Van Lanschot Familiebedrijven Barometer

Van Lanschot Familiebedrijven Barometer EEN PEILING ONDER NEDERLANDSE FAMILIEBEDRIJVEN

AMSTERDAM, 14 DECEMBER 2011

Achtergronden onderzoek/respondenten Onderzoeksresultaten Familiebedrijven Barometer - Conjunctuurbarometer - Issuebarometer - Innovatie

VAN LANSCHOT FAMILIEBEDRIJVEN BAROMETER

1

Achtergronden onderzoek Methode Het onderzoek is online uitgevoerd op het Online Business Panel van Intomart GfK Veldwerkperiode Het veldwerk voor dit onderzoek werd uitgevoerd in november 2011 Doelgroep & steekproef De doelgroep voor dit onderzoek bestaat uit DGA’s van middenbedrijven met 10 – 500 werknemers die we als typische familiebedrijven kunnen kenmerken. De respondenten zijn DGA. Ze zijn directeur en hebben minimaal 10% van de aandelen in bezit In totaal zijn 1.500 respondenten uitgenodigd voor deelname aan het onderzoek; uiteindelijk zijn n=252 DGA’s gescreend die aan de selectiecriteria voldeden en de vragenlijst hebben ingevuld Certificering Het onderzoek is uitgevoerd door Intomart GfK volgens het kwaliteitssysteem van Intomart GfK, dat is gecertificeerd volgens de normen van NEN-EN-ISO 9001, ISO 20252 en ISO 26362. Daarnaast onderschrijft Intomart GfK de gedragsregels van E.S.O.M.A.R.–ICC European Society for Opinion and Market Research), is Intomart GfK lid van de MOA, de MarktOnderzoek Associatie


2

Achtergrondgegevens respondenten Achtergrondvragen

Totaal

Branche

n=252

Industrie

9%

Bouwnijverheid en installatiebedrijven

6%

Handel

16%

Vervoer en communicatie

3%

Financiële instellingen

3%

Zakelijke dienstverlening

29%

Selectievragen

Totaal

(Mede) eigenaar

n=252

Ja, enig eigenaar

46%

Ja, mede-eigenaar voor 10% - 25%

13%

Ja, mede-eigenaar voor 25% en meer

40%

Ja, mede-eigenaar voor minder dan 10% (aandelen)

0%

Onderwijs

3%

Nee, geen (mede) eigenaar

0%

Gezondheids- en Welzijnszorg

9%

Overige dienstverlening

4%

Weet niet, wil niet zeggen

0%

Landbouw, bosbouw en visserij

2%

Energie- en waterleidingbedrijven

0%

Minder dan 10 medewerkers

Horeca

5%

10-19 medewerkers

38%

Openbaar bestuur/Overheid

1%

Overige bedrijven

9%

20-49 medewerkers

31%

50-99 medewerkers

19%

Internationaal

n=252

Ja

40%

Nee

60%

Oprichting onderneming

n=252

Bedrijfsgrootte

n=252 0%

100-199 medewerkers

8%

200+ medewerkers

4% 0%

Ja, zelf (mede) opgericht

61%

Weet niet/wil niet zeggen

Nee, van familie overgenomen

13%

Jaaromzet

Nee, van iemand buiten familie overgenomen

18%

Minder dan 1 miljoen euro (bruto) per jaar

17%

1 miljoen tot 2,5 miljoen euro (bruto) per jaar

27%

Nee, niet zelf opgericht Betrokken familieleden

8% n=252

n=252

Ja, als mede-eigenaar

26%

2,5 miljoen tot 10 miljoen euro (bruto) per jaar

31%

Ja, als medewerker

13%

Ja, als directeur

14%

10 miljoen tot 25 miljoen euro (bruto) per jaar

11%

Nee

55%

Anders

0%

25 miljoen of meer euro (bruto) per jaar Weet niet/wil niet zeggen

3% 11%


3



4

Ondernemers hijsen stormbal Indexscore Nov ‘11

Hoe schat u de volgende economische parameters in voor de komende zes maanden? 0%

10 %

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Economische vooruitzichten voor uw bedrijf in het algemeen Economische vooruitzichten voor de Nederlandse economie in het algemeen

t

Economische vooruitzichten voor uw branche/sector in het algemeen S t e rk v e rbe t e rd O nge v e e r he t ze lf de ge ble v e n Ie t s v e rs le c ht e rd

Economische vooruitzichten voor uw bedrijf

Ie t s v e rbe t e rd G e e n o o rde e l/ nv t S t e rk v e rs le c ht e rd

Economische vooruitzichten voor NL economie

90%

Index- Indexscore score Mei ‘11 Dec ‘10

10 0 %

100

121

114

81

118

112

80

112

104

Indexscore (als saldo van) % sterk verbeterd x 200 % iets verbeterd x 150 % ong. gelijk gebleven x 100 % iets verslechterd x 50 % sterk verslechterd x0

Economische vooruitzichten voor uw branche/sector


5

Ondernemers hijsen stormbal Indexscore Nov ‘11

Hoe schat u de volgende economische parameters in voor de komende zes maanden? 0%

10 %

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Index- Indexscore score Mei ‘11 Dec ‘10

10 0 %

Omzet van uw bedrijf

105

123

114

Orderportefeuille van uw bedrijf

104

119

118

Winstgevendheid van uw bedrijf

98

117

115

102

114

111

Hoogte van de investeringen van uw bedrijf in vaste activa

95

107

104

Beschikbaarheid van krediet/financieringsbronnen

87

97

91

Politieke klimaat in Nederland voor bedrijven en ondernemers

84

107

109

Werkgelegenheid in uw bedrijf

S t e rk v e rbe t e rd O nge v e e r he t ze lf de ge ble v e n Ie t s v e rs le c ht e rd

Ie t s v e rbe t e rd G e e n o o rde e l/ nv t S t e rk v e rs le c ht e rd

Indexscore berekend als saldo van % sterk verbeterd x 200 % iets verbeterd x 150 % ong. gelijk gebleven x 100 % iets verslechterd x 50 % sterk verslechterd x0


6

Conclusies conjunctuurbarometer - Na een opleving van optimisme in mei 2011, zijn ondernemers op dit moment somberder over de vooruitzichten van de Nederlandse economie voor de komende zes maanden - Met name de kleinere en niet internationaal actieve bedrijven zijn pessimistischer over het economisch klimaat in Nederland dan de grotere bedrijven (+100 medewerkers); opvallend is dat oudere ondernemers in het algemeen het meest pessimistisch zijn - Ondernemers blijven nog altijd positiever over het eigen bedrijf dan over de (eigen) sector en de Nederlandse economie in het algemeen - Uitgesproken negatief is men op dit moment over de beschikbaarheid van krediet voor bedrijven


7



8

Zorgen zijn duidelijk toegenomen Als u uw zorgen over uw onderneming zou moeten ‘raten’ op een tienpuntsschaal? Als u uw eigen zorgen als DGA zou moeten ‘raten’ op een tienpuntsschaal? Gemiddelde : 5.7 (in mei 2011: 4.9) (in dec. 2010: 4.5)

25%

Zorgen over onderneming Eigen zorgen DGA

20% 15% 10%

Gemiddelde: 5.5 (in mei 2011: 4.7) (in dec. 2010: 4.3)

5%

Opvallend is dat oudere DGA’s gevoeliger zijn voor conjuncturele veranderingen. In de (lichte) opleving van de conjunctuur in mei 2011 waren zij beduidend positiever gestemd dan nu

0% Geen zorgen (1)

2

3

4

5

‘Optimisten’ (weinig zorgen over de onderneming; score 0 – 4) - Wat jongere ondernemers - Vaker actief in de zakelijke dienstverlening - Vaker grotere bedrijven (meer dan 50 werknemers)

6

7

8

9

Totale paniek (10)

‘Pessimisten’ (veel zorgen over de onderneming; score 6 – 10) - Wat oudere DGA’s (55 jaar en ouder) - Vaker actief in de Bouw, Vervoer en Communicatie - Kleinere bedrijven (minder dan 50 werknemers)


9

Zorgen over bedrijfseconomische issues nemen toe en overstemmen overige issues Kunt u aangeven in hoeverre u zich zorgen maakt om de volgende thema’s? 0%

10 %

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Nov

‘11

Mei

‘11

Dec

‘10

10 0 %

Prijsontwikkeling in uw markt

57%

59%

69%

57%

72%

73%

54%

49%

66%

51%

68%

67%

Vinden van geschikt personeel

49%

57%

60%

Steeds groter wordende bedrijfsrisico’s

49%

53%

59%

Klantloyaliteit

48%

47%

55%

Liquiditeit

47%

46%

55%

Mogelijkheden tot groei/expansie/innovatie

47%

46%

47%

42%

38%

44%

40%

41%

45%

38%

38%

43%



34%

43%

39%



31%

40%

48%



31%

42%

37%

Wet & regelgeving waar uw bedrijf mee te maken heeft



Debiteurenrisico’s Administratieve lastendruk voor uw bedrijf



Solvabiliteit Concurrentiekracht van uw bedrijf

w

Continuïteit van uw bedrijf Pensioenregeling (voorziening) voor uw personeel Verzuim/arbeidsongeschiktheid personeel Binden/vasthouden van uw personeel

w v e e l zo rge n



e nige zo rge n

Grootste zorgen Kopzorgen

Punten van aandacht

Minder urgente punten

ge e n zo rge n

Significant t.o.v. meting Mei 2011


10

Verdieping bedrijfsissues Kunt u aangeven in hoeverre u zich zorgen maakt om de volgende thema’s? Financieel

0%

10 %

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

10 0 %

Debiteurenrisico’s Liquiditeit Bedrijven die niet internationaal actief zijn vaker zorgen over solvabiliteit (41% versus 28%)

Solvabiliteit

Markt Prijsontwikkeling in uw markt

Kleine bedrijven (<50 medewerkers) maken zich vaker druk om de klantloyaliteit dan grote bedrijven (50+ medewerkers) (resp. 43% versus 28%)

Klantloyaliteit Mogelijkheden tot groei/expansie/innovatie Concurrentiekracht van uw bedrijf

Bedrijven met een grotere omzet maken zich minder zorgen over de continuïteit van het bedrijf dan bedrijven met een lagere omzet

Continuïteit van uw bedrijf v e e l zo rge n

e nige zo rge n

ge e n zo rge n


11

Meer aandacht voor exploitatie dan exploratie Wat zijn de ondernemingsdoelstellingen voor uw bedrijf? Kunt u deze ranken van 1 hoogste belang naar 6 laagste belang?

Continuïteit

1

Winst/rendement op eigen vermogen

2

Groei/expansie

3

Werkgelegenheid

Mens, maatschappij en milieu

Innovatie

Resultaten Mei 2011 (gemiddelden)

2,3

2,2

2,7

2,6

3,4

3,5

3,8

3,7

4,3

4,5

4,4

4,6

De cijfers zijn de gemiddelde posities die de doelstellingen behaalden in de rangschikkingen van de respondenten. Hoe dichter bij de 1, hoe belangrijker dus de doelstelling is voor de respondenten


12

Conclusies issuebarometer - Zorgen over de crisisgerelateerde onderwerpen als debiteurenrisico’s en solvabiliteit overstemmen andere zorgen zoals zorgen over weten regelgeving, administratieve lastendruk en personeelsaangelegenheden - Dit geldt ook voor de persoonlijke zorgen van de DGA - Het vinden van geschikt personeel blijft in de helft van de gevallen de belangrijkste zorg binnen HR zaken, al nemen de zorgen daarover iets af - Continuïteit van de onderneming in deze zware tijden is bij familiebedrijven met afstand de belangrijkste ondernemingsdoelstelling - Jonge ondernemers richten daarbij hun bedrijfsdoelen nadrukkelijker op groei/expansie, winst/rendement en eigen vermogen dan de middelbare en oudere ondernemers


13



14

Inleiding op innovatie - Innovatie is meer dan ‘mannen in witte jassen met zwarte brillen’ … - Vele definities van innovatie - Definitie volgens EIM: Innovatief bedrijf = (Ver)nieuw(ing) 1 product of dienst in afgelopen drie jaar - Dienstverleners nemen 80% van economische activiteiten voor hun rekening - Slechts 25% van succesvolle innovatie wordt bepaald door R&D. 75% wordt bepaald door slim managen en innovatief (= flexibel en dynamisch) organiseren (= sociale innovatie)


15

Het belang van innovatie - Waardecreatie: bedrijven die investeren in innovatie boeken ook hogere bedrijfsresultaten (kennis, kunde, kassa) - Nederland is erg kwetsbaar voor saneringen van buitenlandse bedrijven die onderzoekscentra verplaatsen - Innovatie is nodig om wereldwijde machtsverschuivingen te doorstaan (ERC: Nederland uit top 10 meest concurrerende en innoverende landen van World Economic Forum)


16

De vernieuwing van diensten is de belangrijkste vorm van innovatie Welke van hier genoemde innovatiemethoden is binnen uw bedrijf het belangrijkste? Vernieuwing van diensten

21%

Productvernieuwing

11%

Ontwikkelen van geheel nieuwe producten

11%

Ontwikkelen voor organisatie nieuwe diensten

8%

Ontwikkelen voor organisatie nieuwe producten

7%

Openen afzetmarkt Nederland (geografisch)

7%

Openen afzetmarkt buitenland (geografisch)

6%

Ontwikkelen van geheel nieuwe diensten

6%

Vernieuwing van processen

5%

Ontwikkelen voor organisatie nieuwe processen

5%

Omvormen tot nieuwe organisatievorm

4%

Aanpassen door nieuwe organisatievormen

4%

Openen afzetmarkt Nederland (buiten branche)

-

-

Productvernieuwing en ontwikkelen van geheel nieuwe producten vooral als belangrijk gezien door: kleinere familiebedrijven en internationaal georiënteerde bedrijven Ontwikkeling van geheel nieuwe producten en diensten resp. voor de organisatie nieuw- wordt vaker gedaan door jongere ondernemers

Ontwikkelen van geheel nieuwe diensten is belangrijker voor grotere bedrijven

Ontwikkeling van geheel nieuwe processen als voor de organisatie nieuwe processen is belangrijker voor grotere bedrijven en internationaal opererende bedrijven

2%

Verbeteren door nieuwe werkvormen / HRM

1%

Openen afzetmarkt buitenland (buiten branche)

1%

Ontwikkelen van geheel nieuwe processen

1%

Innovaties diensten en producten wordt relatief belangrijker gezien dan proces-innovaties en organisatievernieuwingen = sociale innovatie !


17

Innovaties ontstaan meestal vanuit de medewerkers, de klanten én… de ondernemer Hoe ontstaan innovaties in uw bedrijf? Vanuit de eigen medewerkers om tot een innovatie te komen

36%

In samenwerking met klanten om tot een innovatie te komen

34%

Vanuit uzelf om tot een innovatie te komen

31%

In samenwerking met leveranciers/business partners om tot een innovatie te komen

21% 10%

Bij toeval

Onder druk van concurrenten Anders, namelijk...

‘Externe invloeden’ ‘Door branche en regelgeving’

Oudere ondernemers geven hun werknemers een zwaardere rol in innovatieprocessen

Samenwerking met derden komt nadrukkelijk op het tweede plan… 10% van de innovaties ontstaat bij toeval

8% 4%

In de zakelijke dienstverlening is de ondernemer vaker de kracht achter het ontstaan van innovaties, terwijl in industriële bedrijven externe leveranciers een belangrijkere rol spelen.


18

Innovaties ontstaan meestal spontaan; zelden in aparte afdelingen Welke van de volgende innovatiemodellen is op uw bedrijf van toepassing?

52%

Innovatieproces met bijdragen van de eigen medewerkers Uzelf (en/of uw management) initiëren innovaties, nemen hierover beslissingen en voeren het innovatieproces grotendeels zelf uit

41%

Innovatie is systematisch georganiseerd, maar niet in een aparte afdeling Innovatie is belegd bij een aparte afdeling (bijvoorbeeld R&D) of via een gespecialiseerde groep medewerkers

Ook bij grotere familiebedrijven (meer dan 100 medewerkers) houden medewerkers en management nadrukkelijk de hoofdrol in het innovatieproces

14%

7%

Innovatie vindt plaats door het starten van nieuwe bedrijven naast het eigen bedrijf of door participaties in nieuwe bedrijven

6%

Innovatie is continue uitbesteed aan een andere organisatie (bijvoorbeeld leveranciers)

5%


19

Klanten zijn – met afstand – de belangrijkste externe driver voor innovaties Hoe belangrijk zijn de volgende externe partijen om innovaties in uw bedrijf van de grond te krijgen? 0%

10 %

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

% (zeer) belangrijk

10 0 %

!

Klanten

82%

Toeleveranciers

55%

Collega-ondernemers

44%

Brancheorganisatie

42%

Universiteiten/Hogescholen/ Kennisinstituten

41%

Overheid

37%

Vermogensverschaffers

36%

Externe adviseurs/consultants

33% ze e r be la ngrijk

be la ngrijk

v a n ge ring be la ng

Consultants, kennisinstituten en overheden hebben eigenlijk vooral voor de bedrijven met meer dan 50 werknemers een rol van betekenis

De overheid heeft relatief een bescheiden rol in de totstandkoming van innovaties

o nbe la ngrijk


20

Circa 40% bezit intellectueel eigendom van innovaties, waarvan 1/3e niet is vastgelegd Bezit uw bedrijf ook intellectueel eigendom zoals (merk)rechten, patenten of octrooien? n=252

Heeft uw bedrijf alle intellectueel eigendom vastgelegd? n=98

100%

100%

20% 18%

62%

Ja, één of enkele (merk)rechten, patenten of octrooien Ja, we bezitten meerdere (merk)rechten, patenten of octrooien

De kosten van het vastleggen van intellectueel eigendom zijn te hoog c.q. de kosten wegen niet op tegen de baten

69%

Ja, alles is vastgelegd

31%

Nee, niet alles is vastgelegd

58%

Onvoldoende kennis over hoe dit kan worden georganiseerd

Onvoldoende kennis over wat hiervan de voordelen zijn

Nee, dat bezitten we niet

0%

Overwegingen om intellectueel eigendom niet (helemaal) vast te leggen

Anders, namelijk...

28%

3%

23%

0%

Het zijn zowel grotere als kleinere familiebedrijven die het intellectueel eigendom op innovaties bezitten


21

Expliciete doelstellingen voor innovaties zijn er meestal niet In hoeverre hebt u doelstellingen geformuleerd voor product- of dienstinnovaties? n=243

In hoeverre hebt u doelstellingen geformuleerd voor procesinnovaties? n=209

In hoeverre hebt u doelstellingen geformuleerd voor organisatieinnovaties? n=206

100%

100%

100% 25%

27%

39%

38%

36%

34% 0%

0%

25%

Expliciete doelstellingen

39%

Wel doelen, maar niet expliciet geformuleerd

36%

Nee, we hebben hier geen expliciete doelstellingen voor

0%

Bedrijven met meer dan 100 medewerkers hebben veel vaker hun innovatiedoelstellingen geëxpliciteerd, of daar tenminste duidelijke doelstellingen voor vastgelegd


22

De budgettering van innovaties is meestal ad-hoc Heeft uw bedrijf budget voor innovatie?

Indien u een innovatiebudget hanteert, hoe stelt u de hoogte van het innovatiebudget vast?

100%

100% 16%

Ja, een jaarlijks vastgesteld budget

23%

Ja, afhankelijk van specifieke innovaties

28%

Ja, maar geen vastgesteld innovatie budget

34%

Nee, we hebben geen budget voor innovaties

0%

Familiebedrijven met meer dan 50 medewerkers hebben iets vaker een jaarlijks innovatiebudget. Maar ook dat blijft een minderheid (circa 25% van de grotere bedrijven heeft dat)

0%

62%

Op basis van ervaringen in het verleden

15%

Op basis van de innovatie-budgetten in de branche

12%

Op basis van de innovatie-budgetten in het algemeen

11%

Op basis van extern advies

Opvallend: juist industriële bedrijven hebben vaker geen budget vastgesteld voor innovatie, terwijl het innovatiebudget even hoog is als dat in andere branches


23

Meerderheid onbekend met innovatiesubsidies. Gebruik ervan ook zeer beperkt Er bestaan verschillende stimuleringsmaatregelen en subsidies voor innovatie. Welke stimuleringsmaatregelen en subsidies kent u?

In hoeverre maakt u gebruik van dit soort faciliteiten?

100% Innovatiekrediet

IPC-subsidie

Innovatie contracten

Geen van deze

16%

14%

14%

We maken er goed gebruik van

16%

We maken er heel beperkt gebruik van

22%

We weten globaal welke faciliteiten er zijn, maar gebruiken ze niet

47%

We kennen deze faciliteiten onvoldoende

12%

66%

0%

Grotere familiebedrijven zijn beter bekend met de innovatiesubsidies en maken er ook meer gebruik van. Wellicht krijgen kleinere bedrijven minder aandacht van consultants en overheidsinstellingen als het gaat om subsidiemogelijkheden!


24

Conclusies onderzoeksresultaten thema ‘innovatie’ - Het vernieuwen van bestaande diensten wordt bij tweederde van de familiebedrijven als de meest relevante innovatiemethode gezien, gevolgd door adopteren van het voor het bedrijf nieuwe, maar reeds bestaande diensten. Productinnovatie wordt overall minder belangrijk gevonden - Procesinnovatie en organisatievernieuwingen worden als relatief minst belangrijke innovatiemethoden beschouwd - De ondernemer zelf, de medewerkers en samenwerking met klanten zijn gelijkwaardige bronnen van innovatie binnen familiebedrijven. Samenwerking met leveranciers of business partners speelt een iets minder grote rol in het ontstaan van innovaties - Bijna 40% bezit intellectueel eigendom, maar een derde heeft niet alles vastgelegd


25

Conclusies onderzoeksresultaten thema ‘innovatie’ - Uitbesteding van innovaties of innovaties onderbrengen in nieuwe ‘start ups’ of ‘greenfields’, komt incidenteel voor bij familiebedrijven - Men houdt de innovaties veel liever binnen de muren van het eigen bedrijf - Toeleveranciers, collega ondernemers en brancheorganisaties kunnen niet in de schaduw staan van klanten als het gaat om invloed op innovaties binnen familiebedrijven - Kennisinstituten spelen bij ruim 40% van de familiebedrijven een rol - Externe adviseurs/consultants vervullen een ondergeschikte rol vervullen op dit punt


26

Conclusies onderzoeksresultaten thema ‘innovatie’ - Doelstellingen voor innovaties worden meestal ad-hoc geformuleerd; slechts in een kwart van de bedrijven liggen echt harde, expliciete doelstellingen voor innovaties vast - Bedrijven met meer dan 100 medewerkers zijn meer geneigd om hun doelstellingen vast te leggen, maar ook bij een minderheid - Dit bevestigt mogelijk dat innovaties binnen familiebedrijven veel meer een onderdeel zijn van de gebruikelijke bedrijfsvoering en breed door het bedrijf worden gedragen. Het behoort tot de eigenheid van familiebedrijven!


27

Conclusies onderzoeksresultaten thema ‘innovatie’ - Bijna 50% van de bedrijven kent de belangrijkste innovatieregelingen botweg niet (innovatiekrediet, IPC subsidie en innovatiecontracten) - Grotere familiebedrijven zijn duidelijk beter bekend met innovatiesubsidies en maken er ook beter gebruik van - Het gebruik van stimuleringsregelingen en subsidies door familiebedrijven is in het algemeen niet groot, slechts 14% maakt er goed gebruik van! - Opvallend is tenslotte dat de helft van de ondernemers vindt dat druk van buitenaf niet tot succesvolle innovaties hoeft te leiden


28

Samenvatting - Familiebedrijf hijst stormbal: alle hens aan dek! - Focus meer op exploitatie dan exploratie - Innovatie behoort tot eigenheid van familiebedrijven - Jongere- en internationaal actieve ondernemers zijn het meest innovatief - Onvoldoende aandacht voor sociale innovatie - Innovatieregelingen voor familiebedrijf nog steeds onvoldoende bekend en toegankelijk (vooral voor kleinere bedrijven) - Intellectueel eigendom vaak niet goed geregeld i.v.m. hoge kosten en onbekendheid procedures


29

WWW.VANLANSCHOT.NL/BAROMETER


30

Van Lanschot Familiebedrijven Barometer

Recommend Documents