UROLOGIE
Buikkatheter Suprapubische katheter
ADVIES
Buikkatheter Na overleg met uw arts hebt u een buikkatheter (‘suprapubische katheter’) gekregen. De verpleegkundige zal u uitleggen hoe u de katheter het beste kunt verzorgen. In deze folder kunt u dit nog eens nalezen. Urologie of de verpleegkundig consulent continentiezorg kunt u hierover informatie krijgen.
Wat is een buikkatheter? Een buikkatheter is een dunne slang die via de buik in uw blaas zit. Om te voorkomen dat de slang uit uw blaas glijdt, wordt er een ballonnetje aan het uiteinde van de katheter opgeblazen. De katheter kan zo’n 4 tot 8 weken blijven zitten. Daarna zal de arts of verpleegkundige zo nodig de katheter wisselen.
Voor de nacht ’s Nachts wordt uw urine opgevangen in een urine-nachtzak. Deze nachtzak kunt u doorkoppelen aan de beenzak. Deze nachtzak kan meer urine opvangen, zodat u rustig door kunt slapen. Maak wel de bandjes van de beenzak wat losser of doe de beenzakhouder af. Voor een goede afloop van de urine is het belangrijk dat de urinenachtzak altijd lager hangt dan uw blaas, dus lager dan uw matras. Als u bedlegerig bent of rolstoelgebonden, kan de urinenachtzak ook rechtstreeks aan de katheter verbonden worden. Deze urinezak kan 5 tot 7 dagen gebruikt worden en kan met een rekje aan de zijkant of achterkant van uw bed worden opgehangen. Ook in dit geval is het belangrijk dat de urinenachtzak altijd lager hangt dan uw blaas, dus lager dan uw matras.
Opvangsystemen Via de katheter loopt urine uit uw blaas in een urine-opvangzak. Er zijn verschillende soorten.
Voor overdag Overdag wordt uw urine opgevangen in een urine-beenzak. Deze heeft meestal een inhoud van 500 tot 750 ml en kan 3 tot 5 dagen aan de katheter verbonden blijven. De beenzak draagt u met bandjes om uw been. Aan de onderkant van de beenzak zit een aftapkraan. Als de zak vol is kunt u de urine via deze kraan eenvoudig in het toilet laten lopen. De beenzak draagt u overdag onder uw gewone kleding. Bevallen de beenbandjes u niet dan bestaan er ook andere soorten beenzakhouders. Via de poli 1
Het verzorgen van de buikkatheter
Het verwisselen van de beenzak U kunt de beenzak 3 tot 5 dagen gebruiken. Zo nodig verwisselt u de beenzak eerder bij bijvoorbeeld geurvorming. 1. Leeg regelmatig de beenzak in het toilet. 2. Sluit de aftapkraan van de nieuwe beenzak. 3. Als u beenbandjes gebruikt: schuif deze door de daarvoor bestemde openingen in de beenzak. Als u een beenzakhouder gebruikt, doet u deze eerst om. 4. Verwijder de beschermdop van de slang van de nieuwe beenzak. 5. Vouw de katheter die uit uw blaas loopt aan het uiteinde dubbel of knijp hem dicht. 6. Koppel de oude beenzak los van de katheter. 7. Maak eerst de binnenkant van de katheteropening schoon met een wattenstokje met chloorhexidine en reinig vervolgens het uiteinde van de slang van de beenzak. 8. Koppel de nieuwe beenzak aan. 9. Gebruikt u beenzakbandjes: bevestig deze aan uw boven- of onderbeen. Gebruikt u een beenzakhouder: breng dan de beenzak hierin aan. 10. Doe de oude beenzak in de vuilnisbak.
Nadat de buikkatheter voor het eerst is ingebracht, wordt er rondom de katheter een steriel gaas aangebracht. De eerste 5 tot 7 dagen moet u dit verband iedere dag verschonen. U verwijdert dan het verband en maak de huid rond de plek waar de katheter uit de buik komt schoon met water. U kunt ook gewoon douchen met de buikkatheter. U hoeft niet bang te zijn dat de katheter eruit valt. Na het wassen legt u een ingeknipt steriel gaas rond de katheter. Plak het gaas op de buik vast met een papieren pleister. Na 5 tot 7 dagen kunt u stoppen met dit verband.
Het aansluiten/verwisselen van de urinezakken De katheter en de beenzak vormen een gesloten afvoersysteem. Dat houdt in dat de beenzak ongeveer 3 tot 5 dagen aan de katheter verbonden blijft. De beenzak mag alleen van de katheter losgekoppeld worden als u hem wilt vervangen. Het behoud van dit systeem is belangrijk: hierdoor vermindert u de kans op infecties. De beenzak vervangt u alleen eerder als deze vies is of ruikt. Hieronder leest u hoe u de urinezak kunt verwisselen. De procedure is apart beschreven voor het verwisselen van de beenzak die u overdag draagt , voor het aansluiten van de nachtzak en voor het verwisselen van de urinenachtzak direct aan de katheter.
Chloorhexidine kunt u kopen bij de drogist of de apotheek. Het wordt niet vergoed door de verzekering.
2
Het doorkoppelen van de beenzak aan de urinenachtzak voor eenmalig gebruik
4. Koppel de oude urinenachtzak los van de katheter. 5. Reinig de binnenkant van de katheteropening met een wattenstokje met chloorhexidine. 6. Koppel de nieuwe urinenachtzak aan. 7. Bevestig de urinenachtzak aan het rekje en hang dit aan de zijkant van uw bed. 8. Leeg de volle urinenachtzak in het toilet en gooi hem daarna in de vuilnisbak.
1. Verwijder de beschermdop van de slang van de urinenachtzak. 2. Reinig het uiteinde van de slag van de urinenachtzak en de binnenkant van de aftapkraan van de beenzak met een wattenstokje met chloorhexidinetinctuur. 3. Koppel de slang van de urinenachtzak aan de aftapkraan van de beenzak. 4. Open de aftapkraan van de beenzak. 5. Bevestig de urinenachtzak aan het rekje en hang dit aan de zijkant of achterkant van uw bed. 6. Sluit ‘s ochtends de aftapkraan van de beenzak. 7. Koppel de urinenachtzak los van de beenzak. 8. Reinig het uiteinde van de aftapkraan van de beenzak met een wattenstokje met chloorhexidinetinctuur. 9. Leeg de volle urinenachtzak in het toilet en reinig hem volgens voorschrift.
Het katheterventiel Als u in plaats van een been- of urinenachtzak een katheterventiel gebruikt, moet u de blaas iedere 3 à 4 uur legen, ook ’s nachts. Daarvoor moet u het hendeltje omhoog en omlaag doen. Als de urine te lang in de blaas blijft, kunt u een blaasontsteking krijgen. Het is daarom beter om ‘s nachts een urinenachtzak te gebruiken, zodat de urine uit de blaas kan lopen. Voordeel van het ventiel is dat u de nachtzak erop kunt aankoppelen zonder de verbinding te verbreken.
Wanneer wordt de katheter verwijderd of verwisseld?
Het verwisselen van de urinenachtzak aan de katheter U kunt de duurzame urinenachtzak 5 tot 7 dagen gebruiken. Zo nodig verwisselt u de zak eerder, bij bijvoorbeeld geurvorming. 1. Sluit het aftapkraantje van de nieuwe urinenachtzak. 2. Verwijder de beschermdop van de slang van de urinenachtzak en reinig het uiteinde met een wattenstokje met chloorhexidine. 3. Vouw de katheter die uit uw blaas loopt aan het uiteinde dubbel of knijp hem dicht.
De arts die u behandelt, spreekt met u af hoe lang u de katheter moet dragen en wanneer hij moet worden verwisseld of verwijderd. Hiervoor wordt een afspraak met u gemaakt op de polikliniek.
3
Schoonmaken opvangzakken
Wanneer de arts waarschuwen?
U kunt de urinenachtzak zeven dagen gebruiken voordat u een nieuwe aansluit. Om infecties te voorkomen, moet de nachtzak dagelijks gespoeld worden met gewoon leidingwater en azijn (voor huishoudelijk gebruik). U kunt de nachtzak het beste ‘s ochtends schoonmaken, nadat u hem hebt afgekoppeld van de beenzak. De zak kan dan een aantal uren drogen voordat u hem ‘s avonds weer nodig hebt. Leg hem op een koele plaats.
Urine langs de katheter Soms kan het gebeuren dat er urine langs de katheter stroomt. Dit kan een aantal oorzaken hebben, namelijk: 1. er zit een knik in de katheter; 2. er zit een knik in de verbindingsslang van de urineopvangzak; 3. de katheter zit verstopt door gruis of door een bloedstolsel; 4. de katheter ligt niet goed in de blaas; 5. u hebt blaaskrampen. Oorzaak 1 en 2 kunt u zelf verhelpen door de katheter of de verbindingsslang zelf weer in de juiste stand terug te brengen (de knik eruit te halen). In alle andere gevallen moet u contact opnemen met uw huisarts of uw arts in het ziekenhuis.
Voorkom blaasontsteking Omdat u een katheter gebruikt, hebt u een grotere kans om een blaasontsteking op te lopen. Om dit risico zo klein mogelijk te houden kunt u zelf het volgende doen: • Was uw handen voor en na iedere behandeling van de katheter. • Reinig altijd de aansluitingen tussen katheter en opvangzak met een wattenstokje met chloorhexidine. • Let op dat er geen knikken zitten in de verbindingsslang tussen de katheter en de urinezak. • Zorg dat de urinezak altijd lager hangt dan uw blaas. Anders kan de urine niet goed in de opvangzak lopen. • Drink iedere dag een ruime hoeveelheid (minimaal 2 liter per dag).
Als de katheter eruit is gevallen, neem dan direct contact op met uw huisarts of uw uroloog in het ziekenhuis, ook al is het nacht! Meestal kan er dan zonder problemen binnen een uur weer een nieuwe katheter in uw blaas worden geschoven. Na dit uur zal het moeilijker zijn om weer een katheter in te brengen.
4
Ontsteking Als de insteekopening rood ziet, pijnlijk is of als er pus uit komt, neem dan contact op met uw huisarts of met uw uroloog tijdens kantooruren. Zorg ervoor dat er niet aan de katheter wordt getrokken.
Vragen Als u na het lezen van deze folder nog vragen hebt, dan kunt u contact opnemen met de polikliniek Urologie. Ook kunt u terecht bij de verpleegkundig consulenten continentiezorg.
Spoed Is uw katheter eruit gevallen of is er een andere spoedsituatie buiten kantooruren? Bel dan naar de afdeling Spoedeisende Hulp.
5
St. Antonius Ziekenhuis T 088 - 320 30 00 E
[email protected] www.antoniusziekenhuis.nl
Spoedeisende Hulp 088 - 320 33 00 Urologie 088 - 320 25 00 Continentiezorg 088 - 320 28 02
Locaties en bezoekadressen
Ziekenhuizen
Poliklinieken
St. Antonius Ziekenhuis Utrecht Soestwetering 1, Utrecht (Leidsche Rijn)
St. Antonius Polikliniek Utrecht Overvecht Neckardreef 6, Utrecht
St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Koekoekslaan 1, Nieuwegein
St. Antonius Polikliniek Houten Hofspoor 2, Houten St. Antonius Spatadercentrum Utrecht-De Meern Van Lawick van Pabstlaan 12, De Meern
6
Meer weten? Ga naar www.antoniusziekenhuis.nl
URO 06/08-’09
Dit is een uitgave van St. Antonius Ziekenhuis
