Folders
Filmpjes
Voor beide bevolkingsonderzoeken worden folders gebruikt om cliënten te informeren. Deze folders worden meegestuurd met de uitnodigingen en herinneringen en ze staan in onze folderrekken in de onderzoekscentra.
Op de website www.bevolkingsonderzoeknaarbaarmoe-
Juni 2012
derhalskanker.nl en op www.levenenlijf.nl zijn informatieve filmpjes geplaatst over (aspecten van) het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Ook treft u hier in meerdere talen een animatie over de verschillende stappen van het bevolkingsonderzoek baarmoederhals-
Ook worden de folders naar huisartsen gestuurd om in de
kanker aan.
wachtkamer neer te leggen. De folders worden elk jaar
In de filmpjes geven deskundigen (gynaecoloog, huis-
geactualiseerd. Het is belangrijk dat de meest actuele folders
arts, patholoog en verpleegkundig specialist) informatie
worden gebruikt. Op dit moment zijn dat de folders waar het
over onderwerpen als HPV, baarmoederhalskanker,
jaartal 2012 op de voorzijde staat (op de achterzijde staat de
HPV-test en thuistest. De filmpjes zijn geproduceerd in
datum van druk, december 2011).
opdracht van het RIVM.
Highlights: Naamsbekendheid Bevolkingsonderzoek Zuid
Op de website www.bevolkingsonderzoeknaarborstMocht u oude folders in uw bezit hebben, verzoeken wij u om die te vernietigen. U kunt nieuwe folders aanvragen bij ons secretariaat:
[email protected], 088 00 01 367.
kanker.nl is een informatieve animatie geplaatst over
Samenvatting Jaarbericht 2011
het bevolkingsonderzoek borstkanker. Plaatjes en korte
Screening Darmkanker
tekst lichten alle stappen van het bevolkingsonderzoek toe. Ook deze animatie is in meerdere talen te bekijken.
Digitale snelweg MammoXL Ondersteuning huisartsenpraktijken in eigen huis
Vanaf 2013 invoering screening darmkanker
mogelijk wordt. De screeningsopnamen worden langs digitale weg beschikbaar gesteld aan deelnemende ziekenhuizen. In de regio van Bevolkingsonderzoek Zuid nemen het Catharina ziekenhuis in Eindhoven en het Amphia ziekenhuis in Breda deel aan de pilot van dit project. Zie pagina 11.
Op 1 juni 2011 heeft minister Schippers van VWS besloten tot de invoering van een bevolkingsonderzoek darmkanker. Een bevolkingsonderzoek darmkanker kan op termijn jaarlijks 2.400 sterfgevallen voorkomen. De voorbereidingen voor het bevolkingsonderzoek zijn in volle gang. Vanaf september 2013 zullen de eerste uitnodigingen worden verstuurd. Zie pagina 4 en 5.
Beelduitwisseling via digitale snelweg: MammoXL
Samenvatting Jaarbericht 2011 In deze Screen bieden wij u een samenvatting van het jaarbericht 2011 aan. In dit Jaarbericht staat een overzicht van de belangrijkste activiteiten en productiecijfers van 2011. Aanvullende informatie kunt u vinden op onze website www.bevolkingsonderzoekzuid.nl. Op onze website is ook het financiële en sociale jaarverslag te vinden. Zie pagina 6 tot en met 9.
Colofon
Larixplein 5
In de tweede helft van 2012 start de landelijke invoering
Screen is een uitgave van Bevolkingsonderzoek Zuid
Postbus 690 5600 AR Eindhoven
van het project MammoXL waarbij uitwisseling van digitale
Teksten/ foto’s/ redactie: Petra Mevissen, Karlijn de Jongh
t 088 00 01 300 - f 088 00 01 399
Vormgeving & Druk: DRD Support BV
[email protected]
www.bevolkingsonderzoekzuid.nl
beelden tussen screeningsorganisaties en ziekenhuizen
Screen en Jaarbericht 2011 gebundeld Bevolkingsonderzoek Zuid is de screeningsorganisatie die in de provincies Noord-Brabant en Limburg de bevolkingsonderzoeken borstkanker en baarmoederhalskanker uitvoert en naar verwachting vanaf september 2013 verantwoordelijk is voor de uitvoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker in bovengenoemde provincies. 2
Volgens een onderzoek naar de naamsbekendheid van
organisaties en natuurlijk informatie over het bevolkingson-
Bevolkingsonderzoek Zuid is de bovenstaande tekst alleen
derzoek darmkanker.
Naamsbekendheid Bevolkingsonderzoek Zuid In februari 2012 heeft Bevolkingsonderzoek Zuid, middels een telefonische enquête, een onderzoek gedaan naar haar naamsbekendheid. Het onderzoek is gehouden onder cliënten en ketenpartners. In 2009 is Bevolkingsonderzoek Zuid gefuseerd. Nu, 3 jaar na de fusie, rijst de vraag of de nieuwe naam van de organisatie al enige bekendheid heeft. Daarom heeft Bevolkingsonderzoek Zuid een onderzoek laten uitvoeren (0-meting). Het doel van het onderzoek is inzicht te verkrijgen in de naamsbekendheid van Bevolkingsonderzoek Zuid onder de inwoners van Noord-Brabant en Limburg. Het gaat daarbij om (potentiële) cliënten, (potentiële) medewerkers en ketenpartners. Ook willen we inzicht krijgen in de bekendheid met de bevolkingsonderzoeken die uitgevoerd worden: het bevolkingsonderzoek borstkanker en het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Om een betrouwbare uitspraak te kunnen doen, hebben 400 personen deelgenomen aan het onderzoek. De gestelde vragen zijn gericht op de naamsbekendheid
(actief en passief) en de bekendheid met de bevolkingsonderzoeken. Van de ondervraagde (potentiële) cliënten was 32,5% man en 65,8% vrouw. Bij de vraag over welke bevolkingsonderzoeken er voor vrouwen in Nederland zijn, antwoordt 39,4% van de vrouwen het bevolkingsonderzoek borstkanker en het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Dit antwoord wordt ook door 37,7% van de mannen gegeven. De naamsbekendheid van Bevolkingsonderzoek Zuid is 34%: 25% onder de mannen en 39% onder de vrouwen. De naamsbekendheid is het grootst in de leeftijdsgroep 51-60 jaar.
nog echt nieuws voor een klein percentage van onze ketenpartners. Verreweg de meesten van u blijken bekend
De voorbereidingen van de invoering van dit nieuwe
te zijn met onze organisatie en haar doelstellingen. (Zie
bevolkingsonderzoek gaan in hoog tempo. Dat moet ook
pagina 3).
wel, want de startdatum september 2013 nadert met rasse schreden. Er zijn inmiddels aanbestedingen gestart voor de
Waarschijnlijk is de Screen, ons periodieke informatieblad,
bouw van het ondersteunende ICT systeem (ColonIS) en
dan ook geen onbekend fenomeen voor u. Toch hebben wij
de levering van de IFOBT test. De aanbesteding van de
iets nieuws voor u. Deze Screen is namelijk
laboratoria die de beoordeling zullen uitvoeren
een combinatie van het gebruikelijke
en de leverancier van het verpakkingsma-
informatieblad en een samenvatting
teriaal zijn in voorbereiding. Eind van
van ons Jaarbericht over 2011.
deze maand zal bekend worden
Deze samenvatting van ons
gemaakt aan welke kwaliteitsei-
Jaarbericht, met daarin de
sen de coloscopiecentra dienen
belangrijkste resultaten van
te voldoen om aan het bevol-
Bevolkingsonderzoek Zuid in
kingsonderzoek te mogen
2011, treft u in het midden van
deelnemen.
deze Screen aan. Kortom, een terugblik en ook Naast het Jaarbericht vindt u in
veel nieuws in deze Screen. Ik
deze Screen onder andere nieuws
wens u veel leesplezier.
over het project MammoXL, dat zich richt op de geautomatiseerde informatieuitwisseling tussen ziekenhuizen en screenings-
Mark Steinbusch
Bestuurder
Naamsbekendheid Bevolkingsonderzoek Zuid per leeftijdsgroep
Onder de huisartsen en praktijkassistenten is de naamsbekendheid van Bevolkingsonderzoek Zuid 94,1%. Naar aanleiding van dit onderzoek worden per doelgroep en bevolkingsonderzoek interventies opgesteld gericht op de verhoging van de naamsbekendheid van Bevolkingsonderzoek Zuid. In 2014 volgt een 1-meting. De naamsbekendheid moet dan met 20% zijn toegenomen.
3
Bevolkingsonderzoek darmkanker vanaf 2013 Op 1 juni 2011 heeft minister Schippers van VWS besloten tot de invoering van een bevolkingsonderzoek darmkanker. Een bevolkingsonderzoek darmkanker kan op termijn jaarlijks 2.400 sterfgevallen voorkomen. De voorbereidingen voor het bevolkingsonderzoek zijn in volle gang. Vanaf september 2013 zullen de eerste uitnodigingen worden verstuurd.
oplopen, zal in 2019 iedereen tussen 55 en 75 jaar minimaal één keer uitgenodigd zijn. Zelfafnametest Het bevolkingsonderzoek bestaat uit een ontlastingstest, die men thuisgestuurd krijgt. Deelnemers sturen deze zelfafnametest (iFOBT) naar een laboratorium waar getest wordt of er bloed in de ontlasting zit. Bloed in de ontlasting kan een teken zijn van darmkanker. Dit is niet altijd met het blote oog zichtbaar. Als sprake is van een afwijkende uitslag wordt verwezen voor nader onderzoek, een coloscopie. Dit is nodig om te bepalen of er sprake is van darmkanker. ColonIS ColonIS is de werknaam van het te ontwikkelen landelijk IT-systeem voor het bevolkingsonderzoek darmkanker. ColonIS gaat het uitnodigen van de grote aantallen cliënten voor het bevolkingsonderzoek ondersteunen. De uitslag van de iFOBT-test wordt in het systeem vastgelegd. Vervolgens kunnen de huisarts en cliënt geïnformeerd worden over de uitslag. De cliënt krijgt de uitslag per brief toegestuurd waarbij ook een voorstel voor datum en tijd van de afspraak voor het intakegesprek bij een coloscopiecentrum opgenomen wordt. Via een webportaal kunnen cliënten, maar ook zorgverleners toegang krijgen tot onderdelen van ColonIS. Taakverdeling binnen het bevolkingsonderzoek darmkanker Bij het bevolkingsonderzoek darmkanker zijn de volgende organisaties en beroepsgroepen betrokken:
4
• De minister van VWS geeft opdracht tot het bevolkingsonderzoek en financiert het. Daarnaast beslist de minister over de vergunningen in het kader van de Wet op het Bevolkingsonderzoek (WBO) van de screeningsorganisaties.
Waarom een bevolkingsonderzoek darmkanker? Darmkanker is een van de meest voorkomende doodsoorzaken in Nederland. In 2008 overleden ongeveer 4.800 mensen aan darmkanker en werd bij ongeveer 12.000 mensen darmkanker vastgesteld. Als er niets gebeurt, neemt dit aantal als gevolg van de vergrijzing verder toe. Naar verwachting zal het aantal nieuwe gevallen in 2015 zijn gestegen tot 14.000 per jaar. Voor wie? Mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar krijgen elke 2 jaar een uitnodiging om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek. Zij krijgen een zelfafnametest (iFOBT) thuisgestuurd, die zij terugsturen na afname van een fecesmonster.
Stapsgewijze invoering in 2013-2019 Het bevolkingsonderzoek darmkanker is bedoeld voor mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar. Dat zijn in totaal meer dan 4 miljoen mensen. De grote omvang van het onderzoek vraagt om een zorgvuldige voorbereiding. Er is bijvoorbeeld tijd nodig om voldoende zorgverleners op te leiden die een inwendig kijkonderzoek (coloscopie) kunnen verrichten. Als het bevolkingsonderzoek te snel uitgebreid wordt, ontstaan er te lange wachtlijsten. Daar is niemand bij gebaat. Om die reden wordt het bevolkingsonderzoek tussen 2013 en 2019 stapsgewijs ingevoerd. In 2013 ontvangen de 65- en 75-jarigen een uitnodiging. Dit betekent dat 338.000 mannen en vrouwen uit deze leeftijdsgroep een uitnodiging ontvangen. In de jaren daarna wordt dit uitgebreid met de overige leeftijdscategorieën. Indien zich tijdens de invoering geen capaciteitsproblemen voordoen en de wachttijden niet
• Het RIVM-CvB (Centrum voor Bevolkingsonderzoek) voert de centrale regie op het bevolkingsonderzoek. Dat houdt onder andere in dat het CvB het onderzoek coördineert, monitort en evalueert. Daarnaast is het CvB verantwoordelijk voor de kwaliteit van de uitvoering, de communicatie met betrokken partijen, het bundelen van kennis, het signaleren van innovatie en het informeren en adviseren van beleidsmakers. • De Landelijke commissie bevolkingsonderzoek darmkanker adviseert het RIVM-CvB over de uitvoering van het bevolkingsonderzoek en de kwaliteit van aansluitende zorg. • De screeningsorganisaties, die ook de bevolkingsonderzoeken borst- en baarmoederhalskanker uitvoeren, coördineren de regionale uitvoering van het bevolkingsonderzoek. Zij selecteren de doelgroep, versturen uitnodigingen en verwijzen mensen met een afwijkende testuitslag naar coloscopiecentra. De screeningsorganisaties vragen de WBO-vergunning aan en hebben de taak om uitvoerders te contracteren en de kwaliteit te borgen.
• Bij het inrichten van het bevolkingsonderzoek staan de belangen van burgers centraal. Zij worden in de Adviescommissie vertegenwoordigd door patiënten- en consumentenorganisaties, zoals de SPKS (Stichting voor mensen met kanker aan het spijsverteringskanaal) en de NFK (Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties). De uitvoering is in handen van de volgende beroepsgroepen: • De screeningsorganisaties selecteren de doelgroep, versturen de uitnodiging en verwijzen cliënten met een afwijkende testuitslag naar coloscopiecentra • Laboratoria analyseren de iFOBT • Huisartsen informeren deelnemers over een afwijkende uitslag van de iFOBT • Endoscopisten voeren de coloscopieën uit • Pathologen stellen zo nodig een diagnose • Chirurgen en oncologen voeren de behandeling uit. Projectleider darmkankerscreening Bevolkingsonderzoek Zuid Per 1 juli 2012 start Yvonne van Oosterhout als Projectleider darmkankerscreening bij Bevolkingsonderzoek Zuid. De projectleider darmkankerscreening heeft tot taak het regionaal begeleiden van het traject tot invoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker binnen Bevolkingsonderzoek Zuid. Daarnaast zal zij samen met de landelijke projectleider darmkankerscreening het traject tot invoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker begeleiden ten behoeve van alle screeningsorganisaties. Meer informatie over het bevolkingsonderzoek darmkanker vindt u op www.bevolkingsonderzoeknaardarmkanker.nl
5
Samenvatting Jaarbericht 2011 Hierbij bieden wij u een samenvatting van het Jaarbericht 2011 aan. U treft een overzicht van de belangrijkste activiteiten en productiecijfers aan. Aanvullende cijfers en informatie over onze overige activiteiten kunt u vinden op onze website www.bevolkingsonderzoekzuid.nl. Op onze website is ook het financiële en sociale jaarverslag te vinden.
Reacties van cliënten
Er is in 2011 één schadeclaim ingediend bij de verzekering. Er is één klacht ingediend bij de landelijke klacht-
Cliënten kunnen op verschillende manieren een reactie
commissie met betrekking tot het bevolkingsonderzoek
geven op het onderzoek. De meeste reacties worden
borstkanker.
afgehandeld door de laboranten in het onderzoekscentrum of door de medewerkers van de informatiepunten. Het is ook mogelijk om een reactie te geven via de
Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker
klachtenfunctionaris. Dat kan een vraag, suggestie,
In 2011 zijn er 21 reacties binnengekomen met betrekking
compliment of klacht zijn.
tot het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Er zijn 16 klachten binnengekomen en 5 vragen/suggesties.
Bevolkingsonderzoek borstkanker Resultaten
6
Alle reacties waren van organisatorische aard.
Detectiecijfer
Bevolkingsonderzoek borstkanker
Het detectiecijfer geeft aan hoeveel cliënten terecht zijn
In 2011 hebben 1010 cliënten
Er is in 2011 één klacht ingediend bij de landelijke
doorverwezen. Het percentage wordt berekend door het
een reactie gegeven. Bij een
klachtcommissie met betrekking tot het bevolkingsonder-
aantal terecht verwezen cliënten te delen door het aantal
aantal reacties betrof het
zoek baarmoederhalskanker.
onderzoeken. Het detectiecijfer van 2011 kan pas in de
verschillende onderwerpen (bijvoorbeeld een compliment
tweede helft van 2012 berekend worden. In onderstaande
met een vraag). Hierdoor is het aantal onderwerpen hoger
tabel staan de detectiecijfers van 2008, 2009 en 2010.
dan het aantal cliënten dat gereageerd heeft.
In 2010 is het verwijscijfer gestegen. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de digitalisering. In 2010 is ook het
Het aantal reacties is licht gestegen in vergelijking met
In onderstaande tabel staan de opkomst- en verwijscijfers
detectiecijfer gestegen. Van alle onderzochte vrouwen is
2010. Dit is voor een groot deel te verklaren door het feit
van de laatste 3 jaren. Omdat het screeningsinterval 2
2,1% verwezen voor nader onderzoek. Iets minder dan
dat er gedurende het hele jaar gebruik is gemaakt van de
jaar is, dient het opkomstcijfer van 2011 vergeleken te
een derde van deze groep had daadwerkelijk borstkanker.
vernieuwde reactieformulieren. Sinds de invoering van het
7
nieuwe reactieformulier (april 2010) is het aantal reacties
worden met dat van 2009. We zien dan een daling van 0,8%. Het is voor het eerst dat het opkomstcijfer is
gedaald. De daling komt overeen met de landelijke trend.
detectiecijfer in %
2010
2009
2008
sterk toegenomen. Deze trend heeft zich in 2011 voortge-
0,6
0,5
0,5
zet. Het formulier in de kleedruimtes biedt cliënten een makkelijke en toegankelijke mogelijkheid om te reageren.
Er wordt landelijk en regionaal onderzocht wat de oorzaak is van deze daling. Resultaten van dit onderzoek zullen waarschijnlijk pas op langere termijn beschikbaar komen.
Eén ICT systeem voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker
Aantal reacties afgehandeld door klachtenfunctionaris
Het verwijspercentage vertoont nog steeds een stijgende
2011 1010 reacties
1 op de 210 onderzochte cliënten
Om onze dienstverlening nog verder te optimaliseren, zijn
trend. Een belangrijke oorzaak voor deze stijging is de
2010 784 reacties
1 op de 269 onderzochte cliënten
de landelijke databases van de 5 screeningsorganisaties
digitalisering. Meer cijfers, zoals de opkomst per leeftijds-
2009 252 reacties
1 op de 800 onderzochte cliënten
in Nederland samengevoegd tot één database: CIS.
cohort en per gemeente, vindt u op onze website
HKZ certificaat verlengd
www.bevolkingsonderzoekzuid.nl
In de gehele regio van Bevolkingsonderzoek Zuid wordt Meest voorkomende onderwerpen (totaal 1220)
sinds 2011 met deze database gewerkt. Voor die tijd
2011
2010
2009
In september vond de externe audit plaats. Gedurende 3
Complimenten
49%
(594)
bestonden er twee verschillende ICT systemen. Het
aantal uitnodigingen
256.834
253.602
242.526
dagen is de gehele organisatie rondom het bevolkingson-
Klachten
28%
(345)
werken met één landelijke database biedt verschillende
aantal onderzoeken
211.704
211.864
201.745
derzoek borstkanker onder de loep genomen.
• organisatorisch
8%
(95)
opkomst in %
82,4
83,5
83,2
De auditor heeft een positieve indruk gekregen van onze
• pijn
8%
(93)
afmeldingen in %
7
7,3
7,2
organisatie. Er waren enkele kleine tekortkomingen.
• bejegening
7%
(89)
non-response in %
10,6
9,3
9,6
Hiervoor is een plan van aanpak ingediend. Dit plan van
Vragen en suggesties
23%
(281)
verhuizen. De gegevens uit het bevolkingsonderzoek
aantal verwijzingen
4.941
4.370
3.820
aanpak is goedgekeurd. Het certificaat is verlengd en
• organisatorisch
9%
(108)
verhuizen dan gewoon mee. Benchmarking is eenvoudi-
verwijzingen in %
2,3
2,1
1,9
daar zijn we met z’n allen heel trots op.
• pijn
7%
(85)
Samenvatting Jaarbericht 2011
voordelen. Het is bijvoorbeeld eenvoudiger als cliënten uit de regio
ger en het levert een kostenbesparing op.
Samenvatting Jaarbericht 2011
Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Resultaten De tabel geeft de resultaten weer van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker van de laatste 3 jaren. Het opkomstcijfer in 2011 is licht gedaald. Dit is conform de landelijke trend. Er wordt onderzocht waarom het opkomstcijfer is gedaald. Het resultaat van dit onderzoek zullen wij publiceren op onze website.
Verhuizingen
gebied. Daarom is er nog een kantoor, namelijk in Maastricht. Ook daar wordt zoveel mogelijk met korte
Het kantoor van Bevolkingsonderzoek Zuid in Den Bosch,
lijnen gewerkt. In Maastricht bevindt zich een informatie-
In 2010 heeft Bevolkingsonderzoek Zuid een scholing voor
het informatiepunt baarmoederhalskanker, het informatie-
punt borstkanker en er werkt, net als in Eindhoven, een
praktijkassistenten opgezet. Na een pilot in 2010 is de
punt borstkanker en het onderzoekscentrum in Eindhoven
deel van het MT en de stafafdeling. Vanuit Maastricht
scholing in 2011 in de hele regio van Bevolkingsonder-
zijn eind 2011/begin 2012 verhuisd naar één gezamenlijke
vindt het grootste deel van de distributie van onze brieven
zoek Zuid ingezet. De basiscursus heeft in 2011 5 keer
locatie in Eindhoven. Naast de medewerkers van de
en voorlichtingmaterialen plaats. Verder zijn er op de
plaatsgevonden en de opfriscursus 3 keer.
informatiepunten en de laboranten van het onderzoeks-
locaties Venlo en Breda informatiepunten borstkanker.
centrum, werkt in Eindhoven een deel van het MT en de
Door de geografische spreiding van onze kantoren hopen
In veel huisartspraktijken worden de uitstrijkjes door de
stafafdeling. Door te werken vanuit één locatie kan er nog
wij onze medewerkers en cliënten zo goed mogelijk te
praktijkassistenten uitgevoerd. Het is belangrijk dat zij op
beter samengewerkt worden tussen een aantal stafonder-
kunnen voorzien van informatie.
de hoogte zijn van de vereiste kwaliteitseisen en de
delen, de laboranten en de informatiepunten. Deze
relevante regelgeving. De behandeling is voor cliënten
manier van werken zorgt voor korte lijnen, snelle feedback
Meer informatie over onze activiteiten en aanvullende
vaak ingrijpend en de juiste kennis en vaardigheden zijn
en gedeelde deskundigheid.
cijfers vindt u op onze website
van groot belang.
Bevolkingsonderzoek Zuid behelst een groot geografisch
www.bevolkingsonderzoekzuid.nl
De scholing biedt een mooi aanknopingspunt om de
De cijfers zijn elk jaar op dezelfde datum berekend, zodat ze met elkaar vergeleken kunnen worden. Na deze peildatum stijgt het opkomstcijfer altijd nog licht. Er zijn immers vrouwen die het onderzoek uitstellen, bijvoorbeeld 8
Scholing praktijkassistenten
in verband met zwangerschap.
samenwerking met de huisartsen in de regio verder te versterken. Voor meer informatie over de scholingen of het aanbod in 2012 zie onze website www.bevolkingsonderzoekzuid.nl 9
Het definitieve opkomstcijfer van 2009 is 69% en van 2010 68,1%. Het opkomstcijfer van 2011 zal naar verwachting ook nog iets stijgen. Meer cijfers vindt u op onze website www.bevolkingsonderzoekzuid.nl
2011*
2010*
2009*
aantal uitnodigingen
164.640
165.282
168.374
aantal onderzoeken
109.279
110.770
113.560
opkomst in %
66,4
67
67,5
beschermingsgraad in %
70,2
71,2
72
verwijzingen naar
998
1.080
957
0,9
1,0
0,8
3.194
3.020
3.006
2,9
2,7
2,7
afmeldingen in %
8,8
9,1
8,7
bij het aantal onderzochte cliënten opgeteld. Dit aantal
non-response in %
24,9
23,8
23,4
wordt gedeeld door het aantal uitnodigingen.
gynaecoloog verwijzingen naar gynaecoloog in % advies herhaling
Het opkomstcijfer wordt berekend door het aantal onder-
na 6 maanden advies herhaling
Toelichting bij de tabel: zoeken te delen door het aantal uitnodigingen. Bij het berekenen van de beschermingsgraad worden de cliënten
na 6 maanden in %
bij wie de baarmoederhals en/of baarmoeder is verwijderd en de cliënten die recent een uitstrijk hebben laten maken
* peildatum: 14 mei Een impressie van ons nieuwe pand in Eindhoven.
Samenvatting Jaarbericht 2011
Samenvatting Jaarbericht 2011
Feestelijke opening kantoor Eindhoven Vol trots opende Bevolkingsonderzoek Zuid op donderdag 26 april officieel de deuren van haar nieuwe onderzoekscentrum en kantoor aan het Larixplein in Eindhoven. Het onderzoekscentrum is ruim en modern ingericht met frisse kleuren. Het kantoor is omgebouwd tot een inspirerende werkplek. Er is een juiste balans gecreëerd tussen werkplekken, vergaderruimten en ontmoetingsplekken. Het pand is officieel geopend door de voorzitter van de Raad van Toezicht. Onder het genot van een hapje en een drankje vertelde de bestuurder drs. Mark Steinbusch meer over de verhuizing en de kankerscreening en gaf Henriëtte van Veldhuizen, project10
leider bevolkingsonderzoek darmkanker, een presentatie over het nieuwe bevolkingsonderzoek. In maart is ook het kantoor Breda verhuisd naar een nieuwe locatie in Breda. Het informatiepunt borstkanker is nu gesitueerd in een mooi kantorenpand aan de Bijster in Breda. Het nieuwe kantoor biedt vele voordelen ten opzichte van het oude kantoor, zoals een eigen vergaderruimte met faciliteiten voor de fotobespreking en videoconferencing, gescheiden beoordelingsruimten voor radiologen en een goede locatie qua ligging en bereikbaarheid.
Beelduitwisseling via digitale snelweg
MammoXL In de tweede helft van 2012 start de landelijke invoering van het project MammoXL waarbij uitwisseling van digitale beelden tussen screeningsorganisaties en ziekenhuizen mogelijk wordt. De screeningsopnamen worden langs digitale weg beschikbaar gesteld aan deelnemende ziekenhuizen. In de regio van Bevolkingsonderzoek Zuid nemen het Catharina ziekenhuis in Eindhoven en het Amphia ziekenhuis in Breda deel aan de pilot van dit project. Wat is MammoXL De mammogrammen van alle cliënten die worden verwezen vanuit de screening komen direct in MammoXL. Dit is een speciaal ontwikkeld databasesysteem voor het uitwisselen van informatie met ketenpartners. Ziekenhuizen kunnen via een XDS-verbinding of middels een webportal inloggen op MammoXL en de foto’s opvragen van cliënten die voor een vervolgonderzoek een afspraak hebben gemaakt bij de radioloog of de mammapoli. De mammogrammen van het bevolkingsonderzoek kunnen niet alleen bekeken worden, ze kunnen ook opgeslagen worden in het ziekenhuis informatiesysteem. Het doel van MammoXL MammoXL heeft als doel het verbeteren van de informatieoverdracht in de mammacare-keten. Het snel beschikbaar stellen van beelden en screeningsverslagen voor chirurgen en radiologen in ziekenhuizen staat hierbij centraal. Met de landelijke implementatie van MammoXL is de volgende stap gezet in de digitalisering van de Nederlandse borstkankerscreening. Middels MammoXL vindt de uitwisseling van beelden en screeningsverslagen tussen de screeningsorganisatie en het ziekenhuis plaats via een beveiligde internetverbinding. De snelle informatie-uitwisseling via MammoXL levert zowel de zorgprofessionals als de patiënten veel voordelen op. Voor de specialisten in het ziekenhuis is het van belang dat zij inzage hebben in beeld en verslag van het screeningsonderzoek en geen onnodig extra onderzoek hoeven te verrichten. Tijdwinst Tot nu toe wordt bij verwijzing vanuit de screening een CD ROM met borstfoto’s meegestuurd voor de specialist in het ziekenhuis. In het ziekenhuis moeten de beelden ingeladen worden in het ziekenhuissysteem en dat kost allemaal tijd. Als de beelden via MammoXL online beschikbaar zijn kan dit het diagnostische traject in belangrijke mate versnellen.
Dankzij MammoXL kunnen mammogrammen (zonder kwaliteitsverlies) en verslagen direct na de verwijzing worden opgevraagd en kunnen deze door de radioloog bekeken worden voordat de cliënt op haar afspraak verschijnt. Een ander voordeel van MammoXL is dat in het ziekenhuis over het algemeen geen foto’s meer overgemaakt hoeven te worden. Foto’s eerdere screening Niet alleen foto’s van verwezen cliënten zullen in MammoXL beschikbaar zijn. Ook als het gaat om een patiënt die niet naar aanleiding van het bevolkingsonderzoek in het ziekenhuis komt, maar wel eerder bij de screening is geweest, kunnen die screeningsfoto’s op verzoek van het ziekenhuis direct door de screeningsorganisatie online gezet worden. Zo kan de specialist binnen 10 minuten beschikken over screeningsfoto’s die in de afgelopen jaren gemaakt zijn. Wat verandert er? Met MammoXL vervalt de CD ROM. Bij een verwijzing worden de screeningsbeelden en het verslag automatisch aangemeld bij de centrale verwijsindex van MammoXL. Hierin zijn ze voortaan digitaal opvraagbaar en direct beschikbaar. De radioloog of chirurg krijgt sneller toegang tot de resultaten van het screeningsonderzoek ter voorbereiding op nadere diagnostiek en behandeling. Vertraging landelijke invoering MammoXL De landelijke uitrol van het project MammoXL wordt hoogstwaarschijnlijk opgeschoven tot na de zomer. De uitrol van MammoXL is namelijk onlosmakelijk verbonden met de nieuwe release van onze huidige software. Deze software kent momenteel nog enige gebreken. Meer informatie vindt u op www.mammoxl.nl
11
Bevolkingsonderzoek borstkanker
Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker
Feiten en cijfers
Feiten en cijfers
Sinds 1990 is er een bevolkingsonderzoek borstkanker. Dankzij het onderzoek wordt borstkanker vaker vroeg ontdekt bij vrouwen van 50 tot en met 75 jaar. Hierdoor is de kans groter dat de behandeling succes heeft en overlijden er landelijk elk jaar ongeveer 700 vrouwen minder aan borstkanker. Een overzicht van de belangrijkste feiten over borstkanker en het bevolkingsonderzoek naar deze vorm van kanker. • Vrouwen die eens per 2 jaar deelnemen aan het bevolkingsonderzoek borstkanker, hebben de helft minder kans om aan de ziekte te overlijden. Door het bevolkingsonderzoek worden tumoren sneller ontdekt, wat de overlevingskans bevordert. 12
• Jaarlijks worden er in de regio van Bevolkingsonderzoek Zuid ruim 250.000 vrouwen uitgenodigd voor deelname aan het bevolkingsonderzoek borstkanker. Ongeveer 82% van de uitgenodigde vrouwen nemen deel aan het onderzoek. • Het bevolkingsonderzoek borstkanker is er voor vrouwen van 50 tot en met 75 jaar die géén klachten aan de borsten hebben en staan ingeschreven in de Gemeentelijke Basis Administratie. Zij ontvangen elke 2 jaar een uitnodiging om zich te laten onderzoeken. • Het onderzoek bestaat uit het maken van röntgenfoto’s. De foto’s worden door 2 radiologen (onafhankelijk van elkaar) beoordeeld. De radiologen beoordelen uitsluitend op suspect of niet suspect voor maligniteit. Er vindt dus géén diagnose plaats. • Van elke 20 vrouwen die zijn doorverwezen voor nader onderzoek hebben 14 vrouwen géén borstkanker. • Iedere deelnemer aan het bevolkingsonderzoek borstkanker ontvangt binnen 2 weken na het onderzoek een brief met de uitslag. Dit valt onder de verantwoordelijkheid van de screeningsorganisaties.
• Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen in Nederland. • Ongeveer 1 op de 8 vrouwen in Nederland krijgt in haar leven borstkanker. • Het bevolkingsonderzoek is uitsluitend bedoeld voor vrouwen die geen klachten aan de borsten hebben. Bij vrouwen met klachten aan de borsten dienen huisartsen de NHG-standaard te volgen, ook als het onderzoekscentrum op dat moment in de betreffende gemeente staat. • Borstprothesen laten röntgenstraling niet door waardoor afwijkingen gemist kunnen worden. De uitslag van het screeningsmammogram kan dus minder betrouwbaar zijn. Bij Bevolkingsonderzoek Zuid kunnen vrouwen informatie opvragen over screening en prothesen. Meer informatie hierover op www.bevolkingsonderzoekzuid.nl.
Sinds 1976 is er een bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Dankzij het onderzoek wordt baarmoederhalskanker of een voorstadium daarvan vaker vroeg ontdekt. Daardoor overlijden er elk jaar ongeveer 100 tot 150 vrouwen minder aan baarmoederhalskanker. Een voorstadium is nog geen kanker. Door een voorstadium te behandelen, kunnen we baarmoederhalskanker vaak voorkomen. Wordt er baarmoederhalskanker gevonden? Ook in dat geval is een vroege ontdekking van belang. De kans is dan groter dat de behandeling succes heeft. De behandeling is vaak ook minder zwaar.
13
Een overzicht van de belangrijkste feiten over baarmoederhalskanker en het bevolkingsonderzoek naar deze vorm van kanker. • P er jaar wordt bij ongeveer 700 vrouwen baarmoederhalskanker vastgesteld. • 1 ,6% van alle vrouwen die kanker krijgen, heeft baarmoederhalskanker.
eens in de 5 jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, waarin gevraagd wordt om een afspraak te maken met de praktijkassistente of de huisarts om een uitstrijkje te laten maken.
• P er jaar overlijden ruim 200 vrouwen aan baarmoederhalskanker.
• Bij 95% van de uitstrijkjes is er niets aan de hand.
• B aarmoederhalskanker komt, in tegenstelling tot veel andere vormen van kanker, bij relatief jonge vrouwen voor. Vrouwen van 30 tot 45 jaar behoren tot de grootste risicogroep.
• A ls na vervolgonderzoek bij de gynaecoloog een afwijking wordt gevonden, blijkt dit in 90% een voorstadium van baarmoederhalskanker. Ongeveer 10% is baarmoederhalskanker.
• B aarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door het Humaan Papilloma Virus (HPV) en is niet erfelijk.
• O ok na de overgang komt baarmoederhalskanker nog voor, maar de kans hierop neemt af. Daarom ligt de leeftijdsgrens voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker bij 60 jaar.
• Alle vrouwen van 30 tot en met 60 jaar krijgen
Ondersteuning huisartsenpraktijken in eigen huis
Heeft u vragen of opmerkingen? Neem dan contact op met de praktijkondersteuners: Myran Duste
In huisartsenpraktijken worden cervix uitstrijkjes voor het landelijk bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker uitgevoerd door huisartsen en praktijkassistenten. Het is belangrijk dat zij op de hoogte zijn van de vereiste kwaliteitseisen en de relevante regelgeving. De behandeling is voor cliënten veelal ingrijpend en de juiste kennis en vaardigheden zijn van groot belang. Sinds 2012 heeft Bevolkingsonderzoek Zuid 2 praktijkondersteuners in eigen huis die huisartsen en praktijkassistenten ondersteunen bij de uitvoering van de werkzaamheden ten behoeve van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker.
4 14
Even voorstellen Begin 2012 zijn Myran Duste en Els Bovy begonnen als praktijkondersteuners bij Bevolkingsonderzoek Zuid. Vol enthousiasme hebben ze deze functie vorm en inhoud gegeven. Het blijft nog steeds een functie in ontwikkeling waar Myran en Els hard aan werken. Myran Duste is fysiotherapeut, maar heeft 23 jaar lang verschillende functies bij Holland Casino bekleed. Ze is ondertussen al ruim een jaar werkzaam voor Bevolkingsonderzoek Zuid als teamleider van het informatiepunt baarmoederhalskanker en kent de organisatie dus al goed. Myran zal als praktijkondersteuner van Bevolkingsonderzoek Zuid NoordBrabant voor haar rekening nemen. Els Bovy heeft als afgestudeerd basisarts al veel kennis van de gezondheidszorg. Verder heeft ze na haar opleiding 2 jaar lang als biologiedocent in het voortgezet onderwijs gewerkt. Els zal namens Bevolkingsonderzoek Zuid met name in Limburg werkzaam zijn. Wat kunnen de praktijkondersteuners voor de huisarts/praktijkassistente betekenen? De praktijkondersteuner is de spreekbuis van de huisarts/ praktijkassistente naar de screeningsorganisatie en vise versa. De functie bestaat uit een drietal hoofdtaken.
• Naast het geven van scholing gaan Myran en Els huisartspraktijken bezoeken. Het belangrijkste doel van deze bezoeken is om de kwaliteit en opkomst van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker te bevorderen. Daarnaast zullen ze ook informatie verstrekken over de andere bevolkingsonderzoeken. Myran en Els zijn bezig met het schrijven van een plan van aanpak voor de huisartsbezoeken en verwachten na de zomer te starten met het daadwerkelijk bezoeken van huisartspraktijken. Een bezoek kan met de huisarts of de praktijkassistenten plaats vinden. Voor de start van de bezoeken zullen de praktijken een brief met informatie over de planning en de gang van zaken ontvangen. • Als laatste proberen de praktijkondersteuners een samenwerking met ROC’s op te starten om al tijdens de opleiding voor doktersassistenten scholing te geven over het maken van cervixuitstrijkjes. Het ROC in Eindhoven is het eerste ROC dat in samenwerking met Bevolkingsonderzoek Zuid scholing geeft over het maken van cervixuitstrijkjes. Recentelijk heeft het ROC de scholing gegeven aan 25 derdejaars studenten van de opleiding tot doktersassistenten. De scholing bestond uit een introductieles, een les over de organisatie en de opzet van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, een praktijkles met fantomen over het maken van het uitstrijkje en een rondleiding door het laboratorium van de stichting PAMM te Eindhoven. De evaluatie van deze nieuwe scholing en de toepasbaarheid voor andere ROC’s volgt in de volgende Screen.
06 20 47 82 09 Els Bovy
[email protected] 06 20 47 89 88 Myran Duste
Els Bovy
Social media bij Bevolkingsonderzoek In 2011 zijn de screeningsorganisaties gestart met onderzoeken of en hoe socommunicatiemiddel. De laatste jaren is het communicatie speelveld veranderd. Niet alleen zie je een duidelijke verschuiving van offline naar online communica-
bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker van
online is te vinden. Bevolkingsonderzoek stelt de klant centraal. Op
veranderd. Mensen zijn mondiger, gaan
internet bestaan geen regiogrenzen en zijn we één
zelf op zoek naar informatie en delen hun mening online. Tegenwoordig zijn steeds meer mensen actief op internet
leeftijd van 55 jaar en ouder.
spreekbuis. De nieuwe online communicatiemiddelen gaan Bevolkingsonderzoek de mogelijkheid bieden om direct met cliënten in contact te komen, vragen te beantwoorden en kennis te vergroten. Om de verschuiving van offline naar online communicatie in beeld te brengen en inzicht te krijgen in de mate waarin gesproken wordt over Bevolkingsonderzoek op internet is eind 2011 middels een monitoringtool bijgehouden, welke discussies, waar plaatsvinden
Zuid wordt als prettig ervaren en positief geëvaluRIVM een werkgroep deskundigheidsbevordering
deel van de doelgroep van Bevolkingsonderzoek dus
tie, ook de manier van communiceren is
internetters in Nederland heeft zelfs een De scholing in de regio van Bevolkingsonderzoek
5 15
cial media ingezet kan worden als nieuw
en social media. De grootste groep
eerd. Daarom is er in april 2011 op initiatief van het • Allereerst geven de praktijkondersteuners scholing aan praktijkassistenten over het maken van een cervix uitstrijkje. Bevolkingsonderzoek Zuid heeft een scholingsprogramma ontwikkeld speciaal voor praktijkassistenten gericht op de werkzaamheden in hun eigen praktijk. De scholing wordt georganiseerd door Bevolkingsonderzoek Zuid en de
m.duste@bevolkingsonderzoek zuid.nl
betrokken laboratoria. De scholing is ontwikkeld in samenspraak met het Nederlands Huisartsengenootschap (NHG), het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Robuust (de regionale ondersteuningstructuur in ZuidNederland waar Beyaert, Fast, Rose-Phoenix en Zee-bra onderdeel van zijn) en de Nederlandse Vereniging voor Doktersassistenten (NVDA).
en wat de onderwerpen zijn. Via deze monitoringtool In de Europese Unie lopen de Nederlandse jongeren
zijn verschillende social media kanalen geobserveerd.
voorop in het gebruik van social media zoals Face-
In 2012 is de monitoringtool verder uitgewerkt en
book, Twitter en Hyves. Internet wordt steeds vaker
wordt verder gewerkt aan een eenduidig social media
start gegaan met als doel een landelijk uniform
boven de traditionele middelen als krant, radio of tv
beleid, zodat Bevolkingsonderzoek vanaf medio 2012
scholingsaanbod te ontwikkelen.
verkozen, waardoor gesteld kan worden dat een groot
ook online naar de doelgroep toe kan.
