Van
salvador
tot
LUIK GUILLEMINS TGV STATION
27.02
> 32.08.2016
www. EXPODALI .be +32 4 224 49 38
PEDAGOGISCH DOSSIER - LAGER ONDERWIJS
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
Opgesteld en geschreven door Jacques BROUN, licentiaat in de Romaanse filologie en Leslie RASSON, kunsthistoricus en Joseph RUWET, licentiaat in de Romaanse.
VOORSTELLING EN INHOUD VAN DE TENTOONSTELLING De bedoeling van de tentoonstelling Van Salvador tot Dalí is om het artistieke, culturele en intellectuele werk van de Salvador Dalí te promoten. De tentoonstelling probeert bij te dragen aan het begrip van de evolutie in de schilderkunst, de gedachtegang en het leven van Dalí en is voornamelijk bestemd voor de jonge generatie.
©Europa 50 scrl-fs
DECOR - VAN SALVADOR TOT DALI
Het pedagogisch dossier moet leerkrachten en leerlingen in staat stellen om aan de hand van praktische toepassingen het beste uit hun bezoek te halen. Dankzij het veelzijdige karakter van het oeuvre en de zeer uiteenlopende interessegebieden van de geniale kunstenaar zal elke leerkracht iets kunnen gebruiken voor de invulling van zijn lessen. Het gaat weliswaar over beeldhouwkunst en schilderkunst, maar ook over literatuur, geschiedenis, politiek, godsdienst, wetenschap, psychologie, techniek, film, fotografie, design ... We ontmoeten André Breton of Picasso, maar ook Freud, Einstein, Newton, Mao Tse-toeng, Napoleon, Franco, Lenin, Christus, Walt Disney, Hitchcock … Elke leerkracht kan de inhoud afstemmen op het niveau van zijn les, in functie van zijn vak en zijn pedagogische doelen.
THEMATIEK VAN DE ZALEN De autotuin, die verwijst naar de vele happenings die een richting gaven aan de loopbaan van de kunstenaar, ontvangt de bezoeker, waardoor die meteen wordt ondergedompeld in de surrealistische wereld van Salvador Dalí. Het rijke en complexe oeuvre van de Catalaanse meester komt slechts goed tot zijn recht door uiterlijke indrukken. Om de ontdekkingstocht van de bezoeker te vergemakkelijken, IS DE TENTOONSTELLING IN DRIE GROTE DELEN OPGESPLITST. Het eerste deel, DE INVLOED VAN DE KINDERTIJD, toont de doorslaggevende rol van zijn jeugd en zijn geboorteland in zijn oeuvre. Voor elk thema dat in de werken van de kunstenaar aan bod komt, illustreren de weelderige decors zijn obsessies: de angst voor de voorbijgaande tijd, de dood en zijn fascinatie voor het beroemde schilderij Het Angelus van Millet. Ook zijn grote belangstelling voor Freud en de psychoanalyse wordt aangehaald. In het tweede deel van de tentoonstelling, SALVADOR DALÍ - HET SPOOR VAN HET SURREALISME, wordt zijn buitengewone artistieke parcours voorgesteld. Door zijn nieuwsgierige karakter was de kunstenaar zijn leven lang geboeid door talloze onderwerpen zoals invloedrijke mensen, dromen, religie maar ook wetenschap. Het zijn allemaal inspiratiebronnen die zijn werk duidelijk hebben beïnvloed. Dat geldt ook voor Gala, zijn minnares en muze die een essentiële rol speelt in zijn oeuvre. Naast de technieken die eigen zijn aan de kunstenaar, zoals de beroemde paranoïde-kritische methode of het gebruik van visuele woordspelingen, toont de ruimte gewijd aan de diverse aspecten van zijn kunst de vele domeinen waarvoor de kunstenaar bekendstond. Schilderkunst, beeldhouwkunst, mode, film, theater, literatuur, fotografie, design, juwelen ... het
“Dalí zoals u hem nog nooit eerder zag! ”
27.02.2016
www.expodali.be
TENTOONSTELLING
Luik Guillemins TGV STATION +32 4 224 49 38
[email protected]
EUROPA 50
S.C.R.L - F.S
van SALVADOR tot DALí
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
zijn slechts enkele van de talloze werkterreinen van deze veelzijdige kunstenaar. We kennen Dalí meestal het best als een rebelse, theatrale en excentrieke kunstenaar. Het laatste deel van de tentoonstelling, De opwinding van de bekendheid, illustreert dit aspect van zijn carrière. De Catalaan hield ontzettend veel van geld en het wereldse leven en profileerde zich graag als een onberekenbare kunstenaar. Als visionair en baas over zijn imago in de media en de publiciteit, door op te vallen met zijn talloze extravagante vertoningen en zijn happenings, is hij erin geslaagd om tijdens zijn leven het niveau van een superster te bereiken. Zijn invloed in zijn tijd is onbetwistbaar, maar ook vandaag is die invloed nog steeds merkbaar aanwezig, bijvoorbeeld in de werken van een aantal hedendaagse streetartkunstenaars, waarmee de route wordt afgesloten.
Om de rol van het bewustzijn in hun creaties te onderdrukken, ontwikkelen ze diverse werkwijzen zoals het automatisch schrijven, het cadavre exquis, de collage, de frottage, het samenvoegen van alledaagse voorwerpen ... Hun kunst uit zich in verschillende domeinen: poëzie, literatuur, schilderkunst, beeldhouwkunst, film, fotografie ... Het onbewuste staat centraal in de opvattingen van de surrealisten. Voor hen is de droom een van de enige middelen om los te komen van de werkelijkheid. De eerste surrealistische tentoonstelling vindt plaats in 1925 in Parijs. De surrealistische beweging verspreidt zich al snel naar het buitenland en raakt internationaal bekend, vooral in de Verenigde Staten, waarnaar vele kunstenaars tijdens de Tweede Wereldoorlog immigreren.
“
IK BEN HET SURREALISME ZEI DALÍ ... MAAR WAT IS EIGENLIJK HET SURREALISME? Het surrealisme is een kunststroming en een literaire stroming waarvan André Breton de grondlegger was. Een generatie kunstenaars en intellectuelen die gedreven waren door opstandige gedachten na de rampzalige gevolgen van de Eerste Wereldoorlog stelden de waarden van de samenleving van het begin van de twintigste eeuw in vraag. De officiële oprichting van de surrealistische beweging dateert van 1924, het jaar van de verschijning van het eerste Manifest van het surrealisme, geschreven door André Breton. Via hun kunst bindt de groep van surrealisten de strijd aan tegen elke vorm van beredeneerd ontwerpen.
PEDAGOGISCH DOSSIER van SALVADOR tot DALí
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
INLEIDING Salvador Dalí is een grote Spaanse kunstenaar. Hij is geboren in 1904 en gestorven in 1989 in Figueres, in Spanje. Hij schilderde, beeldhouwde, regisseerde films ... zijn leven lang. Al die werken, maar ook zijn extravagante persoonlijkheid zorgden ervoor dat hij tijdens zijn leven heel bekend werd. Hij ontmoette ook een groep kunstenaars in Parijs: de surrealisten. Net als Dalí wilden deze kunstenaars een nieuwe kunstvorm brengen die geïnspireerd is door de wereld van de dromen en de fantasie.
HALLO EVA! BENT U KLAAR VOOR EEN REIS NAAR HET SURREALISME?
UH... NATURRLIJK ERIC! MAAR WAT BETEKENT EIGENLIJK SURREALISME?
PEDAGOGISCH DOSSIER
van SALVADOR tot DALí
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
NU IS HET JOUW BEURT! 1. DE INVLOED VAN DE KINDERTIJD In dit eerste deel van de tentoonstelling ontdek je hoe de jeugd van Dalí en bepaalde gebeurtenissen die hij als kind meemaakte zijn leven en zijn werk als kunstenaar bepaalden. Wanneer je de tentoongestelde werken en de decors van de tentoonstelling goed bekijkt, zal het je ongetwijfeld opvallen dat sommige thema’s heel veel terugkeren in zijn werken. We noemen ze Daliniaanse symbolen. Ontdek ze zelf ...
WELKOM IN DE WERELD, SALVADOR DALI N°2
WIST U DAT DALI’S OUDERS HEM VERTELDE DAT HIJ DE REÏNCARNATIE VAN ZIJN GROTE BROER WAS ?
PEDAGOGISCH DOSSIER
van SALVADOR tot DALí
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
>
1. WELK VOORWERP HEBBEN DEZE TWEE BEELDHOUWWERKEN GEMEENSCHAPPELIJK? Een
“
Kijk er goed naar. Het voorwerp is slap en je zou zeggen dat het druppelt! Dalí bedacht het tijdens een etentje met vrienden toen hij naar een camembert keek die in de zon lag te smelten. Deze klok staat voor de tijd die voorbijgaat, traag wanneer we ons vervelen en snel wanneer we ons amuseren.
>
Kijk naar het beeldhouwwerk Het profiel van de tijd. Als je je hoofd naar links draait, zie je het profiel van een gezicht in de klok. Het cijfer 10 komt overeen met het oog van het gezicht, terwijl de 9 lijkt op een snor. 2. VAN WIE IS DIT HET PROFIEL VOLGENS JOU?
Wist je dat ... de traan die uit zijn oog komt, ons toont dat hij erg bang was voor de tijd omdat je die niet kan controleren. Ze geeft ook aan dat Dalí erg bang was voor de dood!
PEDAGOGISCH DOSSIER
van SALVADOR tot DALí
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
Dalí beeldt regelmatig dieren in zijn werken af. Ze hebben voor de kunstenaar allemaal een betekenis. Kijk tijdens je bezoek naar de beeldhouwwerken en de decorstukken om ze te vinden.
>
3. Zet de onderstaande dieren en insecten op de juiste plaats: VLINDER, NEUSHOORN, SPRINKHAAN, MIER, SLAK.
a) Normaal ben ik heel traag. Maar Dalí plaatste vleugels op mijn huisje, waardoor ik sneller ben. Ik ben een .. ......................................... en ik vertegenwoordig de dualiteit van de materie, want ik ben slap vanbinnen en hard vanbuiten. b) Ik spring, ik vlieg en ik heb grote poten. Je vindt me terug in een woestijnachtige omgeving want ik heb alle oogsten van de landbouwers opgegeten. Ik ben een ........................................................ Voor Dalí symboliseer ik de angst. c) Ik sta in een van de decors van de tentoonstelling. Er staat een groot boek op mijn hoorn. Ik ben een ...... .................................. en ik symboliseer de kracht. d) Ik ben een klein zwart insect en ben dol op lekker eten. Ik kruip op het beeld Retrospectieve buste dat het hoofd van een vrouw met een stokbrood op het hoofd afbeeldt. Ik ben een ........................................ en ik symboliseer de dood. e) Ik vlieg in vele werken van Dalí. Ik ben een dag- of nachtinsect. Ik ben een ........................................ en ik symboliseer de transformatie en het kortstondige.
“
Dalí was al in zijn prille jeugd doodsbang van sprinkhanen. Zijn klasgenoten die daarvan op de hoogte waren, vonden het leuk om sprinkhanen naar zijn gezicht te gooien. De jonge Salvador bedacht toen om hen te doen geloven dat hij nog banger was van origamifiguurtjes dan van insecten. De kinderen vervingen de sprinkhanen dus door papieren vliegtuigjes en Dalí deed alsof hij er bang van was.
>
A
4. Kijk tijdens je bezoek aandachtig naar de beeldhouwwerken van Dalí. VERBIND DE DETAILS MET HET BIJBEHORENDE BEELDHOUWWERK.
B
C
D
PEDAGOGISCH DOSSIER
E
F
van SALVADOR tot DALí
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
PEDAGOGISCH DOSSIER
van SALVADOR tot DALí
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
Als kleine jongen had Dalí al veel verbeelding. In de klas vond hij het leuk om in de vochtplekken op het plafond vormen te zoeken in plaats van naar de leerkracht te luisteren. Hij bracht ook zijn tijd door met naar de wolken te kijken ...
5. KIJK NAAR DE FOTO VAN DE WOLK HIERONDER Gebruik je verbeelding. Wat zou die wolk volgens jou >kunnen afbeelden?
Dalí beeldt regelmatig laden in zijn werken af. Voor hem verwijzen ze naar ons geheugen en naar de vele informatie die we erin kunnen opbergen maar ook naar de geheimpjes die we soms voor anderen verborgen houden.
>
6. Als je net als het beeld Antropomorfe kast uit laden zou bestaan, WAT ZOU JE ER DAN IN OPBERGEN?
PEDAGOGISCH DOSSIER
van SALVADOR tot DALí
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
Nu sta je voor een wat vreemd tafereel: een man en een vrouw met insectenhoofden, zakken aardappelen, een karretje ... Dit decor is geïnspireerd door een beroemd schilderij, Het Angelus, dat geschilderd is door een andere grote kunstenaar, Millet. Je kan dat schilderij achteraan in het decor zien. Vier kleinere schilderijen van Dalí beelden hetzelfde onderwerp af: twee boeren, een man en een vrouw die aan het bidden zijn. Als je goed kijkt naar de vier schilderijtjes van Dalí, dan zal je merken dat hij ze op zijn eigen manier interpreteerde. Toen hij klein was, zag Dalí het schilderij van Millet elke dag, want er hing een poster van Het Angelus in een van de gangen op zijn school. 7. Geef nu je eigen interpretatie aan het schilderij van Millet door het in te kleuren of er >nieuwe elementen aan toe te voegen. Laat je gerust inspireren door het decor op de tentoonstelling.
PEDAGOGISCH DOSSIER
van SALVADOR tot DALí
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
2. HET SPOOR VAN HET SURREALISME In dit tweede deel maak je kennis met een bijzonder nieuwsgierige Dalí. De kunstenaar was immers zijn leven lang geboeid door talloze onderwerpen zoals invloedrijke mensen, dromen, godsdienst maar ook wetenschap. Tot slot zal je merken dat Dalí, naast zijn talenten als schilder en beeldhouwer, ook actief was in talloze andere creatieve domeinen zoals mode, film, design ... Dalí laat ons graag onze verbeelding gebruiken en soms kan een beeld in zijn werken een ander beeld omvatten.
DOOR MIJN KENNIS VAN DE PARANOÏDEKRITISCHE METHODE, ZAL IK MIJN WAANIDEEËN KUNNEN OPLEGGEN! EVA, KIJK NAAR ME! IK VLIEG
NEE, ERIC, DAT GELOOF IK NIET
Kijk goed naar dit beeld. Volgens het standpunt dat we > innemen,8.kunnen we er twee verschillende zaken in herkennen: een gezicht en een dier. WELK DIER?
9. Dit is een tekening die in 1892 in de pers verscheen. Als je goed kijkt, kan je er twee > verschillende dieren in herkennen. KAN JE RADEN WELKE DIEREN?
PEDAGOGISCH DOSSIER
van SALVADOR tot DALí
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
>
10. Vind het volgende beeld in de tentoonstelling. Kijk er goed naar. Er ontbreekt een element? WELK ELEMENT?
>
11. Kijk aandachtig naar het beeld Sint-Joris en de draak dat deel uitmaakt van de tentoonstelling. Welke stelling is onjuist? Omcirkel die.
a) b) c) d)
De draak heeft geen poten. Zijn vleugels zijn omgekeerd. De moed van Sint-Joris is op zijn gezicht af te lezen. Het brons van zijn gezicht doet dienst als spiegel.
PEDAGOGISCH DOSSIER
van SALVADOR tot DALí
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
Dalí was erg close met zijn vrouw en hij was heel verliefd op haar. Ze steunde hem veel in zijn werk maar ze was voor hem vooral een muze, met andere woorden een heel grote inspiratiebron. Dalí beeldde haar trouwens af in meerdere werken.
>
12. Op deze foto zie je Dalí met zijn vrouw. HOE HEET ZE?
Je staat nu voor een reeks vreemde voorwerpen. We noemen ze ‘surrealistische voorwerpen’. Dalí vindt het leuk om een reeks alledaagse voorwerpen die niets met elkaar te maken hebben, samen te voegen.
>
13. Probeer de volgende zaken tussen deze vreemde voorwerpen terug te vinden:
a)
Iets om te eten
b)
Een dier
c)
Een modeaccessoire
>
14. Bedenk je eigen surrealistisch voorwerp zoals een kreefttelefoon. WELKE VERSCHILLENDE ZAKEN ZOU JE SAMENVOEGEN? Beschrijf het schriftelijk of teken het in het onderstaande kader.
PEDAGOGISCH DOSSIER
van SALVADOR tot DALí
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
3. DE OPWINDING VAN DE BEKENDHEID In dit laatste deel zal je begrijpen hoe Dalí tijdens zijn leven een superster is geworden. In de Verenigde Staten, waar hij gedurende enkele jaren woonde, werd hij regelmatig op staat aangesproken om zijn handtekening uit te delen. Vandaag is het dankzij het internet gemakkelijk om op te vallen en over zich te doen spreken. Dalí leefde in andere tijden. Door op televisie en in de reclame te komen, te poseren voor magazines, zijn voorwerpen in uitstalramen van warenhuizen te tonen ... slaagde hij erin om zichzelf bekend te maken bij het grote publiek.
MET DEZE MAGISCHE FORMULE ZAL IK MIJN SCHILDERIJ IN GOUD VERANDEREN
UITEINDELIJK, IS SURREALISME NIET ZO MOEILIJK TE BEGRIJPEN
AVIDA DOLLARS !
YEAH... WE ZIJN RIJK!
15. Dit rooster bevat een aantal woorden (eigennamen en soortnamen) die naar de wereld van > Dalí verwijzen. VIND DE 10 ONDERSTAANDE WOORDEN EN DOORSTREEP ZE. Dali, kruk, Figueras, Avida, Salvador, mieren, surrealisme, Gala, elefant, slak.
M
F
U
F
I
G
U
E
R
A
S
R
B
I
S
A
L
V
A
D
O
R
U
B
D
K
E
N
P
G
B
L
N
U
E
L
E
A
R
R
A
V
I
D
A
N
R
E
M
S
L
U
E
O
E
S
L
A
K
G
O
T
F
I
K
N
R
O
A
O
J
N
I
S
P
D
A
L
S
C
L
N
E
L
E
F
A
N
T
T
L
R
A
S
U
R
R
E
A
L
I
S
M
E
PEDAGOGISCH DOSSIER
van SALVADOR tot DALí
EXPO “Van SALVADOR tot DALI”
> 16. VUL DE VOLGENDE ZINNEN AAN MET BEHULP VAN DE VOLGENDE WOORDENLIJST. Kreeft, verbeelding, sprinkhanen, extravagante, lippen
a)
Toen Dalí klein was, was hij bang voor ..........................................
b) Hij was niet alleen schilder en beeldhouwer. Hij maakte ook meubels, zoals een bizarre zitbank in de vorm van ......................................... c) Dalí maakte meerdere beelden waarin hij graag alledaagse voorwerpen samenvoegde, zoals een telefoon en een ............................. d) Dalí was een kunstenaar die veel .............................. had. Om zijn werken te maken, liet hij zich meestal door zijn dromen inspireren. e)
Dalí was een ..................................... kunstenaar. Hij viel graag op!
17. Als je goed hebt opgelet, de filmfragmenten hebt beluisterd en de werken hebt bekeken, zal je > na je bezoek aan de tentoonstelling kunnen bepalen of de volgende stellingen juist of fout zijn. JUIST
FOUT
a) Dalí is van Spaanse afkomst. b) Dalí was enig kind. c) Dalí was als kind bang van origamifiguurtjes. d) Dalí maakte deel uit van de surrealistische beweging. e) Dalí beeldde nooit slappe klokken af. f) Dalí hield niet van geld.
PEDAGOGISCH DOSSIER
van SALVADOR tot DALí
© 2016 - Europa 50 scrl-fs.
BIBLIOGRAFIE: • • • • • •
ANDREWS, S., Comment parler de Salvador Dalí aux enfants, éd. le baron perché, Paris, 2012. ARGILLET, J-C., Le siècle de Dalí. Les 50 plus belles histoires de Salvador Dalí, coll. La Collection des Plus Belles Histoires. Arts et Culture, éd. Timée-Editions, s.l., 2004. DESCHARNES, R. et NERET,G., Dalí l’œuvre peint, éd. Taschen, Cologne, 2001. NICOSIA, F., Dalí, coll. Vies d’artistes, éd. Gründ, Paris, 2003. THOMAS-BELLI, A., Comment parler du surréalisme aux enfants, éd. le baron perché, Paris, 2013. WEYERS, F., Salvador Dalí. Sa vie et son œuvre, coll. Mini du grand art, éd. Könemann, Cologne, 2000.
WEBSITES EN ONLINEDOCUMENTEN: • • •
Dalí Foundation: http://www.salvador-dali.org/dali/fr_bio-dali/ Espace Dalí Parijs, Les symboles daliniens: http://daliparis.com/fr/salvador-dali/les-symboles Pedagogisch dossier van het Centre Pompidou, Salvador Dalí: http://mediation.centrepompidou.fr/education/ressources/ENS-dali/
