Transport
Economisch Bureau Nederland Nadia Menkveld Januari 2016
Trends, Ontwikkelingen, Cijfers & Prognoses
Stand van Transport: Groeipad zet voort Herstel zet door in VS en eurozone
3
Opkomende markten stabiliseren
4
Export levert belangrijke bijdrage groei Nederland
5
Nederlandse industrie groeit harder in 2016
6
BBP groei Duitsland naar 1,9% in 2016
7
Lichte stijging luchtvrachtvolumes
8
Positiever beeld tarieven
10
Verbetering van ondernemerssentiment
11
Faillissementsgraad neemt verder af
12
Risico’s in beeld
13 2
Herstel zet door in VS en eurozone
5,0%
Ierland 4,0%
Spanje
3,0%
Frankrijk
VK
Zweden
Oostenrijk Denemarken
2,0%
Italie
2016
Nederland
1,0%
Finland
Duitsland Noorwegen Zwitserland
De wereldeconomie gaat in 2016 naar verwachting groeien. Vooral de Verenigde Staten en de eurozone staan er goed voor. De situatie in deze landen is verbeterd. Door de sterke banengroei en de geleidelijke loonstijging heeft de Amerikaanse consument meer te besteden. Ook in de eurozone is er sprake van een banengroei. Daarnaast zorgen de soepelere kredietvoorwaarden voor een beter beeld in 2016.
Belgie
0,0%
-1,0%
Griekenland -2,0%
-3,0% 0,0%
0,5%
1,0%
1,5%
2,0%
2,5%
3,0%
3,5%
2017
3
Opkomende markten stabiliseren
10,0%
8,0%
India 6,0%
China
4,0%
Turkije
2016 Opkomend Europa 2,0%
0,0%
Rusland
-2,0%
Brazilie -2,0%
-1,0%
-4,0% 0,0%
1,0%
2,0%
3,0%
2017
4,0%
5,0%
Hoewel dit jaar niet zonder problemen is begonnen verwachten we voor de opkomende landen een stabilisatie van de groei. De zwakkere munten van een aantal opkomende landen moet hiervoor zorgen. Met betrekking tot China, een belangrijke speler in de wereldeconomie, heeft de daling van de aandelenmarkten voor bezorgdheid gezorgd. Aanleiding voor deze daling was de lager dan verwachte PMI en onzekerheid in verband met de scherpe 6,0% valutadaling. 7,0% We8,0% houden echter vast aan onze prognose van een geleidelijke groeivertraging, mits de authoriteiten bereid blijven de economie te stimuleren.
4
Export levert belangrijke bijdrage groei Nederland Lagere euro zorgt voor hogere uitvoer In 2015 groeide de economie met circa 2%. Die groei was voornamelijk te danken aan de toegenomen consumptie en investeringen. Een hogere bezettingsgraad zorgden voor investeringsprikkels, maar vooral de investeringen in woningen namen een vlucht. Het verdere herstel van de woningmarkt lag ten grondslag aan deze stijging. In 2016 en 2017 zet deze groei zich door. De hogere dollar en daarmee lagere euro zorgt voor een impuls van de export en daarvan profiteert de Nederlandse economie. Daarnaast blijft ook de lage olieprijs gunstig voor ons olie-importerende land. De economische groei heeft als gevolg dat de arbeidsmarkt aantrekt, wat zorgt voor een hogere particuliere consumptie. Daarnaast draagt de lastenverlichting in 2016 bij aan een verdere verbetering van de consumptie en daarmee een hogere BBP.
2017
2016
2015
0,0
1,0
Invoer
2,0
3,0 4,0 % (j.o.j.) ontwikkeling
uitvoer
5,0
particuliere consumptie
6,0
7,0
BBP
In 2015 groeide de economie twee keer zo snel als in 2014
59
6%
57
5% 4%
55 joj groei
PMI Nederland (50 = neutraal)
PMI nog duidelijk boven de 50
53 51
3% 2% 1%
49
0%
47 45 apr-13
-1% okt-13
apr-14
okt-14
apr-15
okt-15
-2% Q3 2012
Q1 2013 export
Q3 2013
Q1 2014 import
Q3 2014
Q1 2015 BBP
Q3 2015
5
Nederlandse industrie groeit harder in 2016 Industriele productie groeide met 2,5% in 2015
In 2016 groeien de volumes in de industrie verder
20%
5% 5% 4% 4% 3% 3% 2% 2% 1% 1% 0%
15% 10% 5% 0% -5%
-10% -15% okt-12
okt-13
okt-14
volume detailhandel bouwproductie
okt-15
industriele productie
2016 2017
Industrie (excl. food)
Bouw
Detailhandel
Machine industrie kent hoogste groei
2,5 2 1,5 1
rubber- en kunststof
Meubels
2017 Machines
0 Metaalproducten
2016 Basismetaal
0,5 Chemie
(%) j.o.j. groei
3
De detailhandel, industrie en bouw zijn belangrijke sectoren voor transportondernemingen in Nederland. Zij zijn verantwoordelijk voor een deel van de vrachtvolumes die door de verschillende modaliteiten vervoerd worden. In 2016 zullen deze sectoren, net als in 2015, verder groeien. De bouwproductie kende in 2015 een spectacualire groei en deze sector blijft ook in 2016 de snelste groeier. Hierbij geldt wel dat de bouwsector uit een relatief diep dal komt en de volumes nog laag liggen. De aangetrokken woningbouw zal in 2016 voor een hogere bouwproductie zorgen. Verder heeft de hogere particuliere consumptie positieve gevolgen voor de retailsector. Hier wordt weer meer uitgegeven. Maar structurele factoren, zoals de blijvende opmars van e-commerce, hebben hun weerslag op deze sector. Voor de industrie geldt dat zij gematigd verder groeit. De groei doet zich voor in alle onderdelen van de industrie, zoals de basismetaal, de chemie, maar ook de meubelindustrie.
6
BBP groei Duitsland naar 1,9% in 2016 8%
De Duitse economie groeide in 2015 minder hard dan de Nederlandse economie. De problemen in China hebben invloed gehad op de Duitse industrie. De exportorders buiten de eurozone namen namelijk af, terwijl de orders uit de landen binnen de eurozone en Duitsland licht toenamen. Voor 2016 verwacht ABN AMRO een groei van 1,9% en een versnelling in 2017 naar 2,3%.
6%
joj groei
4% 2% 0% -2% -4% Q1 2013
Q3 2013
export
Q1 2014
Q1 2015
Q3 2015
BBP
In oktober 2015 steeg de industriele productie licht.
PMI Duitsland licht gestegen in december.
De staalproductie daalde in november. Goedkoper staal uit China zorgt voor prijsdaling
60
112
6%
55
110
4%
50 45 40 35 30 dec-12 jun-13 dec-13 jun-14 dec-14 jun-15 dec-15
volume index
PMI Duitsland (50 = neutraal)
Q3 2014
import
108
2%
106 0%
104
-2%
102 100 okt-12
okt-13
volume index (l.as)
okt-14
-4% okt-15 j.o.j. groei (r.as)
4.500 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 nov-12
15% 10% 5%
'000 mt
Q3 2012
0% -5%
nov-13 volume (l.as)
nov-14
-10% nov-15
j.o.j. groei (r.as)
7
Lichte stijging luchtvrachtvolumes 16%
6%
12%
4%
120.000 tonnes
8% 80.000
4% 0%
40.000 -4% 0 nov-13
mrt-14 jul-14 cargo volumes
Volume groei maart 2015
1,4%
nov-14
-8% mrt-15 jul-15 nov-15 j.o.j. ontwikkeling
Volume groei t/m november 2015
-1,1%
Jaar op jaar groei (%)
160.000
2% 0% -2% -4% -6% -8% uitgaand
binnenkomend
De stijgende lijn van de uitgaande vrachtvolumes zet zich voort. Met bijna 4% steeg de cargo vanuit Schiphol in november. De binnenkomende cargo daalde daarentegen met circa 1%. Per saldo zorgden de uitgaande volumes wel voor een overall groei van 1,4% in november. De afgelopen maanden groeiden de vrachtvolumes voorzichtig, maar de groei kan de sterke daling aan het begin van het jaar niet goedmaken. Tot en met november daalden de volumes met 1,1%. Nederland is niet het enige land waar een daling van de luchtvrachtvolumes in de eerste helft van het jaar een stempel drukt op de uitkomst voor het gehele jaar. Het IATA geeft aan, dat dit een wereldwijd patroon is. Voor 2016 geldt dat de groei die na de zomer is ingezet waarschijnlijk zal doorzetten. De verbeterde macro economische omstandigheden liggen hieraan ten grondslag.
8
Vracht uit en naar VS groeit verder in november Verre Oosten belangrijkste oorzaak voor daling binnenkomende cargo Schiphol Europa (incl. Domestic)
20% 15% 10% 5%
NoordAmerika
Europa (incl. Domestic)
Latijns Amerika
nov-15
okt-15
sep-15
aug-15
jul-15
jun-15
mei-15
apr-15
mrt-15
feb-15
-10%
jan-15
-5%
dec-14
0% nov-14
VerreOosten
Noord-Amerika Verre-Oosten
-15% -20%
Afrika
-25%
MiddenOosten
Voor uitgaande vracht blijft Europa nog de negatieve uitzondering Europa (incl. Domestic)
20% 10%
NoordAmerika
nov-15
okt-15
sep-15
aug-15
jul-15
jun-15
mei-15
apr-15
mrt-15
feb-15
-20%
jan-15
Latijns Amerika
dec-14
0% -10%
Midden- Afrika Oosten
Europa (incl. Domestic) nov-14
VerreOosten
30%
Noord-Amerika Verre-Oosten
-30% -40% -50%
9
Positiever beeld tarieven Tarieven voor logistieke dienstverlening gestegen
106
2% 2%
105
1% 105 1% 104
0%
104
-1%
103 2012 3e kwartaal
2013 3e kwartaal prijzenindex
-1% 2014 3e 2015 3e kwartaal kwartaal j.o.j. ontwikkeling
2% joj verandering prijzen voor derde kwartaal 2015
3%
joj verandering
106
Koeriers
1%
Opslag
1% 0% Logistieke dienstverlening
-1% -1%
-2%
Vervoer over de weg
Vervoer over het water
-2%
Stijgende lijn tarieven vervoer over water joj verandering dienstenprijzen
dienstprijs index vervoer en opslag (2010=100)
Tarieven voor transporteurs gestegen in 2015
2%
De lage tarieven in de transportsector hebben lange tijd tot kopzorgen geleid. Door overcapaciteit en hoge concurrentie daalden de tarieven en zorgden voor druk op de marges van ondernemingen. Maar in 2015 stegen de tarieven voor de transportsector als geheel. De hogere vrachtvolumes zorgden voor een afname van de overcapaciteit, maar de hoge concurrentie voor verschillende vervoersmodaliteiten blijft bestaan. Zo is het vervoer over de weg nog steeds een hoog competitieve branche, waarbij ook internationale spelers voor concurrentie zorgen.
0% -2% -4%
-6% -8% 2013 3e 2014 1e 2014 3e 2015 1e 2015 3e kwartaal kwartaal kwartaal kwartaal kwartaal goederenvervoer over de weg vervoer over water opslag
10
Olieprijs daalt verder ABN AMRO verwacht stijging van de olieprijs 1.600
120
1.400
100
1.200 1.000
80
800
60
600
40
400
20
200
Q4 2018
Q3 2018
Q2 2018
Q1 2018
Q4 2017
Q3 2017
Q2 2017
Q1 2017
Diesel (l.as)
Q4 2016
nov-15
Q3 2016
Olie Brent (r.as)
nov-14
Q2 2016
0 nov-13
80 70 60 50 40 30 20 10 0 Q1 2016
0 nov-12
$/BBL
140
$/ BBL
EUR / liter
Olieprijs onder de USD 35
Verwachting ABN AMRO (gemiddelde prijs)
Prijs olie laagste punt sinds elf jaar •
De olieprijs zakte deze week onder de USD 35. Het laagste punt sinds 2005. Het overaanbod is nog steeds de belangrijkste oorzaak van de lage prijs. Daarbij komt de oplopende spanning in het Midden Oosten. Dit zorgde kortstondig voor een opleving (risico opslag) van de prijs, maar als snel bleek dat de spanningen juist voor een hogere olieproductie in die landen zou zorgen.
•
ABN AMRO verwacht nog wel een stijging van de prijs, maar de prognoses zijn naar beneden bijgesteld. De stijging zal het gevolg zijn van de verwachte economische groei in de VS, Europa en Azie. Daarnaast zullen de afgenomen investeringen in de olieproductie op termijn voor een lagere productie zorgen en daarmee een hogere prijs.
11
% saldo antwoorden (12 maands voortschrijdend gemiddelden)
Verbetering van ondernemerssentiment 15
Sentiment steeds positiever
10
In de 12 jaarsgemiddelde sentimentscijfers is te zien dat in december het sentiment op alle vlakken is toegenomen. De orderpositie en personeelssterkte zijn nog wel negatief, maar liggen hoger dan een jaar geleden. Het meest positief zijn de ondernemers over de tarieven. Ze verwachten dat de tarieven het komende kwartaal verder zullen stijgen.
5 0 -5 -10 -15 -20 -25 2013 juni omzet
2013 december tarieven
2014 juni orderpositie
2014 december
2015 juni
personeelssterkte
2015 dec
economisch klimaat
% saldo antwoorden concurrentiepositie transportondernemingen
15
Zorgen om concurrentiepositie
10 5 0 2012 4e kwartaal -5
2013 4e kwartaal
2014 4e kwartaal
2015 4e kwartaal
-10 -15
Nederlandse markt
Buitenlandse markt binnen de EU
In het vierde kwartaal van 2015 lieten transportondernemers zich negatiever uit over hun concurrentiepositie, dan in het derde kwartaal van 2015. Vooral het sentiment met betrekking tot de concurrentiepositie binnen de EU viel terug. De binnenvaartondernemers toonden zich het meest negatief over hun concurrentiepositie.
Buitenlandse markt buiten de EU
12
Faillissementsgraad daalt verder 50
2%
40
1% 1%
30
1% 1%
20
1% 0%
10
0% 0 2013 november
wegvervoer
2014 mei
2014 november
binnenvaart
2015 mei**
logistieke dienstverlening
Failissementsgraad (Transport)
Aantal faillissementen
2%
0% 2016 nov
overig
Aantal bedrijven in de transportsector gestegen •
•
De faillissementsgraad wordt berekend door het aantal faillissementen van de afgelopen 12 maanden te delen door het aantal bedrijven. Het afgelopen jaar is het aantal faillissementen in de transportsector flink afgenomen. Gingen er in 2014 nog 318 bedrijven failliet (t/m november). In 2015 waren dit er 226. Daarnaast is het aantal bedrijven toegenomen. In het vierde kwartaal van 2015 waren er 35940 bedrijven actief in de transportsector. Eind 2014 waren dit er 7% minder. In november zijn er circa 30% minder bedrijven failliet gegaan dan in november 2014. Vooral het aantal faillissementen bij wegtransportvervoerders viel mee.
13
Risico’s in beeld Uitblijven herstel grondstofprijzen?
Sterkere groeivertraging China?
Gold Natural Gas (TTF) Natural Gas (HH) Silver Coking coal Platinum Soybean Global steel (hrc) Corn Copper Aluminium Nickel Wheat Iron ore Coffee CRB spot Zinc Sugar Oil (Brent) Palladium Cocoa Oil (WTI) -12%
30 25 20 15 10
5 11
12
Industrial production -6%
0%
6%
13
14
15
Fixed investment
16
Retail sales
12%
Risico’s voornamelijk macro economisch van aard Hoewel het macro economische beeld overwegend positief is, zijn er zeker een aantal risico’s die voor de transportsector een rol spelen en kunnen zorgen voor ofwel tegenvallende vrachtvolumes ofwel verminderde financiele prestaties. • • • • • • • :
Uitblijven herstel grondstofprijzen kan leiden tot verminderde economische groei in opkomende landen. Harde landing China kan negatieve impact hebben op wereldhandel en wereld BBP Brexit: Onzekerheid over de uitkomst van het referendum in 2017 kan leiden tot investeringen die teruggeschroefd worden en lager ondernemersvertrouwen. Vluchtelingencrisis: Onder meer strengere grenscontroles kunnen financiele impact hebben op transportbedrijven. Met name wegtransportbedrijven. Toename file’s. Uit de trendprognose van het KiM blijkt dat het reistijdverlies de komende vijf jaar tot circa 30% op kan lopen. Digitale transformatie: Steeds meer start-ups richten zich op de logistiek en kunnen disruptief zijn voor de traditionele logistiek De (geo) politieke spanningen kunnen verder oplopen en een neerwaartse invloed hebben op verschillende prognoses
14
Bronnen CBS Clarksons Thomson Reuters Datastream ABN AMRO Economisch Bureau Schiphol verkeer en vervoer cijfers PortofRotterdam CPB Panteia BOVAG
Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on the energy market. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a solicitation to make such an offer.
No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof.
Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product –considering the risks involved- is appropriate within your investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material. © ABN AMRO, 2016
15
