Vakvisie
Vakvisie 2014-2015 Eveline Smokers Docent: Judith Boessen Studentnummer : 2388146
INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING 2 DE BASIS DIE KUNSTEDUCATIE GEEFT FUNCTIE VAN DE LERAAR
3,4 5,6
“Whether you succeed or not is irrelevant, there is no such thing. Making your unknown known is the important thing.” ~ Georgia O’Keeffe
DE TOEKOMST 7,8,9 AANSLUITENDE STROMINGEN 10,11,12,13 CONCLUSIE 14 BRONVERMELDING 15
1
inleiding Beeldende vorming, Culturele & Kunstzinnige Vorming en tekenen. Dat waren de vakken die ik interessant vond tijdens mijn middelbare school. Helaas deelde een deel van mijn klasgenootjes deze mening niet. Ik kan mij nog herinneren dat er een zei dat hij niks had aan de beeldende vakken. Hij zou ze later toch niet gebruiken, dus waarom zou hij ze moeten leren? Om eerlijk te zijn; als je mij toentertijd had gevraagd deze vakken te legitimeren, dan had ik geen steekhoudend antwoord kunnen geven. Maar dat maakte niet uit, ik vond het geweldig.
de basis die kunsteducatie geeft Nu ik actief met de begrippen ‘onderwijs’ en ‘kunst’ bezig ben, begin ik steeds beter te begrijpen welke kernwaarden mijn docente toen over heeft proberen te brengen.
waar je zelf nog geen weet van hebt? Kunnen we niet beter gewoon zorgen voor een goede basis binnen de kunstvakken waaruit zij kunnen vertrekken?
Natuurlijk vind ik kunst an Sich belangrijk, anders was ik nooit naar de kunstacademie gegaan. Kunstonderwijs gaat niet alleen maar over het ontwikkelen van fijne motoriek of het leren van kunstgeschiedenis. Het gaat over veel meer, over een heel spectrum aan skills en inzichten die we in de huidige/toekomstige maatschappij nodig hebben. Deze skills kunnen het beste tot hun recht komen binnen de kunstvakken, aangezien er binnen de andere vakken weinig plek is voor ontwikkelingen op o.a. sociaal, emotioneel en persoonlijk gebied.
Ik denk dat die basis voor een deel zal moeten bestaan uit statische materie. Dus bepaalde ‘algemene’ kennis (kunstgeschiedenis) en handelingen (technieken, materialen) die iedere leerling zou moeten weten,kennen en kunnen beheersen. Ik denk dat dit ook belangrijk is omdat je dan een voedingsbodem creëert. Hier kunnen leerlingen niet alleen inspiratie uit putten, maar het geeft ze ook een basis en wat meer inzicht op kunst en de ontwikkelingen. Dat zorgt ervoor dat elke leerling op hetzelfde niveau start. Door enige voorkennis te geven kunnen ze waarschijnlijk ook meer betekenis geven aan zowel kunst als aan hun eigen werk.
Ik denk dat we kunnen stellen dat er nog nooit zoveel discussie was over de inrichting van het onderwijs als nu. Het is ook zeer duidelijk dat er iets veranderd moet worden in het huidige onderwijs. Namelijk omdat; ‘het huidige kunstonderwijs niet aansluit bij de actuele ontwikkelingen in de kunst, het mist een aansluiting met de beleefwereld van jongeren en het sluit niet aan bij hedendaagse maatschappelijke thema’s als globalisering en culturele vermenging’ (Kunsten). We moeten leerlingen voorbereiden op beroepen die nog niet bestaan en ze leren zich flexibel op te stellen. Maar de vraag die ik mij stel; hoe kun je iemand voorbereiden op iets
“Creativity is allowing yourself to make mistakes. Art is knowing which ones to keep.” ~ Scott Adams
3
Het andere deel van die ‘basis’ richt zich meer op de ontwikkeling van het persoon en heeft meer te maken met de vrije, expressieve opdrachten. Het mooie van kunst is dat er niet (net zoals bij bijvoorbeeld wiskunde) maar een antwoord goed is. Daarom komen juist in dit deel de 21th century skills meer naar voren. In dit deel wordt meer aandacht besteed aan persoonlijke interesses en het stimuleren van de nieuwsgierigheid van de leerling�. Door de vrije opdrachten wordt de leerling uitgedaagd om; creatief met problemen om te gaan, zelfstandigheid te ontwikkelen, onderzoek te doen, inventief om te gaan met materiaal, zich te leren verwoorden (waarom heb ik iets gemaakt?), kritisch op te stellen (niet klakkeloos aannemen, maar ‘door’vragen stellen) en worden ze zich bewust van zichzelf en hun omgeving�.
zowel primaire als secundaire effecten hebben op de leerprestaties van leerlingen. Bovendien sluiten deze 'skills' aan bij de 21th century skills.
� Lynch, G. H. (n.d.). The importance of art in child development. Retrieved from http:// www.pbs.org/parents/education/music-arts/the-importance-of-art-in-child-development/
� John, H., & Lois, H. (2008). Gewenste en bereikte leereffecten van kunsteducatie. In T. Tia M. Lucker (Ed.), Cultuurnetwerk Nederland. Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland. Retrieved from http://www.lkca.nl/~/media/downloads/ws_2008_ce_23.pdf
“Every child is an artist. The problem is how to remain an artist once he grows up.” ~ Pablo Picasso
Volgens onderzoekers John Harland en Lois Hetland is kunstonderwijs essentieel voor de ontwikkeling van het kind omdat de effecten ervan
4
functie van de leraar Een van de topics die heden ten dage ten sprake komen is de functie van de leraar. Moet hij de autoritaire docent zijn, of meer een ondersteunende begeleider? Ik geloof dat een combinatie van beiden perfect zou zijn. Zowel in het voortgezet onderwijs, als in het hoger onderwijs of volwassenen onderwijs. Ik denk dat hij voornamelijk in het begin van het jaar of lessencyclus een meer 'autoritaire' en klassieke rol zal moeten hebben. Op dat moment wordt namelijk informatie gedeeld die voor elke leerling van toepassing is. Als de leerlingen zelfstandig aan de slag gaan, dan verandert zijn functie in die van begeleider. Mochten er gedurende het proces dingen zijn waar (alle) leerlingen tegenaan lopen, dan kan hij weer terug stappen in de autoritaire rol om het bijvoorbeeld nog een keer uit te leggen of te corrigeren. Ik denk dat het traditionele onderwijs, waarin de docent een 'autoritaire' rol heeft een goed beginpunt is. De docent zorgt voor een basis/kapstok en de leerling geeft naderhand meer eigen invulling hieraan. Er is immers bepaalde informatie die iedere leerling moet weten om verder te kunnen. Denk maar aan het gebruik van materiaal of (scherpe of gevaarlijke) gereedschappen. Het is vergelijkbaar met het leren autorijden. Je laat iemand niet zomaar in de auto stappen en wegrijden. Eerst geef je hem informatie over je spiegels, de auto, het gas, de rem en koppeling. Kortom; je geeft hem een basis waardoor hij straks in staat is een
kleine handeling uit te voeren. Dit oefen je samen, tot iets lukt. Als de basis er eenmaal ligt, wordt er steeds meer zelfstandigheid gevraagd. Degene die naast je zit heeft vooral nog een begeleidende rol. Het fijne hieraan is wel dat er steeds iemand is waarop je terug kan vallen. Ze zien je proces, wat je moeilijk vind en kunnen ingrijpen als het nodig is. Ze zeggen niet voor niets dat je pas goed leert rijden nadat je je rijbewijs hebt gehaald. Je hebt een basis en de rest leer je door oefening en het maken van fouten. Zo werkt het in het onderwijs ook, eerst de basis en dan de zelfstandigheid. Als je als docent klassikale instructies of uitleg geeft zorg je al voor een aanzet tot zelfstandigheid. Bovendien is dit een postieve intrinsieke motivatie voor de leerling, hij weet dat hij de basis kent en zal dus het gevoel krijgen bij de opdracht dat 'als hij/zij op zijn tenen gaat staan hij/zij er net bij kan'. Ik denk dat deze manier van 'background support' heel goed werkt. Het verschil met andere vakdocenten zit hem denk ik vooral in het reflecterende aspect, wij stellen meer open vragen (waarom doe je dat, zijn er nog andere manieren, hoe kun je dit verbeteren) en geven alleen uitleg als dat nodig is. Wij zijn als het ware een spiegel voor de leerling. In plaats van te corrigeren stellen we de reflecterende 'W'-vragen (Wie, Wat, Waarom, Wanneer, Waar, Hoe). Hierdoor maak je gelijk een connectie met de 21th century skills. Bovendien werkt een grotere mate van zelfstandheid ook 5
meer metacognitie op. Ze zullen wel moeten reflecteren en analyseren om verder te komen. De leerlingen zullen dan ook beter in staat zijn om te kunnen reflecteren en inzicht te krijgen in hun leerproces. Dit is niet alleen een vorm van persoonlijke groei, maar het is ook vakoverstijgend. Ze kunnen deze analytische inzichten ook toepassen bij andere vakken.
“Creativity takes courage.” ~ Henri Matisse
6
de toekomst Zoals ik al zei, kunsteducatie gaat niet alleen maar over natuurgetrouw tekenen of kleurenleer. Het heeft ook betrekking op sociale, culturele, persoonlijke en emotionele ontwikkelingen. 'Veranderingen gaan steeds sneller, dat vereist dat we goed om moeten kunnen gaan met een veelheid aan situaties. Oftewel je wordt niet opgeleid tot een bepaald vak, maar tot de arbeidsmarkt in zijn geheel' (Jonkers, 2014). In principe allemaal dingen die overeen komen met de 21th Century Skills. Maar wat ik me afvraag; als we een samenleving willen creeëren waarin mensen volgens de nieuwe (betere idealen) leven, waarom worden kunstvakken die dit ondersteunen dan niet gestimuleerd?
studieopties open. Een citaat die ik heel krachtig vind komt van Ben Hammersley, hoofdredacteur van ‘Wired UK’ (technologietijdschrift);
‘Als ik mezelf loopbaanadvies zou moeten geven voor over vijftig jaar, dan zou ik kijken naar alle dingen die een computer kan doen. Dus alles wat gebaseerd is op feiten en logisch redeneren. En dat zou ik mijden als de pest. En dan zou ik kijken naar alles wat een computer nooit kan. En dat zou ik gaan doen. Dingen zoals kunst, poëzie, creativiteit. Die zijn per definitie menselijk.’ (Hammersley, 2014).
Een klein voorbeeld hierin is het keuzeprofiel op de middelbare school. In de afgelopen jaren zien we een daling van het aantal leerlingen dat C&M gaat studeren. Oorzaak ligt o.a. aan de overheid die sterk inzet op de Natuur&Techniek profielen vanwege een tekort aan technici. Achteraf blijkt dat er veel minder banen in de techniek zijn dan dat de overheid had verwacht. Ook iets dat ik vreemd vind; met een 'N' pakket kom je in aanmerking om elke studie te gaan doen, de 'M' studies hebben blijkbaar geen restricties qua profiel.
Daarnaast ben ik van mening dat de digitalisering ook enigzins heeft bijgedragen aan de individualisering. Kunst verbindt mensen, dus als wij in de toekomst alleen nog met ‘menselijke dingen’ bezig houden, zullen wij ook weer bij elkaar aansluiting vinden.
Iemand met een 'M' pakket kan niet instromen op een 'N' studie, want daar zijn heel veel restricties. Logisch dat leerlingen dus kiezen voor een 'N'profiel, want dan blijven alle
Enerzijds willen we dus dat leerlingen opgroeien met de nieuwe en betere idealen en waarden (die zij dus kunnen ontwikkelen binnen kunstgerelateerde vakken). Maar aan 7
de andere kant ‘forceren’ we ze een lesprofiel te kiezen waarin dit niet aan bod komt vanwege het studie- en baanperspectief. Met als gevolg dat de kunstzinnige vakken misschien wel dreigen onder te sneeuwen. Met een Cultuur & Maatschappij pakket kom je blijkbaar niet zo ver als met een Natuur&Techniek profiel. Dit komt op mij vrij dubbelzinnig over.
Helaas is op veel scholen het kunstonderwijs nog erg kleinschalig en beperkt. De link naar andere vakgebieden of arbeidsmarkten ontbreken. Kunst en cultuurvakken zijn de schakel die ons met de toekomst verbinden, maar nu zijn ze dat nog niet. Ik denk dat we een deel van dit probleem kunnen vinden bij; - Onderwaardering: Ik denk dat de bijdrage van kunsteducatie aan de ontwikkelingen van jongeren nog steeds flink wordt onderschat. Niet alleen op individueel niveau, maar ook op politiek en maatschappelijk niveau. Een voorbeeld uit het verleden hiervan is dat minister Van Bijsterveldt van onderwijs voorstelde om het vak CKV niet meer verplicht te stellen voor Havo en Vwo in 2012. Ze vond dat het kon samensmelten in andere vakken. Als dat geen onderwaardering van het vak en de docerende leraren is... Robbert Dijkgraaf, voorzitter van de comissie-Dijkgraaf zegt dan ook het volgende:
Bron: CBS Staline. Illustratie: Momkai https://decorrespondent. nl/1627/Hoe-taal-en-cultuur-van-de-middelbare-school-verdwenen/83400020-dc40a483
“Culturele vorming verdient in de volle breedte van het Nederlands onderwijs meer aandacht en waardering. In het funderend onderwijs voor alle jongeren in po, VO en MBO allereerst. Doorlopende leerlijnen voor cultuureducatie, niet alleen tussen schoolsoorten, maar ook daarbinnen, komen onvoldoende tot ontwikkeling. Voor jongeren met talent 8
wordt het moeilijker zich zo te ontwikkelen dat zij zullen kunnen voldoen aan het ambachtelijke niveau dat noodzakelijk blijft om met succes toegelaten te kunnen worden tot een kunstopleiding.” - Te weinig voorlichting: Ik denk dat de voorlichting op scholen over kunst- en cultuur gerelateerde beroepen nog te weinig naar voren komt. Op elke school heb je de beroepenmarkten waarbij er standjes zijn met beroepsmensen die je vertellen over hun vak. Een heel goed idee, maar hier ontbreekt wel systematisch de autonome kunstenaar, de toegepaste kunstenaar en de mensen die zich bezig houden met cultuur. Dit geeft waarschijnlijk (onderbewust) een negatief signaal af voor de leerling. Daarnaast denk ik dat de kunstdocent hier in de klas meer aandacht aan moet besteden. Door de leerlingen te vertellen over de mogelijkheden en de banen binnen de kunstsector maak je het een stuk toegankelijker. Toen ik op de Havo zat kon niemand mij iets vertellen over de kunstacademie, dat moest ik zelf maar ondervinden en uitzoeken. Dus misschien is het ook niet eens zo’n verkeerd idee dat naast leerlingen ook docenten worden bijgepraat over de mogelijkheden binnen de sector.
Bijdrage van cultuuronderwijs aan niet-kunstgerelateerde vaardigheden zoals rekenen en taal: Regelmatig wordt aan kunstdocenten gevraagd om het cultuuronderwijs te rechtvaardigen aan de hand van de bijdrage aan niet-kunstgerelateerde vakken zoals rekenen en taal. Er zijn genoeg onderzoeken gedaan waaruit gebleken is dat kunstgerelateerde vakken ervoor zorgen dat de prestaties op de kernvakken worden verhoogd. Alleen het is lastig om deze onderzoeken hard te maken omdat ze vrij moeilijk zijn om te meten.
“I found I could say things with color and shapes that I couldn’t say any other way – things I had no words for.” ~ Georgia O’Keeffe
9
Aansluitende stromingen: In de afgelopen periode hebben we een aantal diverse en uiteenlopende stromingen onderzocht. Er zijn een aantal waar ik mij mee kan verbinden of in kan vinden.
haken. Maar ik denk dat daar wel goede oplossingen voor te vinden zijn. Dit zou uiteindelijk misschien (met her en der wat aanpassingen) ook goed kunnen aansluiten bij authenthieke kunsteducatie.
Bauhaus: Bron:
Tijdens mijn stage ontdekte ik dat de meeste leerlingen vrij weinig kennis hebben over materiaal en gereedschap en graag werken met vertrouwde middelen. Vaak willen ze niet met andere materialen werken omdat ze daar niet mee bekend zijn. Door deze 'angst' weg te nemen, zullen ze zich breder ontwikkelen. Het mooie aan Bauhaus is dat leerlingen in eerste instantie een basis cursus kregen. Hierin leerden ze over materialen, gereedschappen en werd experimenteren aangemoedigd. Dit zou in principe ook makkelijk toegepast kunnen worden in de lessen. Als in het eerste jaar voornamelijk aandacht wordt besteed aan het leren kennen van materiaal en experimenteren, kan dit in een later stadium alleen maar gunstig zijn. Doordat ze dan al bekend zijn met materialen, zullen ze niet alleen makkelijker gaan experimenteren, maar is er ook meer ruimte voor andere eigenschappen als conceptontwikkeling en reflectie/analyse. Ik denk dat dit ook kan leiden tot persoonlijker en diverser werk, leerlingen kiezen immers een materiaal dat ze ligt waardoor er meer diversiteit ontstaat binnen de klas. Het zou natuurlijk kunnen dat ze dan uiteindelijk bij hun favoriete materiaal blijven
http://marcleacock1.files. wordpress.com/2011/10/ bauhauscurriculum.jpg
21th century skills: Een van de nieuwere trends in onderwijsland zijn de 21th century skills. Oftewel een scala aan comptententies waaraan een leerling zou moeten voldoen om in de toekomst goed mee te kunnen draaien in de maatschappij en aansluiting te vinden bij toekomstige banen. De definitie van een 'skill' is niets minder dan een combinatie van houding, kennis en vaardigheden (LKCA, 2014). In mijn ogen is het 10
meer een 'tool' die je in kunt zetten dan een leerlijn (maar zeker een hele nuttige). De skills bestaan uit de volgende punten: - Creativiteit - Kritisch denken - Burgerschap - Samenwerken - Communicatie - ICT- en mediageletterdheid - Ondernemerschap - Productiviteit. Ik denk dat er zeker binnen kunstvakken veel ruimte is om deze skills te ontwikkelen. We zijn immers veel flexibeler dan andere vakken en zijn sowieso al meer gericht op persoonlijke ontwikkeling. Bovendien zijn de skills tot op zekere hoogte al verwerkt binnen de kunstvakken. Creativiteit is een breed begrip, dat op meerdere niveaus van toepassing is. Creativiteit is niet alleen het bedenken van concepten of mooie dingen kunnen maken. Creativiteit zorgt er ook voor dat je leert om problemen op te lossen en ook vanuit andere standpunten naar iets kan kijken (sluit ook weer aan bij het design based thinking). Bovendien zorgt creativiteit voor nieuwe verbindingen, het koppelen van nieuwe aan oude kennis. Eigenschappen die in het
latere leven ook van toepassing zijn. Kritisch denken leidt tot het niet klakkeloos aannemen van informatie, maar leert ook om onafhankelijk van anderen tot een mening te komen (wat zich ook verhoudt met het design based thinking). In welk reflectieformulier binnen de kunstvakken krijg je niet de vraag; 'Wat ging er goed en wat niet, waarom ging dat niet goed en hoe ga je dat in het vervolg aanpakken? Door dit leerlingen onderling toe te laten passen leren ze ook goed communiceren en respectvol met elkaar om te gaan. Ze leren dat het goed is om directe en effectieve feedback te geven zonder dat zij elkaar af hoeven te vallen. Vaak vinden studenten dit nog steeds eng, bang om iets verkeerds te zeggen. Maar door ze te leren kritisch te kijken naar hun werk en dat van anderen, kunnen ze waarschijnlijk ook beter de vinger op de zere plek leggen en betere feedback geven. Als ze dit al vroeg leren leidt dit uiteindelijk in hun latere leven tot een betere vorm van burgerschap, samenwerking en productiviteit. Ze hebben immers geleerd hoe ze moeten functioneren in een kleine gemeenschap (de klas) en kunnen dit daarna op grote schaal ook toepassen (de maatschappij). Qua ICT vind ik het vooral belangrijk dat ze beter leren waar ze informatie vandaan kunnen halen. Het is belangrijk dat ze met de computer om kunnen gaan, gelukkig is dit voor veel leerlingen geen probleem. Bovedien verandert 11
de techniek constant en is de generatie die nu op de middelbare school zit een 'digital native'. Ze zijn opgegroeid met de techniek en kunnen zich dan ook makkelijk aanpassen. Alleen het op de juiste manier gebruiken schijnt nog weleens problemen op te leveren. Op stage zag ik het regelmatig, hele zinnen in de Google zoekbalk typend en uiteindelijk nog eindigen bij een Wikipediapagina. Ik denk dat het daarom wel belangrijk is dat ze onderzoeksvaardigheden krijgen aangeleerd, waardoor ze meer inzicht krijgen in waar bepaalde informatie te halen is. Altermodernisme: Binnen het altermodernisme ligt de nadruk vooral op globalisering, digitalisering en een meer leerlinggestuurde lesvorm. Hier kan ik mijzelf goed in vinden. De wereld is zo groot en er is zoveel uit te halen, het is zonde om ons te beperken tot de standaarden die we nu nog steeds toepassen. We leven in een hybride samenleving waarbij de wortels overal vandaan komen en samen een groot netwerk vormen. We moeten leerlingen verder leren kijken dan hun neus lang is en ze zich meer laten verdiepen in de wereld an Sich. De nadruk bij een hybride samenleving ligt niet op de afkomst en het onderscheid, maar juist op de verbindende culturele elementen. Deze vertaalslag kunnen we makkelijk toepassen in de kunstvakken door binnen de opdrachten verbindingen te maken met andere culturen. Door leerlingen een vertaalslag te laten maken naar hun ei-
gen beleving, zijn we indirect dus al bezig met globalisering. Onze maatschappij wordt ook steeds digitaler. We hebben allemaal een gezicht op het internet en leerlingen weten zich al redelijk handig te manouvreren om tot de juiste informatie te komen. Ik denk dat we niet moeten onderschatten hoe kostbaar zoveel informatie is en dit ook in ons voordeel moeten gebruiken. Het internet is niet alleen een bron voor beeldmateriaal, maar het laat ze ook in aanraking komen met dingen die ze niet kennen. Neem wederom Pinterest als voorbeeld. Door het grote aanbod aan DIY's en werk van andere kunstenaars te bekijken, prikkel je ze niet alleen om meer buiten hun eigen paden te treden qua concept. Het laat ze ook in contact komen met andere materialen en technieken. Ik gebruik het al jaren en soms kom ik nog steeds dingen tegen waarvan mijn mond open valt (en hopelijk blijft dit ook zo). Ook is het altermodernisme bezig met procesgericht leren, waarbij ze leren intiatief te nemen, samenwerken en verantwoordelijkheid op zich te nemen. Het eindproduct is niet het belangrijkste, het gaat om het proces en hoe zij zichzelf hiertoe verhouden. Dit hangt tot op zekere hoogte ook weer samen met de 21th century skills.
12
Education 3.0: John Moravec speelt met zijn education 3.0 vooral in op de globalisering en digitalisering. Hij stelt dat iedereen op elke desgewenste plek zou kunnen leren. Wat natuurlijk mooi zou zijn, is als we de leerlingen zo kunnen prikkelen dat zij geinspireerd raken om niet alleen binnen school, maar ook daarbuiten met kunst bezig te zijn en dit met elkaar te delen. Daarom is bijvoorbeeld een klassikaal Pinterest account een heel goed idee. Hierdoor hebben ze toegang tot een grote hoeveelheid aan informatie én inspiratie. En al maken ze maar een simpele 'D.I.Y', als ze dit leuk vinden zullen ze dit gedrag waarschijnlijk herhalen (en vindt er dus creatieve ontwikkeling plaats). Bovendien is veel van deze informatie in het Engels, dus zelfs een beetje vakoverstijgend!
basis die in latere jaren goed gebruikt kan worden. Bovendien neem je de angst om te experimenteren weg omdat ze bekend zijn met materiaal en de uitwerkingen. Daardoor vormt dit in latere jaren geen belemmeringen meer en kunnen ze zich meer richten op andere leertaken. De computer is natuurlijk net zo goed een techniek, dus ook hiermee kunnen ze experimenteren en oefenen. In de jaren hierna kunnen ze zich meer gaan richten op persoonlijke ontwikkeling en op het ontwikkelen van andere skills. Ze zijn bekend met materiaal en techniek en kunnen van daaruit andere skills ontwikkelen zoals kritisch kijken, reflecteren, analyseren, concept e.d. Kortom, ze kunnen een goed begin maken met het ontwikkelen van de 21th century skills, altermodern leren en education 3.0.
Verbinding van stromingen: Elke stroming heeft zo zijn voor- en nadelen en ik geloof dat je als je ze op de juiste manier en op de juiste tijd inzet, ze elkaar zeker kunnen versterken. Het een sluit het ander niet uit. Ik denk dat het Bauhaus principe vooral in het eerste leerjaar ingezet moet worden. Door in het eerste jaar veel te experimenteren met materiaal en techniek zorg je voor een 13
conclusie Kortom, Ik denk dat kunsteducatie heel belangrijk is in het middelbaar onderwijs. Het geeft jongeren de kans zich te uiten en zowel hun creativiteit als vakoverstijgende skills te ontwikkelen. Ze leren door doen, proberen, experimenteren en fouten maken. Ze leren creatief om te gaan met problemen, maar bovenal ook om zich op een andere manier uit te drukken dan met taal of woorden. Er is niet een waarheid, en het gaat niet om het juiste antwoord in het juiste hokje plaatsen. Het gaat om de goede vragen stellen en inzicht krijgen in jezelf en de wereld om je heen.
14
bronvermelding A.H.K. (n.d.). Altermoderne kunsteducatie. Retrieved from http:// www.ahk.nl/lectoraten/educatie/ altermoderne-kunsteducatie/ Barth, M. (14, Juni 1996). Nuis beperkt aantal studenten op kunstacademies en conservatoria. Retrieved from http://www. trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/archief/ article/detail/2664493/1996/06/14/ Nuis-beperkt-aantal-studenten-op-kunstacademies-en-conservatoria.dhtml Bregman, R. (18, November 2014). Oproep aan alle leraren: stop met luisteren naar trendwatchers. Retrieved from https://decorrespondent.nl/2077/ Oproep-aan-alle-leraren-stop-met-luisteren-naar-trendwatchers/78301169859-8cbab2a0 Bruckyere, P. D. (17, November 2014). Wat ik goed vind aan deze oproep. Retrieved from http://xyofeinstein.wordpress.com/2014/11/17/ wat-ik-goed-vind-aan-deze-onderwijs2032-oproep/ Den Hartog Jager, H. (29, Mei 199). kunstonderwijs in nederland. Retrieved from http://retro.nrc.nl/ W2/Lab/Kunstonderwijs/kunstacademie.html
Dijk, M. V. (n.d.). State of mind het postmodernisme in de hedendaagse kunsttheorie. Retrieved from http://dspace.library.uu.nl/handle/1874/44458 Dijkgraaf, R. (n.d.). Onderscheiden, verbinden, vernieuwen de toekomst van het kunstonderwijs. Retrieved from http://www.vonkc. nl/downloads/dijkgraaf_Onderscheiden,_verbinden,_vernieuwen_-_ de_toekomst_van_het_kunstonderwijs_-_31520101.pdf Haanstra, F. (n.d.). Altermoderne kunsteducatie; theorie en praktijk. Retrieved from http://www. kunstbalie.nl/Upload/Sites/Kunstbalie2013 Hoekstra, M. (n.d.). Altermoderne kunsteducatie in de klas. Retrieved from http://www.cultuurplein.nl/voortgezet-onderwijs/ lesideeën/beeldend/altermoderne-kunsteducatie-de-klas Hwang Lynch, G. (n.d.). The importance of art in child development. Retrieved from http://www.pbs. org/parents/education/music-arts/ the-importance-of-art-in-child-development/ Jonkers, A. (27, Augustus 2014). Hoe taal en cultuur van de middelbare school verdwenen. Retrieved from https://decorrespondent.nl/1627/Hoe-taal-en-cultu-
ur-van-de-middelbare-school-verdwenen/83400020-dc40a483 Kennisnet. (n.d.). Een nieuwe tijd vraagt om nieuwe vaardigheden. Retrieved from http://www.kennisnet.nl/themas/21st-century-skills/ Konings, F. (n.d.). Leren over de wereld door kwalitatief kunstonderwijs op basisscholen. Retrieved from http://www.bureaukoningskunst.nl/download/KZ 6-2013 p1516-17.pdf L.K.C.A. (n.d.). ompas cultuuronderwijs . Retrieved from http:// www.lkca.nl/icc/kompas-cultuuronderwijs L.K.C.A. (n.d.). Overzicht 21st century skills. Retrieved from http:// www.lkca.nl/kennisdossiers/skills21kunst/skills Lynch, G. H. (n.d.). The importance of art in child development. Retrieved from http://www.pbs. org/parents/education/music-arts/ the-importance-of-art-in-child-development/ Pontzen, R. (27, 11 2008). Altermodernism: Verantwoord, gelaagd en dodelijk saai . Retrieved from http://www.whatspace.nl/ filosofie/altermodernism-verantwoord-gelaagd-en-dodelijk-saai.html Velden van, E. (n.d.). Bauhaus. Retrieved from http://www.archi-
tectenweb.nl/aweb/archipedia/archipedia.asp?id=7140 Vereniging van vrije scholen wil brede onderwijsvisie richting 2032. (24, November 2014). Retrieved from http://www.vrijescholen. nl/949/vereniging-van-vrijescholen-wil-brede-onderwijsvisie-richting-2032/ Visser, J. (1, Oktober 2014). Doen bèta's het beter op school?. Retrieved from https://decorrespondent.nl/1794/Doen-beta-s-het-beterop-school/91960440-3a143830 Visser, J. (9, Oktober 2014). Gewoon een goede leerling zijn is niet goed genoeg meer. Retrieved from https://decorrespondent. nl/1869/Gewoon-een-goede-leerling-zijn-is-niet-goed-genoegmeer/95804940-cd33c241 Visser, J. (11, November 2013). Hoe was het op school? leuk, ik heb nu 21st century skills!. Retrieved from https://decorrespondent.nl/308/Hoe-was-het-opschool-Leuk-ik-heb-nu-21st-centuryskills/24471524-d11744a7 Waar maurice de hond en daphne dekkers gelijk hebben (en waar ongelijk). (23, November 2011). Retrieved from http://onderzoekonderwijs.net/2014/11/23/waar-maurice-de-hond-en-daphne-dekkersgelijk-hebben-en-waar-ongelijk/
15
