Validatie MAN 9 Publiceren van gebouwinformatie (Case-study)
Venco Campus, Case-Study
1. Inleiding De Venco Groep is een innovatief bedrijf dat actief is binnen de pluimveesector. De Venco Groep ontwikkelt, verkoopt en monteerd huisvestingsystemen voor pluimvee. Op dit moment maken zij een krachtige groei door. Om die groei mogelijk te maken en om verschillende onderdelen van het bedrijf op één locatie te huisvesten, werd het initiatief genomen voor een nieuw gebouw. De bedrijven Agro Supply, Rondeel, Vencomatic en de Venco Groep worden in dit nieuwe pand gevestigd. Er werd een geschikte locatie gevonden in het bestemmingsplan Meerheide 3 van de gemeente Eersel. Het beschikbare perceel op deze locatie was echter te klein. Om voldoende ruimte te krijgen, is gekozen voor het integreren van het gebouw met de bestaande visvijver en voormalige stortplaats. Deze geïntegreerde aanpak werd de Venco Campus. Het gebouw bestaat voor het grootste deel uit een hal voor logistiek en montagewerkzaamheden. Een kleiner maar niet onbelangrijk deel van het gebouw is voor kantoren, showroom en kantinefuncties. In dit gedeelte is ook een kenniscentrum voor de pluimveesector opgezet. Kennisinstellingen kunnen daar samen met het bedrijf onderzoek verrichten. Tevens worden promovendi in de gelegenheid gesteld op deze onderzoekopdrachten te promoveren. De Venco Groep is een innovatief bedrijf en staat binnen de pluimveesector bekend voor haar duurzame ontwikkelingen en producten. De nieuwe huisvesting moest dat beeld van bedrijf in zich hebben, uitstralen en versterken. Daarom zijn aan de nieuwbouw duurzame ambities gekoppeld (o.a. energieneutraal) en was er ruimte voor innovatieve oplossingen. De aanpak van Breeam en Slimbouwen zijn gekozen om de duurzame kwaliteit aan te sturen en zichtbaar te maken.
1
Het ontwerpteam heeft er voor gekozen om al tijdens de ontwikkeling van het project een website voor het publiek te gaan gebruiken (www.vencocampus.com). Hierop wordt informatie verstrekt aan alle belangstellenden. De informatie bestaat onder andere uit nieuwsbrieven, fotomateriaal, een contactadres, een korte uitleg van de afzonderlijke ambities. Door middel van 14 nieuwsbrieven zijn betrokken personen op de hoogte gehouden van de alle ontwikkelingen van het project tijdens de ontwerpfase en de uitvoering van het gebouw en de infra. Na afloop van het project werd deze website ondergebracht bij de marketingafdeling en blijft toegankelijk voor het publiek. 2. De omgeving en het gebouw Door de beperkte ruimte kwam het gebouw deels in de bestaande visvijver te liggen. Dat maakte een goede inpassing van het gebouw in de omgeving noodzakelijk. In een goede afstemming met de gebruiker van de visvijver, de hengelsportvereniging, is het plan verder ontwikkeld. De ecologische kwaliteiten van de omgeving zijn in beeld gebracht en hebben een belangrijke rol gespeeld bij de inrichting van de omgeving. Het resultaat is een plek waar werk, recreatie en natuur naadloos samengaan. Het totale terrein heeft een oppervlakte van: 17 HA. Hiervan is 29.745 m2 bebouwd, 72.833 m2 oppervlakte water, 28.293 m2 verhard en 39.129 m2 natuur. Het gebouw heeft een inhoud van 327.192 m3 en een bruto vloeroppervlak van 36.432 m2. Hiervan is 7.251 m2 kantoorruimte. Het gebouw is 164 m breed, 243 m lang en heeft een omtrek van 860 m. De inpassing van het gebouw in de natuurlijke omgeving is bereikt door: - het gebouw een ei-vorm te geven (geen hoeken, voor- of achterkanten), - geen buitenopslag en laden en lossen in het gebouw, - een donkere houten gevel met glasvlakken die de lucht weerspiegelen, - veel nieuwe aanplant, - water als natuurlijke afscherming tussen openbaar en privé, - de hoogte van het gebouw beperken (11 m). 3. Breeam-gegevens Start ontwerpfase Start bouwvoorbereiding: Start bouw: In gebruik name: Toegepaste richtlijn: Ontwerpcertificaat: Oplevercertificaat: Score:
Augustus 2010 Maart 2011 September 2011 September 2012 BRL 2011 V 1.0 Excellent Outstanding 85,99%
4. De aanpak om een duurzaam en energieneutraal gebouw te maken De uitgangspunten om de Venco Campus energieneutraal, duurzaam en betaalbaar te maken waren: - de Trias Energetica waarbij als eerste en belangrijkste stap geldt het besparen op energie en als tweede stap het duurzaam opwekken van energie. De derde stap, efficiënt omgaan met fossiele energie is niet aan de orde als volledige (gebouw en gebruik) energieneutraliteit is bereikt. - Toepassen van het gedachtegoed Slimbouwen. Slimbouwen is een aanpak waarbij duurzaam bouwen vanuit een economische invalshoek wordt benaderd. Slimbouwen is FRED: Flexibel in gebruik, Reductie van massa en gewicht, Efficiënt in kosten (terugdringen faalkosten) en Duurzaam. Vanwege kostenbeheersing en toekomstwaarde is voor Slimbouwen gekozen. Studenten van de TU/E hebben de Venco Campus gebruikt als studieobject bij de leergang
2
Productontwikkeling. - Breeam is als methodiek gekozen om duurzaam bouwen aan te sturen en het duurzaamheidsniveau zichtbaar te maken met een internationaal keurmerk. - Landschap en biodiversiteit: de gekozen locatie gaf de noodzaak om zorgvuldig om te gaan met landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten. - Innovatie hoort bij de Venco Groep. Voor de Venco Campus werd ruimte gereserveerd in planning en budget om innovatie plaats te laten vinden. Dat kon zijn in proces en product. - Bouwen in eigen beheer. Om transparantie te krijgen in het proces en sturing te kunnen geven aan de kostenontwikkeling, is gekozen voor het bouwen in eigen beheer; dus zonder hoofdaannemer. Ongeveer 80% van de werkzaamheden is in regie uitgevoerd. Bouwen in eigen beheer was ook bevorderlijk voor de transparantie. Daardoor kon er ook een bouwfoutenregistratie plaats vinden. Daaruit bleek dat de faalkosten 2,14 % bedroegen. De conclusie is dat met de toepassingen van Slimbouwen in combinatie met bouwen in eigen beheer kostenbesparing mogelijk is. Met deze besparingen zijn de duurzaamheidmaatregelen betaald. De totale bouwkosten bedroegen € 18.500.000,00. 5. Belangrijke duurzaamheidmaatregelen Onderstaand een opgave van de maatregelen die op het gebied van duurzaamheid zijn genomen. - Bouwplaats en bouwproces. Omdat er werd gebouwd in eigen beheer kon er geen gebruik worden gemaakt van een certificering van een aannemer. Daarom is de bouwplaats en het bouwproces als zelfstandige activiteit voorzien van een milieucertificering. In de finale audit wordt vermeld dat de Venco Campus gezien kan worden als een voorbeeld voor elke bouwplaats. Het energie(elektra)verbruik tijdens de bouw: 57.669 kWh Het waterverbruik tijdens de bouw: 2.142 m3 (940 m3 t.b.v. sprinklertank) - Energieneutraal. De ambitie van de opdrachtgever was duidelijk: het moest een energieneutraal gebouw worden. Niet alleen voor de gebouwgebonden energie maar ook voor de energie die de gebruikers nodig hebben. Energie voor processtromen van productiemachines werd buiten beschouwing gelaten. Deze doelstelling is bereikt door in eerste instantie sterk in te zetten op energiebesparing en in tweede instantie door op het dak ca. 12.000 m2 zonnepanelen te plaatsen. Geprognotiseerd energiegebruik: 1.278.705 kWh/j Geprognotiseerde energieopwekking zonnepanelen: 1.627.920 kWh/j De ingebruikname van het gebouw was september 2012. Het gemeten energieverbruik van de periode augustus 2012 tot augustus 2103 (het eerste jaar) is 1.431.573 kWh. Hierbij dient aangemerkt te worden dat het eerste jaar niet representatief is voor het gebruik omdat in deze periode een maand bouwtijd opgenomen is en de installaties nog niet allemaal goed ingeregeld. Verder is dit het verbruik van zowel het gebouw (gebouwgebonden installatie en verbruik door gebruikers), de buitenverlichting, poorten, oplaadpalen en de energie die door productiemachines verbruikt is. De gemeten energieopwekking van de zonnepanelen in dezelfde periode is 1.446.372 kWh. Ondanks het feit dat we stellen dat het eerste jaar niet representatief is gaan we er vanuit e dat het gebouw energieneutraal is. Metingen in het 2 jaar zullen dat bevestigen. - Om sterk op energie te kunnen besparen is de schil van het gebouw (gevel, daken) uit gevoerd met hoge isolatiewaarden. a. Alle dichte geveldelen (wand en dak) Rc-waarde: 7,36 m².K/W b. Beglazing kantoorgedeelte (tripple glas),U kozijn+glas: 0,8 W/(m².K). c. Beglazing bedrijfshal (HR++) U kozijn+glas: 1,1 W/(m².K). 3 2 d. Luchtdicht bouwen, Qv10-waarde: 0,14 dm /(s×m ). - Warmteterugwinning met eigen product. Voor de pluimveesector heeft Agro Supply, een van de bedrijven van de Venco Groep, een warmte terugwinunit ontwikkelt met een zeer hoog
3
rendement. Deze warmtewisselaar is voor de Venco Campus aangepast zodat hij toegepast kon worden in het kantoorgedeelte. - Op de Venco Campus wordt veel gebruik gemaakt van daglicht. Daglicht om te besparen op kunstlicht en om mensen een betere werkomgeving te bieden. Het atrium, dat gebruikt wordt als showroom heeft een glazen dak en in de hal is gekozen voor shedkappen. Deze shedkappen worden optimaal ingezet: op de ‘schuine kant’ (gericht op het zuiden) zijn de PV- panelen geïnstalleerd, de ‘rechte kant’ (gericht op het noorden) is zoveel mogelijk in glas uitgevoerd. - Led-verlichting sensor gestuurd. In zowel de bedrijfshal als de kantoren is Led- verlichting toegepast. Ook alle buitenverlichting is met LED uitgevoerd. Bij het ontwerp van de Campus en de verlichting is uitgegaan van het benutten van veel daglicht. Het lichtontwerp is hierop aangepast; afhankelijk van de hoeveelheid licht schakelt de verlichting automatisch terug. Daarnaast wordt de verlichting aangestuurd door aanwezigheidsdetectoren die afgesteld zijn op vooraf bepaalde tijden. Indien er 20 minuten geen beweging is gedetecteerd, schakelt de verlichting uit. - WKO icm warmtepompen. De warmte en koude opwekking bestaat uit drie warmtepompen in combinatie met warmtekoudeopslag in de bodem. Daarvoor zijn rond het gebouw 6 bronparen geboord; 6 voor warmte en 6 voor koeling. Het systeem is zo ontworpen en afgeregeld dat gemiddeld over een jaar genomen de bodem in balans blijft. Buffervaten maken dat de warmtepompen rustig hun werken kunnen doen. De koeling is passief (alleen bronwater); de warmtepomp vult aan wanneer dit echt nodig is. - Vloerverwarming/koeling in de bedrijfshal. Traditioneel worden bedrijfshallen vaak verwarmd met stralingspanelen aan het plafond. Bij de Venco Campus is gekozen voor vloerverwarming. Daardoor kon de staalconstructie lichter worden en was er tevens een voorziening aanwezig om de bedrijfshal te koelen. Deze koelingmogelijkheid wordt ook gebruikt om het WKO-systeem in balans te krijgen. In de zomer wordt er warmte aan de bodem toegevoegd en de maximum temperatuur in de bedrijfshal wordt niet overschreden. - Flexibel vloersysteem Om een flexibel gebruik van het kantoorgedeelte mogelijk te maken, is gekozen voor de Slimlinevloer in combinatie met een computervloer. De vloer is licht en maakt een verlaagd plafond overbodig waardoor de gebouwhoogte lager wordt (lichtere fundering, minder materialen). In de vloer is ruimte voor kabels en leidingen en het vloerplenum wordt gebruikt voor het verplaatsen van lucht (minder kanalen nodig). De vloer kan op elke locatie snel open gemaakt worden voor aanpassing of onderhoud aan de installatie. Voor de inrichting kunnen scheidingswanden tussen het plafond en de vloer geklemd worden. Waar ook een ruimte gemaakt wordt, voorzieningen voor elektra, ventilatie, ict, verwarming en koeling zijn altijd binnen bereik. - FSC-hout. Al het hout dat in het gebouw (gevelbekleding, bekleding binnenwanden, inrichtingsmeubels) is verwerkt heeft een verantwoorde afkomst en is voorzien van een FSC-keurmerk. Ook het hout dat tijdens de bouw gebruikt is, was FSC-hout. Terrassen zijn gemaakt van bamboe. De houten panelen voor de computervloer zijn 100% hergebruik. Deze panelen komen uit een leegstaand kantoorgebouw. - Oplaadpunten elektrische auto’s. Rond het gebouw zijn 12 oplaadpalen voor elektrische auto’s geplaatst. Een paal met 2 aansluitingen bij de entree voor bezoekers; 5 palen op het parkeerterrein voor personeel. Dit is een van de maatregelen om de CO2-emissie als gevolg van transport terug te dringen. - Biologische zuivering regenwater. Al het regenwater op het dak en verharde delen van de Venco Campus wordt opgevangen in een grote retentievijver. De capaciteit is berekend op de extreemste situatie. Vanuit de retentievijver
4
wordt het regenwater via een helofytenkanaal naar de visvijver gepompt. In dit kanaal wordt het water op een biologische manier gezuiverd. Het kanaal dient tevens als een natuurlijk afscherming van het private deel van de Venco Campus. Er wordt op de Venco Campus geen hemelwater opgevangen voor gebruik in het gebouw (bijvoorbeeld toiletspoeling). Er zijn wel maatregelen getroffen om het gebruik van leidingwater te beperken. Uit metingen blijkt dat er op jaarbasis 1125 m3 water wordt verbruikt; dit 6,43 m3 per werknemer. - Afvalmanagement Om de impact op het milieu te reduceren is door de opdrachtgever een gespecialiseerd afvalverwerkingsbedrijf in de arm genomen. Dit bedrijf heeft er op diverse manieren voor gezorgd dat het afval niet alleen op de juiste manier wordt verwerkt, maar ook dat onnodig afval werd voorkomen. Het afvalverwerkingsbedrijf heeft een plan opgezet waarbij voorzien is in de scheiding van afval in 7 hoofdstromen bij de start van het project. Later zijn daar nog drie stromen bijgekomen zodat het totaal 10 stromen telt. Daarnaast worden magneetborden op de containers geplakt zodat de afvalverwerking efficiënter wordt afgehandeld. Na afloop van het project is duidelijk geworden dat er 16 afvalstromen onderscheiden zijn. Op het afvalbeleid is toezicht gehouden door een afvalmanager. Het bedrijf heeft een verklaring afgegeven waarin verklaard wordt dat 92,5% van het afval gerecycled is. - Vleermuisvriendelijk. Uit een ecologische inventarisatie bleek dat de omgeving een foerageergebied was voor vleermuizen. Met het ontwerp is er rekening mee gehouden om dit gebruik niet te verstoren onder andere door amberkleurige buitenverlichting toe te passen. In de houten gevelbekleding van het gebouw zijn aan de warme zuidoost kant verblijfsmogelijkheden voor vleermuizen opgenomen. - Medegebruik Het kantoorgedeelte is uiteindelijk zo ontworpen dat de begane grond ook gebruikt kan worden door derden. Het auditorium, de instructielokalen, de vergaderruimtes en de kantine worden ook gebruikt door andere bedrijven en instellingen om hun bijeenkomsten en evenementen te organiseren. Het gebruik is boven verwachting. 6. Het gebouw Onderstaand een opgave van maatregelen voor gebouw en omgeving - Omgeving. De opdrachtgever vond het belangrijk dat het gebouw in de omgeving paste. Er is daarom niet alleen aandacht besteed aan het gebouw, maar ook aan de natuurlijke inpassing ervan in de locatie. De toekomstige werknemers krijgen een fraai uitzicht naar buiten en kunnen tijdens pauzes optimaal gebruik maken van de landelijke omgeving. Bij de groene inrichting is gebruik gemaakt van inheemse bomen en planten en is er bijzondere aandacht geweest voor de ecologische kwaliteiten van de omgeving. Dat resulteerde onder andere in voorzieningen voor vleermuizen, de ijsvogel, de steenuil, de oeverzwaluw en biologische waterzuivering. Niet alleen de Venco Groep heeft het voorrecht om in zo’n mooie omgeving te kunnen werken, ‘buurman’ HSV De Gender heeft zijn intrek mogen nemen in een kleinere versie van het ei. Daarnaast is de parkeerplaats openbaar en reserve voor het nabijgelegen E3 strand. Het terrein is gedeeltelijk (70%) toegankelijk voor vissers en voetgangers. De parkeerplaats van de Venco Campus ligt op een voormalige stortplaats. Een uitloper van deze stortplaats bleek tot de bouwplaats te reiken en is daarom gesaneerd. - Bereikbaarheid met OV Op de Venco Campus is een vervoersinformatiepunt ingericht. Bij dit punt kunnen zowel bezoekers als personeelsleden vervoersinformatie opvragen van bussen, treinen en zelfs vliegtuigen. Om optimaal gebruik te kunnen maken van het openbaar vervoer is er een shuttlebus beschikbaar. Met deze shuttlebus kunnen groepen tot 10 personen opgehaald worden bij
5
bijvoorbeeld het busstation in het dorp. De dienst rijdt op aanvraag; men kan het algemene nummer van de Venco Groep bellen als men van deze dienst gebruik wil maken. Deze bus rijdt niet alleen naar het busstation, maar kan – op aanvraag – ook naar andere punten rijden om bezoekers of personeelsleden op te halen. Met de fiets is de Venco Campus bereikbaar via een aparte veilige route. De fietsenstalling is inpandig en voorzien van voldoende oplaadpunten voor elektrische fietsen. Verder zijn er voor de medewerkers dienstfietsen aanwezig om zich op het terrein te verplaatsen. - Het ontwerp. Het gebouw heeft de vorm van een groot ei. Dat past bij het bedrijf maar de vorm is ook zeer geschikt om het gebouw landschappelijk goed in te passen (geen hoeken, geen achter- of zijkanten) en de vorm heeft ook een gunstige inhoud-geveloppervlak-verhouding wat positief is voor energiebesparing. De inpassing in de omgeving is verder versterkt door de gevels van het gebouw te bekleden met zwarte verticale planken. Een belangrijk uitgangspunt bij het ontwerp van het gebouw was flexibiliteit. Het grootste deel van het gebouw is de bedrijfshal. Deze is flexibel door er één grote ruimte van te maken met een uitgekiend raster van kolommen. Laden en lossen gebeurt in het gebouw waardoor er aan de buitenzijde geen opslag plaats zal vinden wat ook de landschappelijke inpassing ten goede komt. Veel daglicht was een ander belangrijk uitgangspunt. Daarom is de bedrijfshal voorzien van sheddaken die noorderlicht binnen laten en op de schuine zuidzijde ruimte bieden voor de zonnepanelen. Hoge delen van de gevel zijn over een grote lengte voorzien van beglazing. Dat geeft daglicht in de bedrijfshal en breekt de houten gevel. In het glas wordt de lucht gereflecteerd. Op het niveau waar mensen werken zijn met een grote regelmaat vensters geplaatst om zicht op buiten te houden. In het kantoorgedeelte komt het daglicht via de gevels maar voor een belangrijk deel ook via het atrium dat centraal in dit gedeelte is geplaatst. Het atrium is op de begane grond de showroom van de Venco Groep. Flexibiliteit is in dit gedeelte vooral bereikt door een modulaire ontwerp en het toepassen van de Slimline-vloer in combinatie met een computer-vloer. Alle voorzieningen (verlichting, sprinkler, elektra, ict, verwarming, koeling en ventilatie) zitten in de vloer en zijn, wanneer het maatsysteem wordt aangehouden overal beschikbaar. Het kantoorgedeelte kent 3 bouwlagen. De begane grond is voor de showroom, de kantine, ontmoetingen, kennisoverdracht en gebruik door derden (6% van het totale vloeroppervlak is te gebruiken door derden). In de andere bouwlagen zijn de werkplekken van het personeel ondergebracht. De meeste in de vorm van kantoortuinen met speciale overleg- en concentratieplekken. Het kantoorgedeelte is naast een lift voorzien van 4 trappenhuizen om het contact tussen de werkvloer te bevorderen en het gebruik van de lift te beperken. In het atrium is een groene wand opgenomen om de natuur nog dichter bij de werkplekken te brengen. - De constructie. De basisconstructie bestaat uit een stalenskelet met een uitgekiende maatvoering waardoor het materiaalgebruik laag werd gehouden. Zo is de hoogte van de sheddaken gebruikt om vakwerkspanten in te verwerken. Dit heeft onder andere geleid tot een lichte fundering. Voor de ringfundering onder de gevel is een speciaal prefabsysteem ontworpen. De fundering kon ook licht zijn omdat voor de verdiepingsvloeren en het dak van het kantoorgedeelte is gekozen voor de Slimline-vloer (een dunne betonlaag met stalen IPE-liggers). De begane grondvloer van de bedrijfshal is als gewapend beton zonder folie direct gestort op een bed van puingranulaat. Het betonwater vermengde zich met het puin en vormde op die manier een sterke ondergrond. Met deze methode wordt bespaard op de hoeveelheid beton. - De schil. De gevel is opgebouwd uit Kingspan sandwich panelen met een zeer hoge Rc-waarde (7,36 m2.K/W). Deze panelen kwamen op maat aan om het monteren te vergemakkelijken. Vooraf was
6
onderzocht of met de gekozen panelen de kromming van het gebouw gevolgd kon worden zonder dat er luchtlekken zouden ontstaan. Ramen en deuren zijn vervolgens in het ritme van de panelen in de gevel verwerkt. Aan de luchtdichtheid van de gevel werden hoge eisen gesteld. Daarom zijn tijdens de bouw voor een aantal cruciale details praktijkproeven gedaan. De resultaten hiervan hebben tot enkele verbeteringen in de detaillering geleid. De gevel is aan de buitenzijde bekleed met een houten open betimmering. De zonwering op de naar het zuiden gerichte ramen is in deze betimmering verwerkt. In het kantoor gedeelte is de gevel aan de binnenkant afgewerkt met voorzetwanden van gipsvezelplaten. Het dak kent een traditionele opbouw met stalen profielplaten, isolatie en een dakbedekking. De isolatielaag is zo samengesteld dat ook hier een Rc van 7,4 m2.K/W gehaald werd. Onder de isolatie is een bitumen laag aangebracht om de luchtdichtheid te garanderen. Als dakbedekking is gekozen voor wit pvc. Op de sheddaken zijn weer de sandwich platen toegepast waarop de zonnepanelen direct zijn gemonteerd. De beglazing in de sheds en de andere ramen in de bedrijfshal is HR++. In het kantoorgedeelte is triple-glas toegepast. Bij de detaillering van de sheds is veel aandacht besteed aan de luchtdichtheid. Dat heeft zich uitbetaald want uit een blowerdoortest na oplevering bleek dat de luchtdichtheid ongekend goed was (Qv10= 0,14 3 2 dm /(s×m ).). - De installaties. De ventilatie-, verwarming- en koelinstallaties zijn verschillend voor het halgedeelte en het kantoorgedeelte. De opwekking van warmte en koude is wel gemeenschappelijk (de machinekamer). Bedrijfshalgedeelte: - de grote bedrijfshal voor logistieke werkzaamheden is uitgevoerd met vloerverwarming (voor verwarming en koeling); - de warmte of koelte wordt via buffervaten geleverd door warmtepompen die aangesloten zijn op een KWO-systeem. - in de bedrijfshal staan 2 luchtbehandelingskasten geïnstalleerd, 1 voor de kantoren logistiek, 1 voor de afdeling elektro (magazijn, montage, kantoor) en personeelsruimten. In het kasten zijn batterijen voor verwarming of koeling gemonteerd. - de kast voor het kantoor logistiek zuigt verse lucht via de zuidgevel (achter de betimmering) aan en blaast die via het vloerplenum en verdringingsroosters in de kantoorruimtes. - de lucht wordt via de trappenhal weer afgezogen naar de luchtbehandelingskast en via deze kast afgeblazen in de bedrijfshal. - de temperatuur van de lucht in de kantoren kan worden bijgeregeld (ca 2°C) via recirculatie-units in het vloerplenum. In de begane grond zijn - de kast voor de afdeling elektro en personeelsruimten zuigt verse lucht via de zuidgevel (achter de betimmering) aan en blaast die via luchtkanalen in de ruimte voor magazijn, montage en personeel, en het vloerplenum onder de kantoren. - een groot deel van de ingeblazen lucht wordt direct via roosters in de binnenwand overgestort naar de bedrijfshal. De overige lucht wordt na gebruik via luchtkanalen afgezogen naar de luchtbehandelingskast en daarna bij voldoende kwaliteit (CO2 meter aanwezig) hergebruikt voor de ventilatie of afgeblazen in de bedrijfshal. - de lucht uit het vloerplenum komt via verdringingsroosters in de kantoorruimte en wordt daarna centraal afgezogen. - de temperatuur van de lucht in de kantoren kan worden bij geregeld (ca 2°C) via recirculatie-unit in het vloerplenum . - de ventilatie van de bedrijfshal is in principe natuurlijk. Door het grote volume en het beperkte aantal mensen dat er verblijft (max. 50) wordt er voldoende geventileerd wanneer de grote transportdeuren (2) open en dicht gaan. Dit gebeurt naar verwachting zeker 40 keer per dag (met
7
tellingen gecontroleerd). - door dat 2 luchtbehandelingskasten lucht afblazen in de werkhal, staat de werkhal op overdruk. Bij het openen van deuren zal er daarom altijd lucht worden afgevoerd. - naast de rijstrook voor vrachtwagens wordt op 3 plaatsen de kwaliteit van de lucht gemeten. Er hangen sensoren voor CO2, CO en NOx. Deze sensoren zijn aangesloten op het gebouwbeheersysteem (GBS). Wanneer de normen worden overschreden, krijgt de gebouwbeheerder een signaal dat er geventileerd moeten worden (deuren openen). Wanneer dit te vaak gebeurt en de overschrijding van de normen een structureel karakter krijgt, is de mogelijkheid aanwezig om alsnog mechanische afzuiging in de hal boven de rijstrook aan te brengen. Kantoorgedeelte: - de showroom/atrium is uitgevoerd met vloerverwarming (voor verwarming en koeling); - de warmte of koelte wordt via buffervaten geleverd door warmtepompen die aangesloten zijn op een KWO-systeem. - boven in de showroom is zichtbaar een luchtbehandelingskast met een warmteterugwinunit van Agro Supply geïnstalleerd (rendement 84%). Deze kast blaast door middel van twee flexibele slangen geconditioneerde lucht in het atrium. Deze lucht wordt door middel van toerengeregelde ventilatoren in de computervloer uit het atrium gezogen en via het vloerplenum ingeblazen in de diverse kantoren en gangen door middel van vloerroosters. Voor het conditioneren van de lucht is de LBK voorzien van; een warmtewisselaar, een verwarmings- en koelbatterij, en een meng- c.q. recirculatiesectie. De LBK is verder voorzien van toerengeregelde ventilatoren. De hoeveelheid (verse) lucht voor het kantoorgedeelte wordt bepaald op basis van CO2 gehalte en temperatuur. De lucht in het kantoorgedeelte wordt afgezogen door middel van vier afzuigventilatoren in de centrale schachten. De afgezogen lucht wordt via het dakplenum weer teruggevoerd naar de LBK. Afhankelijk van het CO2 gehalte wordt de lucht hergebruikt of door middel van een warmtewisselaar afgeblazen naar buiten. - de temperatuur van de lucht in de kantoren kan worden bij geregeld (ca 2°C) via recirculatie-unit in het vloerplenum. De aansturing van de installatie geschiedt op basis van 54 CO2 opnemers en 184 temperatuur opnemers. Alle opnemers zijn aangesloten op het gebouwbeheersysteem. Machinekamer: - in de machinekamer staan 3 buffervaten:
- warmwater(CV); 4000L; 30/40°C - bronwater(koeling); 5000L; 6/12°C - gekoeld water; 3000L; 6/12°C - in de machinekamer staan 3 warmtepompen: - merk CIAT - capaciteit/vermogen: 376 kW - COP 4,86 - 1 van de 3 warmtepompen is geschikt om actief te koelen. - in de machinekamer staan 3 warmtewisselaars opgesteld die de warmte/koelte van het water uit de bronnen uitwisselen en opslaan in het buffervat voor het bronwater. - buiten het gebouw zijn 6 bronnenparen voor de KWO geboord (ca 40m diep); de warme bronnen bevinden zich aan de westzijde van het gebouw; de koude bronnen aan de oostzijde. - op het dak van het kantoorgedeelte staat een droge koeler die bestemd is voor het afvoeren van overtollige warmte bij warmtepompen in koelbedrijf en/of MER en SER-ruimte en de afvoer van warmte ten behoeve van de energiebalans van het WKO-systeem. Verlichting en lichtregeling.
8
Alle verlichting in en buiten het gebouw is LED-verlichting. Daarvoor is gekozen omdat deze energiezuinig zijn, eenvoudig regelbaar en een lange levensduur hebben. Het verlichtingsontwerp is gemaakt door Philips en ook de verschillende armaturen zijn van Philips. De lichtregeling voor binnen wordt gestuurd door de hoeveelheid daglicht en de aanwezigheid van personen. In de werkhal is de lichtregeling van Philips; in de kantoren van TACS. Beiden zijn aan elkaar gekoppeld. In de werkhal wordt een onderscheid gemaakt tussen de klaarzetruimte en de ruimte met de magazijnstellingen. Tussen de magazijnstellingen zijn extra sensoren aangebracht om per magazijnpad het gewenste verlichtingsniveau te kunnen regelen. In de kantoorruimtes zijn volgens een stramien van 2,34 x 2,34 m2 armaturen aangebracht. De lichtregeling wordt aangestuurd en geregeld via het GBS. De hoeveelheid kunstlicht wordt automatisch afgestemd op het aanwezige daglicht. Gebruikers van de kantoren kunnen inloggen in het GBS en het verlichtingsniveau in hun werkomgeving aanpassen. Buiten is de kunstverlichting aangepast op de betreffende functie. Ten behoeve van de vleermuizen zijn op bepaalde plaatsen amber kleurige armaturen geplaatst. De lichtregeling wordt aangestuurd en geregeld via het GBS en is afgestemd op het aanwezige daglicht, tijd van het jaar en tijd van de dag. Zonwering. Aan de zuid- en oostzijde van het gebouw ter plaatse van kantoorruimte en andere verblijfsruimten is zonwering toegepast. Het doel van deze zonwering is om instralend zonlicht (opwarming) en lichthinder (op beeldschermen) te voorkomen. De zonwering reageert automatisch op de buitenomstandigheden (weer en geografische oriëntatie) en is daarnaast traploos te bedienen door individuele gebruikers door in te loggen in het GBS. PV-installatie (zonnepanelen). In het ontwerp van de Venco Campus zijn sheddaken opgenomen om aan de noordzijde daglicht in de werkhal te brengen. Deze sheddaken zijn zo ontworpen dat ze aan de zuidzijde een ideale plaats bieden voor zonnepanelen. Aan de binnenzijde van de sheds is ruimte voor het plaatsen van omvormers. Het uitgangspunt voor de Venco Campus is energieneutraal voor zowel gebouw gebonden als gebruiksenergie. De benodigde energie is in de ontwerpfase geprognosticeerd op ca 1,3 miljoen kWh. Het aantal te plaatsen pv-panelen is hier op afgestemd: 5712 van 285 Watt piek. Voor de omvormers is gekozen voor SolarEdge. Deze omvormer is gesplitst in een optimalisatiemodule per paneel en een centrale regelkast die de modules aanstuurt en de modulespanning omzet naar een netspanning (ca 49 optimalisatiemodules per omvormer; aantal omvormers: 119). De installatie wordt voorzien van een internet-aansluiting zodat de werking op afstand kan worden uitgelezen. De berekende gemiddelde opbrengst van het zonne-pv-systeem is 1.400.000 kWh per jaar (inclusief 20% degeneratie na 25 jaar). Daar staat een geprognosticeerd verbruik van het gebouw en het gebruik van 1.326.000 kWh tegenover. Tijdens de (af)bouw van het kantoorgedeelte is al gebruik gemaakt van de door het systeem opgewerkt duurzame energie. Er is tijdens de installatie geen gevaar voor elektrocutie en bij brand worden de pv-panelen uitgeschakeld (dus geen gevaar voor de brandweer). De omvormer valt uit wanneer er een spanningsboog ontstaat bijvoorbeeld als gevolg van een kabelbreuk. De elektrotechnische installatie van het gebouw wordt gecontroleerd op hoge harmonische veroorzaakt door het zonnepv-systeem.
9
Via een informatiedisplay en via het GBS kan de werking van het zonne-pv-systeem voortdurend per paneel worden uitgelezen. Gebouwbeheersysteem. Het gebouw van de Venco Campus is voorzien van een geavanceerd GebouwBeheerSysteem. Het GBS is opgezet met de volgende ambities: - Nadere invulling van de duurzaamheidambitie - Efficiënt werkende installaties voor in het bijzonder verwarmen, koelen en ventileren wat resulteert in een besparing van energie en water. - Een kwalitatief goed intern werkklimaat (milieu) waar de gebruikers zelf op een eenvoudige manier invloed op uit kunnen oefenen - Een systeem dat informatie genereert die gewogen wordt en tot bijsturing leidt en op die manier de facilitaire manager ondersteund (en niet extra belast). - Een systeem dat toetst, leert en verbetert. - Een systeem dat informatie over de werking van het de installaties genereert en zichtbaar maakt (kritische proces indicatoren) - Een systeem dat alle informatie uit de verschillende installaties integraal verwerkt. Aan het GBS van het type/merk Schneider StruxtureWare worden de volgende installaties en functies gekoppeld: verwarming, koeling, ventilatie, zonne-energie (van het dak), E-installatie, verlichting, toegangscontrole, videobewaking, energie-efficiëntie, brandmeldsysteem, inbraakinstallatie, CCTV-installatie, intercom. Het GBS krijgt gebruikersinterfaces met een intuïtieve menusturing met web technologie waardoor ze in principe overal toegankelijk zijn. SmartStruxure heeft de volgende eigenschappen: - Een intelligent GBS van de volgende generatie - Bestaande grenzen tussen verschillende technische disciplines in een gebouw worden overschreden en disciplines worden efficiënt met elkaar verbonden - Door de combinatie van bewaken en besturen van het energieverbruik van alle installaties kan een besparing (30%) op de energiekosten worden bereikt. - Informatie is geschikt voor directe beslissingen - Omvangrijke rapportage zijn mogelijk - Interactieve rapporten kunnen met één druk op de knop worden gegenereerd; verdeling naar relevante beleidsmakers is mogelijk - Werken in 3 stappen: meten, vergelijken, verbeteren. 7. De Breeam-score
Categorie
Score bedrijfshal
Score kantoor
Totaal score
Management
10.40%
10.40%
10.40%
Gezondheid
13.64%
11.25%
13.12%
Energie
18.24%
18.24%
18.24%
Transport
7.33%
7.27%
7.32%
Water
4.00%
4.00%
4.00%
Materialen
2.88%
2.88%
2.88%
Afval
6.25%
6.25%
6.25%
Land en ecologie
7.27%
7.27%
7.27%
10
Vervuiling
7.50%
7.50%
7.5%
Innovaties
9.00%
9.00%
9.00%
Totalen
86.52%
84.07%
85.99%
8. Innovaties Ruimte voor innovatie was een van de uitgangspunten voor de ontwikkeling van de Venco Campus. In het kader van Breeam kunnen op 2 manieren innovatiepunten verdiend worden. Enerzijds door het bereiken van een “Exemplary Performance” op een aantal Credits. Bij de Venco Campus hebben we met 7 credits 9 “Exemplary Performance”-punten kunnen scoren. Dit waren: - milieu-impact bouwplaats - keuze maatregelen management - energie efficiëntie - toepassing van duurzame energie - fietsenstalling - afvalmanagement op de bouwplaats - ruimteverwarming gerelateerde NOx-emissie. Anderzijds was het ook mogelijk zelf innovatiepunten voor Breeam aan te dragen. Het gaat dan om maatregelen die nog niet of in mindere mate in de BRL zijn opgenomen maar wel de duurzaamheid het gebouw verbeteren. Voor de Venco Campus zijn er een aantal uitgewerkt (maar niet formeel ingediend): - chauffeursruimte die dag en nacht bereikbaar is, - toepassing Slimbouwen met behalen volledig certificaat “Slimbouwen”, - natuurlijk groen in de werkomgeving, - een geavanceerd gebouwbeheersysteem (GBS) dat automatisch meet, vergelijkt en verbetert, - toepassing Slimline-vloer in combinatie met een computervloer en het multifunctioneel gebruik van het vloerplenum, - de toepassing van SPIN (Synergetisch Project Informatie Netwerk) tijdens de bouw om het beheer van documenten en de communicatie te verbeteren, - het beperken van “hoge harmonische” in het elektra-netwerk, - toepassing LED-verlichting - de toepassing van zelf ontwikkelde warmtewisselaar met een zeer hoog rendement (84 %, type tegenstroomwisselaar) 9. Het projectteam Onderdeel
Naam
Plaats
Opdrachtgever
Van de Ven Beheer BV
Eersel
Bouwregisseur
P&H Adviseurs Bouw- en Vastgoed B.V.
Veldhoven
Architect
Van Lierop Cuypers Spierings
Westerhoven
Landschaparchitect
Green Curve
Goirle
Adviseur duurzaamheid
Architecten- en Adviesbureau Ad van de Ven
Eersel
Gebruik en exploitatie
Inno-Experts
Eindhoven
Constructeur
Adviesbureau Kerkers B.V.
Someren
Adviseur installaties
EES Holland
Breda
11
Breeam –expert
Mariëlle van Hest en Ad van de Ven
Eersel
Zone-energie
Alius Energy
Eersel
Veiligheid/Gezondheid
Aboma
Ede
Adviseur civiele werken
GS Projecten
Eersel
Ecoloog
Staro natuur en milieu
Gemert
Grondwerk en Infra
Van Beers
Hoogeloon
Fundering en betonvloer
Van Berlo
Veghel
Staalconstructie
Moeskops Constructiewerken
Bergeijk
Vloeren
Slimline i.c.m. Gelissen Beton
Beek
Gevel- en dakpanelen
Kingspan Nederland
Tiel
Montage gevel en dak
Kempen Cladding
Bergeijk
Beglazing en kozijnen
Thermoflor
Heerlen
E-installatie
ENVO Eindhoven i.c.m. Lomans Amersfoort en E.T.B. Sweegers Veldhoven
Eindhoven Veldhoven
W-installatie
ENVO Installatietechniek
Eindhoven
Lift
Kone Liften
Den Haag
GebouwBeheerSysteem
Schneider i.c.m. TA Control Systems
Dordrecht
Verlichting
Philips Lighting Nederland
Eindhoven
Sprinkler-installatie
ENVO Installatietechniek
Eindhoven
Eersel, 07 augustus 2013
Eugene Peeters, Mariëlle van Hest, Ad van de Ven Regisseur en duurzaamheidspecialisten
12
