-partner die ruimte creëert v o o r gemeenten om te experimenteren. W e willen inspireren, stimuleren en faciliteren, m a a r zullen w a a r n o d i g o o k reguleren: w e blijven immers procesverantwoordelijk v o o r d e kwaliteit v a n het o p e n b a a r bestuur o p lokaal niveau.
(Veer)Krachtig Bestuur in Brabant: hoe verder? | 10 november 2 0 1 5
2/6
*
De overheden staan v o o r een d u b b e l o p g a v e : a a n de ene kant is er meer slag- en schakelkracht n o d i g en a a n de a n d e r e kant is het b e l a n g r i j k om h e r k e n b a a r te zijn v o o r d e burger en betrok¬ ken te zijn bij w a t er lokaal g e b e u r t .
De stand van zaken Inmiddels h e b b e n w e een bestuurlijke uitspraak g e d a a n over de voorstellen v o o r d e bestuurlijke e n / of organisatorische toekomst v a n elf g e m e e n t e n . W e v e r w a c h t e n binnen a f z i e n b a r e tijd v o o r alle gemeenten een uitspraak te h e b b e n g e d a a n . D a a r b i j g a a n w e als volgt te w e r k :
Klaar of op korte termijn klaar
Niet op korte termijn klaar
Analyse
A m b t e l i j k e n / o f bestuurlijk contact over het
1 Voldoet de visie a a n de criteria die in de
w a a r o m en hoe verder
bestuurlijke visie v a n G S * staan 2 . I s het voorstel v o o r de bestuurlijke toekomst terug te voeren o p de gemeentelijke visie? Informeel ambtelijk e n / o f bestuurlijk overleg Reactie v a n G S per gemeente 1. W a t vindt G S van d e visie en d e manier w a a r o p het voorstel v o o r
de bestuurlijke toekomst
hierop is terug te voeren? 2 . H e t proces eindigt niet bij de uitspraken van d e afzonderlijke g e m e e n t e r a d e n . Er komt een v e r v o l g o p (sub)regionaal niveau. Vervolg op (sub)regionaal niveau Als de gemeentelijke visies binnen een b e p a a l d e c o m b i n a t i e v a n gemeenten e n / o f de voorstel¬ len v o o r de bestuurlijke toekomst o v e r e e n k o m e n , stemt G S hiermee in o p v o o r w a a r d e dat: »
d e afzonderlijke visies in v o l d o e n d e mate a a n de criteria v a n GS v o l d o e n en de voorstel¬ len v o o r d e bestuurlijke toekomst o p deze visies terug te voeren z i j n ;
»
geen gemeente o n g e w i l d geïsoleerd achterblijft.
Als de gemeentelijke visies binnen een b e p a a l d e c o m b i n a t i e v a n gemeenten e n / o f de voorstel¬ len v o o r de bestuurlijke toekomst niet o v e r e e n k o m e n , start GS een (sub)regionaal vervolgpro¬ ces met de v o l g e n d e v r a g e n : »
W a t zijn de o o r z a k e n v a n d e verschillen en w a t is d a a r a a n te doen?
»
In hoeverre w o r d t in de verschillende voorstellen rekening g e h o u d e n met de b e l a n g e n van d e (sub)regio?
Het kan zinvol zijn om - liefst samen met d e betreffende gemeenten - een g e z a g h e b b e n d e persoon of commissie in te schakelen die het v o l g e n d e in kaart brengt: »
W a t zijn de belangrijkste maatschappelijke o p g a v e n van de regio?
»
O p w e l k e gemeenten zijn de inwoners v a n b e p a a l d e kernen v o o r a l gericht?
»
W e l k e bestuursvormen passen het beste bij de a n t w o o r d e n o p d e z e t w e e v r a g e n en bevorderen b o v e n d i e n de democratie?
* De visie van GS en alle andere relevante documenten staan op www.brabant.nl/veerkrachtig bestuur
(Veer)Krachtig Bestuur in Brabant: hoe verder? | 10 november 2 0 1 5
3/6
Hoe gaan w e verder? In het kort M o m e n t e e l analyseren w i j de b i n n e n g e k o m e n toekomstvisies v a n de gemeenten. W e g a a n hier mee d o o r en v e r w a c h t e n dat de visies d e informatie opleveren die w e n o d i g h e b b e n om o p r e g i o n a a l niveau in gesprek te g a a n over passende bestuursvormen. W e stimuleren gemeenten om kennis te delen, e r v a r i n g e n uit te wisselen en naar oplossingen te z o e k e n . De resultaten hiervan nemen w e w a a r zinvol - mee in de gesprekken met de regio's.
Schematisch Huidige stand van zaken
Geplande acties
1. Het verloop van het proces tot nu toe maakt het volgende duidelijk: De gemeenten geven op heel verschil¬ lende manieren invulling aan ons verzoek om na te denken over hun toekomst. Een aandachtspunt is de relatie tussen centrumgemeenten en hun buurgemeen¬ ten. Deze kleinere gemeenten lijken zich meer en meer op elkaar te richten.
Versterken directe lijn tussen provincie en gemeenten »
W i j gaan nog dit jaar in gesprek met de gemeenten die het moeilijk vinden om tot de gevraagde toekomstvisie te komen. Dit als vervolg op onze brieven aan de gemeenten d.d. 7 juli 2015. » W e blijven regelmatig persoonlijk contact houden met gemeenteambtenaren en -bestuurders. » W e zullen de relatie met de gemeenten versterken door de inhoudelijke opgaven te verknopen met de daarvoor benodigde 'governance'/bestuurlijke organisatie. Hierbij geldt dat we vooral gemeenten zullen ondersteunen die laten zien dat ze seri¬ eus aan de slag willen met bestuurlijke vernieuwing. W e zullen gemeenten uitdagen om de noodzakelijke stappen te zetten door te inspireren en te prikkelen en gemeenten die vertraging hebben opgelopen een helpende hand bieden. De notie dat cen¬ trumgemeenten en omliggende gemeenten niet zonder elkaar kunnen dient hierbij op een constructieve manier aan de orde te komen. O o k met gemeenten die het moeilijk vinden om tot een toekomstvisie te komen gaan we concrete afspraken maken over het in beeld brengen van hun maatschappelijke opgaven en bestuurlijke alternatieven voor een effectieve aanpak hiervan.
2. Hoewel gemeenten hun (nieuwe) maat¬ schappelijke taken en opgaven vaak samen met andere gemeenten oppakken, is er nog weinig kennis over de effecti¬ viteit en kwaliteit van deze intergemeen¬ telijke samenwerkingsverbanden. Ook als het om de effectiviteit van ambtelijke samenwerking gaat, zijn er nog veel vragen.
3. Het aantal vernieuwende initiatieven vanuit de praktijk is zeer beperkt.
4 . Gemeenten vragen regelmatig aan de provincie wat volgens haar de verbin¬ dende opgaven voor (combinaties van) gemeenten zijn, hoe zij haar rol ziet en wat ze zelf doet op het gebied van bestuurlijke vernieuwing.
Kennis en innovatie O m innovatie op het gebied van de bestuurlijke organisatie te stimuleren, onder¬ steunen we prille vernieuwingen, zodat deze de kans krijgen om uit te groeien tot breder toepasbare oplossingen. Dit in nauwe samenspraak met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. er wordt nog teveel vastgehouden aan een klassieke benadering en doen te weinig met initiatieven van het maatschappelijk middenveld, burgers of bedrijfsleven. Het gaat dus niet alleen om 'structuren tussen gemeenten', maar ook om 'opgaven-gestuurde' netwerkrelaties met niet-overheden. De komende periode staat in het teken van kennisuitwisseling tussen gemeenten en leren van elkaar. Dit gebeurt via de website Veerkrachtig Bestuur in Brabant, maar ook in kleine groepen in (sub)regionaal verband (tijdens symposia en conferenties). Thema's zijn: » de gemeentelijke voorstellen voor bestuurlijke hervorming; » vernieuwende vormen van bestuur zoals die elders in Europa worden toegepast (de onderzoeksresultaten van de Universiteit van Tilburg worden begin volgend jaar gepubliceerd); » experimentele bestuursvormen die door gemeenten worden aangedragen; » de kwaliteit van intergemeentelijke samenwerking.
Duidelijkere rol provincie W e gaan duidelijker maken wat onze rol is en laten zien dat we ook zelf bezig zijn met bestuurlijke vernieuwing. Er is behoefte aan werkende afspraken die duidelijk worden onderstreept door bestuur en ambtelijk apparaat. Het feit dat het manifest 'De zeven van de VBG' grote overlap vertoont met het provinciale coalitieakkoord vormt in dat kader een kansrijk aangrijpingspunt om vanuit de gedachte van een opgavegestuurde organisatie gezamenlijk aan de opgaven voor Brabant te werken.
(Veer)Krachtig Bestuur in Brabant: hoe verder? | 10 november 2 0 1 5
4/6
Streven naar Veerkrachtig bestuur koppelen a a n maatschappelijke opgaven Het is b e l a n g r i j k om het streven naar een Veerkrachtig bestuur en een v e r n i e u w e n d Brabants bestuursmodel te koppelen a a n o n z e ambitie, zoals die in d e A g e n d a v a n Brabant staat: bij d e top van d e Europese kennis- en innovatieregio's blijven horen en o p die manier z o r g e n v o o r een duurz a m e regionale o n t w i k k e l i n g en w e l v a a r t en w e l z i j n v o o r alle Brabanders. Economische, sociale en bestuurlijke v e r n i e u w i n g h a n g e n immers met elkaar samen.
(Veer)Krachtig Bestuur in Brabant: hoe verder? | 10 november 2 0 1 5
5/6
Brabantlaan 1 Postbus 9 0 1 5 1 5 2 0 0 M C 's-Hertogenbosch Telefoon (073) 681 28 12 Fax (073) 6 1 4 11 15
[email protected] www.brabant.nl
