Zaans Medisch Centrum - Casestudy Project: Onderwerp:
ZMC BREEAM-NL, credit MAN 9, casestudy
Beschrijving van het project en het gebouw Het ontwerp van Mecanoo Architecten te Delft laat een gebouw zien van totaal zes bouwlagen (begane grond t/m 5e verdieping), een centraal gelegen straat over drie bouwlagen, een bovengelegen binnentuin, twee patio's en een techniek laag op de 5e verdieping. Het totale bouwplan voor het ziekenhuis beslaat programmatisch ca. 39.000 m² bruto vloeroppervlak. In het ontwerp zijn o.a. opgenomen: acuut centrum (acht operatiekamers), intensive care unit, cardio care unit, poliklinieken, themacentra volgens het shop-in shop principe (zoals pijncentrum, bewegingscentrum, Esperanz, hart-en vaatcentrum), diagnostisch centrum, dagcentrum, klinieken (137 bedden) met apart moeder-kind centrum, laboratoria, apotheek, publieke functies, kantoren en vergadercentrum voor de ZMC Academie. BREEAM-rating en -score Het is de ambitie om voor het Zaans Medisch Centrum een BREEAM-NL Very Good (***) ontwerp- en opleveringscertificaat te behalen. Innovatieve en milieuvriendelijke ontwerpmaatregelen van het gebouw Goede oriëntatie, heldere ontsluiting, healing environment, energiezuinige installaties voor klimatisering en verlichting, hergebruik afvalwater d.m.v. een pharmafilter, bijzondere aandacht voor flora en fauna op en om het gebouw. Brutovloeroppervlak in m² (NEN 2580) 2 ca. 39.000 m Terrein oppervlak van de locatie Het oppervlak van het terrein van het ZMC is ca. 2 hectare (inclusief gebouw). Vloeroppervlakken naar functie en hun afmetingen (NEN 2580) 2 o Kantoor: 14.955 m 2 o Fabriek: 5.113 m 2 o Hotel: 9.966 m 2 o Hotfloor: 8.643 m Verkeersruimten in m² (NEN 2580) 2 10.450 m Opslagruimten in m² (NEN 2580) 2 133 m Verwacht energiegebruik in kWh/m² BVO 2 100 kWh/m BVO elektrisch Verwacht verbruik van fossiele brandstoffen in kWh/m² BVO 3 2 6 m /m BVO aardgas Verwacht verbruik van duurzame energiebronnen in kWh/m² BVO 15 kWh/m2 BVO (dit zit ook al in het hierboven genoemde 100 kWh/m2 BVO elektrisch) Verwacht waterverbruik in m3/persoon/jaar: 3 3 2 20.000 m per jaar oftewel 0,5 m /m BVO per jaar
Verwacht % van het waterverbruik dat wordt betrokken via hemelwater of grijs water Bij het Zaans Medisch Centrum wordt een pharmafilter toegepast. Hierdoor zal circa 20% van het waterverbruik kunnen worden hergebruikt. Water wordt onttrokken van toiletspoeling en vanuit de ‘Tonto’s’, een soort ‘hollebolle gijs’ die biologisch afbreekbare po’s en urinalen met inhoud, specifiek ziekenhuisafval en overgebleven voedsel, vermaalt. Voordat het water weer wordt ingezet, wordt het gefilterd en vergist in de Pharmafilter, zodat het als schoon water kan worden ingezet. Tijdens het bouwproces ondernomen stappen ter reductie van de impact op het milieu Tijdens de realisatie neemt de bouwer o.a. de volgende maatregelen op het gebied van milieu: o Bewuste Bouwers gedragscode is van toepassing; o Het bouwplaatshout is op een duurzaam, verantwoorde en legale manier geproduceerd; o Monitoring energieverbruik veroorzaakt door activiteiten op de bouwplaats en door transportactiviteiten van en naar de bouwplaats; o Monitoring waterverbruik op de bouwplaats; o Minimaliseren van stofvervuiling; o Voorkomen van vervuiling van grond- en oppervlakte water; o Hanteren ISO 14001 milieumanagementsysteem; o Vergaande afvalscheiding op de bouwplaats en recycling het bouwafval; o Saneren verontreinigde bodem; o Bescherming van planten en dieren. Duurzame maatregelen op sociaal of economisch gebied. Unieke samenwerking Het ZMC is een alliantie aangegaan met BAM Utiliteitsbouw en Vitaal ZorgVast, een dochteronderneming van BAM Utiliteitsbouw. Samen ontwerpen, realiseren, beheren en onderhouden zij het nieuwe ziekenhuis. Dit is een unieke samenwerking. Nog niet eerder werd een samenwerkende partij zo vroeg betrokken. De krachten zijn gebundeld voor de ontwikkeling, de bouw en het onderhoud voor 25 jaar. Het nieuwe ziekenhuis staat voor duurzaamheid, kwaliteit en betrouwbaarheid. (Bron: www.zaansmedischcentrum.nl) Bewuste Bouwers BAM is één van de initiatiefnemers van Bewuste Bouwers en hanteert deze gedragscode op al haar bouwplaatsen. Dus ook bij de bouw van het Zaans Medisch Centrum. Aandacht voor de omgeving, medewerkers, het milieu en veilig werken, dat is waar een Bewuste Bouwer voor staat. Deelnemende bouwplaatsen committeren zich aan de vijf pijlers van de gedragscode: bewust, veilig, milieu, verzorgd en sociaal.
Bewuste Bouwers communiceren proactief. Omwonenden, ook bedrijven, zijn voor aanvang van en tijdens de bouw over de bouwwerkzaamheden geïnformeerd. Klachten en verzoeken worden snel en professioneel afgehandeld.
Bewuste Bouwers werken bovenal veilig. Geen enkele bouwactiviteit mag een onaanvaardbaar risico vormen voor de veiligheid van medewerkers, bezoekers en het publiek. Met name in een stedelijke omgeving kan een bouwplaats voor veel overlast en verkeershinder zorgen. Bewuste Bouwers realiseren zich dat en trachten overlast te voorkomen of te beperken.
Een bouwplaats van Bewuste Bouwers is schoon en opgeruimd. Bouwmaterialen zijn opgeruimd, opgestapeld en waar nodig afgedekt. Vuil en stof worden geminimaliseerd.
Bewuste Bouwers betrekken waar mogelijk lokaal (duurzame) materialen en diensten. Bewuste Bouwers hebben oog voor afvalmanagement en energiebesparing.
Bewuste Bouwers zijn het visitekaartje van de bouwsector. Zij stellen zich correct en professioneel op naar het publiek. Bewuste Bouwers zorgen goed voor hun medewerkers.
Ambities, planvorming De visie van het ZMC is bondig verwoord in de drie belangrijkste kernwaarden: vernieuwend, betrouwbaar en gastvrij. Deze kernwaarden zijn direct verbonden met de veranderingen die het ZMC doormaakt. De gehele organisatie is ervan overtuigd dat vernieuwing en innovatie nodig zijn om als ziekenhuis onderscheidend te blijven. Het realiseren van integrale nieuwbouw in de vorm van een eigentijds flexibel en duurzaam complex, met een goede samenhang tussen het ziekenhuis, een zorgboulevard, mogelijk een zorghotel, en de stedelijke omgeving van Zaanstad, is een noodzakelijke voorwaarde voor het vormgeven van de genoemde kernwaarden. De totale omvang van het nieuwe ziekenhuis dat binnen de Alliantie wordt gerealiseerd, bedraagt ongeveer 39.000 m2 Bruto Vloer Oppervlak (BVO). Het huidige psychiatrie gebouw van 4.725 m2 BVO blijft gehandhaafd. Het vrijkomende terrein, dat mogelijk in de toekomst voor woningbouw zal worden aangewend, beslaat circa 4 hectare. Het ZMC is een algemeen ziekenhuis met 299 bedden, 1100 fte en circa 119 specialisten. Omdat het een algemeen ziekenhuis betreft vormt het kernziekenhuis de basis. Daarin opgenomen zijn mono- en multidisciplinaire centra, een acuut centrum en een electief centrum. Het kernziekenhuis kent een poliklinisch gedeelte en een ‘hotelgedeelte’ met daarin de verpleegafdelingen. Binnen de poliklinieken is zowel ruimte voor multidisciplinaire als voor monodisciplinaire centra. Er zijn vier multidisciplinaire centra waarmee het ZMC zich gaat profileren: oncologie, hart-vaat, beweging en spijsvertering. Technische oplossingen Toepassing van een broninstallatie voor verwarming en koeling (WKO); toepassing van laag temperatuur verwarmingssysteem en hoge temperatuur koelsysteem; individuele regeling per kamer / gebied voor comfortinstallatie en verlichting; toepassing van bewegingsmelders verlichting; toepassing van daglichtafhankelijke regeling verlichting; toepassing van energiezuinige verlichting (LED, en T5); toepassing van warmteterugwinning uit de ventilatielucht; toepassen van een Pharmafilter voor al het afvalwater. Proces, organisatie Het wordt een uniek gebouw. Niet alleen is dit het eerste ziekenhuis in Nederland dat vanuit de LEAN management filosofie is ontwikkeld, maar tevens is het de eerste keer dat het vermaarde architectenbureau Mecanoo een ziekenhuis ontwerpt. Beide aspecten zorgen voor een bijzonder proces dat leidt tot de bouw van een vijf verdiepingen tellend nieuw ziekenhuis, vlak naast het huidige, oude ZMC. In een bijzondere samenwerking ontwikkelen Vitaal ZorgVast, Mecanoo en het ziekenhuisbestuur samen met nog tal van partners het nieuwe ziekenhuis. BAM bouwt en is een kwarteeuw verantwoordelijk voor het onderhoud.
BREEAM-NL credits Voor ZMC wordt een bespoke traject gevolgd op basis van BREEAM-NL 2011, versie 1.0. Om voor het project het drie sterren (Very Good) certificaat te behalen, wordt het gebouw beoordeeld op basis van de volgende categorieën: o Management o Gezondheid en Comfort o Energie o Transport o Water o Materialen o Afval o Landgebruik en Ecologie o Vervuiling Ten behoeve van een drie sterren certificaat is een score van tenminste 55 % benodigd. In de ontwerpfase van ZMC is hierop een ruime marge van 7 tot 8% aangehouden. Er is gekozen voor onderstaande verdeling van de score per categorie, met een totaal van 62 tot 63 %.
Credits ontwerpfase ZMC Pol; 5,0% LE; 8,2%
Man; 11,5%
Wst; 6,4% Hea; 8,7% Mat; 5,8% Wat; 4,0% Tra; 4,6%
Ene; 9,1%
Kosten/baten Eén partij (de alliantie) is verantwoordelijk voor zowel het ontwerpen en realiseren als het beheren en onderhouden van het nieuwe ziekenhuis gedurende 25 jaar. Daarom worden van alle ontwerpkeuzes niet alleen de initiële kosten onderzocht maar ook de kosten en baten van beheer en onderhoud. Dus de totale levenscycluskosten, ook wel genoemd de Total Cost of Ownership (TCO). Dit betreft de som van de initiële kosten ofwel Capital Expenses (CAPEX) en de exploitatiekosten ofwel Operational Expenses (OPEX).
Tips voor volgend project Begin zo vroeg mogelijk met het integreren van duurzaamheid in het ontwerpproces. Neem bij voorkeur de duurzaamheidsambities al zo concreet mogelijk op in het Programma ven Eisen. Bijvoorbeeld de ambitie om een BREEAM-NL drie sterren certificaat te behalen. Betrek ook de aannemer zo vroeg mogelijk in het ontwerpproces en maak heldere afspraken over de verantwoordelijkheden met betrekking tot de BREEAM certificering. Hanteer in de ontwerpfase een voldoende ruime marge bovenop de benodigde minimale BREEAM score, behorende bij het geambieerde certificaat. Houdt als richtlijn aan een marge van ca. 10% van de benodigde minimale score. Dus bijvoorbeeld voor een drie sterren certificaat: 55% + 5,5% = ca. 62 %.
