Topzorg ontketend perspectief op forensische ggz
Behandelvisie Missie De Kijvelanden voorziet op wetenschappelijk onderbouwde wijze in de vraag naar beveiliging van de samenleving door behandeling van forensisch-psychiatrische patiënten, preventie van forensischpsychiatrische problematiek en uitvoering van specifieke taken op het terrein van de geestelijke gezondheidszorg en openbare geestelijke gezondheidszorg.
Inhoud
01 Missie 03 Inhoud 04 Inleiding
Behandelvisie 07 Doelgroep 09 Context van de behandeling 11 Theoretisch kader van de behandeling 13 Cure, care en control 15 Uitgangspunten voor de behandeling 17 Risicomanagement als kern van de behandeling 19 Instrumenten voor risicomanagement 21 Beveiliging 23 Verantwoordelijkheid van patiënten en medezeggenschap
De behandelvisie in de praktijk 26 De voorzieningen 27 Diagnostiek en behandeling 28 Behandelproces 29 Resocialisatie van patiënten, arbeid en onderwijs 30 Behandelkracht op de werkvloer 31 Multidisciplinaire behandeling 32 Casemanagers 33 Kwaliteitsbewaking 35 Academisering en innovatie
In De Kijvelanden worden, ambulant en klinisch, forensisch-psychiatrische patiënten behandeld met het doel het risico op nieuwe delicten te verminderen en de achterliggende oorzaken van het delictgedrag weg te nemen of beheersbaar te maken, zodat een (hernieuwd) verblijf in de samenleving veilig en mogelijk is. De Kijvelanden doet dit in nauwe samenwerking met de patiënt en zijn omgeving. Bij de uitvoering van haar taken streeft De Kijvelanden continu naar kwaliteitsverbetering op het terrein van het zorgaanbod, het woon- en leefmilieu van de opgenomen patiënten, de kennis en vaardigheden van de medewerkers, de wetenschappelijke onderbouwing van de behandeling, de algemene bedrijfsvoering, de werkomstandigheden van de medewerkers en de maatschappelijke positie. De behandelvisie van De Kijvelanden is het sturende document voor de behandeling in de gehele instelling en dient als leidraad voor de inrichting van de organisatie.
De behandelvisie
De patiënten van De Kijvelanden worden gekenmerkt door meervoudige problematiek die leidt tot delictgedrag. Deze meervoudige problematiek kan bestaan uit een psychiatrische stoornis, een ziekelijke stoornis in de ontwikkeling, een persoonlijkheidsstoornis en/of verslaving. Daarnaast ontbreekt het de patiënten vaak aan voldoende sociale vaardigheden en copingmechanismen en beschikken zij niet over een adequaat functionerend sociaal netwerk.
07
Doelgroep
Zij zijn vaak niet of onvoldoende gemotiveerd voor hun behandeling en zij hanteren niet zelden (sterk) afwijkende normen en waarden, wat zowel consequenties heeft voor het leven in groepen, de omgang in het privé leven en in het sociale verkeer als voor het functioneren in werk- en behandelrelaties. De aard van de psychiatrische-, persoonlijkheids- en/of verslavingsproblematiek kan de omgang met anderen bemoeilijken en gaat bij een aantal patiënten gepaard met grensoverschrijdend gedrag, impulscontroleverlies, agressie, gebrek aan vertrouwen, gebrek aan empathie en onbetrouwbaarheid. Vaak overzien zij de gevolgen van hun gedrag onvoldoende waardoor zij bij herhaling op problemen stuiten in het sociale verkeer. Anderen zullen zich angstig, afhankelijk, schuldig, gekwetst of op andere wijze door het gebeuren getekend tonen. De patiënten die in de kliniek van De Kijvelanden worden behandeld, worden aangemeld voor de behandeling na het opleggen van een TBS-maatregel door de rechter of zijn, eveneens op basis van een TBS-maatregel, eerder behandeld in andere klinieken. Daarnaast zijn bij De Kijvelanden patiënten onder voorwaarden en op vrijwillige basis in ambulante behandeling op de poli- en dagkliniek Het Dok. In de kliniek van De Kijvelanden worden in beginsel alleen mannen opgenomen met een IQ hoger dan 80. Voor de opname van patiënten zijn verder geen contra-indicaties opgesteld. Voor de ambulante behandeling worden zowel mannen als vrouwen in behandeling genomen.
De context van de behandeling in de poli- en dagkliniek Het Dok is divers. Patiënten kunnen zowel op vrijwillige basis als binnen een juridisch kader worden behandeld. Bovendien wordt door Het Dok bij de behandeling intensief samengewerkt met ketenpartners. Binnen de variabele context van de behandeling binnen Het Dok spelen belangen van samenwerkingspartners, overheid, patiënten, medewerkers en de organisatie in wisselende mate een rol bij de behandeling.
09
Context van de behandeling
Binnen de context van de behandeling van de patiënten in de kliniek van De Kijvelanden spelen verschillende belangen een rol, te weten het belang van: a. De overheid. De forensisch-psychiatrische behandeling is een maatregel die door de strafrechter wordt opgelegd met het doel de samenleving te beschermen en de kans op recidive van het delict te beperken. Hiertoe moet de kliniek periodiek rapporteren aan de rechter en het Ministerie van Justitie om een oordeel mogelijk te maken over de doelmatigheid van de maatregel, de veiligheidsmaatregelen waarmee de behandeling wordt omkleed en de mogelijkheid om de vrijheden van de patiënt uit te breiden zonder de veiligheid van de maatschappij of de patiënt zelf in gevaar te brengen. b. Patiënten. De behandeling wordt afgestemd op de zorgvraag van de patiënt en de noodzaak van behandeling als er gevaar is voor recidief delictgedrag in de kliniek. Behandeling is een vereiste voor resocialisatie en een veilige terugkeer in de samenleving. Veel patiënten die door de rechter voor behandeling zijn verwezen formuleren geen directe zorgvraag. Het enige doel voor hen is de kliniek zo spoedig mogelijk te verlaten zonder verdere bemoeienis van behandelaren. Desalniettemin zullen zij geholpen worden bij de onderkenning van hun problematiek, de formulering van hun zorgvraag en de motivering voor de behandeling, zodat zij zo goed mogelijk eigen verantwoordelijkheid nemen voor hun problemen en hun behandeling en daardoor voor hun mogelijke terugkeer in de samenleving. c. Medewerkers. De medewerkers worden gestimuleerd een behandeling te bieden die evidence-based is. Daarnaast wordt gestreefd naar een begeleiding en bejegening die uitgaan van respect voor elkaar, eigen verantwoordelijkheid, medeverantwoordelijkheid voor anderen en een individuele en gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de veiligheid. d. De organisatie. De Kijvelanden moet functioneren binnen de kaders van wettelijke voorschriften en richtlijnen van de Ministeries van Justitie en VWS en zij moet daarbij oog hebben voor een doelmatige en efficiënte aanwending van de middelen die de overheid voor dit doel wil inzetten. Tussen de verschillende belangen kan spanning bestaan. Daarom is het van belang dat gestreefd wordt naar transparantie voor alle partijen en dat het behandelaanbod samenhangend, geïntegreerd en vanuit verschillende invalshoeken goed onderbouwd is.
10
Bij de diagnosestelling en de behandeling wordt als uitgangspunt o.a. gebruikt het conceptueel kader van het biopsychosociale model van Engel. Dit betekent dat zowel biologische, psychische als sociale factoren in onderlinge samenhang een rol spelen bij elk menselijk functioneren en dus ook bij het ontstaan van psychiatrische problematiek, inclusief delictgedrag. Specifiek voor de behandeling van forensisch-psychiatrische patiënten is, dat het gepleegde delict in combinatie met de psychiatrische diagnose de basis vormt voor de behandeling en dat het primaire doel is de kans op recidief delictgedrag en ziekelijke stoornis van de persoonlijkheidsontwikkeling te verminderen. Meestal zal daarvoor de onderliggende psychiatrische stoornis moeten worden behandeld.
11
Theoretisch kader voor de behandeling
De Kijvelanden geeft de laatste jaren meer aandacht aan de biologische aspecten van diagnostiek en behandeling. Enerzijds omdat de biologische aspecten binnen de forensische psychiatrie lang onderbelicht zijn gebleven, anderzijds omdat de biologische psychiatrie zich de laatste jaren sterk heeft ontwikkeld en het belang ervan voor de forensisch-psychiatrische populatie steeds duidelijker wordt. Hiertoe worden niet alleen medicamenteuze interventies gerekend maar ook een breed scala aan diagnostische methoden waaronder beeldvormende technieken, neurofysiologisch onderzoek, psychofysiologisch onderzoek, genetisch onderzoek, biochemisch onderzoek en andere (nieuwe) diagnostische en therapeutische technieken. Cruciaal in de visie van De Kijvelanden met betrekking tot de behandeling van TBS-patienten is het streven naar een voortgezette behandeling buiten de TBS-kliniek en reïntegratie in de samenleving waar mogelijk. Voortgezette behandeling in een GGZ-voorziening wordt eveneens gezien als reïntegratie in de samenleving. In een aantal gevallen zal dit niet lukken. Voor sommigen is een permanent verblijf in een TBS-kliniek nodig. Voor anderen is overplaatsing naar een intramurale GGZ-voorziening of een vorm van begeleid of beschermd wonen het hoogst haalbare. In andere gevallen kan zelfstandig wonen het einddoel zijn. Vanaf de start van de intramurale behandeling wordt nagegaan welke stappen gezet moeten worden om dit doel te kunnen bereiken en welke factoren dit mogelijk zullen belemmeren. Deze benadering betekent eveneens dat vanaf het begin van de behandeling belang gehecht wordt aan het behoud of herstel van relaties met gezins- en familieleden, vrienden en werkgevers en dat in de behandeling aandacht gegeven wordt aan het slachtoffer. De Kijvelanden ondersteunt haar behandelingen door middel van wetenschappelijk onderzoek om het behandelprogramma permanent aan te kunnen passen aan de nieuwste wetenschappelijke inzichten en de resultaten van lopende behandelingen.
Door de vooruitgang in de kennis van de sociaalculturele en psychobiologische aspecten van crimineel, agressief en seksueel grensoverschrijdend gedrag is duidelijk geworden dat, naast een zorgvuldig psychiatrische en psychologisch onderzoek, een wetenschappelijk gefundeerde delictanalyse, de onderkenning van de risico’s op recidive (risicotaxatie) en risicomanagement de basis vormen voor de behandeling (cure), de aanvullende ondersteuning (care) en beheersing (control).
13
Cure, care en control
Onder cure wordt verstaan de behandeling van de psychopathologie. Hierbij zal niet altijd sprake zijn van volledig herstel of groei maar soms alleen van vermindering van de symptomen of stabilisering van een chronische stoornis van de geestvermogens of ernstig verstoorde ontwikkeling. De care is gericht op het bieden van prothesen en blijvende ondersteuning bij niet of niet voldoende te herstellen functiestoornissen, ontwikkelingsstoornissen of handicaps die biologisch, psychologisch of sociaal van aard kunnen zijn. Onder control worden die aspecten van de behandeling begrepen die erop gericht zijn om patiënten te leren eigen gedrag beter te observeren en te begrijpen, de factoren die bijdragen aan het ontstaan van delictgedrag tijdig te herkennen en hierop adequaat te reageren zodat de kans op nieuw (ernstig) delictgedrag wordt verminderd. Door dit leerproces worden patiënten zich ook bewust van het feit dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor de keuzen die zij maken en de beslissingen die zij op cruciale momenten nemen en gaan zij beschikken over een breder scala aan mogelijkheden om signalen die wijzen op nieuw delictgedrag tijdig te onderkennen en het risico af te wenden. Dit leerproces is zo belangrijk dat het element control de basis vormt voor alle behandeltrajecten van de forensisch-psychiatrische patiënten die bij De Kijvelanden intramuraal of ambulant in zorg zijn. Belangrijk is om tijdens het gehele behandeltraject een zorgvuldig evenwicht te creëren tussen control en beveiliging (externe control). Op momenten dat de interne control bij patiënten onvoldoende is, worden maatregelen genomen om de externe control te versterken waarbij gedacht kan worden aan klinische opname voor patiënten die ambulant worden behandeld en gebruik van elektronische volgsystemen (zie tevens onder beveiliging).
Het doel van de (ambulante) behandeling is het voorkomen van nieuwe delicten en maatregelen. Het doel van de behandeling tijdens opname is zo snel mogelijk een verantwoorde terugkeer van de patiënt in de maatschappij te realiseren. Het delict is het uitgangspunt voor de behandeling. In de behandeling staan delictanalyse, risicotaxatie en risicomanagement centraal en worden de psychiatrische-, persoonlijkheids- en verslavingsproblematiek, die aan het delictgedrag hebben bijgedragen of aan het delict ten grondslag liggen, nader geanalyseerd en zo mogelijk behandeld.
15
Uitgangspunten voor de behandeling
De behandeling heeft een multidimensioneel en multidisciplinair karakter en vindt, indien van toepassing, plaats binnen de kaders van de Beginselenwet terbeschikkinggestelden. De behandeling is inhoudelijk gestoeld op biologische -, sociaal-psychiatrische - en op diverse psychotherapeutische referentiekaders. Intramuraal staat het leven in een groep centraal en worden de principes van de milieutherapie gehanteerd. Daarnaast wordt een aanbod van arbeid, maatschappelijke oriëntatie, geestelijke verzorging en onderwijs gedaan, dat gericht is op algemene ontwikkeling, maatschappelijke integratie, zingeving en het verwerven en onderhouden van kennis en vaardigheden die de terugkeer in de samenleving helpen bevorderen. Tevens biedt de kliniek de opgenomen patiënten mogelijkheden voor sport en recreatie. Het behandeltraject binnen De Kijvelanden is een integraal proces van diagnostiek, behandeling en resocialisatie waardoor de gemiddelde intramurale opnameduur teruggebracht kan worden tot twee jaar.
Onder risicomanagement wordt verstaan het beheersen van bij de patiënt aanwezige risico’s op herhaling van delictgedrag door een samenspel van behandeling, voortdurende evaluatie van de risico’s, afstemming van de control op de aanwezige risico’s en resocialisatie.
17
Risicomanagement als kern van de behandeling
In de diagnostische fase, als start van de behandeling, wordt o.a. een inventarisatie gemaakt van de factoren die hebben bijgedragen aan het delictgedrag en die wijzen op het risico van een mogelijke herhaling van delictgedrag. Naast een delictanalyse en uitgebreide psychiatrische - en persoonlijkheidsdiagnostiek worden hiervoor verschillende risicotaxatie-instrumenten gebruikt. De risicofactoren kunnen onder andere het gevolg zijn van of samenhangen met een psychiatrische of persoonlijkheidsstoornis, opvoedingsproblemen, een lichamelijke stoornis, gebruik van alcohol of middelen, verslavingsgedrag en een gebrekkige ontwikkeling van sociale vaardigheden. Tevens spelen hierin ook vaak het ontbreken van een sociaal netwerk, gebrek aan dagbesteding, slechte huisvesting, slecht beheer van financiën, onvoldoende kennis van de taal en cultuur en specifieke (traumatische) ervaringen in het verleden een cruciale rol.
Risicomanagement is gebaseerd op delict(keten)analyse, diagnostiek en risicotaxatie. Omdat de risicofactoren bij de patiënten op veel terreinen van hun functioneren kunnen liggen, worden verschillende instrumenten ingezet voor de uitvoering van het risicomanagement.
Risicomanagement
Agressiehantering Seksualiteit Verslaving
Risicotaxatie-instrumenten Evaluatiebehandelplannen, risicoplannen
Klinische opname Beveiligingsmaatregelen
Arbeid en onderwijs Competentie-analyse en training Vroegtijdige signalering in kaart brengen Contra-indicaties Vakgerichte arbeid gericht op betaald werk en het behalen van vakgerichte diploma’s Document: definitief trajectplan Maatschappelijk werk Financiën volgens financieel plan
Externe controle
Farmacologische behandeling Neurofysiologische behandeling Systeembehandeling Psychotherapie Non-verbale therapie
Risicotaxaties
Resocialisatie
Behandeling delictgedrag
Behandeling stoornis
19
Instrumenten voor risicomanagement en behandeling
Binnen De Kijvelanden zijn deze instrumenten geordend binnen vijf aandachtsgebieden die de peilers zijn voor de gestructureerde en systematische uitvoering van het risicomanagement. Deze aandachtsgebieden zijn behandeling van de stoornis, behandeling van het delictgedrag, risicotaxaties, externe control en resocialisatie. Voor de beschikbare instrumenten binnen deze aandachtsgebieden wordt verwezen naar het hiernaast afgebeelde schema. Op basis van de resultaten van het diagnostische proces wordt voor iedere patiënt een verpleeg- en behandelplan opgesteld waarin behandeldoelen en een behandelaanbod worden geformuleerd en een behandeltraject wordt uitgezet. Het behandeltraject kan klinisch plaatsvinden in een supportief milieu of in een sociaal therapeutisch milieu. Dit is afhankelijk van de draagkracht van de patiënt. Het behandelaanbod wordt zoveel mogelijk afgestemd op de zorgvraag van de patiënt en de noodzaak om te komen tot vermindering van de risico’s op herhaald delictgedrag (zowel tijdens opname als tijdens verblijf buiten de TBS-kliniek). De Kijvelanden beschikt over zorgprogramma’s die gebaseerd zijn op de gedeelde ervaring van professionals en op ervaringen van patiënten (een mix van evidence-based, best-practice en experience-based). Door gedegen evaluatie van de zorgprogramma’s wordt de basis van de behandelingen verstevigd en bijgesteld op basis van wetenschappelijk onderzoek door de afdeling Onderzoek & Innovatie. De zorgprogrammaleiders worden inhoudelijk gevoed door de afdeling Onderzoek & Innovatie. Groepstherapieën en individuele therapieën worden afgestemd op de persoonlijke problematiek van de patiënt. Voor de individuele therapieën zijn psychiaters, psychologen en non-verbale therapeuten beschikbaar. Resocialisatie is een belangrijke peiler van de behandeling en voor de beoordeling van de vraag of de risico’s op hernieuwd delictgedrag voldoende zijn bewerkt. Arbeid en onderwijs dragen in belangrijke mate bij aan een geslaagde resocialisatie en moeten leiden tot een adequate dagbesteding, zowel tijdens opname als na terugkeer en verblijf in de samenleving.
Beveiliging van de maatschappij, medewerkers en patiënten is een wezenlijk onderdeel van de behandeling in De Kijvelanden. Door de centrale plaats van risicomanagement in de behandeling, de inzet van meerdere risicotaxatie-instrumenten en een zorgvuldige behandelcoördinatie, afstemming, besluitvorming en verslaglegging zijn de voorwaarden geschapen voor een behandeling die in alle fasen voldoet aan de eisen voor beveiliging van de maatschappij, de patiënten en de medewerkers. Het behandelaanbod is voor iedere patiënt een verplicht onderdeel van zijn dagprogramma. Periodiek wordt nagegaan welke voortgang door de behandeling is geboekt bij de beheersing van de risicofactoren.
21
Beveiliging
De medewerkers van De Kijvelanden zijn deskundig om hun taken binnen de verschillende leefmilieus uit te voeren. Daarnaast zijn zij getraind in het omgaan en beheersen van geweld. Voor de medewerkers worden periodiek trainingen georganiseerd voor de hantering van agressie. Binnen De Kijvelanden is er tevens een meldingsplicht voor gevaarlijke situaties. Deze situaties worden iedere twee weken geëvalueerd en indien nodig worden er maatregelen getroffen om deze situaties te voorkomen.
22
De patiënt wordt zoveel mogelijk verantwoordelijk gehouden voor zijn gedragingen én voor de voortgang van zijn behandeling. Van hem wordt verwacht dat hij actief participeert in de behandeling, de afspraken die in zijn behandelplan zijn vastgelegd nakomt, zijn verantwoordelijkheid aanvaardt voor zijn delict(-en) en openheid betracht binnen de leefgroep over de door hem gepleegde delicten. Ook wordt hij gestimuleerd zich bewust te zijn van verantwoordelijkheden tegenover de andere patiënten binnen de groep en zo nodig instemt met maatregelen die voor de beveiliging van de samenleving noodzakelijk zijn. Indien een veilige terugkeer naar de samenleving niet mogelijk is, wordt de patiënt een langdurig verblijf binnen de muren van de TBS-kliniek geboden.
23
Verantwoordelijkheden van patiënten en medezeggenschap
De opgenomen patiënt draagt medeverantwoordelijkheid voor het leefmilieu op de afdeling. Om de verantwoordelijkheid voor het leefmilieu te stimuleren worden afdelingstaken gedelegeerd naar de patiënten, zoals b.v. het beheer van het huishoudelijke budget en het magazijnbeheer. Iedere afdeling voert een gericht beleid om deze verantwoordelijkheid te stimuleren, passend bij de functie en de specifieke aspecten van de afdeling en de patiënten die er verblijven. Daarnaast betrekt De Kijvelanden de patiënten bij die onderdelen van het beleid die direct raken aan het belang van de patiënten als groep. Hiertoe is voor de opgenomen patiënten een patiëntenraad ingesteld en wordt deelname hieraan door een vertegenwoordiger van alle afdelingen gestimuleerd. Maximale transparantie wordt nagestreefd over het behandelbeleid en het behandelaanbod en patiënten worden goed geïnformeerd over hun rechten (en plichten) en organisatorische zaken die (ook) hen aangaan. Periodiek worden patiëntenraadplegingen gehouden om de tevredenheid van de patiënten over de gang van zaken te toetsen.
Behandelvisie in de praktijk
26
27
De voorzieningen
Diagnostiek en behandeling
De Kijvelanden heeft een beveiligde kliniek met in totaal 131 plaatsen, verdeeld over drie sectoren, de Sector Instroom (25 plaatsen), de Sector Doorstroom (55 plaatsen) en de Sector Uitstroom (51 plaatsen).
Patiënten die zijn aangemeld voor opname en behandeling in de kliniek van De Kijvelanden worden, na acceptatie door De Kijvelanden, opgenomen op de afdeling Koraal of Olivijn.
Tevens heeft De Kijvelanden een poli- en dagkliniek in eigen beheer voor de ambulante behandeling van forensischpsychiatrische patiënten, Het Dok. De poli- en dagkliniek heeft een behandelaanbod voor volwassenen en jeugdigen. Daarnaast heeft De Kijvelanden contracten afgesloten met andere instellingen voor de plaatsing van patiënten in een RIBW-voorziening en voor behandeling van patiënten in een GGZ-voorziening. Door De Kijvelanden worden, indien nodig, huizen gehuurd voor patiënten die na hun ontslag terugkeren in de maatschappij.
Door deze afdelingen wordt het diagnostische proces uitgevoerd, dat als basis dient voor de verpleeg- en behandelplannen. Op basis van de diagnostiek worden tevens signaleringsplannen en crisisplannen opgesteld. Deze plannen zijn toegespitst op tijdige signalering en adequate beheersing van crises en delictgedrag. Het onderzoek vindt plaats met behulp van protocollen, conform de HKZ-eisen. Daarnaast worden protocollen ontwikkeld voor specifiek forensisch-psychiatrisch onderzoek, evidencebased medicatiebeleid, wetenschappelijk onderzoek met medicamenten en voor de uitvoering van psycho-educatie.
De Kijvelanden voert een Human Resources Managementbeleid, dat afgestemd is op ontwikkelingen en doelen van de organisatie. Door een gericht beleid van scholing, werving en selectie en belonen van medewerkers beschikt De Kijvelanden over deskundige, gemotiveerde en op innovatie gerichte medewerkers.
Voor de patiënten die na acceptatie door De Kijvelanden niet direct opgenomen kunnen worden, wordt een preklinisch traject gestart tijdens hun verblijf in de penitentiaire inrichting. In het preklinische traject wordt een begin gemaakt met het diagnostische proces en worden patiënten begeleid op basis van hun psychiatrische-, persoonlijkheids- en/of verslavingsproblematiek. Voor patiënten die bij de poli- en dagkliniek Het Dok worden aangemeld, wordt een diagnostisch proces gestart op basis waarvan een adequaat behandeladvies kan worden gegeven. De hulpvraag van de patiënt kan door de patiënt of in overleg met de verwijzer worden geformuleerd. Het behandeladvies van Het Dok kan leiden tot indicatiestelling voor behandeling in één van de zorgprogramma’s van Het Dok. Daarnaast kan het behandeladvies van Het Dok dienen als primaire consultatie, second opinion en/of coaching ten behoeve van andere hulpverlenende instellingen. Het behandelaanbod van Het Dok kan ook aanvullend zijn op de behandeling van de patiënt door een andere instelling. Indien geen psychiatrische problematiek bij de patiënt door Het Dok wordt geconstateerd wordt de patiënt terugverwezen naar de verwijzer.
28
29
Behandelproces
Resocialisatie van patiënten, arbeid en onderwijs
Het klinische behandelproces bestaat uit een programma van behandelblokken en activiteitenblokken.
Resocialisatie is een belangrijk einddoel van de behandeling van de meeste, in de kliniek opgenomen, patiënten. Het resocialisatieproces wordt daarom zo snel mogelijk na opname van de patiënten gestart.
De behandelblokken zijn gericht op het reduceren, onderdrukken, stabiliseren, genezen of compenseren van symptomen en functiestoornissen. De behandelblokken betreffen algemene blokken en specifieke, op de individuele problematiek afgestemde interventies. Binnen de behandelblokken worden specifieke therapeutische doelen voor de patiënten nagestreefd. De activiteitenblokken zijn gericht op de ontwikkeling van de mogelijkheden van de patiënten, waarbij geen specifieke therapeutische doelen worden nagestreefd. De activiteitenblokken betreffen arbeid en onderwijs, recreatie en sport. De indicatiestelling voor de activiteitenblokken is een verantwoordelijkheid van het Hoofd Behandeling. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van deze blokken ligt bij het Hoofd Arbeid &Onderwijs. Voor alle afdelingen van de kliniek is geïnventariseerd welke mix aan behandel- en activiteitenblokken op weekbasis nodig is voor de patiënten die op de afdeling verblijven. Hierbij is er vanuit gegaan dat het aanbod aan behandeling en activiteiten een dagvullend programma voor vijf dagen per week betekent voor alle patiënten. De behandelblokken worden uitgevoerd door de behandelstaf en door de forensisch-psychiatrische medewerkers van de afdeling waar de patiënt is opgenomen. De activiteiten op het gebied van arbeid, onderwijs en sport vinden buiten de afdeling plaats. In de afdelingen Jade, Opaal en Karmijn zijn hoofdzakelijk patiënten opgenomen die behoefte hebben aan een supportief behandelmilieu. In de afdelingen Kobalt, Saffier en Robijn zijn in hoofdzaak patiënten opgenomen waarvoor een sociaaltherapeutisch behandelmilieu is geïndiceerd. Patiënten die zich voorbereiden op spoedige terugkeer naar de maatschappij verblijven op de afdeling Amber of Blink. Het behandelproces binnen de poli- en dagkliniek Het Dok wordt vormgegeven binnen de verschillende zorgprogramma’s. Iedere patiënt van Het Dok die geïndiceerd wordt voor behandeling in één van de zorgprogramma’s krijgt een hoofdbehandelaar toegewezen. De hoofdbehandelaar is verantwoordelijk voor de inhoud van de behandeling en voor de eventuele afstemming en coördinatie binnen het behandeltraject.. De hoofdbehandelaar maakt hierbij gebruik van het aanbod in het zorgprogramma waarvoor de patiënt is geïndiceerd en eventueel van het zorgprogramma overstijgende onderdelen.
De resocialisatie van de patiënten wordt vorm gegeven op basis van een systeemgericht traject, een arbeidsleertraject en vrijetijdsbesteding. Arbeid, maatschappelijke oriëntatie en onderwijs zijn belangrijke instrumenten in het resocialisatieproces van de patiënten. In de behandelvisie van De Kijvelanden vormen behandeling en resocialisatie een integraal proces gericht op verantwoorde terugkeer van de patiënt naar de maatschappij. Arbeid en onderwijs zijn belangrijke onderdelen van het dagelijkse aanbod aan activiteiten voor de patiënten. Patiënten die behandeld worden in een supportief milieu maken in de middaguren gebruik van het aanbod arbeid en onderwijs. Patiënten die behandeld worden binnen het sociaaltherapeutische milieu maken in de ochtend gebruik van dit aanbod. Naarmate het individuele behandelproces vordert maken de patiënten meer gebruik van het aanbod van arbeid en onderwijs om zich verder voor te bereiden op terugkeer naar de maatschappij. De afdeling Arbeid & Onderwijs, die het aanbod arbeid en onderwijs verzorgt, heeft een functie voor de gehele kliniek en voor de poli- en dagkliniek Het Dok. De afdeling is daarom ondergebracht binnen de sector Beheer en Ondersteuning. De afdeling werkt marktgeoriënteerd en maakt op jaarbasis winst om de patiënten een beloning te kunnen geven voor de door hen verrichte arbeid. De noodzaak hiertoe is mede ontstaan door afschaffing van de zak- en kleedgeldregeling voor de patiënten. Door deze ontwikkeling wordt echter tevens de emancipatie van de patiënten bevorderd. Door de afdeling Arbeid &Onderwijs worden voor de patiënten arbeidsleertrajecten ontwikkeld die de patiënt in staat moeten stellen een bestaan in de maatschappij op te bouwen.
30
31
Behandelkracht op de werkvloer in de kliniek
Multidisciplinaire behandeling
De behandelblokken voor de klinische patiënten worden uitgevoerd door de behandelstaf en door de forensischpsychiatrische medewerkers van de afdeling waar de patiënt is opgenomen.
Voor de behandeling van de patiënten zijn de volgende disciplines beschikbaar:
Het Hoofd Behandeling van de afdeling is verantwoordelijkheid voor de indicatiestelling van alle activiteiten die in het behandelplan worden genoemd en voor de uitvoering van het behandelaanbod. Door de behandelingen op de afdeling uit te voeren en de regie voor het totale aanbod, inclusief de indicatiestelling voor de activiteiten-blokken, bij het Hoofd Behandeling te leggen wordt de behandelkracht maximaal geconcentreerd op de werkvloer.
• Psychiaters • Psychologen (Gz-psychologen en psychotherapeuten) • Artsen • Verpleegkundigen • Non-verbale therapeuten • Maatschappelijk werkenden • Forensisch-psychiatrische medewerkers • Sportbegeleiders • Medewerkers arbeid en onderwijs • Arbeidsconsulenten en Onderwijsconsulenten Alle disciplines zijn vertegenwoordigd in de behandelstaven van de verschillende afdelingen.
32
33
Casemanagers
Kwaliteitsbewaking
Uit onderzoek is gebleken dat verlies aan patiëntgebonden informatie tijdens het behandeltraject een belangrijke risicofactor is bij het ontstaan van herhaling van het delictgedrag.
De kwaliteit van de behandelprocessen wordt op verschillende manieren bewaakt en – waar nodig – verder verbeterd. Op basis van het INK-managementmodel worden de behandelprocessen gestuurd en gecontroleerd op resultaten, o.a. gerelateerd aan opnamecijfers, bezettingsgraad, doorstroom en uitstroomgegevens. Tevens worden indicatoren gemeten voor de veiligheid van de behandeling.
Om het verlies aan informatie tijdens het behandelproces tot een minimum te beperken krijgt iedere patiënt een casemanager toegewezen die hem begeleidt tijdens alle behandeltrajecten, vanaf het moment van opname tot het moment van definitief ontslag. De casemanager begeleidt de patiënt in alle fasen van zijn behandelproces, bewaakt de voortgang van de verschillende processen, controleert de uitvoering van behandelingen en ziet toe op de registratie van alle beschikbare informatie betreffendende patiënt.
Daarnaast wordt gebruik gemaakt van de systematiek van de Stichting Harmonisatie Kwaliteit Zorginstellingen (HKZ-systematiek) voor specifieke processen binnen het primaire proces. In deze systematiek wordt de kwaliteit van processen bewaakt op basis van certificering, interne audits en externe audits. Met behulp van deze systematiek is het mogelijk de kwaliteit van behandelprocessen binnen De Kijvelanden te vergelijken met de kwaliteit van behandelprocessen binnen andere instellingen. Door de invoering van het elektronische patiëntendossier (EPD) wordt eveneens een belangrijke bijdrage geleverd aan de kwaliteitsbewaking van het primaire proces. In het EPD wordt alle beschikbare informatie over de patiënt betreffende het integrale proces van diagnostiek, behandeling en resocialisatie geregistreerd en op eenvoudige wijze toegankelijk gemaakt voor bij het behandelproces betrokken medewerkers.
35
De Kijvelanden hecht grote waarde aan een wetenschappelijke onderbouwing van de behandeling van zijn patiënten en voert een gericht beleid voor de academisering van de behandeling van forensischpsychiatrische patiënten in het algemeen. Wetenschappelijk onderzoek heeft een belangrijke rol binnen De Kijvelanden. Hiertoe is een aparte afdeling voor onderzoek en innovatie ingericht en is een commissie wetenschappelijk onderzoek opgericht.
Academisering en Innovatie
Door de afdeling Onderzoek & Innovatie wordt wetenschappelijk onderzoek verricht op het terrein van de behandeling van de patiënten en evaluatie van behandelresultaten en instrumenten voor diagnostiek en risicotaxatie. De onderzoeksresultaten worden door de afdeling vertaald naar de praktijk van de behandeling, op basis waarvan veranderingen en innovaties op de werkvloer, op wetenschappelijk verantwoorde wijze, ingevoerd kunnen worden. Daarnaast wordt fundamenteel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de oorzaken van psychopathologie. Door de afdeling worden ook de zorgprogramma’s inhoudelijk aangestuurd en verbeterd op basis van wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast heeft de afdeling tot taak onderzoeksresultaten intern en extern te verspreiden en contacten te ontwikkelen en te onderhouden gericht op inhoudelijke innovatie van de behandeling. Door de wijze waarop binnen De Kijvelanden leiding wordt gegeven, wordt eveneens een belangrijke bijdrage geleverd aan het innoverende vermogen van de organisatie. Leidinggevenden zijn getraind om medewerkers te betrekken bij ontwikkelingen en veranderingen op hun werkterrein en hen te stimuleren hun bijdrage daaraan te leveren. De Kijvelanden voert tevens een gericht beleid om de leergierigheid van medewerkers te stimuleren. Voor het onderhouden van externe contacten en bezoek aan congressen en symposia worden voldoende middelen beschikbaar gesteld. Intern wordt door leidinggevenden gestuurd op het delen van kennis en ervaring en reflectie op eigen functioneren.
