Trends en ontwikkelingen in het MVO-speelveld medio 2008

B EZOEKADRES Waterstraat 47, 3511 BW Utrecht P OSTADRES Postbus 48, 3500 AA Utrecht T ELEFOON (030) 236 34 65 F AX (030) 231 28 04 E- MAIL [email protected]

Trends en ontwikkelingen in het MVO-speelveld medio 2008

I NTERNET www.mvonederland.nl

Dit document geeft een beeld van de stand van zaken en van trends en ontwikkelingen op het gebied van MVO in Nederland medio 2008. De basis voor dit document is de ‘Stand van zaken MVO in Nederland medio 2007’. Sinds het verschijnen van dat document zijn er door verschillende partijen onderzoeken uitgevoerd naar MVO in het Nederlandse bedrijfsleven. Geen van deze onderzoeken zijn op zichzelf staand grootschalig en betrouwbaar genoeg om brede algemene conclusies aan te verbinden. Echter, al deze onderzoeken samen geven een indicatie van de ontwikkelingen op MVO-gebied. Daarnaast zijn de trends en ontwikkelingen die dit document beschrijven gebaseerd op signalen die door MVO Nederland in de markt worden waargenomen. Bekendheid en houding Vorig jaar bleek uit verschillende onderzoeken dat de bekendheid van MVO bij Nederlandse ondernemers groot is. Zo bleek uit onderzoek van het EIM onder ruim 3000 MKB-ondernemers (599 fte) dat 68% bekend is met het begrip MVO. 81% van de respondenten gaf aan dat het management van de bedrijven tamelijk tot zeer positief stond tegenover MVO. Ondanks deze grote bekendheid en positieve houding, wees hetzelfde onderzoek uit dat het daadwerkelijk uitvoeren van MVO-activiteiten, het verankeren van MVO in de bedrijfsprocessen, aanzienlijk minder ver gevorderd is. Slechts 34% van de respondenten geeft aan het gevoel te hebben MVO-activiteiten uit te voeren. Opvallend hierbij was dat als MVO-activiteiten worden voorgelegd, toch 61% van deze respondenten aangaf één of meer van deze activiteiten uit te voeren. Verklaring voor het verschil tussen deze twee percentages ligt waarschijnlijk in het feit dat bedrijven laagdrempelige MVO-activiteiten uitvoeren (denk aan goed werkgeverschap), maar zichzelf niet als MVO-bedrijven zien. Uit dit onderzoek van het EIM bleek dat de meest uitgevoerde MVO-activiteiten werknemersgerelateerd waren. De minst uitgevoerde MVO-activiteiten waren planet-gerelateerd. Ook MBOgerelateerde thema’s scoorden relatief laag1. De verschillende onderzoeken die het afgelopen jaar zijn uitgevoerd, wijzen richting eenzelfde bekendheid met het begrip MVO. Het feit dat er ook afgelopen jaar weer veel bedrijfsinitiatieven rondom bijvoorbeeld energie en duurzame producten zijn opgekomen, wijst samen met een toegenomen media-aandacht voor duurzaamheid, op een algemeen toegenomen aandacht voor MVO. Het EIM heeft in 2008 opnieuw onderzoek gedaan onder ruim 2000 MKB-ondernemers. Opmerkelijk is dat 79% van de respondenten van dit onderzoek aangeeft dat alles dat het eigen bedrijf redelijkerwijs kan doen op het gebied van MVO gedaan is. Deze uitkomsten zijn in strijd met andere uitkomsten uit hetzelfde onderzoek. Het onderzoek wijst namelijk ook uit dat zo’n 45% van de bedrijven aangeeft niet actief te sturen op energiebesparing, afvalpreventie en papierbesparing, en dat tweederde van de respondenten geen groene stroom afneemt.

1

Zie tabel bijlage 1.

1/12

Uit verschillende onderzoeken naar MVO die medio 2007 zijn uitgevoerd, kwamen de volgende drijfveren voor maatschappelijk verantwoord ondernemen naar voren: MVO draagt bij aan imagoverbetering MVO leidt tot een betere omgang met stakeholders MVO is een mogelijkheid om werknemers te motiveren en vast te houden MVO prikkelt tot innovatie en nieuwe producten MVO is goed voor mens en milieu MVO draagt bij aan lagere bedrijfskosten en hogere omzet De onderzoeken die dit jaar zijn uitgevoerd geven soortgelijke drijfveren voor MVO aan. De verschillende onderzoeken zijn los van elkaar niet grootschalig en betrouwbaar genoeg om harde uitspraken te kunnen doen over veranderingen in het belang dat bedrijven aan de verschillende drijfveren hechten. Wel komen de drijfveren die in 2007 naar voren kwamen, ook dit jaar in de verschillende onderzoeken naar voren. Één ontwikkeling in de motivatie van bedrijven om maatschappelijk verantwoord te ondernemen is het noemen waard. Uit onderzoek van Grant Thornton onder bijna 8000 middelgrote en grote bedrijven in 34 verschillende landen, blijkt dat 67% van de Nederlandse bedrijven aangeeft dat kostenbewustzijn de belangrijkste drijfveer is voor MVO.

2/12

Trends en ontwikkelingen Op basis van verschillende publicaties en signalen die MVO Nederland uit de markt oppikt, constateert MVO Nederland dat de volgende thema’s op dit moment de MVO-agenda bepalen: 1. Energie en CO2-uitstoot 2. Duurzaam inkopen en ketenverantwoordelijkheid 3. Cradle to cradle 4. Relatie Bedrijven – Maatschappelijke organisaties 5. Sociale thema’s 6. Transparantie 7. MVO en marketing 8. MVO bij economische tegenwind 9. MVO in de consumentenmarkt 10. MVO in de kapitaalmarkt Energie en CO2-uitstoot Klimaatneutrale post De aandacht voor energie, energiebesparing en Zakelijke klanten van TNT Post kunnen hun CO2-reductie lijkt te zijn toegenomen. SenterNovem post vanaf begin dit jaar klimaatneutraal herkent deze aandacht voor energie(besparing). Uit versturen. Dit houdt in dat de CO2-uitstoot, die het het jaarverslag over de energie-investeringsaftrek gevolg is van de verzending, kan worden van SenterNovem blijkt dat investeren in duurzame gecompenseerd. TNT Post verwerkt dagelijks energie en energiebesparing populair is bij 16 miljoen poststukken. Verschillende ondernemers. In totaal investeerden ondernemers gemeenten en provincies, de Kamer van ongeveer twee miljard euro. De meeste aanvragen Koophandel Nederland, Peugeot Nederland, (48%) waren voor investeringen in het energiezuinig de Vrije Universiteit, SNS Reaal en vele maken van gebouwen. 25% ging naar anderen maken al gebruik van de energiezuinige apparaten en energie-efficiënte klimaatneutrale postservice. Sinds begin productieprocessen. 2008 zijn meer dan 100 miljoen groene poststukken verzonden. Dit aantal neemt het De aanschaf van groene stroom door consumenten komende jaar explosief toe nu ook KPN heeft is het afgelopen jaar volgens onderzoek van besloten om hun postzendingen te Energieprijzen.nl gestegen, met 8% tot 2,4 miljoen vergroenen. Meer dan 80 miljoen brieven en huishoudens. Binnen het MKB is het percentage dat pakketten van KPN, zullen via Groene Post groene stroom afneemt 31%.2 De aandacht voor klimaatneutraal worden verstuurd. energie en energiebesparing is groot, maar tegelijkertijd lijken MKB’ers niet goed te weten hoe zij zelf verdere stappen kunnen zetten op het gebied van energiebesparing. Uit onderzoek van het EIM onder ruim 2000 MKB’ers blijkt dat bijna tweederde van de respondenten niet weet welke extra energiebesparende maatregelen nog mogelijk zijn. Naast inspanningen rondom het besparen van energie en het kiezen voor groene stroom, wordt in toenemende mate aandacht besteed aan de CO2 die wordt uitgestoten. Een groeiende groep bedrijven berekent zijn CO2-uitstoot en rapporteert hierover. Ook op productniveau wordt in toenemende mate aangegeven hoeveel CO2-uitstoot de vervaardiging of het gebruik ervan veroorzaakt. Bedrijven of producten waarvan de berekende CO2-uitstoot is gecompenseerd, communiceren dit naar buiten met de term klimaatneutraal. Langzaamaan beginnen bedrijven ook verantwoordelijkheid te voelen voor de CO2-uitstoot die eerder in de keten is veroorzaakt.

2

Duurzaam ondernemen in het MKB: kansen grijpen! – EIM – november 2008

3/12

Duurzaam inkopen en ketenverantwoordelijkheid Om de grondstoffen voor Gulpenerbier De aandacht voor duurzaam inkopen en duurzaam in te kunnen kopen, richtte ketenverantwoordelijk-heid neemt toe. De overheid speelt Gulpener in 1996 Triligran op. Triligran is een coöperatie van hierin met het duurzaam inkopen beleid een belangrijke rol. ongeveer 50 Limburgse agrariërs die In 2010 wil de Rijksoverheid voor 100 procent duurzaam de brouwgranen voor bier op een inkopen. De gemeenten gaan voor 75% in 2010 en 100% milieuvriendelijke wijze voor in 2015, provincies en waterschappen willen in 2010 voor Gulpener telen. Alle brouwgranen 50% duurzaam inkopen. die Gulpener gebruikt – gerst, tarwe, Hoewel de aandacht voor duurzaam inkopen toeneemt, is rogge, spelt en hop – komen van nog onduidelijk hoeveel bedrijven ook daadwerkelijk Limburgse bodem. Hiermee duurzaam inkopen. De verschillende onderzoeken geven stimuleert Gulpener de lokale geen eenduidig beeld. economie en worden transportkosten bespaard. De Benchmark Maatschappelijk Verantwoord Ketenbeheer Bovendien zorgt de van VBDO geeft wel een indicatie van daadwerkelijke milieuvriendelijke wijze van telen activiteiten van grote beursgenoteerde bedrijven op het ervoor dat de Limburgse grond niet gebied van duurzaam inkopen. De VBDO beoordeelde hoe wordt uitgeput of vervuild. Doordat 32 grote beursgenoteerde ondernemingen hun Triligran de eigen coöperatie van duurzaamheidbeleid toepassen op hun leveranciers. Slechts Gulpener is, kan Gulpener al in een 22% van deze ondernemingen scoort een voldoende in deze vroeg stadium invloed uitoefenen op de gerstrassen die worden geteeld. Dit benchmark bepaalt de uiteindelijke smaak en Ook de start van het Initiatief Duurzame Handel (IDH) is een kwaliteit van het bier. signaal van toegenomen aandacht voor ketenverantwoordelijk-heid. In juni 2007 werd als onderdeel van het Akkoord van Schokland de intentieverklaring voor het IDH getekend door NGO’s, het bedrijfsleven, vakbonden en de overheid. Het IDH heeft als doel om internationale handel- en productketens te verduurzamen. Inmiddels hebben tientallen bedrijven en branches zich bij dit initiatief aangesloten en worden voor 6 sectoren verbeterprogramma’s opgezet. Cradle to cradle De aandacht voor Cradle to Cradle – het concept Limburg gaat voor Cradle to Cradle waarbij afval van een gebruikt product voedsel is Het ‘Cradle to Cradle’-concept is in Limburg bezig met een opmars. Er worden tal van ‘Cradle to Cradle’voor een nieuw product, of zonder schadelijke projecten uitgevoerd op het gebied van producten, bijeffecten terug gaat naar de natuur – groeit. Vijf productieprocessen, gebiedsontwikkeling, uitvoering jaar geleden was Cradle to Cradle nog een van evenementen, ontwerpen van gebouwen, onbekend begrip. Inmiddels zijn er wereldwijd ruim infrastructuur en onderwijs. Cradle to Cradle wordt 500 bureau’s en 30 architecten die zich Cradle to door de provincie gebruikt als raamwerk voor Cradle noemen. Ruim 60 bedrijven produceren innovatie. De provincie Limburg loopt hierin voorop in producten die daadwerkelijk officieel zijn Nederland en Europa. gecertificeerd door EPEA (EPEA is opgericht door Michael Braungart en werkt wereldwijd met cliënten om de ‘Cradle to Cradle’-methodologie toe te passen op het ontwerpen van nieuwe processen, producten en services). Dit zijn voornamelijk bouwmaterialen, bouwproducten en interieurmaterialen en -producten voor de business-to-business markt. Nederlandse bedrijven zijn hierin sterk ondervertegenwoordigd. Toch zijn veel Nederlandse bedrijven bezig met het ‘Cradle to Cradle’-concept. Denk aan Philips, DSM, Desso, van Houtum Papier, van Gansenwinkel etc. Met name bedrijven uit de bouwnijverheid, vervoerssector en de industrie zien kansen in Cradle to Cradle.3 Nederland loopt volgens Braungart, naast Taiwan en Nieuw-Zeeland, wereldwijd voorop bij de adoptie van de ‘Cradle to Cradle’-ideeën. Inmiddels zijn er in Nederland 3 adviesbureau’s officiële samenwerkingspartners van EPEA. 3

Duurzaam ondernemen in het MKB: kansen grijpen! – EIM – november 2008

4/12

Relatie Bedrijven – Maatschappelijke organisaties Er lijkt een verschuiving van concurrentie naar samenwerking plaats te vinden in de relatie tussen bedrijven en maatschappelijke organisaties. Jarenlang was er sprake van onverschilligheid of bestonden er scherpe tegenstellingen tussen bedrijven en maatschappelijke organisaties. Deze tegenstellingen bestaan nog steeds. Bedrijven en maatschappelijke organisaties lijken soms concurrerende belangen te hebben. Denk aan de conflicten die zijn ontstaan tussen Milieudefensie en de Rotterdamse haven omtrent de aanleg van de Maasvlakte, de FNLI en FairFood omtrent het beoordelen van ‘eerlijk eten’, en tussen G-star en De Schone Kleren Kampagne omtrent het ontbreken van vakbondsrechten in de Indiase fabriek Fibres and Fabrics International. Echter, tegelijkertijd werken steeds meer bedrijven en maatschappelijke organisaties samen in de vorm van bijvoorbeeld een partnerschap. Zij zien de voordelen van het aangaan van de dialoog met stakeholders, en willen samen met deze stakeholders verder komen op het gebied van maatschappelijke issues. Bovendien levert het gebruikmaken van elkaars netwerk en expertise voordeel op voor beide partijen. Denk aan het partnerschap tussen McDonalds en Greenpeace, Campina, Natuur en Milieu, Solidaridad en het Wereld Natuur Fonds, Unilever en het Marine Stewardship Council en BCC, het WNF, Natuur en Milieu en Milieucentraal Deze toegenomen aandacht voor samenwerking uit zich ook in de start van het Initiatief Duurzame Handel (IDH). Binnen het IDH werken NGO’s, het bedrijfsleven, vakbonden en de overheid samen aan het verduurzamen van internationale handel- en productketens. Inmiddels hebben tientallen bedrijven en branches zich bij dit initiatief aangesloten en worden voor 6 sectoren verbeterprogramma’s opgezet. Nadat Stichting Natuur en Milieu Campina met de neus op de feiten drukte omtrent de misstanden rond het telen van soja, besloot Campina afspraken te maken met Natuur en Milieu, Solidaridad en het Wereld Natuur Fonds. Plan is dat de koeien van Campina-boeren vanaf 2011 alleen nog duurzame soja eten. Eric Heres, Director Corporate Communication Campina: “We zochten naar duurzaamheid, gezondheid voor de consument en een toegevoegde waarde voor de boeren. De sleutel hebben we dus gevonden en dat is een hele knappe! Ik vraag me af wie er, toen we die vonden, met een grotere grijns rondliep: wij of de maatschappelijke organisaties.”

Sociale thema’s In 2007 bleek uit onderzoek van het EIM onder ruim 3000 MKB-ondernemers (5-99 fte) dat de meest uitgevoerde MVO-activiteiten werknemersgerelateerd waren. Deze activiteiten hangen voornamelijk samen met ‘goed werkgeverschap’. Denk hierbij aan ‘mannen en vrouwen voor gelijke prestaties gelijk belonen’, ‘parttime werken is mogelijk’, ‘werknemers medeverantwoordelijkheid geven om bedrijfsactiviteiten te verbeteren’ en ‘proberen aan de professionele ambities van werknemers tegemoet te komen’. Deze activiteiten zijn laagdrempelig en beperken zich tot de werknemers binnen een bedrijf. Mogelijkheden voor people-gerelateerde MVO-activiteiten buiten het eigen bedrijf, zijn minder bekend onder MKB’ers. Onderzoek van het EIM onder ruim 2000 MKB-ondernemers eind 2008, wijst uit dat 94% van de ondervraagden is iets te doen tegen kinderarbeid als dat mogelijk was. Hiervoor is 79% bereid meer te betalen. Vervolgens geeft 91% van de respondenten aan met zekerheid te kunnen zeggen dat zij geen producten verkoopt waarbij kinderarbeid is ingezet. Hoewel feitelijke cijfers ontbreken, wordt naar alle waarschijnlijkheid meer dan de overige 9% van de Nederlandse import met behulp van kinderarbeid vervaardigd. Hieruit blijkt de ondoorzichtigheid van de keten en de noodzaak van het bieden van handvaten aan bedrijven op het gebied van ketenverantwoordelijkheid.

5/12

Hier staat tegenover dat in Nederland steeds meer FairTrade producten en verkooppunten bijkomen. Acht grote supermarktketens, die samen ruim 4000 verkooppunten hebben verkopen eerlijke producten. Transparantie Transparantie blijft een belangrijk thema voor Sinds begin 2008 hebben de biologische bedrijven. Uit de Transparantiebenchmark 2007 eieren bij Super de Boer een code waarmee blijkt dat de totale gemiddelde scoren van de de eieren traceerbaar zijn van de plaats waar ze geproduceerd zijn tot de plek waar ze deelnemende bedrijven is gestegen ten opzichte verkocht worden. Dit systeem is in van 2006. Deze stijging is voornamelijk te samenwerking met Kwetters Eieren opgezet. danken aan een hogere score bij de nietbeursgenoteerde ondernemingen. De bankensector is het meest transparant in zijn rapportage. De banken worden op grote afstand gevolgd door de energieondernemingen en de voeding-, drank- en levensmiddelensector. Min of meer gelijk scoren de verzekeraars en de transportbedrijven. Zowel de scores van de verzekeraars als van de IT-ondernemingen zijn sterk gezakt ten opzichte van vorig jaar. Dit is mede het gevolg van het verzwaren van de criteria. Een trend binnen het transparantie-thema is ‘tracking and tracing’. Een tracking and tracing systeem vergroot de transparantie van een keten. Via een tracking and tracing systeem wordt inzicht gegeven in de herkomst en de vervaardiging van een product. Een dergelijk systeem biedt de mogelijkheid inzicht te geven in de productkwaliteit en de milieu- en sociale effecten van het product. MVO en marketing Binnen het speelveld van MVO en marketing, is greenwashing een veelgehoorde term. Greenwashing beschrijft het fenomeen van bedrijven die de consument misleiden door meer te investeren in het adverteren over hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, dan daadwerkelijk te investeren in maatschappelijk verantwoord ondernemen. Volgens milieuorganisaties maken vooral autofabrikanten en energiebedrijven zich schuldig aan greenwashing. Ook binnen de wasmiddelensector zijn voorbeelden te vinden. Als reactie op het vele greenwashen van bedrijven, heeft Morgen4 de Groene Zeepbel in het leven geroepen. De groene zeepbel is een award voor de grootste greenwash-campagne. Dit jaar is deze award toegekend aan een energieleverancier. De toegenomen aandacht voor ‘greenwashing’ kan enerzijds betekenen dat bedrijven MVO in toenemende mate gebruiken om hun imago te verbeteren, zonder echt invulling te geven aan MVO. Anderzijds kan het ook wijzen op een groeiende kritische houding van consumenten, NGO’s en de media ten opzichte van bedrijven die claimen maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Deze laatste aanname wordt bevestigd door onderzoek van MarketResponse naar de houding van de Nederlandse consumenten ten opzichte van MVO en advertising. Het onderzoek stelt dat 16% van de Nederlandse populatie valt te classificeren als Cultural Creative5. Nog eens 10% heeft hier affiniteit mee. Volgens het onderzoek wordt de band van de Cultural Creatives met een product of dienst versterkt door advertising met een geloofwaardige, realistische en authentieke boodschap. Gezien de verwachting dat de groep Cultural Creatives blijft groeien, is het belangrijk dat maatschappelijk verantwoorde producten zich op geloofwaardige en authentieke wijze onderscheiden van andere producten.

4 5

Studentennetwerk voor een duurzame toekomst Dossier Duurzaam – DBB en Intomart Gfk – 3 september 2008

6/12

Voorzitter van de Bond van Adverteerders Driessen bevestigt deze vraag naar geloofwaardige, eerlijke reclame. Driessen pleit voor duurzaamheid, eerlijkheid en ethisch zuiver handelen door adverteerders. “Feitelijk correcte informatieverstrekking, over goede producten en diensten, is de enige weg naar een beter imago voor de reclamebranche en herstel van vertrouwen in reclame.”6

MVO bij economische tegenwind De Triodos Bank investeert bewust niet De huidige economische tegenwind is geen trend binnen in complexe financiële instrumenten, het MVO-speelveld, maar wel een trend die MVO raakt. zoals de herverpakte De kredietcrisis laat op harde wijze zien dat als een bedrijf hypotheekportefeuilles waarop veel banken nu zoveel geld hebben verloren. economische, sociale of milieu belangen verwaarloost, Het bankmodel van de Triodos gaat men het zwaar krijgt in economisch zware tijden. Bedrijven terug naar de essentie van bankieren: die onverantwoorde investeringen hebben gedaan en zich mensen die geld opzij kunnen zetten teveel richtten op de kortetermijnresultaten, betalen samenbrengen met bedrijven en daarvoor nu de rekening. De auto-industrie is hiervan een projecten die het tijdelijk nodig hebben duidelijk voorbeeld. Autofabrikanten hebben zich lange tijd om hun activiteiten te kunnen ontplooien. gericht op kortetermijnresultaten, zonder hierbij te letten Dit zijn bedrijven en projecten met een op veranderingen in de omgeving. Bij veel autofabrikanten meerwaarde op sociaal, milieu en loopt nu de omzet terug en lopen de voorraden op. cultureel gebied. Investeringen in de reële economie, in bedrijven en projecten Hierdoor moeten veel fabrieken voor langere tijd sluiten. waar de bank een directe, vaak Maatschappelijk verantwoord ondernemen daarentegen, persoonlijke relatie mee heeft. vergt een brede blik op de maatschappij. Hierdoor kan een Door dit bewuste beleid raakt de crisis in organisatie beter inspelen op maatschappelijke de financiële markten de bank slechts in ontwikkelingen die spelen, en draagt MVO bij aan allerlei zeer beperkte mate. product- en procesinnovaties. Tijden van crisis zijn bij uitstek geschikt om op een andere, vernieuwende manier te gaan ondernemen. MVO kan bijdragen aan de noodzaak om op een innovatieve manier anders invulling te geven aan een onderneming. Bovendien leidt MVO leidt tot lagere wervings- en energiekosten en stabielere omzetten. Deze factoren wegen bij economische tegenwind nog zwaarder dan in een hoogconjunctuur. Verschillende onderzoeken bevestigen het belang van MVO voor gezonde financiële cijfers. Zo blijkt uit onderzoek van ESB dat zowel het rendement eigen vermogen als de verhouding tussen marktwaarde en boekwaarde stijgt naar mate een bedrijf hoger scoort op het gebied van MVO7. Ook de effectenbeurs geeft signalen over de performance van MVO-bedrijven. De grafieken in bijlage 3 laten zien dat beursindexen voor duurzame bedrijven beter scoren dan reguliere beursindexen.

6 7

Harde start van nieuwe BVA-voorzitter Driessen – Adformatie – 25 september 2008 Zie bijlage 2.

7/12

Kapitaalmarkt Volgens een onderzoek van VBDO hebben Nederlandse institutionele beleggers vorig jaar een grote groei gemaakt richting duurzaam beleggen. 40% (435 miljard euro) van het totale vermogen dat deze beleggers beheren wordt gescreend op minimaal één uitsluitingcriterium. Dit is een groei van 816% ten opzichte van 2005 (toen was dit 47 miljard euro). Uit onderzoek van VBDO blijkt dat de aandacht voor duurzaam sparen en beleggen versneld toeneemt. Duurzaam beleggen groeit in 2007 met 8,7% tot 3,6 miljard euro (regulier beleggen nam in 2007 af met 4,8%). Duurzaam sparen groeit in 2007 met 26,4% tot 10 miljard euro (regulier sparen nam in 2007 toe met 6,3%). In 2007 steeg het door particulieren duurzaam gespaard- en belegd vermogen met 21,2%, in 2006 was de toen al sterke groei 20%. Het totaal duurzame vermogen is eind 2007 13,6 miljard euro (2006: 11,2 miljard euro). Het marktaandeel duurzaam beleggen is gegroeid van 2,8% naar 3,2% in 2007. Het marktaandeel duurzaam sparen is gegroeid van 3,6 % naar 4,3% in 2007. Het totaal marktaandeel duurzaam sparen en beleggen is gestegen van 3,3% naar 3,9 %. Een andere opvallende trend in 2007 is de groei van het aantal themafondsen dat aan duurzaamheid is gerelateerd. Dit zijn beleggingsfondsen die deelnemen in bedrijven die werkzaam zijn binnen een bepaald aandachtsgebied, zoals water of duurzame energie. Consumentenmarkt De Nederlandse consument vindt het belangrijk dat bedrijven maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar handelt hier slechts in geringe mate naar. DDB en Intomart GfK deden medio 2008 onderzoek onder 1500 Nederlandse consumenten8 en concluderen dat 77% van de Nederlandse consument het (zeer) belangrijk vindt dat bedrijven duurzaam ondernemen. Verschillende andere onderzoeken wijzen echter uit dat slechts ongeveer eenderde van de consumenten daadwerkelijk bewust duurzame producten en diensten koopt. Dat consumenten zichzelf bewuster en duurzamer beschouwen dan ze wellicht in werkelijkheid zijn, blijkt ook als deze cijfers worden vergeleken met onderzoek van MarketResponse. Dit onderzoek dat vorig jaar werd gepubliceerd, wijst uit dat 16% van de Nederlanders Cultural Creative9 is. De aanschaf van groene stroom door consumenten is het afgelopen jaar volgens onderzoek van Energieprijzen.nl gestegen, met 8% tot 2,4 miljoen huishoudens. Bovendien wijst de BIO-Monitor 2007 uit dat biologische voeding in 2007 dubbele groeicijfers heeft getoond ten opzichte van gangbare voeding. De consumentenbestedingen voor biologische voedingsmiddelen zijn in 2007 met 13,3% gestegen tot 518,9 miljoen euro. Ondanks deze positieve cijfers over groei, is het marktaandeel voor biologische producten nog steeds slechts 2,0%. De kloof tussen het belang dat de consument aan duurzaamheid hecht en het hiernaar handelen in aankoopgedrag kent verschillende oorzaken: Gebrek aan kennis en informatie is één van deze oorzaken. Dossier Duurzaam geeft aan dat hoewel consumenten aangeven belang te hechten aan duurzaam ondernemen, zij nauwelijks zicht hebben op de mate waarin bedrijven daadwerkelijk werken aan duurzaamheid. Aanwezige kennis is voornamelijk gebaseerd op reclames die men eerder zag. Slechts 6% zoekt op eigen kracht naar informatie over duurzaamheid. Een te hoge prijs wordt in verschillende onderzoeken als oorzaak genoemd van de beperkte aankoop van duurzame producten. Tot slot wordt het beperkte assortiment van duurzame producten in verschillende onderzoeken als oorzaak genoemd.

8 9

Dossier Duurzaam – DBB en Intomart Gfk – 3 september 2008 Cultural Creatives: mensen die een duurzame levensstijl nastreven

8/12

Conclusie Evenals vorig jaar blijkt dat ondernemers in grote mate bekend zijn met het begrip MVO. Dit komt in verschillende onderzoeken naar voren. Bovendien neemt de aandacht voor MVO toe. Echter, van daadwerkelijke verankering van MVO in de bedrijfsprocessen is nog maar in beperkte mate sprake. Dit blijkt ook uit de perceptie van de respondenten uit recent onderzoek van het EIM. 79% van deze respondenten van dit onderzoek geeft aan dat alles dat het bedrijf redelijkerwijs kan doen op het gebied van MVO gedaan is, terwijl het onderzoek tegelijkertijd uitwijst dat er op veel vlakken nog stappen te zetten zijn. Door stijgende energieprijzen neemt de aandacht voor duurzame energie en energiebesparing toe. Ook duurzaam inkopen, ketenverantwoordelijkheid, Cradle to Cradle, greenwashing en transparantie staan in toenemende mate in de belangstelling. De aandacht voor sociale thema’s blijft hierin echter achter. Er wordt in toenemende mate duurzaam gespaard en belegd. De kloof tussen de grote bekendheid van MVO, de perceptie van het eigen maatschappelijke handelen en het daadwerkelijke maatschappelijk verantwoorde handelen die we bij bedrijven constateren, komt ook terug in het consumentengedrag. Blik op de toekomst De huidige financiële crisis heeft ons laten inzien de focus op puur eigenbelang en de korte termijn tot onverantwoorde maatschappelijke gevolgen leidt. De noodzaak voor een systeem dat zich meer richt op de lange termijn dringt zich op. Dit zal de aandacht voor maatschappelijk verantwoord ondernemen nog verder doen toenemen. Belangrijk is dat deze aandacht ook wordt omgezet in daden. Ondanks dat de perceptie van 91% van de MKB’ers is dat alles dat redelijkerwijs aan MVO gedaan kan worden gedaan is, zijn er nog veel stappen te zetten. Verder onderzoek Er is sinds het verschijnen van de Stand van zaken MVO in Nederland medio 2007 weinig grootschalig onderzoek gedaan over de bekendheid en verankering van MVO binnen het Nederlandse bedrijfsleven. Bij de onderzoeken die gedaan zijn, zijn vraagtekens te plaatsen met het oog op de beperkte representativiteit van de steekproef en de vraagstelling. Er is vraag naar een dergelijk grootschalig en trendmatig onderzoek. De gedane onderzoeken roepen vragen op over de kloof tussen de eigen perceptie van ondernemers over hun MVO-gedrag, en de daadwerkelijke verankering van MVO. Verder onderzoek kan onduidelijkheden op dit gebied ophelderen. Utrecht, 22 december 2008 MVO Nederland Gebruikte onderzoeken Bedenker Cradle to Cradle bewerkt Den Haag – PM – 13 juni 2008 Benchmark Maatschappelijk Verantwoord Ketenbeheer – VBDO – 2007 BIO-Monitor 2007 - Biologica Cultural Creatives 2006 – MarketResponse – 2006 Dossier Duurzaam – DBB en Intomart Gfk – 3 september 2008 Duurzaam ondernemen economisch zinvol - Economisch Statistische Berichten – 2007 Duurzaam ondernemen in het MKB: kansen grijpen! – EIM – november 2008 Duurzaam Sparen en Beleggen in Nederland 1987-2007 – VBDO Harde start van nieuwe BVA-voorzitter Driessen – Adformatie – 25 september 2008 International Business Report 2008 - Grant Thornton Jaarverslag over de energie-investeringsaftrek – SenterNovem - 2007 Maatschappelijk verantwoord ondernemen in het grote MKB – EIM - 2007 UPS Europe Business Monitor 2007

9/12

Bijlage 1 Maatschappelijk verantwoord ondernemen in het grote MKB – EIM – 2007 De 20 meest uitgevoerde MVO-activiteiten

De 20 minst uitgevoerde MVO-activiteiten

10/12

Bijlage 2 Effect van de mate van aandacht voor duurzaamheid op het rendement eigen vermogen en marktwaarde-boekwaarde ratio. Score op MVO Laag

Rendement Eigen Vermogen 11,6%

Marktwaarde/boekwaarde 3,0

Gemiddeld

13,4%

3,2

Hoog

15,0%

3,3

Bron: Duurzaam ondernemen economisch zinvol - Economisch Statistische Berichten – augustus 2007

11/12

Bijlage 3 Beursindexen duurzame bedrijven vs. beursindexen reguliere bedrijven

Dow Jones Sustainability Index World (USD) MSCI World Index (USD)

Dow Jones Sustainability Index World (EUR) MSCI World Index (EUR)

12/12